장음표시 사용
101쪽
uelut panem infusum in prannio uino, oc suppositis aromatibus, in fineace tu P. - rupi aliquid de succo myrti, cureisi somnum, cibis coelis,& facilis coctionis, in ta
na utantur,exerceant se, antequam quiescant, uitent cruditatem, aquam Modam, cibos crudo duros,flatuosos,multitudinemo omnem illorum: non assumant erubum,antequam dormiant modicum,aut saltem in lecto quiescant,ae exprimant statui .. tum,uelut ex esta anisorum, aut coriandrorum. Et scias quod sunt tres ordines limrum exercitationum, una est non studiosa prorsus,oc de hac intellexhe ueteres, alia in qua adhibetur sttidium, sed sine timori ut canere,aut tibias,ues cornu inflare,dchaec non est adeo bona,ut praecedens.Tertia est deterior omnibus,ut profiter concionari,sed hoc fit maiore uoce, ec minore cositatione, ideo magis nocet capiti, ocplus iuuat uentriculum,cum etiam aliqui sudore proluantur, profiteri autem maxime in experto,& non multum perito,ec tamen gloriam non necligenti, hoc plurimum obest uentriculo, dc parum iuuat caput, qua enim parte cos eri ob studium, eadem nocet ob uocem altiorem,oc ideo sensus acclivium conmt magis uentricimio his,sed sonus recludit spiritum, uox autem emat magis, re cumutro laborent musculi intercos ales,& ideo pectus incalescat, tame sonus magis calefacit interiora, propter contentionem spiritus, de magis nocet herniae fc plus iuuat uentricta vis et ponis quam vox: cAtra, uox magis expurgat pulmonem, re cor dilatat, re melancholiam vibiu prositi dispergit,ci ructui acido conserhoc est proximior exercitationi. Neutrum tamen Wquavi ob- conuenit tabificis,aut anhelosis, nisi his qui cum pectus habeant amplum, occasi
sint. ne tamen externa,aut ob defluxionem a capite,his morbis laborant. In hiscp semper est obseruandum, an curari ciuean i platrunm enis euenit, ut auxilia salutaria, re ratione excogitata, cum morbus euinsanabilis adhibita deteriorem patientis Nola. conditionem emcian hae mortem accelerent. Oportet autem eos, qui uocem me
cere uolunt, ut cauean uel a nimia attractione spiritus, uel ex sumatione, aut nimis longa ut dixit Princeps sed non docuit causam. Vox etiam tam acuta, quam grauis, ualde periculum assert seacturae uenae, sed grauis affert maiorem utilitatem ad calefaciendum corpus: In summa,uox diu protracta,re non magni'. nec uehemerui omnibus mala est,ta nullam utilitatem asseri,uehemens in robustis, ec quibus caput est robustum,dc concitata sic,ut corpus incalescat,occlusis auribus bona est. Si aures non claudantur, praeter id quod cerebrum debilitat, sibilium in auribus vi, gniti. imbecillibus toto corpore,ut seni bus, aut pectore, aut capite, nulla uocis longa exercitatio, ut in profitentibus, oc concionantibus, nec uenemens, nec remis laadmitti debet: quoniam non sine magno detrimento,si perseuerare contendat, esse potest,deterior tamen longa, non uehemens, uehementi breui,& quoniam detriamentum est in inspiratione, qua uentriculus,re intestina flatu replentur, non autem in expiratione, ideo expiratio uehemens eae debet, &uox sonora, inspiratio sensim longa, re leuis, ec hoc est etiam ualde commodum distipulis, qui dictata notis excipiunt,ec profitentibus ad cogitandum licet non adeo uenustum. Venustis iis Andreu Aa- mum, cum frequenti auditorio plures scribunt, ita profitebatur Andreas Alciatusi: M Iu isto. Iuris cosultus,nescio an ob audientiam talum, an ab alimio medico etiam edoctus,
fuli M. causam hanc. Sed si nullus dictata notis excipiat, absurdus, ta invenustus redditur huiusmodi prostendi modus. Uerum nisi omnino contemptibilis fit prose'sincidefuturi sunt subscriptores,inuitante ad id munus, profitendi commodo.
Defrictionum uiri binisxta ea literies. cap. XXI.
Fria o melli Rictio media est,inter exercitationem, ae omnimodam quietem, cumis est miremem dixerit Hippocrates in sexto Epidemiorum: Frictionem, circuitum muDei aliorum Cy tum, Wfamem, esse febriculosis inimica, scilicet quod exinaniant uires, omnimodam maera corpus calefaciant,&siccent, lut omnia etiam tacit febris, ideo naturam dictum. frictionis ex hoc generaliter intelligimus non tamen occidit ut lucti cursus, relaptus, qui uehementer excalefaciunt,oc resoluunt ualde uires. Cursum autem si pera seuerehinter lethalia detrimenta conumerat,breuis si sit, ut semel, ae exiguo spatio,
102쪽
od nos uidimus aliquando praetra,vel delirio, in aegris accidissic laedit ut frictio.
