장음표시 사용
241쪽
quia primo &per seipsas substant accidentibus. Species uero & genera sunt secundae substantiae, quia substant secundario accidentibus, nam sic non existunt in rerum natura, nisi quia habent esse in primis, sis non substant acci dentibu , nisi quia primae substant, in quibus sunt. Ideo entinalbedo est in homine, quia est in aliquo homine, in
Hoc igitur modo descripta sit secunda substantia, ut dicitur substantia a substando. Sed dices, Secundae substantiae sunt in primis, aliter no praedicarentur in quid de primis, Nam haec ideo est uera Sortes est homo, quia natura hominis seruatur in Sorte, ergo primae non sunt in secundis. Aliter idem esset includens & inclusum, quod est impossibile.. Respondetur & conceditur, quod secundae sunt in primis, & primae in secundis, sed diu exta ratione . Nam se
cundae sunt in primis, ut superiora sunt in inferioribus, iuxta quartu m modii essendi in assignatum in parte praecedenti. Primae autem sunt in secundis iuxta tertium modum essendi in eadem parte praecedenti assignatum. Negatur autem esse impossibile idem esse includens & inclusum respectit diuersorum, sicut non est impossibile id ei ne se continens, & contentum respecili diuersorum. Nainde anima uerum est dicere, quod continetur in corpore, sicut tarma recepta in materia sua propria. Et veru in est dicere, quod continet corpus, quando conseruat corpus in esse integro & uiuo, quandiu est in corpore, qua se pari rata corpus defluit in corruptionem.
Assignatis diffinitionibus primae & secundae substatiae, aduerte duo notabilia, quae sunt ad mentem,& de sententia Aristo t. quibus adhuc euidentius declarantur di sinitiones suprapostae, quorum primum est hoc inter ea, quae dicuntur de subiecto, & ea quae sunt in subiecto , est haec differentia, quod quae dicuntur de subiecto, ut superiora de inferioribus, praedicantur de inferioribus nomine & ratione,ut animal de homine , & homo de Sorte re Platone, haec enim est uera, Sortes est homo,& est animal rationale . Nam species praedicatur in quid de indiuiduis . ergo
242쪽
ergo essentialiter ergo nomine & ratione. Quae aute sunt in subiecto, ut accidentia, si sumantur in abstracto, no praedicantur de subiecto neque nomine neque ratione,haec. n. est salsa, homo est albedo, homo est color disgregativus uisus, nam si homo est albedo, ergo est accidens, ergo substantia est accidens, quod implicat co tradictionem. Si aut sumantur in concreto, non in conuenit praedicari note de subiecto. Nam haec est uera .homo est albus, quoniam est habens albedinem, nunquam autem praedicatur ratione, quonia praedicari ratione ,est praedicari essentialiter accidentia autem non praedicatur essentialiter de subiecto, cusint extra essentia eius, & possint adesse & abesse praeter subiecti corruptionem, ut docuimus in tract. praecedenti.
Ex hoc aut notabili aduerte,q uod utraque diffinitio data de prima substantia potest probari & prima quidem sic. Illud, de quo omnia praedicatur,aut in quo omnia alia sunt, proprie & principaliter, & maxime substare dicitur. Sed de ptima substantii omnia alia superiora praedicantur, &oia accidentia in concreto,& in ea sunt, ergo proprie,principaliter, & maxime substare dicitur, Secunda aut sic. I lud de quo omnia superiora praedicantur, & in quo Oia accidentia sunt, neq; dicitur de subiecto, neq; est in subiecto , sed de prima substantia omnia superiora praedicatur, ut patet in arbore Porphy.& in ea sunt omnia accidentia, quoniam est principale receptiuum accidentium, ergo neque de subiecto dicitur,neque est in subiecto. Ex hoc igitur, quod omnia praedicantur, aut sunt in prima substantia, sequitur,ut inquit Aristo. quod non existentibus in rerum natura primis substatiis, impossibile est aliquid aliorum remanere, idest existere in rerum natura . Nam si non existeret aliquod individuum naturae humani homo ut homo non existeret, quoniam ad mhntem Aristotelis uniuersale non existit,nisi in singula bus, ut ex
cludamus imaginatas ideas & l Platonicas, de quibus ini Logica non est loquendum , sed est iudiciu Metaphysici.
