장음표시 사용
411쪽
illud, quod reseri, & supponit absoluth pro eadem re nil
mero,& non per modum patientis, ut, sortes disputat, Scipse est doctus, is ipse refert,&supponit absolute pro
Relativum accidentis identitatis est illud, quod resere
eandem qualitatem,aut litantitatem in specie,& supponit pro eadem in specie, ut sortes est doctus, & talis est Plato, sortes e li magnus,& tantus est Hato. Relativum accidentis diuersitatis est illud, quod refert eandem qualitatem, aut quantitatem in specie, sed supponit pro alia distincta specie, ut sortes est albus, & alteriusmodi est plato, puta quia niger. sortes est bicubi talis, &alterius modi est Plato, quia cubitalis . Quantum ad tertium, ut scias modos tenerales,quibus supponun t diuer ita relat ilia iuxta diuisiones praedictas,adauerte quinque regulas, Palma est, Relativum ident; talis substantiae reciprocli,& non reciprocum, dummodo non sit posse stitium, supponit pro eodem numero , pro quo suppoisit latim antece dens, in comparatione tamen ad alterum extremorum . Exemplum de non reciproco non posscssivo,stit, Aliquis
homo est iustus,& ille defendit iustitiam, ly ille, non sim ponit absolute , & in determinate pro aliquo homine, sed pro aliquo homine iusto,& propterea secunda pars copulative. s& ille defendit iustitiam , non seniscat absolute,& indistincte , m aliquis homo defendit iustitia, sed se aliquis homo iustiis defendit iustitia,&hoe est dictu in coparatione ad alte tu extremorti. Na ly iustus, est extremii ptimae catego,qilia est eius praedicatum. Ex hoc sequitur, Phaec copulativa est salsa, Aliquis homo est animal,&asnus est illud nam secuda categorica est salsa. signis eat enim, quod asinus sit illud animal. quod est aliquis homo,&hoe est salsum, ut patet. Haec autem est uera, plato est homo,& sortes non est ille quia ly ille, fgnis eat quod sortes licet si homo, non tamen est homo, qui est plato, sed alius. Exemplum de reciproco, omnis homo uidet se . stetit lyhomo distribuitur, sic ly se . Sed intelligendum est, quoano est sensus, quod omnis homo uideat absolute omnem. I b i ho-
412쪽
hominem, sed referendo si neu los ad seipsos. Sic descendendo, Omnis homo uidet se, ergo ille homo uidet se ipsum,&ille uidet seipsum, Sc ille&c. Secunda regula Relati uti, diuersitatis substantia: & relativum possessuiu, non supponit pro eode, pro qu' sup ponit suum antecedens,sed pro alio. Ex emptu de primo,
Duorum contrariorum immedia torti, unisi est in subiecto, alterii no. Patet,quod pro alio cotrario supponit ly unu,& pro alio supponit ly alterii puta ly unu supponit pro sano,& ly alterii supponit pro aegro. Exemplum de secundo, id est de possessivo, Aliquis homo currit, & suus asi-misdormit, constat quod antecedens supponit pro hominein relatiuum suus, seponit pro asino. Tu tamen aduerte, quod relativum possessivum duo significat. Unum in recto,scilicet rem possessam, alterum in obliquo: scilicet posse si orem, ut quando dicitur, Sortes currit,& suus asinus dormit, ly suus, in recto significat asinum posses lim,& in obliquo Sortem possessorem. Sic enim intelligitur, & suus asinus, id est asinus Sortes siue possessus a Sorte dormit. Cum igitur relati uti possessi uti duo signiscat, potest pro duobus supponere. s. pro repossessa in recto,& pro possessore i obliquo. Et sic erit uerti, quod relatiuu possessi uti supponit pro eo dae, pro quo suuantecedens, sed in obliquo:& quo alio, ted in recto: ut docuimus. Veru quia suppositio in recto est in principalior, ideo regula no facit metione de suppositione in obliquo. Tertia regula, Relatinu identitatis accidentis, no supponit pro eode numero,pro quo supponit suu antecedes, sed pro alio simili aut aequati: tit, Sortes est albus,qualis e Plato. ly qualis, no supponit pro Sorte albo:sed proPlato e albo, q est alius a Sorte albo. Ethiae, Sortes est cubital is:quatus e Plato, ly quat', no supponit pro Sorte, sed B Plato e. , Sed dices, Si no supponit pro eo de pro quo fuit antecedes,ergono debetdici relati uti idelitas. Est. n. relati uti idelitatis, tr refert & supponit pro eo te, quo situ antecedes. Respondetur, differt relativum identitas substantiae a relativo identitatis accidentis,& conuenit. Conuenit qui de in hoc,quod utrunque refert idem aliquo modo iden