Quantum autem frictio possit,hoc experimento discas, licet quod uel modice de a celerius super corporis quamuis partem mani adeo ut pars illa uratur, ubi eis nim prope summum accesseris, tunc modica intentio multum uariat estectum, ex ea siquitur, nam si cum hoc compresseris uehementiti uix redditam, &reducta manum,uel semel si istinebis: quanto minus bis aut ter,aut quater: conduplicantur enim haec Geometricis, non autem aequalibus, ec Arithmeticis incrementis. Corpus autem nostrum frictio mouet extrinsecus adli ibit Mat dum per eam calenum arteriae, re uene paulatim excitatur calor,& foras euocatur, sit linteolis, manibus,hquandocis oleo intinctis, atque quiescentibus membris, , modo uniuersim, modo , singillatim, per partes: eccpiodcunU membrum uolumus, id duriter molliter, Pariam, multiam,medios inter UtrunJ horum modo.Et quoniam aliquando contingit, prae nimia ac vehonensi exercitatione,aliquam ex solidioribus partibus di rumpi conuel liue, aut excrementa a calore excitata, ac impetu a si meatus ipsos obstruere, quod ne contingat, totu corpus emolliendum est, attenuanda excrementa ae laxadi meatus, quod nihil melius praestare potest,quam frictio, qua mediocriter totum corpus lint volo perfrietum,cutis concalescit, A simul obstructi aperiunt meatus, semper enimo hoc intendimus,siue in longum, e in re sitim, siue in obliquum siue in orbem agantur manum durandae, molliendae, a ligendae, extenuaridae aut mediocris inter haec seruandae carni propositum assequi: trictio enim mobiis, laxas reddit partes, sicuti dura tensas,uim etenim habet frictio soluendi, ligandi, carnem augendi,ac minuendi, iuxta uarium manuum iniectum, accircumacium,ot inquit Galenus secundo de Tuenda sanitate, cuius sex sunt limplices species: quarum tres ad quantitatem,tres ad qualitatem referunti ir, ut Averroes refert. Ad , qualitatem quidem asipera,leuis N ieperata, sime ut Galenus dura, leuis,3c medio, qctis. Ad quantitatem uero multa, pauca, Ss media, quarum omnium particulares
extai t operationes, quas qui iam regulis, amplexus est Galenus loco praealle tinet Prima est mollis pauca frictio, quae caritem aliquantulum remittit, ac facile coii- 'trectabilem multa uero re mollis evaporanec liauat,mediocris, laxa, & fluida carisne implet. Secunda est dura,& musta,quae cotrahi constringito corpora, ae pilles Inone quippiam per simile relinquit: durauero,oc mediocris, imminuta implet ecinii denter circumscripta,expressim carne, oc exigua,in summa cute rubore ad tempus excitat. Tertia est dura rara quae inspissat, molli dura emollit, & spissia di, atat dura enim colligi nec molis soluit' est quarta. Quinta uero est, quod multa
subtilia hae mediocris carnem senerat. bi ergo prae nimia corporum raritat constringere opus est: ne tam facile ab extrinsecus occurrentibus laedatur, dura titimur
frictione. Dura uero X multa, ubi pire nimia mollitie, ad motus fiunt inhabiles, imo ad paralysim, ec stuporei simi dispositi. Quae uero coacta, Ss densa sunt coi pota,
h,c molli frictione,ae media,intei multam, , paucam pertractamus, ut fuligines, ac uapores exhalare possint, de obstructiodest impediantur, sicuti molli,5 semperatae quantitatis,pro emolliendis duris corporibus. Diuturnos etiam capitis dolo ies letiat frictio non in impetu tamen doloris,& eadem imembra resolutam firmat, licet sepius perfricandum sit aliud membrum eis maxime cram e summis, auto in diis corporis partibus materiam euocare uolumus, ideo extremas perfricamur ea tes: tactio enim tria praecipua commoda asteri, A praesertim lenis, dum a partibus uidimu i ta fit petioribus ad partes inferiores inabit a membris nobilioribus, ad membra igno sectabilia, Ss ab intus ad extra. si antitas autem siue perfricandi numerus a uitibus p .ime .lientis desumitur: saepe enim in millieribus minus quam in uiro,5 minus in puero, re sene quani in iuuene, manus dimouendae sunt. Et ubi totius cori dris imbecilli, ias,hanc per totum exigat, breuior esse debet, de lenior, ut suin mam tantum cutimemolliat,quo facilius capax ex recenti cibo nouae materiae fiat, ec inter caeteras uti hiates, quas praesitati rictio,ibmnum etiam cociliat ex Galeni selitentia xij. artis ci Drat tu . sFrictio enim inquit non solium corpus purgat, sed etiam somnum prouo. Roma Ct. JA' uenuis ainem flictione quisque caueti debet,cum quatuor maxima afferat concitat.
103쪽
p. t. incommoda quae commemorat Galenus tertio de tuenda sanitate, coelionem Frictio uentris nitri cibi impedit, humores crudos in corpus transfert, uentriculum subuertit, occauenda. caput turbM, ideo maxime cauenda est
J Alnea quidem bene ualentibus non prosunt e calida aqua, ne quispiatumlata e rati- elixari, nam admodum refrigeratis, tantum abest ut calida conu
Gia prosint niat lauar ut neque etiam tepida, neque temperata, siquidem aquam . ... distinguemus in hoc casu,in calidam, tepidam,temperatam,Sc frigidam. Porro exemptis aegris, cum sua calida, atque aere omni balnei, qui naturae nos ira inimicus est: reliquum est ut de temperata, , tepida, ac tripida loquamur: qualis
antiquo tempore, cum aetate aurea uiucrent homines, pauci loni, diu compotes, e hac ciuili, cuni magnorum boliorum participes fiuii Ied paruo tempore, in multis permitiis curis,anxietatibus , cum antea raro in mala inciderent,nam diu uiuebat nomines, Sc luctus causa noli ad ei at, neque iudex iniquus, neque magistratus ni tuendus,neque Penuria annonae, non doli,non uenena timebantur. itaque huius Tepi . ubi, inodili ominibus, balnea qui de tepidae aquae,maxime ab ignes eruefacita non con
exoluunt. ueniunt,non tantum quod tepida exoluant uires, ta labefactent corpus, sed quod refrigeratis,&more quasi beluarum uiuentibus, haud suauia uideantur,sed potius iiivabat detergere se frondibus siccis,ac insidioribus se inuoluere: calefactis autem, Diei cavsa frigida gratior est. Tum uero, dc aliena, & lebetes ,re uasa huiusmodi ignota cum ii gratior, ei sensilia iid iterissimile est potui ite illos uti aqua, qualitan*-ignem calesaeia, imo ne uoluisse quidem, Nadhuc incerto ut aiunx ignis uia. Sed utcuns sit, commodior illis suit fri idat usus sub aestiuis ardoribus, aut in umbra temperate: Ciuili et bet Ro- autem homini,adeo usus balneorum arridebat, ut nihil trit jus Romae, A tota Italiamfamose. thermarum nomine haberetur. Eamosae erant inter caeteras Diocletianae,ecante iulum Antonini Caracallae quas aliter fieri potuisse negat Spartianus, dicens ORomsreliquit thermas sui nominis eximias, quarum cellam solearem, architectii negent
