장음표시 사용
331쪽
num , idest improprium, iuxta quem modum uir dicitur habere uxorem,quae non est sibi unita, nisi quo ad actum
matrimonialem,& cohabitationem. Unde uxoratus non habitans cum uxore, non copulans se uxori,non potest dici iuxta hunc modum habere uxorem, nis quoad nexum matrimonii. Haec de postpraedicamentis dicta sint. Explicit tractatus quintus,qui est de antenraedicamelis,& praedicamentis, & postpraedicamelis,ordinatus per Reuerendum P. Fratrem Chrysostomum Iauelliim Canapicium ordinis praedicatorum,Philosophiae, & Sactae Theologiae professorem vi
Fimplic ter,uel formaster Acto. HAC rebus perstrinximus, quae Aristoteles tradiis dit in tota arte ueteri, quae constat ex libro praedicamenis torum, & Periherme. & libro praedicabilium,quem super addidit Porphyrius, ut Isagogicum ad librum praedicamentorum . Nunc transeundum est ad artem nouam, in qua pertractare debemus, de arte argumentandi,cuius in doctrina Aristotelis quinque sunt species. Syllogi sinus, Consequentia, Enthymema, Inductio, Exemplum. Sullogismus autem diuiditur in sormalem,idest absolute sumptum,non contractum ad aliquam materiam, in demonetrativum , idest scientiscum: in topicum, id est,probabi- Iem in sophisticum,idest sallacem,& deceptorium. De sormali pertractat Aristoteles in libro Priorum,cui correspodet praesens tractatus . De demonstrativo pertractat in libro Posteriorum. Nam secundum, quod innuit Aristoteles in primo Priorum,consideratio & doctrina de syllogismo formali, immediate & principali intentione ordiuatur ad demonstrationem. Vnde inquit, Postea uero id est , postquam de syllogismo sormali, & uniuersaliter sumpto tractatum fuerit, dicemus de demonstratione,pHus enim dicendum est de syllogismo, quam,de demonstratione,eo quod uniuersalior est syllogismus. Nam demonstratio
332쪽
syllogismus quidem est. Non omnis aute syllogismus ue- monstratio. Quoniam igitur Syllogismi demo strativi doctrina sequitur immediate librum Priorum,ideo post praesentem tractatum, dispone iis tractatum de syllogi inodemonstrativo, cui respondebit lib. Posteriorum Aristo. licet aliter proposuerimus in principio huius compendii. Deinde, si Deus optimus auxiliatus nobis fuerit,sormabimus trac.de syllogisino Topico, postremo de syllogismosophistico. In praesenti igitur tract. acturi de syllo. formaliter,& no contracto ad aliquam materiam, diuidemus ipsum in lex capita principalia. In primo agendum est de praecognoscendis,sne quorum praecognitione impossibile foret tradi ueram, & completam doctrinam de arte syllogiZandi. In secudo agedu est de pria figura,& singulis eius modis. In tertio agendum est de secunda figura, & singulis eius
In quarto agedu e' de tertia figura, ct singulis eius modis. In quinto agendum est de coniugationibus inutilibus ad mentem Aristotelis. In sexto trademus regulas generales desensi uas modorurecte,& utiliter concludentium, & praecipue in prima, ct secunda figura.