413쪽
DE. SUPPOSITIONIBUS. rostitatis, est enim identitas triplex, scilicet in substantia, quae absolute dicitur identitas,& identitas in qualitate, quae dicitur similitudo. Est enim similitudo rerum disserentium eadem qualitas,& idelitas in quantitate, quae dicitur aequalitas,est enim aequalitas rerum differentium eadem quantitas. Differt autem in hoc, quod relativum identitati v substantiae refert & supponit pro eodem numero substantialiter, pro quo suum antecedens supponit, ut, Sortes qui disputat, est doctus. Relatiuum autem identitatis accidentis supponit pro eodem accidentaliter, quia pro identitate in qualitate, ut talis & qualis, uel pro identitate in quantitate, ut tantus & quantus. Verum quia identitas accidentalis non est simpliciter idelitas, sicut est identitas substantialis, ideo dicitur in regula apud Logicii, quod relatiuum identitatis accidentis non supponit pro eodem numero,
pro quo supponit suum antecedes, sed pro simili aut aequali. Et hoc est, quod diximus. supra, quod supponit pro eodem in specie. Quarta regula, Relatiuum diuersitatis accidentis stipponit pro dissimili illi, aut in quali illi. pro quo supponiesuum antecedens, ut nix est alba ,& alius modi est fuligo, tu alius modi non supponit pro re alba. sed pridi nigra, quae est dissimilis rei albar. Quinta regula, Omne relatiuum supponit eodem mo do generali, quo supponit suum antecedens. Nam modi generales supponendi sunt isti, Materialiter, naturaliter, simpliciter, personaliter. intendit ergo haec regula, quod si antecedens supponit materialiter, sic & suum relatiuum, ut ibi, Ly homo est nomen, quod est primitius. Ly quod, supponit materialiter, sicut ly homo. Si antecedens supponit naturaliter, sic & relatiuum, ut, homo est animal, qui scilicet, homo est substantia. Si antecedens supponit simpliciter, sic & relatiuum , ut , Animal est genus, quod est praedicabile de pluribus. Idem intellige ae suppositione personali , ut , Homo currit qui mouetur . Haec dicta sint de modis generalibus , quibus relatilia
Quantum ad quartum, ut scias modos speciales suppo-
414쪽
nendi relativorum,aduerte quinque regula S. Prima regula , Omne relativum identitatis substantiae in eadem categorica sui antecedentis, semper supponit eodem modo particulari,quo supponit suum antecedens, ita
quod ii antecedes supponit distributi ue, sic & re Iatiuum, si confuse,cosui etsi determinate,determinate . si discrete, discrete,quod probatur inductive, ut hic, Ois ho qm currit mouetur,ly ho,& Iy qui, stat distributive,& hic, Ois homo est animal, quod est rationale , ly animal & ly,quod, stant confuse tantum. Et hic, Homo qui currit mouetur, ly homo,& lv qui, stant determinate. & hic , Sortes qui dormit, quiescit, ly Sortes,& ly Qui, stant discrete . Idem intellio ede relativo identitatis substantiae reciproco tam non posse si uio, quam possessivo. Exemplum de non possessivo, ut, Omnis homo uidet se. ly homo ,dc ly se, stant distributive . nam bene sequitur, Omnis homo uidet se,er- go iste uidet se,& iste uidet se,& sic de singulis,non absolute, sed referedo singuIos ad semetipsos. Exemplum de pot
sessivo , Aliquis homo diligit filium Huni, ly homo & ly
