장음표시 사용
261쪽
pus est longitudo cum latitudine , S profunditate, cuius extrema sunt duae superficies. Dicitur longitudo cum latu duae & prosunditate, quoniam Mathematicus imaginatur, quod sicut linea caulatur ex fluxu puncti in longum,& superficies ex fluxu lineae in latum, sic corpus caulari , ex fluxu uel protractione superficiei in profundum. Vnde corpus a linea habet longitudinem, a superficie latitudinem , & a protractione superficiei profunditatem, &sic corpus ut est species quantitatis, est ipsa trina dimensio . Dico ut est species quantitatis, ut excipiatur corpus, quod est genus subalternum in praedicamento substantie, quod non est trina dimensio, sed substantia subiecta trinae dimensioni. Dicitur, cuius extrema sunt duae supersicies; quoniam ille fluxus siue protractio superficiei in profundum, incipit ab una & terminatur ad aliam; ideo
. ille duae dicuntur extrema corporis . Tu tamen aduerte,
quod haec diffinitio competit corpori sinito, sicut diximus de linea & superficie , nam in corpore infinito repugnat dari duas superficies terminatiuas. Vnde corpus ut est species quantitatis absolute sumptum, sic uidetur definiendum , Corpus est longitudo & latitudo , & prosunditas, ausata ex tractu imaginario luperficiei in profundum . Quod autem sit quantitas per te, patet ex eo, quod si omnis dimensio per se sumpta est quantitas, multo magis trina dimensio simul sumpta. Sed corpus in praedicamento quantitatis est trina dimensio per diffinitionem datam . Ergo est multo magis quantitas, quam linea, &superficies. Quod autem sit quantitatis continua, patet. ex eo , quod partes suae copulantur ad unum terminum communem, quod est una numero superficies, qu* est ter, minus partis superioris,& principium partis inferioris, &praeterea constat corpus esse diuisibile in partes quantita- . tiuas, quarum quaelibet adhuc est diuisibilis in partes eiusdem rationis.
Locus, quoniam est de consideratione Physici, ut patet in quarto Physicorii,sic diffinitur ab Arist. in quarto Phy scorum, Locus est superficies corporis continentis id est, circundantis locatum. Quod autem si quantitas patet ex
262쪽
eo quod mensurat locatum, quod est substatia corporea, ut uase puta phiala,aut metreta mens uratur uinum, & sextario bladum,& sacco farina, Quod uero sit quantitas co tinua, patet ex hoc, quod locus est superficies , & su-lierficies ei, quantitas continua, ut docuimias supra: ergo ocus est quantita; continua. Tenet & argumentum per regulam antepredicamentalem, Quando alterum de altero praedicatur, &c. Nec obstat quin locus si speciei quantitatis continuae, distincta a superficie,licet sit superficies, nam superficies potest dupliciter considerari. Primo, inquan tum est subiectivem continente ,& sic dicitur quantitas continentis eius superficies. Secundo, inquautum respicit contentum, in continente in ratione
contentiva, licet non sit in contento subiectiue, & sic dicitur locus ,
Tempus similiter est de consideratione Physici, & sic
dissi nitur ab Aristotele in quarto Physicorum. Tempus est numerus, id est,mensura motu, secundum prius & posterius,& quoniam sensus huius diffinitionis non est intelligibilis a nouitio in Logica, ideo lustine, donec erudiaris in Physic:s. Quod autem sit quantitas, patet ex eo quod est mensura substantiae mobilis, ut stat sub motu . Quod uero sit quantitas continua, patet, quia parte, suae computantur,ad idem instans, quod est finis praeteriti, & principium futuri. Constat igitur tibi, quo modo sunt quinque species quantitatis continuae, & quid sit unaquaeque earum.
