Danielis Berckringeri Institutionum et exercitationum Ethicarum AcademicoPeripateticoStoicoScolasticarum liber primus secundus

31쪽

,6 Institur: S Exercit: cticae. Ir. Quia quicquid est objectum par. iis, illud quoque est Ohectum totius, quom niam quicquid praedicatur de parte, illud

etiam praedicatur de toto secundum illam parrem 2 Atqui appeticus sensitivus est ob. jectum virtutum moralium: Emol Εccut Quia enim omnis qualitaS,quae aeterminat suum subyectum , perficit illud tanquam suum Ohectum : Atqui virtus moralis determinat appetitum sensitivum, tanquam

suum subjectum: Ergo i ob ectum Phiso. fosophia Fracticae cum praecis me non

sunt proprie actiones hominis, homini naturales secundum substantiam operis, ut intelligere,operari,cum multae ex illis non sint humanae, ut quae non sint in hominis potestate, nec etiam actiones hominis casuales, quae sorte fortuna fiunt, nee ob f,nem , in quem per se ab agente dirigantur . sed actiones humanae honestae, ut a recta ratione in ultimum dirigibiles finem, ita ut o materiale objecti Philosophiae Practicae sint ipsae actiones humanae honestae, το formale vero, ut a recta ratione in ultimum sunt dirigibiles finem. Probarui. x . Quia Philosophia Practia est habitus Practicus, cujus objectum , sicut habi. tus speculativi habitus factivi mr ισις, nec haec quaevis, sed honesta, honestavion

inhonesta, ut quae indirigibilis in ultimum. finem,qua de ideo non per se agitur in Phi-

32쪽

ΕHiramc Lib.I. P.R. xylosophia Practiea,cum haec non doceat eam operari, qui finis in habitibus Practicis, verum per accidens, quemadmodum Physi. ca agit de herbis noXiis, Logica de opera. tionibus intellectus pravis , non ut illarum doceat πιι ιν, sed ut dedocear, hoc est, reductive ad rectas. Q. Quia Philosophiae Practicae principia Practica media Practica, ct finis Practicus , qui dirigere actiones humanas in proprium suum objectum, quod est verum bonum. Sicut ergo Philosophiae

rum . ita Practicae τὸ προυκῖον, agibile honestum , quod obffectum ei commune Cum prudentia, ob habitus identitatem. Quodsi enim idem utriusque habitus . nae idem quoque utriusque concludenter fuerit ob.

sectum. Finis Philosophiae Practicae vel G mitialis est, vel Accidentalis, ille directus& principalis, hic in directus & minus principalis qui vulgo nominatur usus.Fmis PhilosophiaeFracticae E entialis adhue --

plex, ternusoExternus,ille propinquus, hic remotus. FIno Phrosephuae Practicae Internus est, insormare hominem bonis mori. bus: Exterinus, eundem beare civiliter: Ille tempore prior.hic dignitate tanquam finis tittimus vere Practicus , ut in quo omnes proprietates finis Practici vel ut in cento Concentrent. Etenim quoad το om praesuP- Ponitur hic finis, tanquam familiariter nO

33쪽

a 8 , Insilui: S Exercit: quoad το οπι , non ut producibilis, sed ut

producendus . consioeratur. & istorsum media ejus consequendi peremtorie Praescribuntur , qua consideratione metamorphosi Philosophica finis propinquus fit

medium remoti, resultantis en propinquo.

Finis Ph/losophiae Practicae Accidental smul plex es e potes , sed nominati simi. quod utatum Doc necessarium futuro , S

Neologo, S Jureconsuuo : Theoclogo , non quidem necessitate abseluta, cum Theologia non accipiar principia sua ah aliis taen. tiis, tanquam superioribus , sed his utatur, tanquam inserioribus . veriim necessitate eNpedientiae . quia Philosophia Practica Theologiae consecraneo perutilis, tum ratione subjecti cognoscentis, quod praeparat, tanquam instrumentum Theologiae, ut principalis . in qua multoties continaeitur termini Philosophici, vel eκplicite, vel im, plicite . conducibiles ad το ἐλεγχω-άν λενον-ς,praesertim si illi ipsi termini Philosophici ebus Theologicis applicabiles,antequam applicentur,ab omni inante imperfectione liberentur, secundum maAimam Theologicam , tum ratione objecti cognoscendi, quod illustrat adminiculativo, cum accurata speciei Cognitio non possit haberi, nisi praevia cognitione generis, vel quas generis , quod pars essentiae & quidditatis in specie,in Philosophia vero saepenumero tra

cte.