sium, stant determinate. Et in ista Pater Sortis uocauit illum, ly Sortis,& ly illum, stant discrete. Et aduerte, quod ex hac regula extrahuntur tres conclusiones Prima est. Datur aliqua propositio umirer a is affirmativa, cuius praedicatum ita distribuitur, sicut subie etiam, ut in ista, Omnis homo uidet se. Se cunda est, uando praedicatum est relativum identitatis lubitantiae, lignuuniuersale affirm ta habet uirtutem distribuendi praedicatum sicut subiectunt, ut patet in propositione praemissa. Dixi quando praedicatum est relatiuum, ut excipiam absolutum. Dictum est enim serpra, quod in absolutis lignum uniuersale affirm distribuit terminum immediate sequentem,& mediate sequente in confundit, ut in ista, Omnis homo est animal. Tertia est, Dantur duo tramini communes, sequentes signum uniuersale affirma. non impeditum per aliud signum di stributivum superueniens, ex quibus remotiora signo distribuitur , & non propinquior, ut patet in ista, Omnis homo est urdens se, ly uidens, quod est propinquius signo uniuersali affin confunditur,& ly se, quod est remotius, distribuitur. Secunda
415쪽
secunda regula, Omne relatiuum diuersitatis substantiae. non semper supponit eodem modo particulari, quo supponit suum antecedens, sed diuersina ode, eodcin quidem modo stippon ut, ut hic, Vnus homo currit,& alius dormit,
ly bonio,& ly alius, supponunt determinate.& in hac, omnis homo doctus docte loquitur, & omnis alius rudi ter loquitur,ly homo,& lv alius stant distributive. Diuerso modo supponunt, ut hic, omnis homo iustus iuste uiuit, &alius iniuste, tu homo, distribuitur, & ly alius stat determina te, Aliquando antecedens supponit confusius, quam relatiuum; ut in propositione praemissa, aliquando econuerso, ut hic, Aliquis homo disputat,& tantum alius currit, lyhomo. supponit determinate, & ly alius confuse,propter
Tertia tegula. Omne relativum identitatis substantiae
relatum hypotheticae ad suum antecedens supponens confuse tantum,non supponit eodem modo, sed determinate, habito respectu ad totam compositionem sui antecedentis, ut hic, omnis homo est animal, & illud est rationale.ly animal stat confuse,& lv illud,stat determinate. Et ideo haec secunda categorica, scilicet & illud est rationale, est salo. Significat enim quod illud, quod est omnis homo est rationale,& hoc est falsum fgniscatum, quoniam nuli uni est animal,quod sit omnis holno. Vnde non potest uere dici,quod illud est rationale. Quarta regula, Omne relativit identitatis substantia ,hypothetice relatum ad suum antecedens supponens discrete,aut determinate,aut distributiuh, supponit eodem modo ut suum antecedens,habito respectu ad totam compositionem sui antecedentis, ueI ad alterum extremorum.
Exemplum de suppositione discreta, Sortes est hoc animaI, quod est hoc rationa 8 v animal in antecedente,&lyhoc, in secunda categorica stant discreth. Exemplum de suppositione determinata. Aliquis homo currit, & tu es ille, ly homo & Iv ille, stant determinat& Exemplum de distributiva, Quilibet homo est animal, & idem est rationa-lirum Sensuq est Quilibet homo est animal,& idem id est, quilibet homo est rationalis. Quinta
416쪽
Quinta regula, Relativum accidentis siue identitatis siue diuersitatis,non semper supponit eodem modo particulari, quo supponit suum antecedens, sed secundum exigentiam sui signi eodem modo supponit,ut in ista, Aliquis homo est albus,& talis est cignus,ly albus,&lycignus, supponunt determinate. Et in ista,Omnis homo rudis arat, &nullus talis disputat, ly rudis Sc ly talis , stant distributive. Diuerso autem modo, ut hic , Omnis homo albus currit,& talis disputat,ly homo albu, stat distributive,& ly talis, confuse tantum. Aliqua do autem antecedens supponit determinate,& relatiuum distributive,ut hic, Aliquis homo est albus,ti nullus talis est Aethiops, ly albus supponit determinate,& ly talis,distributis e. Et hic, Aliquis homo est niger,& omnis Aethiops est talis,ly niger, stat determinare,& ly talis, stat confuse tantum. Idem intellige de relativo diuersi talis accidentis. Nam aliquando supponit eodem modo, ut suum antecedens,ut hie, Aliquis homo est