장음표시 사용
111쪽
anhelitus permutetur. Eo enim motu, duriora membra essiciuntur, calor innatus augetur,ci spiritus citatior redditit r. Duritie si quidem membrorui robustiora e - dem fiunt, ec minus ex labore laeduntur. Ex caloris incremento, omnes operatio , nes narii ratis facultatis scelicius procedunt, funditur (ut ita dicam in membris hamidum: cuius fusionis beneficio, solidamollescunt, humida tenuantur, re angum corporis meatus laxiores redduntur: Ex quo cum uehementiore spiritus conci . ratione, excrementa melius expurgantur,itaque obscurum non est Galenum cum
sua sapientia non citiis, aut studiosi, sed militis, aut athletae, uitam instituisse, in qua nemo sana mente,neque integris sensibus, nec diu uiuere possit: nam c ut dixi tales exercitationes cerebrum saepe collidunt, ut ante senectam surdi, aut coeci pt runque fiant,amentes quasi omnes, ocimmemores: Si dicas ad reipublicae detensionem hos utiles futuros, non negabo, si prudentes, si ad gubernationem idoneos, si sui compotes, atque beatos, ac longaevo longe illis praetulerim fossorum c uitam. Ea uero consuetudo,oc uictus ratio, quae ab exercitatione abstinet:cibo ct potu parcissime utitur, seclix est, prudenso, ac sola beata, non turbulenta, non triuis, non tamen ud labores aeuis ambigio adeo idonea. Nos autem uitam insti imputio tuimus, sibi uiuentium,oc ad commodum proprium, Nad contemplationem, qua Dueli a- sinis est humanae uitae, dis optima pars in ea accommodatam. Sanitas ergo, ec optinguite. ma uita, non idem sunt finge militem robustum, plurimo utentem cibo potvj, at- Npi , que quotidiana exercitatione, pinguem, quadrati habitus, sanguine etiam bono abundantem, sine ullo corporis uitio, ac robustum. Alium uero pauco cibo, a motu ut et v macilentum potius quam pinguem, solis deambulationibus periria mane se oblectantem: uidebis in utrociue duo genera sanitati sed tam duuersa, ut neminem differentia eorum lateat. Unus enim alacer, robustus,quadra to corpore,impiger ad labores, sanguinei habitus, cibo utens multo, uerum constali j nullius aluum s pede iciens,utinam multam,sudorem beffunden somno v v ec aliquando uigil,saepe lapsus ob labores,nonnunquam tristi inaequali habitu undique: Alter sensibus claris, mente Uatens, laborum impatiens, somni quieti re. leuis, pauco cibo, potu utens,laetus semperi uita aequali moderatus, qui dissicillio
me aegrotet,excrementorum paucorum, non emungit nares, non sputat, ae ut uno
uerbo dicam,quaedam sanitatis idea, atque incolumitatis. Non emo idem simi . . pumus habitus, ec sanitas. Alterius sensus reddamus rationem, tum magis quod ea etiam primae interererationi non sit inutilis. Si utaris pauco cibo, concoqueturris, optime, nihil aut pene erit excrementi, aut superflui, si ergo delasseris, calor accem detur,siccabitur corpus, atque humidum ut G cum nullum aliud si uires relatum turn non est ergo opus hac delassatione, quae mala cum sit, est etiam periculosii sicina,similiter sitis corpus siccat,non indigethac consumptione corpus moderatum: ubi delinquendum sinminus malum est, atque periculiis in paulo pleniore; qua tenuiore uictu. Accedamus ad tertium, qui proximus est rationi,de uictus parcit Silucade. te, iam a nobis conscriptae superius. Ea sit cidi parcitas, quae neque delasset homi nem, stilicet, Ut uires resoluat, neque sitim generet: Fit enim sitis, aut accens, hil aut siccato corpore, cum huiusmodi semper mala sint ex inedia si proueniant, sunt etiam pes ima. Inedia ergo meta ea sit ut non delassertis, ut non sitias. Sed ruris . . rex. sus audi illum,in eodem libro. Exercitatio sanitatis est uesic citra saturitatem, no x xx. susere laborem,Graece Metit an tu a russi vp. Vbi Galenus per exponit satis perperam. Neque enim hoc nomen ignorauit Hippocrates prima Aphorismoru cum dixit .s, Hiri 'm amisimpaliud ergo est labor,
aliud exercitatio. Verbum cras it significat studium,scii potius custodia, ut sit sensus custodia sanitatis,inuictus parcitate, Sc utlabore viae,no enim ne labore fugiat.. sic est intelligendi ut nunqua a labore cesset,suod seri non potest, uel ut nullure fugiat laborem cum multi labores noxii sint,ec lethiseri: uelut fodere sub terra, re in in alii eis staenor igitur intelligendum est ut rea exerceatur. Cum ergo parcitas ut
cius fit adeo nec ria, oc qualis esse debeat, superius sit demostratae musi es tostedamus,cur quomodo ad uitae log studine admodusicia Tria sci neces .