I N cap. primo agendum est de his, quorum praecognitio necessario requiritur ad consequendam ueram,&completam artem syllogiZandi. Sunt autem quinque . Prim5, cum syllogismus sit quoddam totum constans ex propositionibus & terminis, agendum est de partibus eius propinquis & remotis,inuestigando quid sint, & quot requirantur. Secundo agendum est de principiis regulati uis syllogismi,per quae sciemus syllogismum utilem, & inutile. Tertio diffiniendus est syllogismus, ut syllogismus est, de singulae di . partes declaradae. Quarto agendu est de sor ma syllogismi Quinto agedu est de sufficietia triu figur rum syllo.ita ae non sunt nisi tres ordinariae,& no possunt esse plures efficaciter,& uniuersaliter concludentes, Quantum
333쪽
Quantum ad primum aduerte, quod in omni toto materiali considerando procedere possumus uia constructiva,& uia resolutiva. In constructiva quidem incipimus a partibus remotis & simplicioribus, & deuenimus ad partes propinquas compolitas ex remotis, & ex propinquis de-bith dispositis constituitur totum, ut patet in arte aedificandi. nam artifex intendens construere domum,primo parat lapides idoueos, secundo ex eis sic uel sic ordinatis, construit fundamentum & parietes,tertio ex his debite approximatis & figuratis, facit constare domum. In via autem resolutiua,procedimus modo opposito, scilicet, a composito ad simplicia, Nam qui destruit domum, resoluit domum in tectum,& parietem, & fundamentum destructi ue,id est redigit tectum in tegulas separatim.& in ligna,&in tabulas, & in clauos. Parietes autem & sundamentum redigit in lapides sparsim,& separatim. His praemissis aduerte,quod syllogismus est quoddam totum constans exterminis & propositionibus, ut tibi declarabitur infra, ergo in consideratione eius procedere possumus a partibus
ad totum uia constructiva, & econuerso uia resolutiva
Primo modo processimus in ij.& iis, tracta. ubi actum est de terminis constitutivis orationis & propositionis , & de propositione,ut ordinatur ad constitutionem syllogismi, sicut lateres ordinantur ad parietem componendum, &paries ad domum, utpote partes domus remotae & propinquae, secundo aute modo processuri sumus hic ad mentem Aristote. Vnde sicut in uia compositiva, incipimus a partibus simplicibus & remotis, & deuenimus ad partes propinquas,& a partibus propinquis ad ipsum totum, ita opposito modo procedimus in uia resolutiva. Cum igitur pars propinqua & immediata si propositio, remota a utesitterminus incipiemus primo a propositione, assignando
quid sit,& quot requirantur ad syllogismum. Deinde dicemus de termino quid sit, & quot requirantur ad constitutionem ueri syllogismi. Hoc enim ordine processit Aristote.in primo Priorum. Quantum ad propositionem aduerte,quod Arist .in primo Prioru sic diffinit ea. Propositio est oratio affirmativa,
334쪽
uel nega. alicuius de aliquo. Et sic debet intelligi,Propositio est oratio, scilicet perfecta indicativa, in qua praedicatur aliquod praedicatum de aliquo subiecto affirmative, ut homo est animal, uel negati ub, ut homo non est asinus. Et aduerte, quod Petrus Hisp- addidit, uel alicuius ab aliquor ut sit sensus clarior. Nam in affirmativa praedicatur prae-d a tum de subiecto attributive. In negativa autem praedicatur remotiue . Et ly designat attributive,& ly ab signae
Sed dices, Cum unius rei sit tantum una uera res E,-- ciens diffinitio , quare Aristotes es dat de propositione duas diffinitiones Unam enim dedit in libro Peri hermeniarum, dicens, quod est oratio uerum uel filium significans. Alteram autem in primo Priorum , quam hic assi
Respondeturiquod unius rei est tantum una diffinitioeonsiderate sub una & eadem ratione. Si autem consideretur secundum diuersam rationem, non in conuenit eam diuersimodh diffiniri. Unde in proposito Aristote. dupliciter considerauit propositionem. Primo, inquantum enuntiat rem,sicut est, uel aliter quam sit,& sic diffiniuit eam in libro Perihermo per significare uerum uel falsum. Secundo,inquantum componit syllogismum,& ponitur pro conclusione probanda, Unde dicitur propositio, quia pro conclusione ponitur,& dicitur praemissa, quia praemittitur cones usioni,& sic diffinitur in primo Priorum, per affirmatiuam aut negatiuam oratio de aliquo.
Sed dices Quare in primo Priorum no diffinit eam per uerum & falsum fici r in libro Peri heri Respondetur. Quia in libro Priorum tractatur de sylIogismo formali, qui abstrahit a ueritate & falsitate propositionum& conclusionis. nam dummodo fiat syllogismus secundum debitum modum & figuram, est itali duq de is ma, etiam quod praemissae & conclusio sint falsae, ut patet hic, omnis homo est asinus, Omnis equus est homo,ergo
omnis equus est asinus. Argumentum est in Barbara,& est uerus de forma, licet non de materia. Non autem abstra- hit ab affirmatione & negatione, quoniam ut dicemus in se av
335쪽
fra,necesse est utranque praemissarum,aut saltem alteramesie affirma. Et si altera praemissarum fuerit negat. necesse est conclusionem fore negatiuam. Et ideo rationabiliter Aristoteles considerans hic propositionem,inquantum est
pars propinqua syllogismi, diffinit eam per orationem ata
firmati. aut negati.& non per uerum aut salsum.