polle ulla alia ratione fieri, nisi qua facta est Nam ex aere, cupro, cancelli suppositi esse dicuntur, quibus concameratio tota ederedita est: oc tantum spatij, ut id ipsum negent aliter fieri potitis indoeii mechanici. Harum meminerunt Eutropius quoque, ara Lampridius,sed hic exitat ab Antonino, ab alio Antonino inchoatas, ec a
patre Caracallae: postea non Caracalla abiollitas. Hoc satis esse debet, usum adeoniis se si equini tein illarum a popillo ut imperatorum prscipuam curam ad se trax rit neque solum publica haec cura sed priuata etiam: Cicero monet fratrem, quod valliem et, in Arpinati extruerat balneum. Dicitur balneu neutro genere, in singulari (si quid seriti ni . ad rem hoc intellexisse praestat) in plurali staminino, ut publicae balneae, quoniam inquit Varro, ubi multitudinis nomen iis crebuit plurali usimur, ut sceminino genere, ut scalae,& aquae calidae, postquam,piit more Graecormina, etiam ad priuatos ustis peruenit, mos publicus de maxime ut alibi masculi, alibi sceminae lauarentur, tuncta Graecorrim more, coepit appellari balneum hoc uirorum,illud mulierum, liquet enim exoratione Gracliij de legibus promulgatis api id Gellium,eousi balneo rausium utrius* sexus in publico litisse promiscuum. Dicitur re balineum etia idem, quod balneum: balneum autem cum sit nomen actio m/-,dedueium, differt a theram is, quod in thermis calor sui acit, in balneo etiam lai lacrum includitur, quaquam talaconicu balneu in quo solum sudabant dicatur: Et Aa vitifica actita det, a seri,
quod est glandes succendere. Dicitiir ergo balneum magis de artificioso calore,dei eo: thermae de naturalibus. Quaquam de balnea Neroniana dicta sint de aquis
sponte nascentibus in Patauino agro, nihil est tam diligenter excogitatum, quod humana malitia non interuertatu Antiquitus miscebantur in balneis publicis, ma-m - sculi meminis unde dedecora multa fiebant. Diuisae sunt concameratione Ut in a.
liis masculi lauaretitur,in alijs meminae: protinus pro dedecore scelera prodierunu aetatem,aetati iniuriam facientes, unde tot probra, institutores Christianae religio nis omnia sum erunt. . Attamen tantun potuitamor usus bullis, oc populi fauor, ut tu.
104쪽
ullustinianus M iam adulta religione nostra floruit, balneum Teusippus Constantinopoli,in domo Augusta aedificauerit,conseruauit, &oinauit, Alchadianas in eadem urbe, ad partem Orientis, ex Propontide nauigantibu , hoc est, a laeua. Nee solum Constantinopoli, sed Carthasiat, Theodorianas construxit, ut author Lib. r.er est Procopius,sic usui publieo, ut gitaria, se puli fauor cum pietat pugnaret. A. driano imperatori obiicebatur,quod publice cum amicis lauaretur. Commodo au . . rem quod sepius in die lauaretur,et in balneis coenitaret. Gordiano autem iuniori, quod septies in diebus aestiuis, his in hyemalibus lauaretur, ut retulit B. Martianus tap. r. in quarto Top graphiae i. Porro quidam lauabantur bis in die, (5 forsan pleri ci p. a posiquidus otium est et ut a Galeno colligitur octauo artis curandi. Commoda enim principiunt. Plura erant balnei, aperireporos, sudorem facile prolicere, sitim sedareat aestum, talatiuites. iamnum prouocare, mundare, atque purgare cutim,sordemo omnem ex illa d tergere, hume stare corpus, adiuuant, recoctionem tertiam balnea:axque corpus impinguant,ec infantilaus prosunt, atque gracilibus, magis quam corpulentis Iu- p. lauantaenon parum uocem, eam* claram efficiunt. Dicebat autem in tertio de Tu.enda sanitate.sDautium aquarum balnea , si calefactiarum sint media temperie,calefaciunt, adeo ut fere etiam mortuos(inquit tertio de his quae in Medicatrina humectant:si minus calida refrigerant, ae liumectant: si mapis calefaciunt, sed non . perinde hume stant, linde subiungit post pauca. svires balnei temperati,quod ad medam sanitatem pertinet,quam fieri potest, paucissimis sub sciam dilato in aliud tempus,quem in morbis praestatum. Igitur iuuenis exercitatus iam parum, balneo 'parum indiget,ut qui ex mediocri exercitatione,& Apotera pia omni , i im sit consecutus:si tamen commode ipsum adhibeas duras, tensaso partes emollit : excre-imentum, putred siquid est intus,ad cutim euocat,at neque fiscin huiusmodi iuu ne sunt necessaria. erum potius clui puluerem, ais sudore, magis postulat quam calefieri. Ideo ne* in Laconico immorari is debebit,sicut qui citra exercitationem seipses elixant, sed tantum ad solium usque transire: sed nec morari in piscina huic est opus,imo lotus, ut comprshensum est, ad frigidam transire festinet. J Ex quibus uerbis quidam coniectari licet,circa construistionem ipsius balnei, de quibus pos . modum agam. Sed ut ad rem redeam,sexto in sextum de Morbis uulgaribus com. Cont. i. mendat baneum a tribus, quod os siccum humidum reddat,d sitim extinuuat,S corpus calidum Sc arefactum temperet. Alia quom infra commemorat auditalia, sed de bis suo loco. Nunc iam quibus obsi dicere tempestiuum reor. Primum quidem insuetis balneu persaepe grauiter nocet, oc ut in fluxionibus ad uetrem utilissimum est ita sanguinis fluxum grauiter irritat. Nocet praete ea plurimum plethoricis, ac crudis: propterea in incremento morbi,& in accinionibus ante declinationem, ocin obstructionibu obest quo ue utero gerentibus,uelut undecimo de usu partium. ' Quo Fuero praeter sipem quasi est, est quod balnea post cibum prosunt gracilibus, id sane ita in turetor,quod adhibita iuxta ratione traditam, tertio de Facultatibus, i 3. Saturalibus. Cum coctio in membris iam incipit celebrari:haec inquam quartodecimo Methodi secus autem quotidianas procreat: Dissoluit praeterea bal leum ui. p. x s. res,oc es eminat hominem,noceti plurimum, si a balneo,uino quis utatur. Noceti praeterea inflammationi Scerysipelati,ne lauari debent,qui destillatione, aut gra- Dedine,aut capitis dolore exardore,nem syncope ex cruditatibus laboranquin etia balneum omnibus morbis materiam procreandis subministrat. Ut etiam si stipe suum febres quas secus extinguere post accendat.Praecipue aut balneu putredini noceheam: gignit,oc auget. Ulceribus pro stili etiam obes quod ulcera sana sione iii, gent, alio autem ex exiccatione Hocedit.