112쪽
sout humidum optimum restauretur: humidii autem optimum dico qtiod pingui seia Tria admismum est,densium,ae purum. Pinguissimum dico, quod est calidissimum, hoc enim longitudinem causa est Iongitudinis uitae, ut Aristoteles auilior eu.At huiusmodi si purum sit,ini. prae sui . nime poterit nomo aegrotare. Unde enim morbi causa sin autem densum tradius Lib. longia multo commetur,incisio est oleum sali admistum, quod multo tardius absumitur, tu iura bre quanquam sit impurius:quato magis ergo duraret, si purum esset Sed N arma quq rumit vite contundendo,oc purgato ferro fiunt, , resistunt ictibus igneorum tormentorum, oleum fas ad
ut appareat maiorem uim esse ex densitate, luam quadruplam. Ex pauco ergo ci- mixtum tar-bo,omnia haec fieri necesse est longo enim tempore subactitas incales ut cocoquen. H. V-ido,hoc enim Aristoteles nos docuit. idem purius es scitur non solum cococta par. re,qus cruda supererat,sed etiam secteto quod inutile elliconcellii in enim est etiam q-i s. a philosophis, secerni aes arari uiuum a mortuo,ec illud retici. Est aute mortuum tre. t . pro
omne excremetum, im eurum,oc crit dum,cum ad concoctum comparatiari con , densat autem calor humicum,cum diutius concoquit, non solum resolutis renitio
ribus partibus, sed melius permistis: aqua enim,Sc cinis,ut diutius milia manent, edmelius considunt 8c grauiora sicin quanto magis si naturali calore partes ipsae per misceantur. Concoquitur ergo melius quod paucum est, quam quod multum,iton unam ob causam, sed quoniam primum melius applicatur, & minus resistit: omne enim patiens dissimile ei quod ruit, repugnat: cum ergo minus repugnat, magis
obsequitur,atque immutatur. Deinde ob moram, cogiti r enim ex hoc patrio, restaurare, quod facturus esset ex magno . Demum quia cum paucum est, separatur quod intimum est: id autem coco sitim magis,quoniam substantia est memori, seu similis partis in instrumento, ueluti caro, ae germen. Neque enim quenqua latet, iii p's' horum utrom esse humidum multiplex in uena humor scilicet, qui oc si sangi iis putus crudus tamen est. Et quod iam effusum in cauitatem part is, ido magis coii. coctum,5 quod in fine uens est,etiam incipit mutarimet hoc concoctiam magis est,
aequod iam applicatum est parti 5c illud adhuc cococtius: A quod agglutinatum, atque id etiam concoctam priore magis, inde uero quod assimilatum est. Ide iam in primo ordine est optimi alimenti, atque concocti:& quod iam permixtum est,irnum factum cum humido antiquo membri,idi periectissim si, dc absolutissimum,
hoc quidem non separatur,e Vgre etiam praecedens primum in alimentis non propriis, ut lignis,oc non consuetis, ut carne Elephantis, uel cameli: et si non sit suba. quin multa aqua,& igne: uel si non diu,& optime mansum dentibus: uel si non e acte concoctiam in uentriculo, uel si non persecte immutatum in iecore. Demum nisi calor cordis iecori ac particular quae nutritur robustus fuerit, ac densus, ino olera risti ram accesserit, re moderatum sit, quod debeat immutari, quam ob causam,neque rare on posta oleribus fieri potest restauratio,quoniam chylum densum est cere nequet inhiae. Am.que ex multa carne,qilia in iecore persecte sangitis absolui non potest. Optimus era Optimus. vocibus,est modica caro,uitellio uorum unus, aut duo ad summum, panis seu brum qiu. enucum genere pistacia, amygdalae, pineae, auellanae, nuces etia ponticae, landespraecociorumseu armeni mali, persicorum recentes parum amars tamen olius
his stant multo inferiores, lac optimum est sed no adeo adultis: laiidarem quod pin. cupis hamouissimum est,atu dulcissimum igne detractum, quod Ueneti appellant caput la-Ds.Longe enim melius nutritiquippe pingue mavis,ae dulcius: de nee in eo serosum quicquam, parum' admodum caseoli, quo risitit facilius subigatur,oc minus obstriiat: qiuod maxime detrimentum ueremur in lacte. Ergo hoc ipsum optimum est uelut etia infructibus quod sint exaetissime contriti, uix enim aliter, a dentibus subigi possunt,cum saccharola coeli,ita enim optimum pietestant alimentum, facile Rconcoquuntur, Sc suauissimi sunt. Restat ut dicamus quomodquomodo exercitationem in uno loco Hippocrates probare hinni bradesidebat, non tamen expedit desas lati, aut ita laborare, ut tali getur,ut in-
113쪽
lem com calescatimulto minus ut sudet. Alia euidelior in dictis his Caleni, paucissimis adia radiato. cierbis,comprehensa est contradietio, cum primum dixit, inebra solida durescetq& inde mollescere Quod si quis diligenter consideret, non unam continet dissicultatem. Prima enim est, quomodo ex exercitatione possint duo contrar a enectus procedere,scilicet ut membra mollescant,ac durescant, neque enim par esi causam unam,& eandem duos contrarios enectus producere in idem subiecium. Deinde quomodo subiecti im ipsum, haec duo simul recipere poterit contraria ad unguem, ut simul durescat atque mollescatet Demum quomodo, cum haec utilitatis ratione profera Utilia poterunt esse contraria, mollities solidorum, atque duri ties,talia tam multa videmus apud hunc uirum, licet non tamen intra decem lineas comprehenas ut hoc in loco. Uidetur autem Graeca lectio Tnpetu et Arearieteri ca oete Et inde vasisti cir ὰ, Q. E. U. Ut liqueat per et A serva duriora, per c diae solida intelligi,ut nulla iit ex interpraetatione ambiguitas. Quid duruici j ergo durities,alia ex condensatione, lus utilis est,ta optima,alia a siccitate, quae in-plcx, utilis es 3 mala: hanc igitur tollendam censuit illam procurandam, de augendam, quod sit ipse reuitiis cat,incertum est,an euasurus sit, tam parum consideratas sententias.Sed de his liactenus. De consederandum virus sciba. cap. XXIX. aedibu Uae in uno quoque cibo considerare oportet, haec sunt, meque enim nos confiterari simplicem faciendo tra stationena, ad hoc cogimus te storem,ut idem co- sini. gatur,multis in locis quaerere primum an boni sit alimenti,aut mali. Di- cibis sui co autem boni alimenti cibum, qui sanguinem generat optimii sub
Linisi .lia stantia mediocrem, colore rubrum, aequalem,&maxime num tioni corporis,&r in isti. staurationi aptum, tum etiam uirium. inde quaerendii in est temperamentum, si chlidum sit, aut frigidum, inimidum,aut siccum illius alimentum: post quonam paelo
utile sit uentriculo,ae quomodo facile concoquatur, alat ne plurimum, an paria inc& ut id quo alit facile, aut difficulter corrumpaturiexcrementosurn neshan non, ecquale sit noc excrementi genus, quod abundat, docere oportet, similiter ut capiti ciecori utilis sit huius in odi, aut noxius,& quam gratus odore saporeue. trum uero altium moueat,leniat, sistatu:5 cui membro, aut morbo salutaris sit, adinciendum est:etiam qua ratione utendum sit eo, ec qualis sit clee io,tum prs paratio: His quindecim rationibus ciborum naturam,ac uires describere oportet,sed illud sorsan o curret itideri eadem satiat plurimum nutriunt, habere etiam excremetortim parum atque id uerum est, sed non tamen sius parum nutriun multum habent excremei ti: ac forsan quae multum nutriunt,etiam excrementosa sunt, ut caro suilla,&bouis quae pura est. Similiter etiam,quae boni sunt alimenti, non uidentur corruptioni s mamuli mei leo unoxia. Ergo primum sic distinguere oportet, quaecunque grauiora sunt, aeac parum ex- parum nutriunt, excrementosa sunt, aequaecunqtie leuia, multum nutriunt,ut ii cramentosa tea ouorum, paticis excrementis redundant. at g grauia sunt, & multum nutriunt. him. pauci sunt excrementi,si mollia sint, A sacile concoquantur: sacile enim digerumtur,ut alae auium,quae Uero non sic,etiam excremensis abundare possunt, quand
quidem eorum substantia utriscue sufficere possit. Qitae uero leuia, parum nutriunt.