item nullum accidentium in existeret, quonia natura communis non subest accidentibus,nisi ut habet esse in indiuiduis,nam haec esset falsa, Homo est albus, nisi aliquis ho
243쪽
mo existens esset albus. Primum ergo fundamentum exb 'stendi substantiis secundis & in existendi accidentibus est prima substantia.Secundum autem notabile est hoc : Sumendo iubilantiam substando accidentibus, Species specialissima in magis substantia , quam genus. Omnes autem l pecies specialissimae, sub eodem genere contentae sunt aequaliter substantiae. Primum declaratur sic, Cum prima substantia sit maxime substantia, ut declaratu est in prima diffinitione sua, quoniam maxime substat accidentibus, substantia, illi propinqui'r est magis substantia, quam remotior ab ea, sed species specialistima est propinquior primae substantiae , quam genus. Praedicatur enim immedusth de prima substantia, genus autem non praedi .eatur de ea nisi media specie specialissima. Ergo est maria substantia quam genus. Secundum autem declaratur sic, omnes species specialissimae sub se non habent inferio res species , aliter non essent specialissimae, sed subalteranae, ergo omnes substant accidentibus aequaliter, quia inmmediate sub se continent primas substantia, , quae maxime & per se ipsas substant, Nec obstant, quod una species hi tat pluribus accidetibus, quam alia puta homo, qua inia linus, quoniam homo substat acc dentibus corporalibus di intellectualibus,asinus autem tantu corporalibus. Hoc inquam non obstat,quoniam haec aequalitas substandi, noattenditur penes pluralitatem aut paucitatem accidentiu
sed penes aequalem propinquationem ad primas substan tias, quae aequaliter seruatur in homine &iin asino. Nam sicut inter hominem & hunc hominem nullum est medii sic nee inter asinum & hunc asinum. Ex hoc autem secundo notabili declaratur diffinitio data de secunda substantia,in qua dictum est, quod secundae sibi tantiae sunt species & genera in quibus sunt primae sibi tantiae,& dicuntur secundae substantiae, quia secundario substant. Dubitaret ergo aliqui cu ram genera,quam
species sint secundae substantiae, quia secundario substant, nunquid sunt aequaliter uel inaequaliter substantiae Respondetur quod genera de species sunt inaequaliter, quia species magis substat , quam genus. Omnes autem
244쪽
species specialistium Oualiter, modo quo diximus. Conuat igitur tibi ad imetem Aristotelis& Logici realis, quid sit prima & secunda substantia,& earum diffinitioncs de-
' a die ,Aum Aristoteles intendat hic pertractare de
praedicamentis, quaeritur quae diffinitio ex supradieiis couenit subitantiae , ut est praedicamentum in se continens genus generalissimum & genera sua subalterna,& species specialissimas, usque ad indiuidua . Respondetur quod utque huc Aristo. non considerauit substantiam nisi ut dicitur a substando,in quo sentci,ut docuimus, non est quid uni vocum, sed analogum,& quando divisit in primam & secundam non diuisit eam, ut genus generalissimum t. sed ut quid analogum in analogata. Ex consequenti quando diffiniuit primam , per hocouod est maxime subitare,& secundam per hoc quod est secundario substare, non intendit de genere generalis
mo . Quodlibet enim genus est uni vocum, & non analopum nec aequivocum, ut docuimus in tract. praecedenti.
die igitur substantia, ut constituit praedicamentum, & ut est quid uni vocum,& ut diuiditur in arbore Porphyris, remaneat tibi omnino incognita, sic procedemus. Primo diffiniemus substantiam uniuersalissime sumptam. Secundo substantiam contractam ad substantiam praedicament lem,& quae est genus generalissimum. Tertio ordinabi mus praedicamentum substantiae a generalissimo usque
Quantum ad primum aduerte, quod substantia uniuersalissime sumpta ut se extendit ad creatam & increatam , ad simplicem & compositam,ad eam,quae est pars, & quae
est totum,& breuiter ut distinguitur contra aecidens, ne diffinitur, Substantia ut substantia est ens non in subiecto existens per cuius oppositum accidens, ut accidens , estens in subiecto existens . Haec substantiae distinitio conuenit Deo & creaturae,& quoniam nihil est commune uni-uocum Deo& creaturae,& necesse est genus generalissimum esse univocum, costat quod substantia sic dii inita,
non est substantia praedicametatis,sed analoga, licut ens .