Viso quid sit propositio, ut componit syllogismum,declara dum est ex quot propositionibus de necessitate componitur.Tu igitur aduerte, quod si conclusio esset intrinseca syllogismo,& deessentia eius , tres essent necessariae, scilicet duae praemissae & coclusio. Similiter si syllogismus non distingueretur a consequentia, duae solae sufficerent,
quae uocantur antecedens & conseqtiens. Verum quia ut
dicemus infra, declarantes diffinitionem syllogismi conclusio secundum unam opinionem est extrinseca a syllogismo, & ab eo distinguitur specie & consequentia, ideo duae sufficiunt,quarum prima dicitur maior,& secunda minor, ut tibi manifestum erit infra,& quomodo tres termini duas propositiones constituunt. Tenentes autem conclusionem esse de essentia syllogismi, ponunt ipsum constare ex tribus propositionibus. Quantum ad terminum aduerte, quod Aristot. considerans ipsum non inquantum constituit propositionem , sed inquantum in ipsum ultimate resoluitur, sic di sinit ipsum in lib. j. Priorum.Terminus est in quem resoIuitur propositio, ut praedicatum,& de quo predicatur,id est, subiectum. Nam sicut domus resoluitur immediate in fundamentum& parietem,&c. fundamentum autem & paries immediate ac ultimate in lateres, si e syllogismus immediath resoluitur in propositione', & illae ultima te in terminos, ideo conuenienter dicitur, quod terminus est in quem &c. Sed aduerte, quod hic mon siimit terminum in illa uniuersalitate, secundum qu irride eo locuti sumus in secundo tracta. ubi famosiores eius diuissones assignauimus, sed hic se remst tingit ad terminum caleeorematicum,& tandem ad nomme ' & uerbum,prout possunt componere propositionem,
ut subiectum,& praedicatu , & in ipsa resolui. Et se ab hac diffinitione termini,excluduntur termini consignificatiui,
336쪽
& signa uniuersalia & particularia,& breuiter omnes termini qui per se sumpti, non possunt esse subtemina, aut praedicatum in propositione componente syllogismum. Quot autem modis sumatur terminus in uia Aristotelis, iam diximus in tracta. secundo. Vnde tu illic, nec est ratio repetendi. . Viso quid sit terminus, ut ingreditur propositione componentem syllogismum,& in quem ipsa propositio resol- Uitur,declarandum est,ex quot terminis constat syllogi mus formalis. Tu igitur aduerte, quod sic duae propositio-ries requiruntur, scilicet, maior & minor, sic & tres termini, in quos duae propositiones resoluuntur, quorum primus dicitur medius terminus, secundus dicitur maior extremitas, tertius minor extremitas. Quare autem sic uocantur, & quomodo diuersimode sit uati constituunt tertias syllogismorum figuras, dicemus infra. Pro nunc supponendum est tres terminos sufficere: qui tamen duas propositiones non constituerent,nisi unus eorum,(& est ille, qui uocatur medium bis sumeretur, ita quod assumitur in maiori, & minori propositione per replicationem. Nam cum duae sint propolitiones componentes syllogismum,& quaelibet earum habeat proprium praevi catum & subiectum, necesse est duas propositiones constare ex quatuor terminis,aut ex tribus, ex quibus unus gerat uicem duorum,& hic est medius terminus, ut sic arguatur. Omnis homo est animal, Sortes est homo, ergo Sortes est animal. Constat, quod ly homo gerit uicem duoru . Est enim subiectum in maiori,& praedicatum in minori. Quare autem tres termini requirantur, & non plures, nec pauciores' quare uocentur maior & minor extremitaS, & medium, dicemus infra. Pro nunc tibi sufficiat scire, quid fit pars materialis compositiva syllogismi formalis tam propinquamam remota,& quot sint ex necessitate. antum ad secundu , scilicet principia regulatiua syllogi sint aduerte,quod Arist.in primo Priorum, duo assignat, scilicet dici de omni, & dici de nullo, & per dici de omni re utantur syllogismi affirmati iiii& per dici de nullo, resulantur negativa. Et aduerte, quod Arist. in primo Priorum
337쪽
Priorum declarans quid sit dici de omni, inquit, Dicimus autem de omni praedicari, quando nihil est sumere subieeti, de quo non dicatur alterum. Et intendit,quod dici de omni,est quando nihil est sumere sub subiecto, de quo nodicatur praedicatum. Et hoc seruatur in omni propositione uniuersali affirmativa, sub cuius subiecto licet descendere distributive. Et hoc principium aequipollet huic maxi, Quicquid dicitur de subiecto distributo , dicitur de quolibet sumpto sub subiecto , pro quo facta fuit distributio, ut in ista, Omnis homo est risibilis,& isti sunt omnes homines, ergo iste, & isse, & iste, & sic de ungulis, est risibilis. Declarans autem Aristote. quid fiedici de nullo, inquit, Et de nullo similiter. Et intedit quod dici de nullo est quando nihil est sumere sub subiecto, a
quo non remoueatur praedicatum. Et hoc principiu aequi
pollet huic maximae, Quicquid remouetur siue negatura subiecto distributo, negatur ab omni contento sub tali subiecto. Et id seruatur in omni uniuersali negativa, uein ista, Nullus homo est lapis,& isti sunt omnes homines.