Hlenta sint, habent excrementi latis,sin autem non, sed friabilia, parum. Multum ergo excremeti habent, Quaecund grauia sunt,paru nutriunt,ae difficile suppuram tur: leuia autem cum facile silppurentur,& multu nutriat excrementi parii habent. . f. ita Quaecunq; uero sacile cocoquuntur, parum ea ratione nutriunt, &leuiora sint, concretis, autem grauia,si multum nutriunt, difficile subiguntur, ob transmutationem,urum lini partim,ob separationem. Ouorum uitelli, non simpliciter facile concoquunt uxuuii vini. 'plurimum nutriunt,in prima autem coistione, facile transmutantur. Quaedam autem leuia sunt 3 parum nil triunt, oc dis scisse concoquuntur,ut cassia, quam cinamomum vocamus,5 illaec in v alia, quonia natura illoru a nostra substantia, ali
cinnibus his quae prope nostram substantiam sunt, plurimum abest: sic& sui quam
114쪽
erramuis leuissimi sint. Durisiimi ergo cibi, qui graue sunt, E aut plurimum nim Daripis Attiunt,aut quorum natura plurimum a natura sanguinis abeu, no uidentur autem M plurimum quod plurimum nutrit, a nostra substantia plurimum abesse, neque ullum graue, nutriviit.
Eod parum nutriat, facile subi jci posse: plurimum enim abest a natura sanguinis.
tuae ergo facile concoquuntur, si int mediocris alimenti, temperamentum prope, me factis coctione multa subaeia, minime lenta, paucorum excrementorum, occonsueta: conciniussu. r. Juae uero ab his una, aut duabus,aut etiam pluribus conditionibus, accedunt, eo o a dis, dissicilius subiguntur quo plures illaescierint. Maxima tamen causa dissicultatis co- iviis cocodio
eo sitioni est durities substa se: post dissueta,& qui ualdi exce lut aliqua qualitate. nu.
Quae uero facile subigui utar, aequae non bene alunt, tacite omnia corrumpun- fati stur, ut hora riseueius: mollia enim Lacile corrumpuntur,ae quae tenuis substantiae, corrumpit magis quam quae crasre,oc qias prauum ex se,maximem aqueum generant sangui, rurinem. Frigida autem omnia, di sicca corruptioni minus uni obnoxia .Resistunt cor Qua coire , ruptioni acetum, lymonii succus, sal omnia bene olentia, ligna aloes, cassia, cyperi uoni minit radi canthalum myristicanu macer, gadophili, cardamomum,praeterea mel, ae sunt Ohnoxia. oleum,crassum alimentum reprauum,ut certius,eo ferius corrumpitur, it quod ex mae cornia cucumeribus crudis,&fungis etiam coctis sumitur. Qtio circa corrumpuntur faci, pilonites
tequae calida parum Ochumida multa sunt, ae omnino numida, di cruaa, tenuis A M. subitanti maximem serosa, que facile ab externo calore feruent: quaeda uero dum obstitiunt,causam putredinis praebent. Optimi ergo alimenti, quae e temperata sunt, non tamen teperata omnia boni est euitati sunt alimenti, tuae facile concoquuntur, ae plurimum alunt, nec facile mutantur in filius ii reprauam qualitatem,ci paucorum sunt excremetorum, simpliciter boni cibi dicun- di iurituraquoniam commodi multum, incommodi, parum afferunt. Etenim quae optimum generant sanguinem (hoc enim est in alimentis praecipuum corpus, aevires, ex aequo restaurant, undeoc iam degunt homines,& diutius uiuunt, & facile gene. rant alio ae ad labores promptiores, ec incommoda melius serunt: si inter melius collarati,&mellius dormiunt: contraria uers excolitrariis siluit. Et quamuis Gai nus hanc sanguinis praui venerationem in duo tantum diuidat, stilicet serosum, de assum, nihilominus tot sunt illius species, quot serme aeduliorum genera. Praesiis s. Qui, M. terit ergo,uela ratione discer quinam sit sanguis bonus, scilicet ruber, splendens, mediocris substantiae, aequalis, occalidus, sed non ut seruens aqua, in quo non est , quod possit distinguere, sed unius substantiae, ut oleum, Sc aqua,dulcis, fluens, luti ore litus cocreicit. Ex operationibus ausicorpus robiistius,carnosius,color sto, ridus operationes bonae, ae mens laetior. Eadem uero ratio ec in laete si pro rubro album pro nutrice insantem substituas: quanquam & bene costitutam nutricem, ita. uerissimile sit bonum etiam lac eiscere. Arnon temperatis autem cibis, non solum' ' 've' sensuis non bonus generatur, sedec bonus iam qui aderat uitiatur, quemadmo. a cibis praui alimentucum enim omnia commiscentur, a multo quidem bono exi. um uitiosum emendatur,a mediocri autem quantitate, praui multum boni, uel P ' a pauca mediocris corrumpitur. ii uero dissicile subiguntur, inflammant totum corpus, oc recrudescere faciunt morbos:ob id in abscessibus internis lethales fiunt, in externis ut podagri ac bubonibus maxime noxij, tum etiam magis si calidi sint, hici bi caput grauant, ae laedunt, resomnos impediunt,ae aluum sistitiat, aut intem- petitue eiiciunturiociles autem nimis essiciunt,ut alij post nodum, qtii secus recte concoquerentur,aegre possint concoqui: corpore igitur bene ualente, di mundo, ab humoribus prauis,cibis pauci qui dissiculter concoquantur, assuescendum es ut bos ob consuetudinem, alios ob robur melius concoquant. Nihil autem detelius es quam si talium ciborum emi,uigilia subsequatur, tum uero unicum praesi. Detuandium in uomitu reponendum est quem omni ingenio excitare oportet: nam: in Edidi Mec si minus mala sit, nihilominus lato malo iuro succurrit, nec probe: corrumpitur enim diutius manens in uentriculo,non minus serme, quam concoquatur, Sccorpus absumitur.Ergo ubi tales occurrat cibi paucitate, sis coelio ne multa, prius