34쪽

ctetur de genere aliquo, cujus speciem σel quasi speciem, contractat Theologia, quae

virtutum moralium definitiones, distributiones . & universe τεχνολογημοι- Ethico oeconomico-Politica jure vicinitatis mutuatur a Philosophia Praecti cadureconfisto,idque ob concurrentiam causarum Prae- allegatarum, nominatim vero, & in specie,

quia Itari sprudentia principia sua communia ho spitaliter accipit ab Ethico,tanquam rivulos a fonte:istorsum Ethicae subordinata, tanquam superiori, ut fere Medicina Phisicae non quidem subordinatione essentiali & intrinseca, tum quia non idem quo ad rem habet objectum, ut disciplinae sub- alternantes ' subalternatae, si1bordinantes& subordinatae essentialiter, nec principia ejus, tanquam subalternatae . sunt conclusionea subalternantis . principia v. g. Pro pria Iuridica conclusiones Ethicae , tum quia ejus, tanquam subalternatae,objectum accidentalem duntavat differentiam addit

Ethicae, tanquam subalternanti, nec vel Illius subjectum continetur a subjecto hujus, nec limus a subjecto illius .: tum denique . quia saltem quomodolibet Iurisprudentia. addisci potest absque Ethica, cum disciplinarum subordinatarum essentialiter ea sit matura, ut nequeant addisci absque subor. idinantibus,eo quod hae illatum contineant elementa, verum accidentali accidentali &

35쪽

extrinseca, coordinata potitis, quam subordinata intrinsece, licet interim ne intelligi

quidem possit, quid sit Iurisprudentia nisi

prius eri Ethica praeceperis , quid sit prudentia, cujus illa est species. C A P u T VI. uuis,uti, Doctor,ita Auditor ejus Et, an nominatim Iuvenes, iuvenan

tesve pc 'i Doctor ira Discipulus Philosophiae

Doctor Theoreticus es, qui rerum naturae, quas tractat. Competentes rradit conclusi neS. neque in argumento probabili & d lectico necessariam atque apodicticam colligit demonstrationem,acquiescenS οὐ τω om

ritarum moralium : Bonus Philosophiae Fracticae Discipulus Theoreticus est, qui ct ipse acquiescit in illomet νω οχ, neque allas conclusiones & demonstrationes solici. te eκigit Malus contra Phitisophiae Practi--Cheoreticus Doctor est, qui non distin

gens propriam a Peregrina tractationem, in argumenro probabili & dialectico necessariam atque apodicticam elicit demonstra. tionem, non acquiescens εν τί om veritatum moralium,sed imperite intonans us A in Malus Philosophiae Practicae Theoreticus Di-

36쪽

Ethicam LU.LCURT. xi scipulus es, qui tales a Doctore suo , contrajus & fas Philosophicum, petit repetit de

ritatum moralium, sed imperite urgens etsδοm, similis ei, qui motis disciplinatum tediminis a Mathematico πιθανολουγ- & Pro babilia exigat, cum debeat eXigere ἀκροβο- λιγia, & demonstrantia, eo quod demonstrationes Mathematicae certissimae sint, ut quae constenteκ necessariis, immediatis.&causis conclusionis atq; a materia recedant, quae contingentiae causa est,a Rhetore vero ἀκροβολ γιαν & demonstrantia , cum de. beat eNigere πιθανολογία. & probabilia, eo quod Rhetores eκemplis sere atque enthymematibus familiariter utantur a verisimilibus aut persuadibilibus ductis. Bonus Philosophiae Practicae uri Doctor ita Dis, piaus Practicus es , qui Theoriam Practi Cam, hoc est. praecepta ipsa Practica, ad a,

sum ultro transfert, τι οἶ per Dι,ον assecutus, ille docendo, hic discendo : Marius contra, similis oratori, qui stit & dicit consona Iegibus, sed non facit, eunuchoque, qui profitetur alios generare, ipse interim steri. lis est, & generabundus potius,quam gene- .rativus. Uterque Discimius Philosophiae Fracticae, tam Theoreticus,quam Praclicus, isque Bonus, ves Primarius est et Secundarius. Primarius, qui omnia praecepta Practica, quae docentur in schola Practica, statim

37쪽

rius, qui nec assequi statim, nec eriequi,ali. quousque tamen profreditur, & illic.&istic. Prioris curiae discipulus non potest esse juvenis si νῆν ἡ-- uve aetate commuis niter, tum quia imperitus est actionum vi- . tae, nisi praecoci sit sapientia, & mento tantum talis, non etiam mente, annis, non animo, um quia-- serὰ vivit talis juveni non e sed nec juvenis si το ε θω noribus, sicut nec senen, morum Inconstantia ac levitate juvenis, sive seneκ qui- idem, sed juveniliter, quia bonum discipulum Practicum decet, non tantum bene compositum habere animum , ut rectum

ferre possit de auditu judicium , sed etiam

eorum studiosum eXecutorem esse,quae audit,quorum neutrum Ocum habet in Juve- ne moribus, tam ἀπ- tali,quam : Posterioris veto curiae discipulus juvenis si νηλικι ω, si nihil accedat, esse potest , quia plerique juvenum sunt φιλομαθῶς, -πκοὶ,