245쪽
Quantum ad secundum aduerte, quod substat tia prae. dicamentalis & ut est ghnus generalissimum, sic diffinienda est. Substantiaemens non in subiecto in esse particia Arum qu dixo existens, per hoc quod dicitur ens non in
subiecto,differt a praedicamento accidentis,per hoc quod dicitur existens in esse participato,excipitur Deus gloriosus, qui ex sua infinitate est extra omne genus, & subitautia sic diffinita pridicatur uni uoce de omni substatia creata, corporea,& ancorporea simplici & composita &c. Constat igitur tibi quid sit substantia praedicantentalis secundum Logicum realem. Si autem vis eam diffinire ad mentem nominalium, sicut eam diffinies, Substantia prae icamentum est coordinatio plurium terminorum unitio comina significantium substantiam secundum sub& supra. Nam secundum eos plura praedicabilia, quae praedicetur de inferioribus in quid si nificantia ens no in subjecto ordinata secundum sub & supra, a generalissimo ad specialissimum constituunt praedicamentum substantiae.. QEantum ad tertium aduerte, ne idem figuremus bis , & replicemus inutiliter,quod in tra c.praecedenti inuenies arborem Porphyrii, in qua totam praedicamentis substantiae seriem formatam uidebis, quae tibi sufficiet. i substantia, ut est praedicamentum, accedendum est tertio loco ad pertractandum de proprietatibus & communitatibus substantiae, quae ad mentem Ari-atotelis sunt sex.
Prima est, neque substantia prima est in subiecto , neque substantia secunda, & quoniam omnis substantia est prima uel secunda, quia uel est singularis uel uni nersalis,
si lingulam, est prima, si uniuersalis, est secunda ergo nulla substantia est in subiecto. Antequam probemus propositu aduerte, quod haec est comunitas & proprietas substantiae respectu diuerseru, comunitas quide est, quonianon soli substatiae, sed ot couenit, in quo sensi dicere possumus risibile esse coniti ne homini, quoniam conuenit oi homini. Proprietas aute est, quonia non couenit nisi substantiae. Na cu oe ens sit substantia uel accidens, & omne
accides sit ens in subicci soli iubstantiae conuenit non esse
246쪽
se in subiecto. Nec obstat quod dicit Arist. hoc non esset, roprium substantiae, quoniam conuenit disserentiis, scili
eet substantialibus,quasi quod non sint substantia, Hoc inquam non obstat,quoniam Arist. non excipit differetias, quia non sint substatiae secudii re, sed quia habet modum qualitatis,& quia non ordinantur per lineam rectam, sed a latere in praedicamento substantiae. Intentio est autem oris . in praedicamentis assignare communitates & pro' Prietates eorum,quae directe locantur in eis. Vnde si tio lumus sacere hanc esse proprietatem substantiae ad mentem Arist. sic formanda est. Proprium est substantiae di Fecth & per lineam rectam locatae in praedicamento, non esse in subiecto, & sic excluduntur differentiae quantui ad modulia signis candi, licet non quantum ad re significata.
Hanc autem communitatem & proprietatem substantiae modo exposito probat Arist.de prima & secunda substantia. De prima sic. Secunda diffinitio primae substantiae data est supra per non esse in subiecto, neque dici de subiecto,ergo conuenit omni primae substantiae, non esse in subiecto, Consequentia patet, quoniam diffinitio deis bet competere omni contento sub dissinito. De secunda autem probat inductione & syllogismo. Quid sit inductiodi syllogismus dicemus in tractatu sequeti. Inducti origiatur sic probatur, Nec ho est in subiecto nec leo,& nec animal, nec corpus &c. & sic de singulis speciebus & generibus substantiae,ergo nulla secunda substantia est in subiecto . Syllogismo sic. Quod est in subiecto, non praedicatur nomine & ratione de subiecto. haec declarata est supram expositione primi notabilis, sed omnis secunda substantia praedicatur nomine & ratione de subiecto , id est de inferiori, quod sub ea continetur. Nam animal nomine &ratioe praedicatur de homine, & homo de suis indiuiduis, ergo nulla substantia secunda est in subiecto. Et aduerte,quod cum dicit, Aristoteles,nullam substatiam esse in subiecto,accipit subiectum pro subiecto inhaesonis,in quo sensu omne & solum accides est in subiecto, di est quintus modus essendi in,pro secundo membro, ut docui