iubaeus occurres: tum demum quiete, ac somno miscebis, & acetum multum, ti M . mades
115쪽
madefactos edes,Bc diutius, ac exquisitius mades,ta bono uino uteris. Deteriore sunt qui genere, quam medie ut legumina, carnibus bubulis re specie quam arte,ec
praeparatione, ut bubinae carnes, ouis duris: talia enim interualla,ut breuiora laestius superat natura. Qtiae aut parum alunt, uires,corpus, oc florem aetatis extenuanquae tamen plurimum aluithut dixi, raro perlaeie a natura in omnibus coetioni his, Imperantur, aut ergo parum ex plurimum alentibus cibis sumendu est, aut uti multa exercitatione,uel euacuatione, uel per interualla abstinendum: csterum ubi quistiane utatur triticeo, Sc uino,no uidetur posse uti cibis parum alentibus, qui illi o in .sed erunt uoluptatis causa,velut Persae,qui nastur m cum pane edebant, limiusmodi hominibus panis est cibus,multi nutrimen si,ut etiam remigibus,aliter fer . Noti. re non possent,ilis uero qui came utuntur,oc caseo, mediocris. Ergo cibi multi alimenti consuetudine,5 mistione alimentorum aliorum multum nutrientium eu dun t cibi mediocris alimentiatd haec Galenum docuisse oportet, quae ad rem plurimum reserunt. Ideo si insuetum oleribus, pane nutrias, in imbecillitatem cere bri deueniennec ualebit regere corpus, quoniam uentriculus, ec lectili nes quari tum oportet alimenti extrudunt e Pane: nec quod extrudunt, ita attenuant, ut ex eo spiritus conficere cor queat,S cerebrum temperare. Quae uero facile putrescunae se ipsis,&alterius sanguinis corruptione laedunt, itaque re sebribus aptos plurimum offendunt:& eos qui raro se purgahec qui a cibis se exercent, maxime autem deambulando currendo,equitanao: ec generaliter motibus omnibus, quibus tota corpus agitatur. Multiplicem autem esse corruptionem, cum esse ostenderim, hic de prima, & secunda coelione intelligo, ut moror ii, remugilum qui iuxta cloacas cibi mu Uri uiuere solent. Qui uero cibi multa excrementa relinquunt, si non admodum disim exin nra uora cile concoquamur impediunt tamen uias, cogunt j naturam ad eorum expulsionatu impe nem,eam et impediunt a muneribus magis salutaribus. Reliquae etiam conditiones,non sui it minus animaduertendae,quam hae, ut praecipue quae ad confirmandari,Msi uari- uentriculi ini, & iecur, nam ex horum robore, non statum boni cibi melius concoquuntur,sed etiam mali bene. Omnia enim in vi naturali reposita sunt,stumi a cicata iuuatur, aluntvrs citra incomodum:carnes putridas comi edunt, re ab his cuni nutriantur,diu etiam uiuunt. Struthiocameli autem ferarum conficiunt, quamobrenon parum refert,ea esitare perpetuo, quae robur uentriculi re iecoris augeat, ad illa calorem retrahant,re eum attenuent, ac quasi inflamment, ut contra itudia lite rarum,&otium,& scribendi munus, a cibo maxime nocent. Confirmatus enim calor uentriculi,& iecori re cordis etiam omnia conficit, unde dc uiri fortes, ec armis exercitati parii a durioribus cibis ostenduntur: una emo ratio est,ut ad ea,quae dixi de exercitatione redeam, coficiendoru probe ciborum est caloris uis quaeua ignea, illos colliquus,qua praecipue exercitio paratur: nam nem in solis remi ibus hoc apparet sed etiam riisticis, qui pane nec triticeo ipso,sed a talione ues mitio, uel etiam quod deterius est ioba saeto,cum allio,& sale re, lum,plaerunci; sine uino, bonu cora tam nota, Poris habitum retinent. Demiror autem i Galenum negasse bonu in illis habitum, tur. quod multum exerceatur,di intempestiue,adessen 'et, morbi flagrauissimis conis nidiari, ac facile interire affirmeti cum id non ea causa contingat,nec uerum sit generaliter,de eo genere hominum, sed tantum luc rusticis,qui nec triticeo pane uti possunt,nec bono uino,sed corruptu coguntur bibere, prauasT aquas, panemj edere ex lobo, milio,loliom,ac castaneis,furfurem confectum: caeteri qui bono pane, uino utuntur, optimi sunt habitus,nec nisi nis causis aesrotare solent, quibus longe minoribus caeteri homine re ipsi aegrotarent,& iacissi si interiret. Cum ergo rustici bonum habitum retineant,pane,uino, re alleo, uel caepis, ut re olim plaerim milites Roman in castris etiam sine uino, sed sola posca contenti, ciuis autem si eo cibotitatur,intra tres dies ad imbeci litatem perueniet, manifestum hoc discrime solum contingere posse, quod calor ille exercitatione igneus, ec siccionec tenuior,& ma- igis ardens factus colliquat cibos,ut metalla sulguris scintilis non talum ergo me citatio Sc quies a cibo, cilicet a curis re a motione totius corporis, repotus paucitas,& corroborantia uentriculum, oc iecur ad praesente cibum melius conco ueti
