장음표시 사용
521쪽
cadit medium, ex cosequenti cadit linea, quoniam inediu linter duo puncta non est nisi linea. Politio ergo est pro- , politio in demonstrabilis ex conlequenti est immediata iin illa scientia, in qua est propolitio, & in qua assumituri ut principium,& praemillas syllogisnu demothratiui. Vec, hi gratia, Geometra uolens demostrare, quod anguli quadrati lunt aequales,sic arguit, Omne, angula recti sunt aequales, Sed anguli quadrati sunt recti , ergo &c. Maiorer Geometra non demonstrat, quoniam apud ipsum est pol sitio,& acceptatur, ut per se vera. Minorem uero probat, et quoniam in quadrato linea luper lineam perpendiculariter cadit,ergo constituunt anguli recti. Cons at ego tibia quid sit politio apud demon thratorem . SDignitas siue maxima est propositio, qua necesse esti omnem addiscetem acceptare,& illa statim cognitis ter minis absque alio discursu & argumentatione aisentiret, eo quod fit per se nota ex euidentia terminorum. Et illai sunt principia prima,quae se habent in acquisitione L cie tiarum, sicut ianua in domo , ut uult Aristot. in lecundio Metaph. Na sicut ianua domus omniburum patet, sic & illa principia omnia ratione utenti. Sunt autem haec duo o-:mmu principiorum & dignitatum uniuersalictima & notissima de quibus disputat Aristot. in quarto Metaphyli acae contra negantes ea, Vnurn quidem est affirmati vii mis& est hoc,De qualibet uerum est elle uel non esse. Alte-irum autem negativum,& est hoc, non contingit idem limul esse,& non esse. Et ly non cotingit , aequipollet ly nou potest, uel impossibile. 3Haec igitur est dignitas siue maxima,quae differt a po-rsitione in duobus.Primo, quia dignitas est omnino inde- imonstrabilis propthr suam n issimam ueritatem . quar si naturalites inserta est. Et ideo iam potest per no-ltiora principia labra sicari. politio autem licet acceptetur. ut nota & in demolii rabilis in scientia,in qua eli poli Io, tame in alia scientia est demonstrabilis,ut diximus lupra Tu tamen aduerte, quod differentia proprie stat iri, hoc, quod repugnat dignitati polle demonii rari, quia non esset naturaliter cognita. Non autem repugnat
522쪽
positioni, quoniam & si non demonstretur in scientia, in qua est positio, demonstrari potest in ali ut diximus, propter hoc tamen non in conuenit aliquam positionem ellesimpliciter in demonstrabilem propter suam maxima euidentiam, ut hic, Si ab aequalibus aequalia demas, quae remanent sunt aequalia. Paralellae non concurrunt, idem non intellige de istis. Ignis est calidus , terra est grauis, quoniam ad sensit in patent,& ideo non post uni demonstrari' per notiora, Quod si quis negat ea, aut protervia aut carentia usus rationis, negat ea.
Secundo differt, quoniam dignitatem necesse est omne addiscentem & docentem habere,& statim auditam approbare absq; alio discursu, positionem autem non est necesse omnem addiscentem approbare statim , quoniam cum constet ex terminis specialibus potest notificari per notiora, ut per dignitates quae conltant ex terminis generalissimis, inter quos primo est ens, quod est primum, quod concipitur in mente, ex consequenti est primum cognitum. Et hanc differentiam secundam ponit Aristo. in textu, ubi de positione inquit, quam non est demonstrare, sed ponere, neque necesse est habere aliquem docendum. De dignitate autem inquit, uam uero necesse est docendum habere dignitatem uel maximam consuevimus dicere . Suppositio apud Aristot. est pars subiectiva, id est species positionis, superaddeus positioni affirmationem & negationem. Pro cuius notitia aduerte , quod est aliqua propositio, cui statim notis terminis,& absque aliquo discurrit, intellectus assentit Et haec dicitur dignitas. & estia liqua propositio,cui intellectus assentit absque discursu & demons ratione in scientia, cui incumbit addiscens, licet in alia scientia possint demonstrari, & haec dicitur positio, quia