albus,& aliusmodi est Aethiops,lyalbus, & ly aliusmodi, stant determinate. Aliquando autem supponunt diuerso modo, ut hic, Aliquis homo est niger,& non aliusmodi est eoru us,ly niger, stat determinate, & ly aliusmodi stat distributive,propter negationem, quae non impedita, distribuit terminum communem immediate & mediate sequenteni ut declaratum est supra. Haec dicta sint de modo speciali supponendi relativorum. Et hic terminatur intentio nostra de suppositionibus tam absolutis,propriis,& impropriis, quam relativis. Explicit Trac. de suppositionibus, ordinatus per Remuerendum Magistrum Chrysostomum Iauellum Canapicium ordinis praedicatorum, , Philosophiae doctorem. Sequitur Tracta. de ampliationibus ta
417쪽
tionibus,&appellationibus. ordinatus per Reuerendum Magistrum Chrysostomum Ia uellum Canapicium, ordinis praedicatorum, Philosophiae professorem
Posae tractatum de suppositionibus, expedit tracta re de ampliationibus & appellationibus, quoniam ut docuimus in tractatu de syllogismo. formali , sicut pro pter transitum a suppositione ad suppositionem sibi repugnante, committuntur multi errores,& quam plures sal jaciae in arte syllogistica, sic & a transitu ab ampliatione ad an pellationem. Nam nisi teneantur termini in praemissis,S in conclusione aeque ample & aeque stricte, syllogismus semper est inualidus, & ita potest concludi conclusio: uera ex praemissis falsis, sicut ex ueris . Ut ergo scias uitare errores in arte syllogi Eandi, qui eueniunt propter ampliationem ,& appellationem terminorum, tradenda est resoluta doctrina in hoc tracta. de ampliatio. & appellationibus. Diuidemus igitur ipsum in duo
In primo agendum est de ampliatione. In secundo de appellatione.
IN primo cap .agendum est de ampliatione, hie ergo tria uideda sunt. Primo quid sit ampliatio termini, de qua hic intendimus. secundo , quae & quot sint uniuersales regulae ampliationum. tertio soIuentur quaedam dubia. Quantum ad primum aduerte, quod de ampliatione inuenio apud Loeticos duas descriptiones, quarum utraque recipi & defensari potest. Prima est haec, Ampliatio est extensio termini communis,a minori suppositione ad maiorem,ut cum dicitur,Homo potest esse antichristiis,ly homo,non solum supponit pro praesentibus, sed etiam Dro futuris. Aduerte, quod ly extensio, ponitur loco generis, tanquam. quid nugis commune, & sumitur per similitudine. . Nam
418쪽
Nam extenso proprie & dilatatio alicuius quanti ut quando ipsisna quantum trahitur ad maiores dimensiones. verbi gratia, Cera congelata silique fiat, extenis ditur, quoniam recipit maiores dimensiones,& occupat maiorem locum. Per similitudinem autem in proposito est dilatio te mini communis, inquatum sumitur in aliqua propositione ad supponendum pro pluribus suppositis , quam ante. Nam ampliatio attenditur principaliter in luppositione personali, quae est respectis supposito rumine diximus in tradi. praecedenti. Dicitur extenso termini communis, ad disserentiam termini discreti, qui non potest supponere aliqua do pro pluribus, aliquando pro paucioribus, sed tant m pro uno solo,& ideo iuxta terminum discretum non sit ampliationeque appellatio. Dicitur a minori suppositione, ad maiorem non infensi te, sed extensive. Est autem minor suppositio personalis extensiue, quando stat ter. communis in propositione pro paucioribus suppositis, ut hic, Homo est albus, ly homo stat tantum pro praesentibus, maior autem est, quando stat pro pluribus, ut hic, Homo potest esse albus, lyhomo stat pro eo, qui est homo, uel potest esse homo, ut