Post considerationem de speciebus quantitatis conti-miae,agendum est de speciebus quantitatis discrerae. Sunt
autem duae, scilicet numerus & oratio. Numerus est multitudo ordinata aggregata ex unitatibus. Dicitur multitudo , quoniam scia unitas non facit numerum, sicut nec solum punctum facit lineam. Praeterea, nanis quantitas est diuisibilis , sed sola unitas non . est divisibilis,
ergo & Dicitur ordinata, quoniam oportet, quod in numero unitates consequenter se habeant. Dicitur aggregata, ad differentiam partium quantitatis continuae, quae continuantur
263쪽
continuantur & non solum aggregantur adinvicem. , Quod autem numerus sit quantitas, patet ex eo, quod mensurat substantiam . Nam per numerum denarium numeramus decem lapides,&per quaternarium quatuor elementa: numerare autem,est mensurare. Quod uero sit quantitas discreta,patet ex supradictjs, quoniam parte suae non copulantur ad unum terminum communem, ut docuimus supra. Quomodo autem distinguatur numerus materialis a numero formali, & quomodo solus numerus materialis sit in praedicametb quantitatis, formalis autem sit transcendens, no est praesentis negotii,sed in libro viij. Metaphysicae, id tibi manifestabitur . Ideo pro nunc sustine. Oratio,ut est in praedicamento quantitatis,sic di nitur. Oratio est mensura distinctorum sonorum,& distinetarum syllabarum, atque dictionu prout ore profertur. Dicitur mensura distinctorum sonorum,quoniam senidistincti &uoces syllabicatae distincte, quas oratio dii profertur mensurae, sunt immediatum subiectum orationis, re habent uicem substantiae,sicut & superficies, dum recipit colorem. Primum uero, dc principalla subiectum, est
Dicitur prout ore profertur, ad disserentiam orationis in mente,& in scripto, Nam in menteest an prima specie qualitatis: quonia perficit, & est subiectitae in intellectu.In scripto autem est in quarta specie qualitatis, quoniam scriptura est species figurationis. Quod autem sit quantitas,Patet ex eo, quod est mensura substantiae modo quo dictum est Quod uero sit discreta, paterex eo, quod partes eius quae sunt literae,& syllabae,& dictiones,non co putantur ad unum terminum comunem, sed permanentes discret ,& ordinate componunt orationem. Licet au tem,st discreta quantitas, est tamen species distincta contra numerum,quoniam numerus causati per replicationem unitatum. Oratio au tem causatur ordinatione syllabarum & dictionum absque replicatione, nec replicatio eiusdem prolationis numero feri posset, cum sit res successitia. Constat igitur ubique uut species quantitatis in discretae
264쪽
discretae,& quid linta inon ir m m. o Quantum ad tertium principale, agendum est de proprietatibus, de communitatibus quantitatis, & sunt tres.
Prima est , quod quantitati nihil est contrarium id est
quantitati nd contrariatur quatitas, sicut nec substatiae coriariatur substantia,ut declaratum est in cap praecedenti. Pro huius euidentia ante qua probetur,aduerte Primo, quoniam non habere contrarium,ita conuenit substahlix sicut quantitati, non poteli dici proprietas quantitatis. Quarto modo, sed uel dicetur communitas cum non coni eniat sibi soli, uel danda est proprietas secundo modo,
quia licet non conueniat soli quantitati, conuenit tamen
omni. Secundo aduerte, quod intentio Philosophi est loqui de contrarietate perfecta, de propriesdicta, quae tres conditiones requirit irrimo, quod sit repugnantia inter duas formas, quae sint eiusdem generis, ut Upugnantia inter albedinem, & nigredinem, quae continen ur sub colore. Secundo, quod ille tarniae sint aptae acquiri per motum & diuisibiliter, sicut calor, Sc frigiditas,quae gradu aliter, & paulatim acquiruntur in subiecto per calefactionem, & frigefactionem. Tertio, quod inter eas.sit maxima distantia, ita quod sub eodem genere non possit ma- fior inueniri,nec intelligi, nec imaginari. Vnde duleedo, o amaritudo contenti sub sapore,sunt formae proprie, &persecte contrariae a quoniam sapores magis dii antes, aesiisserentes non possunt inueniri, nec intelligi. Cuius signum est, quod omnes alii sapores dicuntur medii, & participant de utroq; aliquo modo. Istae sunt coditiones propriae,& perfectae contrarietatis, ex quibus si una dee si, nostruatur contrarietas persecta. Tertio aduerte , quod philosophus intendit quantitati, ut quantitas est, idest absolutae, & simpliciter lamptae, nihil esse contrarium , quod idicor quoniam si consideretur comparatiue, uel ut stat sub ratione relativa, puta sub ratione magni, parui , dc sub ratione multi,& pauci,.uidetur primo aspectu in quanilitate esse contrarietatem .iNam magnum uidetur contrariari paruo, &multum pauco,& tamen in ueritate non