247쪽
docuimus in parte precedenti. Propterea non obstat hui' proprietati, quod partes substantiae uidentur esse in subiecto, quia non per se , Oed in toto habent esse . Hoc istri quam non obstat, quoniam intelligimus substantiam non esse in subiecto,iuxta quintum modum essendi in , pro se
cundo membro, partes autem no sunt in toto,iuxta quin
tum modum,sed iuxta primum. Vide tu supra. haec de prima communitate & proprietate subitantiae dicta sint. i- Secunda proprietas est haec, omnibui secundis substatijs & earum digerenti)s scilicet essentialibus couenit uni
Adverte T ad hoc, si, haec sit proprietas, tria requiru'tur. Primo , quod Scontracta & restricta ad secundas subitant ins tantum . Nam si extendour ad spbstantia inriti test communis primae & secundae,& disserentis, subilatialibus, non erit proprietas, sed communitas, Nam dc prima substantis praedicatur uni uoce de se ipsi,& differentia esilantialis de indiuiduis . Sic ergo in te ligatur, propriui 3 est secundis subitantiis & earum differentiis essentialibus uni uoce praedicari. Secundo, quod intelligamur praedicatri uni uoce dc elientialiter, aliter hoc non eis et proprium substantiae,quoniam & proprium quarto modo puta risibile praedicatur uni uoce de his, quorum. est Proprium, sed non praedicatur essentialiter, ut genus, & species, ta differentia, sed accidentaliter , ut docuimus in traei. praecedent sest enim. proprium extra e sienti a m eius, cuius est proprium. Tereo, quod intelligatur praedicari una uorice & essentialiter de primi; substantiis, ut excludatur ac cidens, puta color & albedo . Nam licet praedicetur unire uoce& essentialiter de inferioribus suis, ut haec albedo est albedo,hic color est color, haec dulcedo est dulcedo ;tamen non praedicatur uni uoce essentialiter de primis substantiis,haec enim est salsa, Sortes ei albedo. Sic eret go intelligatur haec proprietas. Proprium est secundis substantiis, & earum differentias praedicari uni uoce & et- sentialiter de primis. Quae declarata sic probatur. Secundae lubitantiae , & earum differentiae praedicantur de primi, nomine,& ratione; ergo uni uoce . Consequentia patet
248쪽
patet ex diffinitione uni uocorum quam posuimus in parte praecedenti. Antecedens probatur,& quide quo ad nomen patet. Nam Sortes est homo,& est animal, & est rationalis,quo ad rationem probatur. Superiora sunt de ratione quid ditatiua inferiorum, ut docuimus in tract. praecedenti Sed secundae substatiae tam genera, quam species sunt superiores ad primas, ut patet in arbore Porphyrii, ergo praedicantur ratione de primis. Vnde Sortes non solum dicitur homo, sed & animal rationale, quae est ratio hominis, & non solum dicitur animal, sed & substitia animata senstiua, quae est ratio animalis. Haec de secuda proprietite dicta sint. Tertia proprietas habet tres partes,prima est. Substantia prima significat hoc aliquid, Secunda est substantia, secunda uidetur significare hoc aliquid sub appellationis figura, tertia est substantia secunda inon significat hoc aliquid, sed quale quid .
Pro euidentia primae partis aduerte, quod hoc aliquid tria requirit. Primo quod sit res si figularis, unde uniuersale non est hoc aliquid. Secundo, quod sit substantia. Vnde nullum accides neque in concreto neque in abstracto est
hoc aliquid. Tertio, quod sit substantia singularis perfecta in specie , qualia sunt supposta sub specie specialissi
ma. Vnde nulla pars estentialis nec integralis accepta in singulari, ut haec anima,haec non ux, hoc caput, est hoc aliquid, sed solii inditii duum, deci uodihecte praedicatur species est hoc aliquid ut Sortes,hie leo, hic asinus. Declarata prima particula probatur sic, Prima substantia significat individuum & unum numero, ergo significae hoc aliquid. Consequentia patet ex coditionibus assignaris. Nam idem est individuum & unum numero scilicet in
genere substantiae & persectum in specie , & hoc aliquid.
Antecedens autem probatur , quoniam prima substantia non praedicatur de inferiori, cum sit ultima,& terminus in serie praedicamentali, ergo significat indiuiduum,& unum
numero. Vnde dixit Aristoteles, quod a prima substantia nulla est praedicatio. Non enim de subiecto, idest de inseriori dicitur.