De Babiem preparatiotim cap. XX lILAlneorum praeparatio, alia quidem instrumentorum, ia lotionundiante Eabire in enim quam lauaretur, pleri* inungi soleban .ac etiam a lotione ipsa: ln- νη. de sunt instrumenta , se uasa uelut vitaim est labra aluei, rotae, pelues,l
hia i similitudine dicuntur uasi quae reporrecta illa habent, ueluti ma L gines,
105쪽
gines,aut sines quasdam, uocant tinacia hisiusmodi, sed re uas quodcimet aliis
aut maritioremn in quo homines lauare solennec lassa etiam lapidea, ad huc illum parata omnia enim ad balnea reseruntur. Ut Cicero Terentiae labrum, si in balneo non est,ut sit,sed alueus,huius etiam usus est,ac magis proprius, cum in una sede si tus est. At quandom pro carina, aut nauiculis informibus excavarit, ex arborum me. . u. 1. Salustius quoque,&alij,ut cum dixit, alueos quom nauium inuersor pro uigurins habuere. Pelues a peluendo dictae, sic Caecilius ex Nonio:
Amore ce id tanquam blatta in pelvim.
Alii pedibus dictu uolunt, ut silua in quo sub fine balnei sordes pedum abluunttir,alii a Graeco deduetiim uolunt,in unum tandem couerimunt,cum sit multi usus in balneis. Rotae autem qualem usum balneis praebeant, non est ut dica:uerum exi-σ-hae./t stimandum est,fuisse instrumenta, olim rotunda, cava, ampla, per quae super axem in balari . monubrio conuerso,aqua ex canalibus hauriebat urinam tamen in publicis maxi- strixilion me balneis, necessaria eius multa copia erat, quam non facile erat transfundere informa. cimeas, Sc uasa alia,nisi huiusmodi maehinis: strigilibus aut utebantur, ad deterget, dum sordes,forma erat quasi similis his,quibus nunc ad equos utimur, sed non erat dentatae,& aderat cauitas in eo, qua sudor colligeretur, quinto de locis: liquet aute
p Typi, de Facile parabilibus ad Solonem, in strigili concauitatem illam, adeo esse magna ut per eam in hos lac posset infundi. Ergo striditi deradebat cutim, & caua Cp parte colligebant illum, ut in decimo de simplicibus medicamentis. Apuleius re' in floridis:magno incoeptup dicauit, fabricatu semet sibi ampulla quo olearia, in mani apulo moraretur, sudor ex ea riuuio laberetur. Figura digitis belle de quam gestabat lenticulari forma,tereti ambitu Iraessula rotunditat Ciuxta* hon stam strigileculam,recla fastigatione clausulae, flexa tabulatione lingulae, ut ocipia in manu capulo moraretur,& sudor ex ea riuulo laberetur. Figura suigilis belle d pinxit Gulielmus Choul Lugdunensis, Praeses montium Allobrogum in sua ca-Lamentatione,Romanorum olim Erant autem e cupro aut argento inaluato, no- nunquam ex auro: at Indi, ut refert Strabo,ex ebeno lactis
utebantur. Postmodum coepere Romani spo iis, loco strigilium uti xlias uidi figuram satis dissimilem nuic, ut in si cundo icone uides.Gutti uero, seu ampullae, quam lecythuuocabant Gratei, forma ouidem descripta, re quali uulgaris olei asit non unus moiaus, ne p ungendi mos, nam primum erant olea,inde etia ungueta. Et alloi si quaeda odora. ta,alia non ut etiam uulgare, quod ex oliuis conficitur, erat roseum,liliacet irinum,crocinum, ex unguentis 'rthini
Ceucinxi, plurimit resert quale sit,ismissis modo odoribus nam e populi floribus Rhacoleo sabino, aut quocum, quod citra altrictione tenuissimu sit,ac digerat, ut quarto de tuen p. s. da sanitate docet Galenus,quod acopusit,oc in duplici vase etiam melius,& in sole: si tempus non urgeat e solis dori biis, uelut Camimelinum,
ad omnes lassitudines. Spicatum autem unguetum, ad luxuriam potius, quam utclitatem,nam apud Imperatorum curatores magna cura de his erat: uelut elia quo guttum ex osse monocerotis esset, in aliis esset e vitro,aut bubali Hos etianardinuiti uocare latebant:omnium sorsan potentisti muni apud nos nunc erit amaracinum, ea praecipue arte conditum, sed ad certos usus . Porro unguentorum
ab oleis discrimen est, mistio multorum in unguenti simplex autem est v aut pene nullis alijs admisitim. Erant ec Diapasmat sicci pus ueres, qui deterso sudore iniiciebantur,cum recedebant a rii reicitia,ut non amplius sudarent, sed cum ad medicinam parum sint necessaria, omitto: hodie putat Chim illa fieri ex cyprio pulum re,ut uiolis: e santalis etiam,aut rosis,non incommode. Caeterm balnea praecipue militi bus,ac luctatoribus, uiatoribus, sapientibus quoque,ac studiosis bis his mianus sunt utilia delicatis autem, dc his qui munditiem amant, quasi nem aedicta maior magnificentia, quam horum Romae sub Imperatoribus, quod relinae
106쪽
ostendunt. In formam turris exaedificari solebant tres partes oraecipue erant, ut dixi,tepidarium, caldarium,frigidarium. lnde addita commouitatis causa, apodyt uum escol id est, receptaculum, in quod in rediuntur, seu se recipiunt, qui balneuter operiuntur, aderant spheristeria in quibus alij pila exercebantur ante balneu, ut incalescerent, at et sudarent,re palsurae in qua tu starentur praeterea cisthi, nemo,r deambulationes multiplices, porticus: Elaeothesium, ubi inuit ebantur,at hoe non separatu fuit in Graecis balnei ut nec3 palsi ira pars fuit Italici halnei, sed Urs-ci: non desilit ec quibus u stadium quo si exercerent athletae, tanta fuit cura, de amplitudo horum aedificiorum. Laconicum uero, ae partes quae ad sudationem pertinent,mito modo a Philandro explicantur, ubi de clipeo plura lauabane quadran- tamment in
te numerato: Agrippa aut ec x xx. balnea publica granulapi inbuit,quae postea,in vitra. O. s. immensum aucta numero sunt: Inter quas ex antiquis nobiliores Platinae, Nero-cip. io .