116쪽
y Ictim ac ut re malo,bonus efficiatur,iuuant: sed ex perseuerat saliorum, habitus a cui ritur optimus q(iidem, ad corporis salubritatem,uit aes itangitudine, ut contra exoppostis, corax as morborum seges procreatur,uitas redditur breuior. Qui cibi noxi . autem capiti noxij cibi sunt,praegrauant oculos, ta starditatem, ac caliginem gene. Dirant. 5 oderationem,atque his praecipue, Quibus os uentriculi superius non pers cte clauditur. Horum unum praesidium ei caro citonioru saccham condita, cum Hor aut barberis grunis nuper siccatis, uel etiam tota cum substanti amistis. Sunt qui ea cum saccharo condiant,ut in Bittania ad multiplices usus, sed ad hunc prscia Pue saporis quoque gratia, at et odoris concilianda, non solum simpliciter, sed procul utque natura, ac consuetudine. inquit enim Hippocrates, s Parum deterior cibus aut potus,suavior autem,melioribus quidem,sed minus suavibus est praesertat diis. id autem artest election ueluti si testudines quis libeter edat, eas eligimus, addemusmodorat3,5 quae ad saporem iuuant: sunt autem haec acetum, sal, succus eis pro tim,nis,mel hispanicum, Sesaccharum,sinapis,oxalis, de quaecunque bene,A illi. inusit. de hient sine saporis incommodo. Qui etiam cibi alvu mouen aut lenitani,ut Pria- cibi .lusi mona aut molliunnut oleum, aut purgant,ut merculiatis, horum nrillus insanis perle. iacte usus est,reliquorum etiam rarus iram non conuenit simul, de retineri Ut conco praevi comis quatur,oc delici ut aluum moueat, Galenus tamen senibus multum resormidans
ut astri stione in huius odi exhiber at ego praesid is alijs mallim uti, quod si modo usus postulat,optima est uua passu, pinguis, recens, dulcis, tenui cortice:posi sallapideum,aut napticum, cum oleo, ec mel etiam crudum, betam aliqui probant, ut Oribasius eccaulium ius,tum salti,mihi autem nullum ius probatur,quod uentri--. , --culum laxet. ii uero imbecillem habent partem,liis uti assidue debent, quae eam
corroborent: utimur autem assidue,certo tamen interuallo triu, quatuor, aut quin
que dierum , nam nimis consueta nihil prosunt, ueluti cordi crociis, re margaritae conferunt, possunt. cibis addi. lecori autem eupatorii iecur lupi,si edatur, ut uitti.ai, ochleae ut decet praeparatae, pullorum quoque, ec auium rapacium iecur quod cun , optimum est: ocillis sceniculus prodest, euphrasiam, eclongum piper: cis bro, neruis,cerebra gallinarum, palumbes, caro castrati assata garyophyliambra, bina iaci semen cardamomum: somnus diuturnus adhiberi debet praesidiis, exerci ratio in aere libero, lucido, A sicco. Renibus ouillum lac, caseus ex eo recens, cam ericii praecipue; tenes,uesicae inula re ericii caro,& quae neruis conserunt,uen
inculo imenta, absinthium, uentriculorum auium caro, petroselinum, tuta quandoque in statu uel pituita dura piper. Exercitatio cum inedia plurimum iuuat,nam uentricus densatur,ec agglutinat sibi cibos,ob hoc qui imbecilli sunt uetriculo, parum bibere debent, Ac sit uinum astringens austerumue: aqua quoque in qua chalybs saepius extinctus sit hi tumum prodest. Quod siquis ob acia .exercitationem a nobis esse damnatam, luctamen utilem esse praedicem, nollem ut quis in tanta re inertet. Exercitatio ualida, & diuturna, parcitati ciborum iuncia, must ut illius itum inediae beneficio eo deueniat homo, ut perfecte concoquat, optima est,& sa
tutaris,quia ec optime concoctuatur cibus,dc parum ex eo cogitii rhomo assumere, quibus rationibus nihil melius est: ea autem fit non motu totius corporis,sed stuprariorum tantum partium,toto corpore comitante.Qui uero exercentur,ut Galenus taiubet lucta,uel huiusmodi uelut de parita pila,uel etiam si recte, utuntur aute multitudine ciborum aut contra,cibis quae non nutriunt, seu multis seu paucis, omisso mane hi omnes grauiter peccat.Similiter ergo qui tussi erit obnoxius,uteturmelle, re avellanis,qui renii lapidi limonioru succo, saxifragia,urtica, troglodytide aut cuiala, luciorum quom ossa mandet S leporis sanguinem,& qui flatibus allea decocta, , nam etiam cruda, rutam foenicilli seme, qui neruorum doloribus,& capitis inuidis, Durum cordis palpitationi, inula, sed N palpitationi, A tristitiae horago non pa non rum prodest. Eleetionis etiam inter multas species me- Pro. 3. minisse oportet.