φιληκοοι , ρομηπικοὶ natura sua, non intelligunt φmnia, at quaedam intelligunt, non omnia Continuo ad usum transferre possunt, at olim transferent, infirmi sunt, in- firmis autem non neganda medicina.Quae

causa , cur Aristoteles Nicomacho filio suo doctrinam morum , Cicero item filio suo doctilnam de ossiciis inscripserit. Nec, silentio transmittendum, quod Aristoteles

38쪽

duplicem dicatur habuisse in , matutinum, in quo selectis quibusdam audi , roribus Physica & Logica tradebat, & --spertinum , in quo juvenes sine delectu

Rhetoricam & res civiles docebat, cur, si δνοι asini furit ad hanc lyram Quin tantum abest, ut ab auditorio Practico arcuerit Omnes juvenes si P ηλικι indisserenter Aristoteles, ut ne omnes quidem juvenes sisto' qui vel ideo debent au dire praece pra Practica ut mores siros regere, affectusque suos rectae' rationis magisterio subfficere condoCefiant, nisi improbitas .eorum sit deplorata, quae non temerὰ praesumenda tamen de illa aetate. Ut ita sententia Aristotelis de relegatione juvenum ab auditorio Practico,non in sensu absoluto sed comis 'parativo, accipienda sit, hac cum interpunctione, alios eri his aIiis magis idoneos auditores morales esse in comparatione, alios minas, servato gradu positivo , qui incipientium ,Comparativo, qui proficientium,& superlativo, qui perseriorum.

monium, Euaratium, Damascenum, Thomam , secundum

tres vita Practica species prosi mra ,

39쪽

Institui: S Exercit: eademque contra eos,qui Philosophiam Prameam sub dioidunt in 'Theoreti- eam'Practieam,aut individunt potius, contradividuntve. Dra opBia Prastica tribuitur commuis

I niter in tres partes, secundum tre S virae Placticae species disparate oppositas , mo- nasticam sive solitariam , quam tormet L thica. quae informat virum bonum, domesticam . quam sermet Oeconomica , quae informat bonum patremfamiliaS. tamiliaresve alios, & civilem, quam formet PontIca, quae insormat bonum Civem . sumto CI- vis nomine lare e pro magistratu & Iubditis, non magistratu .aut subditis ted humanius in duas cum 'bdivisione. partem videlicet Communem,quae Ethica,& spe Cialem,quae oeconomica & Politica , quarum sartium altera eκplicative agit de moribus hominis in κου λι- , nullo habito respectu ad ollum definitum vitae statum , altera applicative ad statum, vel domesticum . vel civilem. dico applicative , quia non omnis vir bonus,qualem format Ethica . est stati in industrius paterfamilias,qualem sormat Oeconomica nec industrius paterfamilias statim bonus civis . nedum PoliticuS bonus,

qualem format Politica. AtD c haec Hvr- .io posterior in comparatIone υνmor. I . Vula vita monastica non est humana, ut quae pu-

sinet

40쪽

Ethicam. Lib. I. p. VII. asnet cum fine & natura hominis, qui animal mλβικον per se si minus in individuo semper,respectu hujus & illius hominis,Timonis aut Cnemonis, minimum in specie, respectu hominis in indisserentia, qui socialis Matura, non tam primo modo dicendi per se,quatenus quid inseparabile proprium alicujus speciei,ut esse vitabilem.& sic socia. lem,homini,quam secundo,quo quid inseparabiliter quidem convenit alicui speciei. sed tamen non cuilibet individuo illius speciei abscisse, sed solum supposito perfecto,

non orbato nec sauciato a natura,ut habere

duos oculos generare animal sibi simile neque vero insocialis, nisi sorte per accidens.

noc est,act u a naturae ordine recedente, C

jus negatio non necessario tollit φυσιν, cum onatura particularis nihil deroget generali. secundum quam homo vivit ομ- naturaliter, cupientissimusque est societatis naturaliter,partim quia non est oewάρκει, partim quia praeditus est sermone non ut eo utatutin ordine ad se,sed ad alios cohomines. ve- tum initiative scilicet non perfectivὸ quod a uoluntate ,eXcitative, quod a doctrina &institutione. 1 r. Quia in omni disciplina sunt declaranda ea , quae sunt communia principia fundamenta & elementa universae disciplinae,cum disciplina debeat habere . . unum commune subjectum ,id vero iterum sua communia principia,communesque aste