ex his probari ueram, di propriam contrarietate
265쪽
esse in quantitate, quoniam magis sunt in praedicamento relationis , quam quantitatis. Nam res dicitur magna comparata alteri, & similiter parua, ut mons est magnus comparatus lapidi, & lapis est paruus eoinparatus monti,& centum homines sunt multi comparati decem,&decem sunt pauci , comparati centum. Inrentio ergo Philosophi est loqui de contrarietate perfecta, considerado, quantitatena in se,& absolute, & non sub ratione comparati
Posita hac de laratione,probatur hic conclusio,Quantitati ut quantita, est,nulla quantitas proprie, & perfecthcontrariatur,& primo probat eam Aristoteles inductione, dicens, Manifestum est, quoniam nihil est contrarium, ut bicubito,iricubito, uel superficiei, uel alicui talium,&c. reum, quia posset aliquis negare idem esse iudicium de omnibus aliis quantitatibus, ideo aliter probandum est,
is arguitur ratione sic. Quantitas autem est determinata numero,sicut bi cubitum, triciabitum, & quatricubitum&c. Aut non determinata,ut linea absolute sumpta,& superficies,& corpurum, Si est determinata, deficit sibi conditio secuda posita supra scilicet quod oportet persecte co-traria paulatim, & diuisibiliter acquiri: hoc autem repugnat quantitati determinatae numero, consistit enim bi- cubitum inindiuisibili, sicut & binarius, similiter tricubicum,sicut& ternarius. Si est indeterminata numero,des, cit sibi tertia conditio, suae est maxima distantia. Neque enim potest dari linea adeo longa, quin possit intelligi onsior,& superlicies latior, & corpus maius in infinitum. Nec est instantiade differentiis localibus in uniuerso scilicet de centro mundi ; & superficie orbis Iunae concaua, quae uidentur extrema maxime distantia, secundum mo, tum grauium & levium. Hoc inqxiam non obstat; quoniam, & si sint extrema maxime distantia apud Physicum, qui considerat motum grauium,& leuium; non tam En apud Mallieniaticum, & Logicum, qui abstrahunta materia, de motu. Unde Mathematicus, ct Logicus potest
intelligere lineam longiorem in infinitum, quam sit lia
266쪽
eonsequenti extrema distatiora in infinitum,quam sit centrum mundi concauum praedictum. Ergo nec quantitas determinata numero,nec indeterminata habet aliud pro prae,& uerh contrarium.., Sed dices,Si non est uera contrarietas in quantitatriergo in ea no est motus,quod est falsum , ut patet in quinto Physicorum, Patet consequentia, quoniam Aristoteles in quinto Physicorum non alia ratione negat motum in substantia,nisi quia in ea non est contrarietas,ut docuimus in cap. praecedenti, ergo &c. Respondetur ad hoe, quod inter aliqua duo sit motus, non oportet quod sint perfecte contraria, secundum tres
liraedictas conditiones,sed sufficit quod habeant duas, sciicet sint termini a quo,& ad quem eiusde generis, S sint
diuisibiliter ac paulatim acquisibiles. Non est autem necesse,quod sint maximo distantes.Nam a calido ut duo,ad calidum ut octo,datur motus calefactionis, & tamen non niaximo distant, cum sint media inter calidum,ut unum, o summe calidum. Et quoniam esse diuisibiliter acquia ibile, conuenit quantitati non determinatae numero et ut
patet de loco sutilam & deorsum, quoniam sic paulatim
ab uno receditur per motum localem sic paulatim ad araterum acceditur . ideo datur in quantitate motus, qui est motus augmenti, &idecrementi Localis autem motus est in praedicamento Vbi:& tibi declarabitur in quinio Physicorum, & tangemus de hoc in post praedicamentis. F t quia haec conditio deficit in substantia: quoniam cum producatur per generationem producitur. indivisibiliter, hac de causa non est motus in substantia. Et ideo non est simile de quantitate dc substantia est. Haec de prima proprietate dicta sint. - Secunda est, quod quantitas non suscipit magis & minus,antequam probetur. Aduerte duo: primo, quod haecium est proprietat in Auario modo, quoniam conuenit alteri scilicet substantiae t docuimus in cap. praecedenti. Erto non est proprietas, nisi secundo modo, quia conuenit omni, sed non soli, Est ergo communitas resnectu qua