ergo nec iste, Sc. est lapis. E t isti descensus distributi . affirmativi & negati ut manifesti tibi fient in tracta. de suppositionibus.Constat igitur ibi, quid sit dici de omni, & dici de nullo. Sed aduerte, ut scias quomodo haec duo principia suta ficienter regulant syllogismos, quod indigent tribus limitationibus. Primo, non regulant per se & immediate, nisi syllogismos persectos, qui fiunt per quatuor modos primae figurae, eo quod non reducuntur ad alios, syllogismos . , autem concludentes in directe & secundae, & tertiae figurae, non regulant nisi prius reducantur ast quatuor pri
mos primae figurae. Unde Aristoteles in primo Priorum antequam tradere duo principia regulativa, distinxit syllogismum in perfectum & in imperfectum, deinde dedit
praedicta duo principia regulativa perfectorum. Postea subiunxit unum principium regulatiuum imperfectorum, scilicet conuersionem propositionum. Nam ut tibi manifestabitur infra, modi concludentes indirecte,& modi secundae ac tertiae figurae reductitur ad quatuor primos per conclusionem
338쪽
elusonem simplicem,aut per accidens. Qui reducti regulatur per dici de omni & de nullo, sicut & quatuor primi. Secundo non regulant nisi Allonismos sectos ad intellectum & non ad senium,& uoco syllogismum ad intellectum, in quo medium est uniuersale ad sensum, aut in quo medium est singulare tantum singulariter, ut est syllogismus expositorius, cuius praemissae sunt duae singulares, & . ideo ibi non est dici de omni, nec de nullo. In syllogismo
autem facto ad intellectum, necesse est, aut utranque praemisiarum, aut alteram esse uniuersalem affirmativam aut negatiuam, quoniam ut tibi manifestabitur, ex puris particularibus indefinitis aut singularibus, non fit syllogi: mus ualidus ad intellectum. Ex consequenti ergo neces.se est, in omni syllogismo ad intellectu seruari , dici de omni aut de nullo. Tertio,alio modo seruatur dici de omni & de nullo in syllogismo concludente in materia necessaria & remota, & alio modo concludente in materia contingenti. Nam primo modo seruatur de omni, & de nullo absolute, scilicet oro omni disserentia temporis. In materia enim ne-eessaria praedicatum semper conuenit subiecto etiaria re moto esse existentiae subiecti .,Unde haec est uera, Adam est homo,est animal, est substantia, &c. Secundo autem modo, non seruatur de omni & de nullo, nisi pro exigentia temporis, puta pro tempore praesenti , in quo subiecta existit, quoniam praedicata contingentia non uerificantur de subiecto, nisi cum consistentia subiecit. Unde haec non est uera . nisi pro hominibus existentibus, Omnis homo eurrir. Haec autem est semper uera, Omnis homo est animal, ut tibi alias deci rabitur. Ex his ergo sequitur , quod siquis arguat sic, omnis homo currit, Adam est homo, ergo Adam currit. Non ualet, quoniam in maiori,non ueris catur de omni, nisi pro hominibus existentibus. In minori autem sub homine sumitur Adam,prout homo sumitur absolute, de non solum pro tempore praesenti. Unde magis ample sumitur homo in minori, quam in maiori , ideo non sequitur argumentum. Nam dicemus
in regulis generalibus defensi uis syllogismorum, quod
339쪽
Oportet terminos teneri aeque ample , & aeque stricte in praemissis, &in conclusione, aliter sequitur multiplex error . His igitur limitationibus obseruata, , inuenies quod praedicta duo principia sufficienter regulant