117쪽
De Mentorum diserat s. cap. xxx. Ireis ei vita figere, dis plenuisvij. - Dicebat lenus ut sibi inuenta antiquorum uindicaret, adeo hanc rationem ciborum, multipliciter diussit, ut in secunda classe apparet, ut uix neq; ab ipsit qui quae natura contui Dcit,si diaraui neque ab alijs qui non recte,quae diis uiserat, colligere potuerunt, accipere possit. At ille copia dicendi. flore, ordine, i dicio: ualuit: qui eum secuti sunt, nihil horum habetes, solum illius uitia retinent. furta manifesta alienorum librorum, maledicentiam, iactantiam, prolixitatem, ocGrammaticas quaestiones,ubi ad nodum peruenerint; subterlabuntur: aliena tamquam sua,suppresse prorsus nomine sibi uindicant,& disiputant in his, quae ad Phulosephos pertinent une Philosophia,NDialectica, cum ille saltem Dialectice non
esset imperitus. itaque non tam ipse peccauit, qui intilla commoda attulerit, uelut mira. ornatum ordinem,collectione,(cum secus,dispersa forsan peritura magna ex parte
fuissenoiudicium sed ut dixi, factus est nebulonum hac aetate omni ucoriphaeus. Id uero peccatum Oribasius, oc Aetius corrigere nixi sunt, multa. intulerunt ex Antillo Herodoto,Philotimo,Diocle, Philagrio, Dioscoride, Ruso Athenemn sitheo,Sabino,Lyco,Xenocrate, Appollonio, Zopyro, Sorano, Marino, Apathino, Praxagora, Adamanto, Sophiila,Critone,Archigene notissimo,uelut&Asclepiade et crasistrato seuero, Philumeno,Araeteo, Eudemo, Andrea, alijscp pluribus:
ni operidus,oc tamen, de his, & illi molitus est, pernitiem maiora facturus si speracset. Haec ut pnedixi de Galeno dicta non puten .sed in futurum aliis sit satis, illo,
ut studiosorum, oc de humano genere benemeritorum, infeliciter cesserunt omni bus in finem accipiant. Ergo di inerentiae ciborum, aliae a re, aliae a qualitate sumendae sunt a qualitate itudem facilis, aut disicilis coctionis, lenti, alimenti crasii, t nuis boni mali, pluris . pauci,excrementosi,non excrementost. Neque est quod picina specie uidetur excrementosum,confundas cum pauco alimento, sed potius emcrementosum,dices quod malum, no excrementosum, quod bonum. inqui tenta, cap. et c. in tertio de Alimentis,extrem rauitatis secundum consistentiam sanguis, est tamen crassius ut pix liquida tum serosta adeo ut postquam e uena effusas concreu rit: plurimum habeat aquo humidi superuacantis. Ergo aliud excrementosum alia mentum, aliud quod parum nutri hoc enim multas reliquit Eeces, aut utinam, aut sudorem irrita tua ut omnino difflatur,si omnino tenue fuerit. Sed excrementosum . multum gignit sanguinem,sed pravum,adeo ut ad prauum , no adparum numeliam' 'uli alimentum pertineat,ut de mente Galeni uisum est oc recte. Quou uero facile coracorem Ar, rumpitur,a prauo etiam alimento differ siquidem hoc mediocre etiam esse potest, .pra statu oc est luimidum nodium corruptum, Sccoris parative dicitur,oc putredini obnoxii mento re, non talum malum: malum autem iam malum est, e non putridum, sed ut dictum g es uel nimis crassium uel tenue. Qtiae uerd difficulter concoquuntur, alia densitatem concoc substantiae, ut peponum semina haec multa contrictione subigi debent, ocin Erbictiones uerit, aliaqtudem multum alunt,ut carnes, ex his Paucam quatitatem sum re oportet:alia quia remota a natura humana, ut radices,ta olera,quae diu coquenda sunt,& in iure,& mul , aut aqua oleo admista: alia quia naturr contraria, ut serpentum carnes, ab his prorsus abstinendum, ita quia pinguia.& supernatant, ut oleum, ex his modicum rursus accipere oporte alia qui ahumidiora, ut piscium multa, quae siccanda sumo,aut in sum aut frigor aut salita, madere oportet: alia quia calida, uel frigida nimis,&ob qualitatem non solum nimis a nostii natura corporis
distant, sed etiam uim membrorum concoctricem minuunt,accouarijs temperar
da, horribilia etiam odoratis admiscenda,quae uerg proprietate talia simi mora, ae
paucita re coctione,oc contrictione, ec mistione sunt naphaiula. A te ipsi quia duplicia
118쪽
duplicia sunt quae eduntur,uel a terra nata,vel ab illis nutrita,a terra nata, platarino Que es tu omne gentis,ut eli. im alga oc natiscus, huiusmodi aut partes plantarum radices, fur duplicis Mitticuli filia, aut producta ex his flores,semina fructus. Quae uero his uescuntur ani.
mali quorum nullum edimus,e teria natu,nam ranae e limo nascuntur, rubeta: nd. Rane e thraciui nascutur carne, omnes sunt serini de qui multa sein moribus, assimilantur. tu, nasum ripis Obidi Plutarchus, ec Porphyrius, tuo diserti simi philosophi,opta a scripsisse
de no edendis animalibus praeterea breuioris uitta, nun tamen im animal qirod car. milia aereatne itescitur est longae uitae: qualis est Elephas,ec Cam estis, sed Sc corpora eorum a te olent,& spiritus, re excremeta,nihilo tam tittiat lectar,ci ad Paucos morbos Prae- scitar, longa parat,ut caro. bienim aliquod uitium cootraxerit statim ieci ir difficili morbo cor e luit .
ripitur, ob sympathi nam videmus ex morbas botam, Non m sici Otres, aut capras, Caro iecur hi quanquam imbecilliores, sed boues, neque ex morbis equoriam asmos, iec cantam riat et ad pracuniculos,aut seles,sed eiusdem generis animalia, ita a iiitioso nullo cibo, adeo ulmios m. Hostiatur iecur aut ab animalium esti, affinitim, ut otioriam, & lacti M. Ciam crgo ne, praeparat. que animalium usus saltibris sit, nec Olcrum, aut seriei ita in horreorum, dicit enim libaria imbra Hippocrates, imbecillia cibaria, breuem uitam efficere: Relinquitur ut uita optima cillis h , meonstet fluctibus,ti Z ,1r it seminibus,3 surculis, talibus enim ut triuia it Ele- illici utit M. phantes, cameli,cmii , quorum uitam constat esse omnium diluuiuiorem, atque iis. salubriorem,moresj iimul concinnos.
De Fin basi iesiali inceri, cap. XXX r.