267쪽
DE PRAEDICAMENTIS. sagdo, quod aliud est suscipere magis & minus, & suseissere
maius,& minus. Nam primum eii tendere de esse imperfecto ad esse persectius, & persectius per motum acquisitiuum formae recipiendae in subiecto. secundum est extendi, uel contrahi in maiorem, aut minorem dimensionem. Primum dicitur augmentum secundum maiorem, & maiorem perfectione; secundum autem dicitur augmentu secundu maiorem,& maiorem extensionem . Philosophus intendit quantitatem non suscipere magis, & secundum primum per sensum, & non. intendit negare secundum , aliter negaret augia entum,& decrementum in quantitate. Non enim est aliud augeri quantitatiue quam extendi secundum dimensionem. Minui autem contrahi secundum dimensionem. Verum est ergo dicere, Quantitatem non intendi, sed cxtendi,non remitti, sed contrahi. Hanc proprietatem non probat Aristoteles nisi indu- ctione, dicens , Non uidetur quantitas magis & minus suscipere, neque enim aliud alio magis cubitum,neque bicubitum,neque in numero, ut teriorias & quinativae : nihil enim magis tria dicentur, qvim quinque, neque tempus aliud alio magis,& minus dicitur,qitare quantitas non se
scipit magis,& minus. verum quia Philosephus non saeit inductionem,nisi in quantitate discreta, di continua determinata numero,diceret aliquis noti esse idem iudicium de continua quantitate non determinata numero, & de numero , quoniam illa non stat indivis bili, his autem se, ideo bene stat illam posse intendi, & remitti, hanc autem
non, propter quod probatur intentum de quantitate absolute sumpta tali ratione . Suscipere magis, siue intendi, causatur per separationem unius contrarii ab altero contrario, ut docuimus in cap. praecedenti. suscipere autem minus causatur per admistionem unius contrarii eum abiero contrario. Na calore intedi,est magis, ac magis leparari a frigiditate, remitti aute, est magis, ac magis misceri
frigiditati, sed qualitati, ut qualitas est, nihil est cotraris,
ergo qualitas, ut qualitas est,no suscipit magis,& mrixum
sic pro nuc dictu sit. Si aut aliter uidebitur, dicemus i philosophia. Haec de secuda proprietate quatitatis dicta illat.
268쪽
Tertia proprietas est haec, Maxime proprium quanti talis est, secundum eam aequale uel inaequale dici. Pro notitia huius proprietatis aduerte duo, deinde probabitur. Primo aduerte ad hoc, quod haee proprietas sit in quarto modo ta quod omni & soli quantitati conueniat, & semper, oportet intelligere de quantitate finita. Nam sicut inter qnantitatem infinitam ,& finitam nulla
datur proportio, sic nec aequalitas aut inaequalitas, sumendo quantitatem infinitam secundum se totam . Quod dico,quia non inconuenit ex quantitate infinita, sumere partem finitapi, puta decem cubitorum, & comparare eam , quantitati alteri, quae sit quinque cubitorum, tunc costat, quod essent inaequales
. Secundo aduerte,qimd intendit Philosophius hanc e se proprietatem quantitatis dimensiuae, quoniam de hae solum hic intendit;ut excludamus quantitatem perfectionalem,de qua locuti sumus in principio huius capitis. Na& secundum eam dicimur aequales uel inaequales, ut Sometes & Plato, sunt aequales in scientia uel authoritate. Senex & iuuenis, sunt inaequales uiribus. Imo omne ensactu comparatum alteri potest dici aequale uel inaequale, quoniam comparatum illi, aut est in eodem gradu bonitatis & persectionis,& sic est aequale, aut in maiori uel minori.& sic est inaequale, Haec proprietas sic declarata probatur ex dissilitionea, aequalitatis & sui oppositi, & ex dissinitione aequalium Scinaequalium Nam aequalitas eli rerum disserentium ea dem quantitas. Inaequalitas autem, est rerum disseren-.tium diuersa quantitas. Aequalia uero dicuntur,quae ad-
inuicem comparata nec excedunt, nec exceduntur. In
aequalia uero sunt, quorum unum excedit aliud. Tunc sic, omnis excessus sumitur ex mensura, Sc mensura en quantitate,& solum per ipsam, cum ipsa sola sit mensura iubstantiae,ergo omni de soli quantitati conuenit, ut per eam dicatur aliquid aequale,uel inaequale. Haec de praedicameto quantitatis sint dicta, secundum Logicos reales, & ad intentionem Arist. Quantum uero spectet ad nominales , breuibus se ex-