ponitur & acceptatur ut uera, absque alia probatione in
tali uel tali scientia, Haec autem positio diuiditur ab Aristote. in suppositionem & diffinitionem. Nam licet utraque sit positio, tamen differunt in hoc, quod suppositio addit supra positionem affirmationem uel negationem, id
est dicit esse, uel non esse. Vnde surpositio est pro eositio affirmatiua uel negati-
523쪽
ua in demonstrabilis in illa scientia, in qua sumitur, cuius ueritas ab ad discente supponitur, etiam quod sibi non constaret ex euidentia terminorum. Vt in Geometria haec est suppositio, A puncto ad punctum contingit lineam deduce re, Di inrtio alam Im positio dum , eo quod licet diffinitio sit in demonstrabilis de desinito non tamen est propositio affirmatiua uel negatiua, sed est oratio absque copula. constans ex solo genere,& differeneia, Unde diffinitio hominis est hoc complexu, animal rationale. Nec unqua apponitur copula, nisi quando actu praedicatur diffinitio de diffinito. Vt quando dicimus, quod homo est animal rationale, & dicit Arithmeticus, quod unitas est quid omnino indivisibile , secundum
Constat ergo, quomodo suppositio & di nitio sunt duae species positionis, & quomodo dis erunt ab inuicem. Et sic patet quomodo Aristoteles rationabiliter diuisit principium demonstrationis immediatum in quatuor species, scilicet in positionem,& dignitatem. & suppositione, es diffinitionem. Sed dices, Non uidetur di nitio esse species principii immediati, quoniam principium immediatum est propositio immediata, cuius signum est, quod Aristoteles statim, quod diffiniuit propositionem immediatam,& notis cauit particulas disinitio nix, diuidit principium immediatum demonstrationis in quatuor praedictas species. Sed iam declaratum est diffinitionem non elle propositionem. Constat enim ex solo genere & differentia , abique copula, ut animal rationale est diffinitio hominis,ergo di nitio non uidetur species principi j immediati. Respondetur, licet ante diuisionem principij immediati praeposuerit Aristoteles diffinitionem propositionis immediatae, non tamen sub diuidit principium immediatum in species suas,ut est idem praecise cum propositione immediate, sed ut est in plus. Nam omnis propositio immediata est principium demonstrationis, sed non e conuerso, quoniam tam propositio immedia i a , quam complexum immediatum, quale est diffinitio, potest esse principium
524쪽
demonstrationis immediatum cuius signum est, quod medium demonstrationis est principium, ex quo demonstramus conclusioncm,& tamen medium non est propositio, sed terminus complexus, quoniam est: diffinitio subiecti, aut pallionis,ut determinabimus infra. Ex praedictis isti tur constat, quomodo demonstratio est ex ueris,& primis , & immediatis. Quantum ad tertiti, scilicet quomodo oporteat demonstratione fieri a notioribus, declarat Aristoteles per duas conclusiones, quarum prima est, quod oportet demonstrantem magis credere & alsentire , & magis cognoscere principia esse uera, ex quibus demostramus conclusione, quam ipsam conclusionem. Quam quidem conclusionem
sic probat Aristoteles, Propter quod unumquodque,& illud magis, ut si propter dilcipulum amo magistrum , multo magis amo discipulum. Et si propter solem reliquae stellae lucent, sol magis lucet. Sed propter principia ex quibus demonstramus conclusionem, credimus & assentimus conclusioni,& eam cognoscimus esse uera,ergo multo magis oportet credere & assentire principiis, quam conclusioni, & magis cognoscere eanesse uera, ergo demonstratio procedit ex principijs notioribus, quam sit ipsa conci usio. Secunda cones usio est haec,Non solum oportet demonstranti magis cognoscere principia, & illis magis credere, quam conclusioni, sed etiam oportet, quod demonstranti nihil sit magis certum,quam quod opposita principijs sint salo. Verbi gratia, Non solii oportet me cognoscere quod
hoc principium est maxime uerum.