Orro, ut dixi, Galenus malum alimentum putat, quod uel crastissimum
est,ues serosum, ait ita medicorum animos intillis erroribus exitialibusi impleuit. Putat solum alimentum,uel rassium uel seros melib. Qtii dilbiliosum sic Nunquid id bonum erit: Uidemus ex uinis potentibus, A
aromatibiis, tum ueneriis multam generari flauabilem in lienis i unde morbus re
gius illico oritur,qui hunc succum ilignit, ac boni alimenti est et si sic hoc bonum nequidem illi si uiueret, imprecaret, sed sanitatem mentis, si is malum, ad quod horum generum reducetur: Hatram ne bilem crassam dixero uel appellauero Reliquum est ut setosum dicamus at ipse no patitur, qui titili in seroso sanguine, quod uerissimum statum est inter tot falla,aquam supernatare: an uero aqua erit bilis flatia haec enim humor es illa serosum tantum excrementu: aqua frigida est,ae urina, re qui quid ei simile est, bilis flaua autem omnium eorum, quae iunt in corpore, calidissim quapropter mittam iis hoc,& iamad lentam pituitam, seu humorem illum crudum ueniamus. An cucumeres serosiim generant alimentum, cur ergo tandiu re- oluti, tristatinetur donec febres saciat An crassiim illud pici simile, at hoc non est nec inirium, re uis A invnec uerum,nec uetissimile,ut ex pituitoso alimento, ex molli medulla fri ictus her hacei,nec ut poma insana, Lisci coloris, tam a ter generetur humor, qui sit, qualis est pix liquida. Qi iam ob rem iam quartum genus habemus, quod si quis carnes, aut ova putrefacta,aut medullas marcidas edat,ex quibus confestim pestilentes morbi sequuntur, aliquero statim ut a praesentissimo ueneno intereuiu, nunquid liaec granerabunt bonum alimentum ii hoc huiushiodi est,quale erit malum si malum, iiii, quo genere collocabituret possem illu in conuincere ex uerbis proprijs, sed non uaca res adeo nota est,ut non indigeat interprete. Erunt ergo quinque laltem gene- altae iii, ii
ramali alimet relingula singulis opposita, sed diuersa ratione biliosum, quod lento A pituitosis opponitur serosum quod terreo, pum di quod optimo Languini Romnino contrarium est. Cum uero quinque sint simplicia corrupti alimenti gen ra,erunt decem conitigationes geminae, ia est, ueluti alimeti picei 5c bilios, uel putrid a quibus si duas exemeias, iiis iungi non possunt, siquidem piceii cum seros
in eadem parte, conuenire non potest. nec cum pituitosse biliosiim,relin piceum qirentur octo. At trium quatuor coli iugationes ut sint omnia genera ali- seros nmentorum decem, de septem. Apparet is itur quam oscitater talentis in Biliosum,
explicando specierit alimenti praui se gesserit: sed quid docet in hocnun, pi,ito quid quo 'cia generetur,ulla harum explicauit: Pumium Sed
119쪽
villi estiti. Sed mittamus liaec, utilius enim est docere, quam accusare,ci monere civim rara .in trehendere. Itam non solum haec alimenta praua evadunt, occasione sumota a cibis,sed ex peritersione ipsius facultatis concorici ut cotra, cibi mali bonum pos M. a. sum sunt, hibere alimentum,obrobur facilitatis concoquentis. Sed neque hoc otiois e re heu lo. modo accidat explicauit, dixit tamen id re in primo de alimentis, di de cibis boni uitu . 5 mali succi: sed causam non ausius adducere. At qualem ingenerat scientiam. r. . sic audi catio in ullam intelligitur, solum id asser quod athletis labor comm dus est ad cocoquendos humores crudos,rusticis autem somnus: ac de somno a unde fateor,sed quomodo illi plus dormiant nobilibus,nescio qua ratione Persu debit. At de exercitatione,oppositum prorsus dixit alibi, tum uero exercitationem aduersari cruditati, quod nec Horatius ignorauitidicens:
'euatio D Perga in enus, it ire uerbii in rebus dis icilibus excidat.Qui fieri enim notest. si exta virulea est eru citatio adeo mimica est cruditati,quod rustici adeo sani sint, ut nisi aliis inremm dis omnino gratii bus postmodum laborarent, uelut cum tota nocte currum in ur, immodice calidi coguntur perpeti uentos frigidissimos, parum muniti uestibus, quae pestis est agrestium horum miserorum, uel cum tota gema dent phiuia inter labores magnos: cum piscantur sub sole, cum triturant frument cisub sole ardenti tota die, S tim cibis omnino agrestibiis, utuntur deficiente pann
ut ex lolio, fui stare, ioba, conficere panes cogantur, nec bene coctos sani, ae ali a
nos centum prope perirenturi sinucui indicio est,quod quicunque ex his dicantur.