269쪽
pedimndisfiniqndpraedicamentum quantitatis. deinde as. signant genus generalissimum,& genera subalternn usq; ad specialissim&indiuidua. - . ii Disfinientes autem dicunt, Ad praedicamentum quantitatis est coordinatio plurium terminorum; scilicet uniuersalium & uni uocorum significantium quantitatem se cundum sub & supra. Termini autem significantes quantitatem sunt illi per quos respondetur asi interrogationem factam per quantum,aut quot,ut quantus est Sortes, rem spondetur,bicubi talis, quot sunt homines in templo , re spondetur,decem. Bicubitale & decet importaent quantitate. Veru quia ut saepe diximus,apud reales nec predica Dile nec praedicamentum,dicunt solox terminos, sed natis ram: ut stat sub illis terminis, ideo tu sequere uiam realiti, ut consormiorem Aristoteli, lanx Thomisticae. i. Quantum ad ordinationem praedicameli,aduerte quod . assignant eam sicut Aristoteles,& Logici reales, ex epto quod non nominam orationem tirier species quantitatis discretae sed assignant solum numerum, & ne uideantur contradicete aut deuiare ab Aristote. qui numerat otatio nem in iluantitate discreta,dicunt quod Aristote. noni isqvitur secundum mentem propriam se sed iuxta sentenotiam Archite Tarentini. Sic igitur ipsius praedicamenti seriem disponunt1Quantitas dimen fiua est genus generalitasimum. Sub quantitate sunt duo genera subalterna stne utrum est superius ad alterum, nec praedicatur de alterim,scilicet. quantitas continui,& quantitas discretariSubeontinua sunt quinque species, sci licet linea, superscies, corpus locus, tempus. Horum indiuidua sunt haec linea illaec superficies, hoc corpus,hic locus,hoc tempus. Sub discreta est nimierus, sub nil mero sunt species in infinitum, ut binarius,ternarius &c. Sed sub qualibet numeri species sinc sua indiuidua, ut hic binarius, hic ternatiui Haec de praedicamento quantitatis diffvsin ad men tem nominalium, & realium.
De praedicamento ad aliquid id est, relationis C A P. t r rta n e
i I N quarto cap. agelidu est de praedicanthio ad aliquid, de quo tria videnda sunti Primo,quid sit. Secudo, quae sint uenera
270쪽
genera sue species suae. Tertio, quae sint proprietates
Quantum ad primum aduerte, antequam deueniam ad diffinitionein ipsius, quod ad aliquid siue relatiuum est duplex, scilicet secundum esse,& secundum dies. Rela, aluum secundum ess e,est illud quod principaliter & essentialiter dicit respectum ad aliud, ut duplum & dimidium, patet & filium' Relatiuum secundum dici,est illud . quod principaliter Sc essentialiter dicit absolutum, puta de genere qualitatis , ut scientia & sensus,& opinio.aut de generum re substantiae,puta manus,caput, pes, nam licet scientia,& sensus, de opinio importent principaliter qualitatem &persectionem sue i prima siue in secunda specie qualitatis, ut declarabitur in capita sequenti,tamei, secundario &connotatiue important respectum ad alterum. Scientia enim est scibilis scientia.& sensus est rei sensibilis sensus.& caput licet principaliter importet partem substantiae,
tamen connotant respectum ad alterum, est enim caput capitati caput . ct manus manuati manus. His praenota tis aduerte, quod apud Aristotelem & Logicos reales, datur de ad aliquid duplex diffinitio. Prima competit relativis secundum esse ,& secundum dici. secunda autem relativis secundum esse tantum, & est correctiva primae. nam prima datur secundum sententiam ueterum, secundam autem dat Aristoteles secundum mentem pro
E Pri ma igitur diffinitio est haee, Ad aliquid dictitur quaecunqtae hoc ipsu in quod sunt, iorum esse dicuntur, uel quom odolibet aliter ad aliud, ut pater, siti patet : Domianu s, se ru i dominus.
Pri ino dicit dicuntur.& non dicit sunt iit innuat, quod hic non tractat de relativis principaliter,ut sunt entia realia. Id enim spectat ad Aletaphysicum. Vnde in lib. v. Metaphvs.ex proposito pertra stat Aristotele de modis relati uori im. Pertractat autem hic de eis intentionalitersecun dum q ood referuntur ad dici & praedicaria NonnullLarbitrantur , quod Aristot utatut hoc termino dicuntur,ut innuat quod haec diffinitio pon est ex sua sententa, sed ex