nianae, re Agrippinae, S quas supra commemorauimus. Agrippae bab
Iam uocat me tempus, uarietasin intingendi: ungebantur enim etiam tempore nea. Homeri &hospites adleuandum laborem,&lassitudinem recreandam, S ut mol- unctionhia lirentur densatae partes, siccatae resia utareriir, tepefacerent alios a frigore uexatos, m. denique ut uegetiores,firmiores: illos redderent. Sed haec Parerga, uideamus sen- cap. c. pag.
tentiam medicorum. Dicebat Gilenus septimo Medio di. Ungendum oleo post a. lauatione est,ne uidelicet(quod intumuit comus plus iusto digeratur,sed obstruantur exigua cutis spiramenta: Idem plotinus, siccitatis remedium fuerit, ae aduerasus incommodum quod ab aere ambiente critingit,ueluti monumentum. J Et parum ante inquit: s Et confert inunctio ad renutritionein,uelut & frictio. I De inun- , ctione autem balneum antecedente lociuitur manifeste, in sexto de Tuenda senita
tecum dixit: s Sed sunt qui protinus oleo perlusi, ne dum ulla adhibita frictione, halneum ingrediuntur. Idem quociue satis diffuse, ac luculenter explicauit quaecunque dici posssent circa hoc, complexus secundo de simplicibus medicamentis, cum dixit: Ex genere quoque eorum,quae nos excalefaciunt, oleum est, cui eiusde Cp, i . quoque a uiscositate, ac quod difficulter, item defluat, tum quod meatus infarti ab obstruatin duplici ratione, ut augere caliditatem uideatur, euenit: tum idem adeo quod instar uestimenti,aut muniment illi natur,tum quod meatus insertiat, prohi- Deum foras emuere magnam uaporosi intus caloris partem,eadem ratione, nec utriae tur corpora nostra,permittit, nisi sane applicetur calidum,idj plusculo tempore. Has itam uires eius,ut homines omnes merientia compertas nabeant,quosi ius sudare uolunt siue a balneo, siue balnei expertes: hs non protinus ab initio oleum admouen uerum iis qui morbo laborarunLubi sudare incoeperint, tum eo calo u effundunt. In is uero qui etiamnum laborant, ubi abunde iam satis sudarint. Arro in sanis,siouidem ex longo itinere,aut exercitation alioue quouis pacto corpus ipsis exhaustum est, eis inungi re ante sudorem permittunt, uerum . . . quibus cruditas est,aut corpus habent plenum,quod uocant, ijs neque in balneo inungi concedunt. Sed Sc oleum aquae misceri consulit, cum humecta remultum fiosis fuerit, Sin olei defeeium cum butyro, ut in tertio de alimento- , . rumiacultatibus. Iam uero poli balnei sudorem, S lauationes calidas, de frigido halneo sermonem habeamus, memores quorundam Praeceptorum, primum uis ii ira constituantur a parte naturae balnei confimenti, ad austrum pro calore, ad orientem pro recreatione, ad boream pro frigida lauatione, quo id bonum non est, exsicco balneo, infigidam et uenam mergere, Paconicum quoque aliud sin plex, in quo cum uoluptate studebant Graeci: aliud barbarum, cum aestit immen. x bib, o D,non tam sudore quam uitam e corpore extrudere uelle Videnturiquod in An. eo bonuin ho, illi a sum expertus. Demum quod in balneis celebrioribus, locus erat aqua est quensitari plenus, quem Piscinam uocabant, mi tam amplus aliut bra- syigida iri.chia extendere pro arbitrio une impedimetuo meruere. liceresitaste Cicerone.