De unoquoq; est uera affirmatio uel negatio, sed quod etiam teneam suum oppositum esse salsissimum, ita quod nihil est eo magis salsum,scilicet quod contradictoria si
mul uerificantur de eodem. Et ratio quidem huius conclusionis est haec, Dictum est, quod oportet demonstrantem firmissime allentire & inhaerere principiis, ex quibus demonstrat. Sed non posset eis firmissime inhaerere,si dubitaret & non esse Icertissimus,quod eorum oppotita sunt
niaxime fusa. Exper ur enim,quod si dubitamius de fal. sitate
525쪽
sitate unius oppositi, non possumus absq; dubio adhaerere ueritati alterius oppositi, sed semper timemus de eius u rata te,donec nobis fiat euidentissima sui oppositi salsitas. Constat ergo quomodo demoni cratio ad mentem Aristotelis est ex notioribus,& certioribus principiis, quam stipita conclusio. Sed aduerte, quod propositio maioriquam assumit Aristoteles in probatione primae conclusionis,primo a i pectu uidetur falsa. Non enim sequitur, propter albedinem homo est albus, ergo albedo est magis alba,&c Tu igitur aduerte, quod illa propositio est uera regulariter , & solum in causis efficientibus principalibus, quae sunt causae efficientes ormaliter uel uirtualiter sui essectus. Exem stim de efficiente formal ter, manus propter ignem sit calida,ergo ignis est magis calidus. Exemplum de efficiente uirtualiter,Terra in aestate fit calida, & sicca propter solem, ergo sol virtualiter licet non formaliter, est magis calidus,& siccus quam terra. Est autem uirtualiter magis calidus,& liccus, quoniam per maximam luce suam,& motum, producit calorem, & siccitate in inferioribus, ut tibi declarabitur in secundo lib. de coelo, & quoniam praemissae sunt causae ei scientes principales notitiae conclusionis, ideo oportet eas esse prius, & magis notas apud demonstrantem, quam sit ipsa conclusio.
In hoc igitur sensu dicta propositio est insallibiliter uera,quod si uolueris eam applicare causae sormali, aut materiali, aut effectivae instrumentali, aut sinali non ualer,sed plerunq; concludens salsum. Nam in causa formali non tenet, ut hic, nix est alba proprer albedinem No sequitur ergo albedo est magis alba , nec in causa materiali, ut hic, Homo est corruptibilis, propter materiam. Non ualet, ergo materia est magis corruptibilis. Nam ut tibi declarabitur in primo Phylico. materia est incorruptibilis,& tamen propter eam omnia inferiora sunt corruptibilia, nec in causa efficiente instrumentali, ut hic, Artifex fabricat gladium propter malleum. Non sequitur, ergo malleus magis fabricat gladium, quam artifex , Nec in cau sa finali, ut hic, Sortes deambulat propter sanitatem, ergo sanitas magis
526쪽
magis deambulat, quam Socrates. Conflat igitur tibi in quo sensu ualeat praedicta propolitio,& in quo non . Quantum ad tertium principale, quod proposuimus in principio huius capitis, aduerte quod ex eo quod determinavimus demonii rationem procedere oportere ex principiis prius,& magis cognitis, quam conclusio,orti sunt duo errores circa scientiam apud antiquos, quorum utrunque
reprobat Arist. Primus est eorum , qui dixerunt quod si oportet de monil rationem ad hoc, quod acquirat scientia de coclusione,prius cognoscere& mahis principia, quam conclusionem de nullo poterit haberi icientia, quia nulla conclusio poterit demonstrari. Secundus autem error est eorum , qui dixerunt quod non obstante determinata ueritate de praecognitione principiorum,de omnibus potest haberi scientia,& omnis concluso potest demonstrari. Ratio primi erroris flat in hoc, supponitur quod nihil potest sciri nisi per demonstrationem, ita quod si aliqua proposi tio e si in demonstrabilis,illa remanet incognita,&ne scita.