syllogismo , Quantum ad tertium , scilicet quid sit syllogismus formaliter sumptus,aduerte, quod Aristo. in primo Priorum sic diffinit . byllogismus est orat:o, in qua positis quibusdam aliud quidem ex necessitate contingit, quam diffinitio nem Petrus Hisp.inagis explicans inquit. Syllogismus est oratio, in qua quibusdam positis & concessiis, necesse est aliud accidere, per ea, quae posita sunt & concessa. Primo dicitur oratio.& ponitur loco generis, quoniamagis communis eth. Nam omDis syllogismus eii oratio, sed non e conuerso. Sed aduerte, quod no elet oratio una categorica . Constat enim ex duabus praemissis, quarum utraque ut in pluribus est categorica . Vnde respectu categoricae, uerius diceretur, quod est orationes, scilicet maior & i nor ordinatae in modo & m figura, qua quod sit oratio. Vt igitur scias, quomodo est oratio,aduerte quod hic est duplex opinio. Quida dicunt, quod est oratio non simpliciter dicta, sed est oratio argumentativa, quae complectitur duas categoricas debite dispositas in modo S in figura, & sic syllogismus est una oratio complexiue, sed eii duae orationes separatim acceptae. Quida aut dicunt, una est oratio non categorica, ut patet; sed hypothetica complectens plures categoricas colunctas, ut principaleb par es sui. Quae autem hypothetica sit, an copulativa, an coditionalis,est duplex sente tia. Quid a dicisti, quod est copulativa, quonia maior & minor debet coniungi per coniunctione copulativa, ut sic arguendo in barbara, omne animal est subflatia, & omnis nomo est animal, ergo Ors
homo est substatia . Quida uero dicunt, quod est hypothetica rationalis, quonia maior & minor coniungit tur cum conclusione per hanc coniunctionem ergo. Rationalis autem reducitur ad conditionalem,ut docuimus in tra c. tertio, Sive autem tenea, primam sententiam, siue secludam,
costat quomodo syllogismus est oratio, de no orationes.
340쪽
Secundo dicitur,in qua quibusdam positis, id est duabus praemissis, scilicet maiore & minore, bene ac debite ordinatis in modo & in figura, ut declarabitur infra. Tertio dicitur,& concessis . Aduerte, quod Aristot Ies non ponit hanc particulam, sed Boetius eam addidit,& Petrus Hispa. imitatus est Boetium. Ratio autem, propter quam Aristoteles non posuit, sed Boetius, est haec, quoniam Aristoteles dissinit syllogismum si impliciter, prout ordinatur ad syllogismum demonst rativum. Boetius autem ipsu in diffinit, ut ordinatur ad syllogi dimdialecticum siue probabilem. Distinguitur autem demonstrator a Dialectico in hoc, quod demonstrator non petit ab eo,contra quem arguit,an concedat praemissas, antequam coclusionem inferat, sed simpliciter eas ponit quoniam procedit ex necessarijs, & de necessitate concludit . Dialecticus autem quoniam noli ex necessarijs, sed ex probabilibus procedit, quae possunt negari asee- quam concludat praemissas positas in modo & in figura,
pcrit ab eo contra quem arguit,an concedat eas, quonias non concedit, concludere non poterit. Respectu ergo
syllogismi dialectici efficacis dicitur in diffinitione , in
qua quibusdam positis,& concessis. Quarto dicitur, necesse est. Aduerte, quo per hoc distinguitur syllogismus ab exemplo,quod sola habet pro babilitatem, ut dicit Arist. in primo Posteriorii, eo quod sit argumentum Rhetoricum, id est suasuum,&: non ultra' ideo ex eo non ex necessitate infertur intentum.
Quinto dicitur aliud accidere. Adverte, quod tu aliud stat pro conclusione , ac si dicat, syllogismus est oratio 'hypothetica sue argumentativa, in qua praemisiis debito positis &concessis de necessialc concinsio sequitur quae est distincta a duabus praemissis. 'Sed hic sunt duo dubia. Primum est, circa tu aliud secundum est circa lynecesse. a Circa ly aliud ,dubitatur quomodo conclusio fit aliud
a praeminis, cum coponatur ex eisdem terminis, ex quibus praemissae,excepto medio, ut tibi manifestabitur infra. Ite si ita est aliud, quod no sit de essentia syllorismi.