ante mediam aetatem,solent ad extremam senectam deuenire. Ergo motusi leui lentus, di assiduus,caloremhmembra densati psum uero calorem repurpaLece ac est,ut melius concoquat, quaecunque dura sunt,segregat etiam omnia ementa, maior autem pars impedimenti coctionis perfectae est multitudo excremento-
min. ideo labor nouus coctione impedit,quia excrementa non solum non minuit. sed colliquando etiam adauge fc dum cibos agitat,bifaria impedit coctionem Atrepurgat,&gens at membra. 5 coetiones meliores facit. dilod uero hi si somno priuentur,illico aegrotet, male cognouit rem rust coriam rimo nulli melius uigilias ferunt, ut etiam reliqua incommo sa, ut qui assueti
sint,saepe uidi rusticum aduigilasse aegro, qui solus non aegrotauit,cum tota fami lia morbis detineretur. Nec Romani aliam artem putaueruta ded commodam in titiae, quam agricii ituram. Consulo igitur ut homines uel laborentasti due uel omnino a repentinis laboribus abstineant. Haec autem fuerunt, qu ae Galenum dec
Perunt,ut cum uideret homines otio assueto 5 statim, saepe, ec grauiter aestiora Zstimauit laborem a cibo omnibus esse incommodum. At natura neque omitu
hus, neq; animalibus caeteris recte consuluisset, si a cibo assumpto illa coegisset imerita iacere, quin immo omnibus cauit, ut ex assiduo labore utilitas accederet. Et
quicunque ad tempora illa incredibilis sene 's perueneruntis ierunt aut rustire aut milite aut uenatores: ut etiam serunt de illo Ioanne de Temporibus. Quid nobis horra. J occum dixit O Cibi labores seciuantur non rusticis,aut uenatoribus praec pia dat, aut fabris,sed ciuilibus Sc mollibus uiris,& his qui conleplationi se dedunt.. dea iam uidearnus,an licaic prauitas alimenti alia ratione corripi possit Nam dum-dos cibos corin concoquunt, diu etiam uiuere seruntur utrosomachi,5 ali: antia
. . . u is gi xv prol ibe nedint homines, etiam his per miles, sed rarisiimi sunt:
caseum, alij alleum, alij lac, oderut. Eadem ratione qui- quae noxii unt, re lethalia, conserunt, uelut quibusdam manna, seu mescoeleste, uenemini est, alijs cassia nigra, alijsrhabarbarum. Et hoc non intelligens nicdacus, cum manna dissigeret contradicente patre, leuiter aegro filio cum ain illius frater ex ea Der isset, propinaturum ec iugulavit. Atque is erat Princeps G putridum generat alimetum, alimem
tum est uenenosum, nec corrigi potestat quae calida sunt, alit frigida,in calidi ut
120쪽
gidis naturi aetatibus,r Ronibus, temporibus,costitiitionibns,habilibus corriguntur, quonia dum a causa miraria uincunt, rediiciatur ad teperamentis.Et similiter stenta sunt,oc cruda, ab igneo calore cum utilitate sgiti,aut sani,stippurrantur, nam cibus mitior sitnec calor ipse retuditur,unde bubula caro, ab aliquibus melius ouis conficiatur ii calidioribus uentriculis, Sc magnis assuetis exercitius. Supersunt duae dubitationes,quarum una est, quoniam cibus non dicitur boni alimenti nisi solidas possit restaurare partes, ideo uidebitur crassus, ac lentu optimus,sed hoc Galenus non intellexit quia inter crassum, ae densum distinguere ne-tauit in luteo quidem otii densior fiet substacia,quam ex bubula carne, re alimen tum ex lacte in pueris admodum dens im es Ideo pingue densum este potest, cras
sum esse non potest: quia crassum neces Iario terreum est: conditiones igitur boni alimetit stant, quod sit primo temperatum,aut temperato proximum, ne sic bilis, aut pituita, oc quod sit refraetiam per mistionem elementorum, maxime remotum a natura, anima carentium, praecipue proximum humanae substantiae, unde uidebimus sanguinem rubrum maxime, ec mediocri imbstantia, ct tame moritur ex febre quoniam natura eius est,sicut natura sanguinis suilli. Et in quo differt unus,ab ali mulsi re tamen si fiat mam Axin iuuene uiuet,si cum siue statim morietur: Deis inde quod sit densum: nam in unaqua b specie, est huiusmodi rarum , ae densum, densior enim est sanguis canis, quam hominis, re tamen ut dixi minus elaboratus: est enim in secundo ordine scilicet sanguineorum, ut in tertio eorum quae pariunto umin terra, in quarto in aqua, re in quinto serpentum,ec in sexto genitorii epti, trida materia, re in septimo plantarum, quae propagantur, Sin octauo fortuita. rum di in nono uiuentium lapidum, re indecimo metallicorum, S in undecimo luti A similium, re in duodecimo elementorum: dico aut cm densum tenue, non
crasium,3 ideo habet duas partes tenue rarum, oc tenue densum, S ex hoc sequitur secunda dubitatio,an quod facile putresci &non est in uia ad putredinem, sit collocandum in alio genere, re uidetur quod sic, ni eoim fuerit humidum,rarum, tenue, facile putrescet: dc tamen erit bonum alimentum. Nesbo ergo quomodo Galenus cochleas, si subigatur bene nutrire,dicat,cum sint terreae sulciantiae, propterea fieri nequiqui huiusmodi cibi, bonum exhibeant alimentum, nisi mrsan aegris maioris emolumenti gratia. Quae ergo facile putresciit, sunt,quae humida sunt, rara, oc tenuis substantiae, uelut alimentum ex piscibus. Depagulorum Zimrator fati sit ibin cap. x x XII.
Limenta in tria genera ab Hippocrate, Sc sane recte distingulitur, cibos, retas orbitiones,ac potus. Porro cum hic de omnibus quae qualitatem mittare alimenti pollunt,agatur,condimenta etiam addiscere licebit: seu seor. tria genera absum edantur, seu permista cibis,aut potibus: similiter ciborum quidam Hippocrate crudi sun quidam cocti, coctorum rursus, quidam duri, quidam molles, ob id sex distinguuntur, genera illorum este conueniet.Non tamen cruda a coctis, aut dura a mollibus, alio tanquam genere differunt, imo neque sorbitiones a cibis aliis, cum tala praeparatione destinguantur, propterea ratio omnis alimentorum, in tria dis inguetur capita,cibos,potus di condimenta: omnia enim lisc substantia inter sedisserunt. Demi ciet ii ror autem de Galeno, quod in libris de Alimentis, primum multa omiserit nec laria, uelut serim, oleum atque huiusmodi, apposuit autem alia multa magis aliena, uelut dracuntium. Ad quem enim pertinebat tractatio condimentorum,quam ad libros de alimentis et Ea etiam quae tanquam agrestia relinquit, cum sint multo utiliora his, quae connumerat,cur relinquit et Tum uero cum omnibus si ribat, nam
paucissimi sunt homines omnino perfecte sani, tum inculpatae ualetudinis, libri illi mucis, aut nullis conuenient. inum etiam proculdubio est alimentum, uel ipso te um mali um cur ergo reficit in librum de cibis boni & mali succi, re quintum de tuenda sani, hi rater Preterea rationem condiend credo in aliis librum reiecieritinimium morosus 3 tmen
aesupeduliosus, ut cum uita nostra breuis sit, perpetuo in legessis libris illius terat.