tibi manifestabitur infra. Vnde in prima, Homo restringitur, in secunda autem ampliatur. Et aduerte, perly a minore suppositione&c. distinguitur ampliatio ab appellatione , ut tibi erit notum in cap. sequenti, Haec est prima descriptio . Secunda talis est. Ampliatio est aeceptio termini in propositione temporaliter supponentis ultra consignificationem uerbi principalis, uel participii eiusdem Pro cuius notitia aduerte, quod ampliatio terminuest ampliata suppostio termini respectu uerbi, cui coniungitur pro diuersa differetia temporis verbs gratia, Hio terminus homo, si coniungitur uerbo praesentis tempori , ut dicemus in cap. sequenti, stat solum pro praesentibus, ut homo currit. Si autem coniungitur uerbo praeteriti uel futuri temporis, stat pro praesentibus, uel praeteritis, uel suturis, ut album sint nigrum, uel album erit nigrum. Constat igi-
419쪽
tur. quid sit ampliatio apud Logicum. Quantum ad secundum adverte quatuor regulas gemne rates . prinia est, Omnis terminus supponens a parte ante. respectu uerbi de praeterito uel sui participit, lupponit pro eo, quod est uel fuit. Verbi gratia, In hac propontione, Homo fuit ab aeterno, Ly homo non lupponit lo-lum pro homine, qui nunc est. Nec solum pro homine
otii fuit,licet pro hoc ditiuncto, homo, qui est uel fuit homo , fuit ab aeterno , & secunda pars eit uera, iupposivo
ouod mundus sit aeternus in uia Peripatetica . . Pro confirmatione huius regulae aducr te, quod idem
dicendum est de uerbo praeteriti impersecti, sicut praeteriti nerfecti. Vnde in ista,Homo currebat, ly homo sup
ponit ampliatiua, pro eo, qui est, uel erat homo. Hoc autem non uerificatur rationc sui participis, quoniam praesens & praeteritum imperfectum habent idem participiti. Verbum autem praesentis temporis, ut dicemus in cap. seo uenti restringit terminum, ad supponendum solum pro eo quod est. Sic& participium erus inquantum deseruit
tempori praesenti. Achierte etiam, quod regula debet sic intelligi. Omnis terminus supponens a parte ante respectu uerbi de praeterito, uel eius participio , supponit pro uod est, uel fuit, nisi talis terminus restringatur, ut hic homo,qui nunc est,fuit,ly homo non ampliatur, sed stat solum pro praesentibus per ly, qui nunc est. Quare autem magis ampliatur a Parte ante, quam a parte post ista re illa trahitur ueritas harum propositionum. Puer fuit uir, Nam qui est, uel fuit puer, fuit vir, & secunda pars est uera, Qui enim est uir in trige limo anno, ithi er in decimo anno. Virso concepit. Nam quae est uel fuit uirgo, concepit. Quae enim fuit uirgo, in decimo quarro anno concepit,licet nunc non sit uirgo.Quod dictum est de uerbo praeteriti tempnris, intellio e participio eiusdem Nam in illa, Homo est sulci- atus a mortuis,ly homo, supponit pro eo, aut est uel fuit homo,& secunda pars est uera,& in ilia, Caecus est illuminatus, tu caecui,supponit pro eo, vi est, uel fuit caecus,
420쪽
& secunda pars est vera. vii de ut diximus intractatu de lyllogisino formali, Hoc argumentum non ualet in Da-nJ,Omnis caecus et illuminatus, Sorte, est caecus, erraodortes est illuminatus. Nam in maiori supponit caecus pro eo, qua est, uel fuit caecus. In minori autem ibi u pro eo, qui est caecus, ut declarabitur in capitulo requeti. Vnde cum in maea et ampliatiue & in mi. restrictiueino valerargumentum. Haec de prima regula dicta sint.becunda regula est, Omnis terminus supponens a narte ante respectu uerbi de futuro, uel sui participii,ampyliatur ad supponendum pro eo, quod est, uel erit, ut hic. Homo genetrabitur,id est, qui est,uel qui erit homo, generabi rur, & iecutula pars est um. Nam homo qui lam genitus ele, essio non generabitur. Qui uero erit homota nondum est, ille generabitur. 'Haee regulaololuta est apud Logicos,nec indiaet alia expolitione aut limitatione,& ex e equitur harvin nropolitionum ueritas. ri Udrum pro Magnus erit paruus, id est.qui est uel erit paruus,& secunda pars est vera. Nam sit puer c in i In
no erit paruus. Corrupta erit in o. Meretrix erit
Nam quae est uel erit corrupta, & quae est uel eri I trix,erit uirgo,sic enim puella quinque annorum, quae si futura meretrix aut corrupta in decimo quinto anno it