107쪽
temtiola frit ad que commoda a reat. Frigidum bal neum cales
Dei et D m. p. X X IIII. Iximus stupetius, natationem in frigida,corpus corroborare, eccaput, de calorem,naturalem confirmare, sitim sedar ciborum appetitum excit re,calorem externum tollere,atque si quid aliud hominem confirmare ac exhilarare,& renibus quoque ac uesice conferre, aestiuo tantum tempore, Sc in umbra comodum esse, ulterius frigidum balneum, per se primo refrigerat, insimuli aut substantia, aut lacultate humectat: Ex accidenti uero calefacit, calo rem intro repulso, in unum coacto, ac propterea uehemetiore facto, cutim quippe astringit, ac densiat, Si sic periclitantem nimia exhalatione innati caloris substantiam reprimit, Nutres adauget, nec ab extrinsecus aduenientibus, tam sacile laedia
tur. Uerum antequam quis t*to corpore aqua frigida lauari, aut balneari, incipiati prius cauere debet,ne corpus pletoricti,aut cacocnimu sit in pletorico enim, humores crudos intus praemit, ac comicat,in cacochimo uero cligitiosos uapores incla dit,qui cum permeare non possint, accenduntiir, Wfebrium acutarum fiunt in causa. luuenis quos Sc corpore robusto esse debet,nec destillationibus obnoxius, qui bene dormiat nec curis angatur,imo nec balneum ingrediatur pleno uentriculo, ecpriusquam aluus non dimiserit,nec post Veneris usum. Post calidam, balneum si gidum mirum in modum iuuat, ut etiam Galenus phobare uidetur, dum calorem intus euocat,& partes corroborat, sit tame aqua teperate frigida, Sc non ut ni qua dicebat Hippocrates s . Aphorismorum, pectori inimicam esse,itasses mouere,ian guinem,& destillationes. Ego autem tempore aestatis, post capitis ablutionem, exlixiuio calido, ut mos est,frigidam immediate asi indere soleo. Praeparetur quoque corpus, antequam balneum ingrediatur, temperato exercitio, uel Metionibus, ut
melius recipere possit: qui tamen frigido balneo assuetus non fuerit, in eo statim se immersere no debet,sed sensim, prius crura intromittens, dein brachia, &sic prima die parum in eo moretur,secunda uice paulo pilis, Sc ita dum assuetus fuerit gradatim procedat, nec sit balneum in loco uentis, Npraecipue borealibus exposito, ne nimia fiat penetratio, ac laedat: huiusmodi ergo dotes praestat balneum frigidae, si recte adhibeatur: sin secus noxa non liacat, ut Galenus docet quinta Aphorismo tum ubi colligitur, quod qui frigida uti debent, oportet ut sint iuuenes, bene cara nos aetempore aestatis,ad hoc ut caloris reuocatio tuto effici posisit. Quapropter manifeste liquennatationem in aqua frigida,non omnibus conuenire aetatibus, araque omnium minime infantibus, ac scemellis gracilibus, ct imbecillibus, sicut ita senibus, atque qui stigidae fiunt naturae.
De Potu aquarum Ilioni8 nascentium, tilia consentandiuvisitarem, seu ad currecti malas hausificis . cap. xxv.
Triim ne aquae Thermatum, in usum lieniat medicinae, in Contradicentibus declaratum est, sed Sc in libro de experimentis, quibus conueniant, ut laborantibus praecipue At hic dicendum est non solum cui usui sint in bis prosint sanitatis revimine, sed quibus prosint corporibtis, seu secudum naturam, corporibM. seu aliter male dispositis,nam bene illud dicam, quod omnes sunt uiolentae,&sim, men i AE plices, oc terreae, ideo humani geneti inimicissimae: Omne enim uiolentu est na, noli re fi m turae inimicum secunda Aphoris morti.& rursus omne simplex, cilii a natura nostra inimica. gaudet uic iis, remistis,ac moderatis,libro de Ueteri medicina . ut uero terrea fiant si . inimica naturae nostrae, ius calida est,ta humida,oc ideo si ibuert ut natur di corru Pag. c. ms punt eam totam nimica omnibus membris naturalibus,nisi ut educunt materiani ire, et et in luperflua,& corrigui intemperiem membrorum naturalium: cordi autem dc cer praecipio. bro,siunt per se inimica,& plaerun calidae r lent capuliae cordebilitant. Frigido, Il e cordi rum aut, aliquae sunt uenenosae,& sunt quae super argentu uiuum iniseunt, aut quaeri cerebro inc super lutum putridum,& loca serpentu, re exhalationes terrae corruptas. Et sunt a m. cc quae calidae omnes ab igneo calore,aut si uis etia a putrido, adeterior cli corruptae.
Lib. s. t. a s. ri lib. c. coni , o
108쪽
Si ergo solaris calor aquam uitiat, quanto magis quae tanto tempore seruet,corrupta eri et Et minus malae sunt ex plumbo nigro,dc stibio inde ex albo, re gypso, omne, tame pernitiosae naturalibus membris,oc ualde noxiae. Post has in quinto ora dine sunt,quq pr aeditae stitit natura chaleitidis,de sipunis argenti,& calcis.Nam qus imbutae sunt auri pigmento, etia uenenosae sunt,imo praesentaneo, atque adurente, refrigidae sitiat huiusmodi, nam auripigmentum ex igne transit in calcem, aut cine rem: a frigore autem fit uenenosius, sexto alumino stabituminosiae,sulphures nitro sta, hae omnes uentriculo sunt inimicissimae, sub quo genere etiam marina collocari debeti sed sal minus uentriculo inimicum,septimo aereae, ultimo sunt ferreae, argenteae,aureae, quamuis eas reprobauerit Hippocrates non enim de illis loquitur, quae uiribus sunt tales, sed quae ibi nascunturi unde haec erui ibi ent. Sut enim omnes fer me pessi in quoniam , sulpitur, de hydrargyrium, ibidem abundat. Constat igi, tur, quod neque temperatis hominibus, neque his qui ex aetate in temperiem deci derim; neque imbecillibus, neque in leuibus morbis, nec habentibus debile iecur, aut uentriculum,nec his quibus meatus non patent nunquam aqua medicata,imo nulla prorsus conuenit, non febricitantibus, non hidropicis,non habentibus ob strii as uenas: cum enim retinetur plaerun ob intistitudine, re prauitate interficit. Calidae uero calidis,3 debilia habetibus capita, plurimum obsunt, ut etiam antea dixi,& earum usius uitiat uesicamici renes ec san uinent et esst medicina rustico Thermi rum,nam si corpus euacuent plurimum,&homo robustus si magnas utilitates af- usu milia. ferunt. Iuuant in intepexiebus etiam humidis, maxime oc in calidis, atque etiam si gidis,sed loge minusuutius enim refrigeratur homo,quod fri s sit priuatio, quaedam,quam incalescat medicamentis,&si exhibeantur imbecille habentibus iecur,ec cum angustis uenis, generat in illo morbos insanabiles, nam calor earum est infidus,& impurus,& cum non prosunt nocent valde: ec si iuuant,etiam nocent. Et aquae suaves,& quae bibuntur ex fonte proprio, & habentur in usu, nec sumitur m gna quantitas,uitam producunt.Omilis autem assus Thermarum aut turbidarum usus, generat lapides in renibus uesic prsparat ad hydropem,& morbum regium. Et qui incoquunt cibos,in illis multipliciter peccan corrumpunt enim cibos, Sc a quam simul, dc aquae hae proprie conserunt magnis cauitatibus, Ut uentriculo primum, inde colo,demum utero. Vesicae non propter periculum lapidis Si uriginis, ecquando permeant, per urinam magis restigerant, aut calefaciunt Liquet enim
ut in Promptuario declarauimus, tria esse genera auxiliorum, quae astumian tur peraniciosorum,aut subterra natorum: ne enim ullum trutum, nec aurum ipsum, nec
gemmae nec scio quicqua,quod tuto edi possit: so tubera excipi solenti Deus nouit. Ita thermarum aquae semper pernitiosum, aut otiinino contumax asi unt naturae humanae damnum,nihil enim eorum subigitur.