Posita hac radice, arguitur sic, principia ex quibus procedit demonstratio,aut tendunt in infinitum, aut non,ita quod est liatus in illis, si primum , ergo nesciuntur prima principia, quoniam in infinito,& in processu in in sinitum, non est dabile 'inati cu igitur demonstratio debeat procedere ex primis & prius ac magis cognitis principijs, quamst cognita conclusio, sequitur quod de nullo erit demonstratio, ex cosequenti de nullo erit scientia, quo ma sciei iaper demonstratione acquiritur, cum sit syllogismus facies scire, ut supra declaratu es . Si secundum, ergo prima principia ad quae est status,nescititur, nam nihil hitur, nisi per demonstrationem, sed prima principia non sunt demolirabilia. De terminatu est enim, quod demonstratio procedit ex prioribus & notioribus, sed nihil est prius ac notius, per quod possint de mos rari prima principia, aliter no est erat Prima, si haberet priora,& notiora. Ergo primi principiano possunt demdi rari ,ergo nesciuis& ignoratur. Sed ignoratis primis principiis, ignoratur & coclusio, cuius notitia
527쪽
pendet ex notitia clara primorum principiorum. Bene ergo sequitur, quod sue principia demonsti attonis tendΣt in infinitum, siue in impossibile est de aliquo haberi scietiam. Haec suit ratio aut horum primi erroris, qui scilicet dicunt de nullo posse haberi scientiam . Ratio autem authorum secundi erroris istat in hoc, Concesso quod scire sit tantum per demonstrationem, adhuc stat quod de omnibus potest haberi lcientia, quoniam de omnibus pote it haberi demonstratio , scilicet tide principijs quam de conclusionibus;quoniam & si non possint omnia in directum demonstrari, possunt tamen per circulum, puta quod per principium demonstremus conclusionem, & per conclusionem demonstratam, demonstremus principiti, modo quo declarabimias initia fieri demonstrationem circularem. Vtrunque errorem reprobar Ari sito t. destruens utriusque erroris radicem. Primi erroris radicem quae fuit, quod nihil scitur nisi per demonstrationem, destruit dicens, quod cotingit aliqua scire absque demonstratione, sed sciuntur ex clara e uidelia terminorii, ita quod cognito fio niti eato terminorum statim,& ab singiliqxin gumentatione Illis assentimus,& haec sunt prima principia,euorum notitia adeo clara. & firma eli, quod est caula notitiae omnium conclusionum. Stan oc fundamento, quod aliquid scitur absque demonstratione , constat quod ratio authorum primi erroris nihil concludit. Nam conceditur, quod non est processus in infinitum in principijs demonstrationis, sed est status, ita quod est deuenire ad prima,& quando arguitur, ergo prima principia nesciuntur, negatur consequetia,& ad probationem negatur, quod nihil Iciatur nisi per demonstrationem. Hoc enim uerificatur solum de conclusione, sed non de principiis, quoniam & stam de monstratione, tamen ex euidelia signi ficat: terminorum eo en cuturait cognito quia senilicetur perdo tu, Sperpartem, statim innotescit nobis lumine intellectus agentis, quod totum est maius sua parte, & sic constat, qtio dratio authorum primi erroris nihil concludit. Ratio
528쪽
Ratio autem authorum secundi crroris, longe minus concludit, quoniam fundatur in fallo, scilicet quod licet
demonstrationem fieri circularem. Id nanque reprobat Aristoteles satis distu se in primo Posteriorum, quo reprobato conflabit rationem eorum esse penitus inualidam. Quod autem non ualeat demonstratio circularis, probandum est ad mentem Aristotelis. Sed ne per incognita procedamus, prius declarandum
est quid sit circulariter syllogi Zare, & demonstrare. Tu
igitur adtiertc, quod tunc circulariter argumentamur,
quando primo probamus ex praemistis conclutione in , ut hic, omne animal rationale est dili bile , omnis homo est animal rationale, ergo omnis homo est risibilis. Deinde
ex conclusione , ut principio,& minore conuersa, proba
mus maiore, sic, omnis homo est risibilis, omne animal rationale est homo haec est minor conuersa ) ergo omne animal rationale est ri libile, ( & haec fuit maior primi syllogismi . & hic tibi constat quomodo committitur ci cuius , quoniam maior est probans in primo syllogismo, is in secundo est probata. Item, quod fuit conclusum in primo syllogismo, sumitur ut concludens in secundo. Comittitur igitur circulus ad similitudinem motus circularis naturalis . Na sicut in illo est progressus ab eodem ab idem, ut tibi manifestabitur in lib. viis, Physi. sic in tali modo syllogiaeandi, procedit intellectus ab eodem propositione probante puta maiore, ad eandem probandam per regressum a conclusione ad eandem.
Declarato quid sit circulariter syllogi Zare, probatur
ad mentem Aristotelis in primo Poti criorum, quod demonstrare per circulum, lit penitus mutilis modus,& vanus, quoniam per ipsum non acquiritur scientia, quae est finis demonstrationis, ut docuimus supra.