249쪽
Pro euidentia secundae particulae aduerte quod signiscare hoc aliquid sub appellationis figura, eth significare hoc aliquid ex similitud me nominationis. Na on duo eodem nomine nominantur, uidentur idem significare. Sed eodem nomine notamus primam, & se cudam substantia. Nam dicimus, quod Sortes est homo, et quod homo est homo, ergo non est mirum, si secunda substantia uidetur significare hoc aliquid, sicut prima. 'Pro euirensia teytiae particular aduerte, quod signis care quale quid, est significare substantiam multis suppositis communicabilein,&directe opponitur ei, quod est hoc aliquid,& quoniam substantia secunda est species aut genus, que dicunt naturam communem muItiv, saltem sechndum aptitudinem , hinc est , quod secunda substantia non significat hoc aliquid , id est , iubstantiam incommunicabilem , sed quale, quod, id est substantiam communicabilem multis, & est ea, quae est apta esse in multis , Scpraedicari de multis uni voce. Haec de tertia proprietate dicta sint. Quarta, quae est communitas, est haec, Substantiae nihil est contrarium. Dicitur communitas , quia non solum conuenit substantiae, sed etiam quantitati, ut tibi manifestabitur in cap. sequenti. Iro euidentia huius communitatis aduerte tria. Primo
quod aliud est habere in se contrarium , & habere sibi cotrariunt Nam primum est recipere in se formam, cui est alia forma contraria. ut recipere calorem, cui contrariatur frigiditas, & post calorem esse aptum recipere frigiditatem, & e conuerso . Secundum autem est, aliquid elle talis naturae, quod alia natura sibi contrariatur, ut dulcedo dicitur habere sibi contrarium, quoniam est talis naturae, quod ei amaritudo contrariatur, & quoniam sunt contrariae, se mutuo expellunt ab eodem subiecto,&per receptionem unius, corrumpitur altera.
In communitate praedicta quando dicitur substantiae, nihil est contrarium, intelligitur in secundo sensu, & non in primo . Nam de primo dabitur sexta proprietas , ubi
declarabitur, quod proprium est substantiae recipere in se
250쪽
se contraria successitie; Secundo aduerte, quod contraria sunt duplicia, quaedam coiter, quaedam proprie. Communiter sunt illa. quae ita se habent, quod unum est, ut priuatio, alterum est ut habitus. Quod est, ut priuatio, dicitur imperiectu respecta alterius , quod aut est ut habitus, dicitur persectum respectu alterius imperfecti, Proprie sunt illa, quae sunt duae formae activae,& pauiuae ad- inuicem succedentes libi inuicem in eodem subiecto, de se mutuo expellentes ab eodem, quales sunt qualitates tertiae speciei, de quibus dicemus infra, ut calidum, frigidum, humidum, siccum, durum, molle, asperum, leue, dulce, amarum. In communitate praedicta intellisitur, quod substantiae nihil est contrarium in secundo sensu, & non in primo. Ac li dicatur, substantia non est contraria substantiae
eontrarietate proprie dicta, qua contrariantur duae qualitates repugnantes activae, & passiuae ad inuicem . Quod autem una substantia contrarietur alteri in primo sensu, non in conuenit, quoniam omne genus iii praedicamento substantiae diuiditur duabus differentii, oppositis, quarum una est perfectior altera, ex consequenti una es , ut habitus, et hera, ut priuatio, & quae est perfectior constituit substantiam perfectiorem, ut rationale, hominem ;quae autem imperfectior impersectiorem, ut irrationale constituit brutum . Vnde homo, ut subs antia persectior contrariatur bruto imperfectiori contrarietate in primo lenta, non autem in secundo sensu, de quo intendit Aristotele S.
Tertio aduerte, quod substantia potest imaginari contrariari substantiae contrarietate proprie dicta dupliciter. Primo, secundum se inquantum est substantia. Secundo, ratione alicuius sibi intrinseci adiuncti, puta qualitatis actiue,aut passive. In primo sensu impostibile est substantiam contrariari substantiae, ut probabitur in secundo sensu, uerum est , nec id intendit negate Aristoteles; nam
ponit.qtiatuor elementa sibi inuicem contraria propter qualitates elementare, contrarias, ut patet in libro secundo de generatione . Quarta ergo communitas