De Irrigationibus. Cap. X X T ILRtigationum uis longe maior est ad calefaciendum, uel rem erandum, instatio hii. lotione ipse. Debet autem aer esse simillimus humori, spucalidus, seu fri- g cficacis,gidus: quoniam in irrigatione adest motus, et aeris interceptio, et aer qui- latione. dein cum motu penetrat Poros, de qualitatem im primit intus,unde fragia instes se gida irrigainus renes, ad illos confirmandos: incredibile est quantum praestet, pro- gida Fre , cui manum deducere ad refrigeradum,ec eo magis ad calefaciendum. Unde expo' eon A. nere renes in aqua currente plurimum conducit ad illos confirmandos, oc lapidem
prohibendum. Et quomodo haec ex aeris ingressii fiant, satis manifestum est: quid autem ictus praestet, supposito quod ad intima penetrauerit, hoc non adeo com pertum est: an quoniam ieius diuellat, substantia autem diuulsa, qualitati patet in gressus f. ideo propinquitas, Nactionis robur,ei de calore, ac frigore dubium non
est tum ad illa consequentibus. erum humidum motu, an humectet, an siccet, du- . . .
hitatione dignum est. lcera enim superflua, aqua siccantur no solum quod sanies,
et putri Het ichores abluuntur, sed quoniam a calida quidem materia absumitur
109쪽
humidum omne,a frigida dum constringituChtimidum ui eurimitur, a temperat, etiam colliquatur 5 ab initio quidam humesci hin fine tam ci ipsum siccatur. Nullum igitur humectatione ex irrigatione perfugium: Sed ex subrepidis, ec modice Vigidiusculi non consertim immissi neque ualde diu, ae cum substantia densiore fuerint,contingit laumectatio,velut ex oleis florum uiolarum purpurearum, nymphe albis spissati humectatio contingit.Aqua ergo in irrigatione parum admisdum humectat, in balneo magis.
lis sit ad producendam uitam, quisque colligere poterit, cum nil aliud sit quie quam uacatio ab exercitatione, vim opposita.Dicebat nam Hippocrates quarta horis inorum tin omni corporis motu, ubi laborare quis coeperit, quies statim lassitudinem austert,et nemo est: qui non agnosca quod cisis inimo, ab exercitatione quiescendum sit. Jlminodica tamen quies, ec ipso non parum no dictis . cumenti corpori assert. Sicuti enim videmus ex magno, actaehementi motu calo rem natiuum in debili, ac imbecilli discussum perire, uel in praeternaturalem con uersum aeriorem multo, ac mordaciorem fieri, re corpora siccare, ita a paruo tanquam flabello uentilatiam, modicem exercitata tum, conseruati etiam percipimus. His ergo de causis, necessaria erit quies, quam quidem modici temperatim motus intelligimus, Sc non illam omnino otiosam uitam, quae diu absque noxa s re non potest Uidemus quandoquidem carceribus inclusos, qui compedibus uincti, secommouere nequeunt,licet aliquando incolumes degant,nocuinenti tamen inde, Nassectionis aliquid accipiunt: refrigeratur enim corpus, dum ob superfluas tu miditates,calor libere ad membra diisendi non possit, quae paulatim aggregantur ac Fros obstruunt, Sc alimenti atque caloris transitum impediunt, unde membra exsiccantur,extenuanturT,S Uires debilitatur. Terrimeratus uerg motus supei suauis. aperi ut calor libere distundi possit. Et ideo Hippocrates in Epide miis suadere uidetur, pituitosis, ac natura frigidis, ec humidis, utilem maxime esse exercitationem, non tamen uehementem, ac superfluam, calidis uero tabiliosis, quietem commodiorem esse, quia corpora humecta; sicuti exercitium exsiccat. Et haec de exercitio ac quiete dicta sufficiant.