Quod sic probatur, suppono quod in syllogismo circulari, ide sit conclutio, scilicet in primo syllogismo, & principium scilicet in secundo syllogismo. Hoc iam manifestatum est. Suppono quod principium demonstrationis semper sit prius. & notius conclusione, & non solii quoad nos, sed etia simpliciter,& hoc in demo nil ratione polistima
529쪽
tissima,& a priori, de qua hic intendimus, & hoc iam manifestauimus supra notificantes diffinitionem datam de scire simpliciter,& diffinitionem datam de demonstratione per causam materialem . His suppositis arguitur sic, si
fiat demons ratio circularis, ergo idem respcitu eiusdem erit prius,& posterius non solum quo ad nos, sed etiam simpliciter,& erit notius ac ignotius. Sed hoc est impo sibile, quoniam ut patet implicat contradictionem , ergo& demonstratio circularis erit impossibilis, Sc si fiat, carebit fine suo, qui est acquisitio scientiae. Prima consequentia patet ex eo, quod in demonstratio e circulari idein et principium,puta minor in primo syllogismo, & ut sic est notius, & prius ex secundo suppolito,& idem est conclusio, scilicet eadem maior in secundo syllogismo, & ut siceit posterius,& minus notum, ut patet ex supradictis, ergo ii fiat demonstratio circularis, idem respectu eiusdem erit prius,& posterius notius, & ignotius limpliciter, aequo ad nos. quod cum sit implicans contradictionem,&nullum tale sit admittendum, nec demonstratio circula ris esὶ admittenda . Constat igitur, quod nec radix primi
erroris, nec ea quae est secundi erroris uerae sunt. Vtraq; ergo sententia reprobata utpote extrema,teneda est media, quae est Arist, scilicet quod aliquorum est scientia, &aliquorum non. Nam dicemus infra, quod de ente nece iserio,& per se, potest haberi scientia, non autem de ente
contine enti, nec de ente per accidens . .. TSed aduerte, quod hic duo insurgunt dubia, Primum est circa illud, quod dixit Arist. in reprobatione radicis
primi erroris. Dixit enim, quod non omnis scientia acquiritur per demonstrationem, nam scientia primorum principiorum non acquiritur per demonstrationem; quonia cu sint prima, non habent priora per quae demonstrari possint. Sed ipsa scimus inquantum terminos cognoscimus . Sed ex hoc no uidetur saluari diffinitio data de scietia ab Arist. in libro sexto Ethicorum. Vbi uult,quod scietia sit habitus conclusionis per demonstrationem acquisitus. Cum igitur diffinitio debeat copetere omni colento sub diffinitio, necesse est, ut omnis scientia per demonstrationem
530쪽
strationem acquiratur', & quoniam prima principia non possunt demonstrari, ideo sequitur quod non sciantur . Respondetur, scientia in uia Aritto t. dupliciter sumitur. primo, pro certa,&firma, & clara rei notitia quocunque modo habeatur, siue experimeto sentus, siue euidentia terminorum, siue syllogismo demonstrativo. secv-do pro certa, dc firma rei notitia, non quocunque modo habita, sed tantum per demonstratione in . In primo sensu est scientia communiter dicta, in secundo aute est scietia proprie dicta, scilicet ut distinguitur a quolibet habitu intellectus, ut ab habitu primorum principiorum,& opinione,& arte & prudentia,& sapientia& In j. Posteriorum intendit de scientia in primo sensu, prout sub se
continet habitum primorum principiorum tanquam euidentissimam notitiam ex terminis, & scientiam proprie dictam, quae causatur ex demonstratione. In sexto aute Ethicorum intendit de scientia in secundo sensu, prout distinguitur ab habitu primorum principiorum, eo quod scientia proprie dicta causatur per demo strationem. Habitus autem primorum principiorum causatur non ex aliquo discursu nec syllogismo, sed ex sola cognitione terminorum,& sic constat, quod nulla est contrarietas interdictum Aristotelis in primo Posteriorum, &dictu eiu sedem in sexto libro Ethicorum. Secundum dubium consurgit ex eo , quod dicimus in destructione secundi erroris, scilicet quod circulus fit in syllogi Eando, quando ex conclusione sumpta ut principio,& minore coversa probamus maiorem, ut postquam
coclusimus per primum syllogismum, omnem hominem esse risibilem, reuertimur ad probandum maiorem, scilicet omne animal rationale eli tilibile , & conuertimus
hanc minorem, omnis homo est animal rationale. Sic autem conuer imus, omne animal rationale est homo , sed haec conuerso non ualet: quoniam ut docuimus intractatu tertio agentes de conuersione uniuersalis affirmat ma non conuertitur in uniuersalem affirma. sed in particularem a Triarativam per conuersionem per accidens , ergo &c. Respondetur,