De tabo, et ei: quantitate. cap. xx vi li.
vita duplex quod sanitati tantum uacat, de is . longitudini uitae; semile seu negociis mancipatum, quod uitae longitu dini inseruire non potest,saluti etiam non adeo,ut oporteret.Dicam ergo iis, dis delibero uiuendi genere, quia de his tractamus nunc, esita locus. Illiabis i tu es homo nutriatur tantum pingui humido, & illud sit triplex, tenue medio corpulentum, seu crassum: tenue siliscit ad nutriendos spiritus, & humores' reparat: mediocre uero sacit ad generationem humidi membrorum, sed omnino solidi: Crasium ad generationemri praeparationem stabit intit membrorum, ae istudeli optimum. t uero tenuius fuerit tale humidum,ita impurius, ec eo facilius excipitur. Quod ergo solidiim est, re plurimum facit ad uitam, id longiore mora indi N. .. paucus sit cibus: est alius modus uitae uoluptuosae, cum assumunt cibaeae potum copiosum,sed habent aluum lubricam, & singulo die hi aut ter delici sic unde Aiametoacconcordati sunt sapientes,quod in habedo uentrem mollem, in praemio seruatur ianitas nutu Dei. Verum,ut dixi non est mens tractare de hac sanitate fit crudit E iam non inritetitae longitudine,nec etiam secura, nam&si uentriculo haec. iiii inis non facessant negocium. iecur tamen indies debilitatur: Ideo hac uia dimisside qira nolo tractare suod esset prodere genus humanum, dicam derati ne uiuendi cnorm secundum ueritatem optima, de qua etiam locutus sum in se cundo
110쪽
oindo Theono n. Dico ergo quod nutrimetum debet esse tale, quale optinium
es dequo dicam inferius, pro ratione aliment paucum,si multum nutrit,plus uero cum modice. Oportet autem ut mera sit, quam descripsimus in consilio Germani,
his uerbis: Ergo meta sit,ut homo a cibo. ambulare, scriberes sine incommodo, ac laetus possit, quod* post septem horas a cibo, sentiat inanem uentriculum, quod 'neque eruetationes, neque odorem,neque grauitatem, nec aliquid prorsus inuentriculo percipiat: quod somnos non uideat tumultuosos, nec uigile nec cum sol ortus est, graue caput habere uideatur, quod decumbere non desideret, sed ad negotia peragenda promptus surgat, neque alices, neque saporem in ore, neque pandiculationes sentiat, quodi laetus sit, uiuax, promptus in Venerem, urina fluat nor, multa, sine sedimento, aut ferme nullo, aluus nec astri sta, nec fluida: sputum pene nullum, impiger, Salacris, re quod uires indies augeamur, ingenium, solertia, memoria, haec mensura cibi, repotus ea est, quae illi conuenit. Cum uero multis non satis sit,rem ipsam docuisse, rationem adiecisse, ni etiam authoritati innitatur: accipe quae dicat Hippocrates Epidemiorum sexto. fCibus paucus non delassa est,' t non sitireJ Aliter uertit alius t Cibi paucitas lassitudinem non faciens, nec sitim tex. et S. accendens. J Tres sensu oc omnes ueros habet haec oratio. Primus omnium opti. Trei orati mus, ut sanus degas, optimem uiuas, scilicet diu, re integris sensibus, utere pauco 'usens M. cibo,non labora adeo ut delasseris, neque sitias. Tertius ea cibi paucitas, conta nit, quae neque lassitudinem assert,nsque sitim: Galenus primum solum sensum a sei qui interpretatione cuiusdam,scilicet prim non autem secunda assert. nam s
cintilla haec interpretatio tripliciter peccat, iuxta Galeni sententiam, & quod dest. niat modum in paucitatis cibiae quod auferat cautionem ab alijs causis lassitudini oc rursus ab aliis causis sitis: adeo ut non prohibeat sitim, neque lassitudinem,
modo non ex fame procedant. Verum iam expedit horum trium sensuum uerita tem ostendere. Ut ergo quis sanus Noptime degat,&longissimo tempore uiualinam sunt tria, Galenus autem more suo, quamuis tria proponat, no tamen eadem, nec ut debet omnium aequalem habet rationem, sed loco eius quod est optime dogere, proponit bonum habitum, quo maxime ea tempestate delectabantur, ides quadratum,at neque huiusmodi post nodum,neque long Uae uitae, ut par erat curam habuit, existimans forsan ut reor, eandem esse ratione tuendae sanitatis. ec producendae uitae, scilicet excrementorio debitam expulsionem, oc caloris innati tria
crementum,oc quoad fieri potest conseruationem: similiter neque de bono habitu uerba fecit: quoniam si per bonum habitum athleticumissam me pingue, dcco pulentum intelligit, non eum putat esse bonum, nedum honVnibus necessarium: sin autem moderatum hune, ad persectam senitatem sequi haud dubium est, cum ergo praecepta sanitatis prodidisse se abunde putaret, non eurauit, de habitu bono plura subtexere. At quam recte inquit Philosophus: Uno absurdo admis , plura
succedunt,& minimus error in principio, maximus est in fine. Ergo oportet decla- Maesiuis rarare fines huius artis: hi erat,qui optimi sunt, quod emo diu priesi et uiuere, quis est re is princi, qui imoreri quandociuidem uiuere uiuentibus sitesta: Quamdiu uiuimus,opera- ris. mri mur, nostros custodimus, oc laetamur. Et ipsum esse per se bonum est, unde Phi. isse .losophus seeundo de Generatione oc corruptione, melius natura eligit: est autem Noti. melius esse, quam non esse. Porro de senum i xlicitate, oc quod optima quae* huic re. su aetati conueniat, non est ut dicam, nisi sperem Ciceronem facundia superare: simi- Nitura me,
liter ec quod cuique expediat sanum lare quis est qui dubitet. Dubitabimi autem uis in hoc quod dixi, optime se habere, reclamabunt: isti, qui se Galenici, nimium iactant,dicentes idem esse Sc senum ess e perfecte,& optime se habere. At mihi pluri. mum differre uidenturi nam ut ex sententia Hippocratis liqueL delassari non con- n uin tu,
uenit occibo pauco uti:at noster Galenus, tam graues inlusit exercitationes, ut
assari necesse sit quotidie,ec multo cibo repleti, non talum quod immodicus ille labor famem ma am excitet,sed quod etiam si no des, hedetur grauiter homo, , es s. Vide qd dicat in secundo deTuenda sanitate: Quonia uehementior motus exerci '. ratio in quae in Gymnasiis fieri sol disco lucta, pancratio, pugillatu, curis,donec