장음표시 사용
81쪽
Res contra isti nodi.Quapropter res non naturales semper debent esse contraris rebus con- naturam,morbo,caus morbi,&symptomatibus: non semper autem debent ecirem te limites rebus,naturalibus,pro quo uide decimo Contradicentium.
Quidem cum alibi dieiurus sim, iuxta mentem aliorum, quantum possit
aer,oc secundum illorum principia re praecipue in commentarijs super .irtem medicam Galeni, hic de aere istum, ex nostra sententia dicere profl--- bosuimus. Etenim neque senescere hominem ob calorem naturalem,qui humidi ini consumat, ne ob aeris iniuriam,existimamus. Et primum quidem dea de quo pio positum es agamus,cum enim in ocis calidis iuxta Armotelis sententiam, tum Pei latis, homines diu maxime uiuant, oc id experimentum etiam a testetur, adeo ut in Goa Indiae orientalis urbe, tuae in sinu quodam maris posita est.& ad altitudine poli borealis, partiti prope x v i. ut manifeste sub torrida Tona, sic
senes a xvi. 5ccxxxvi. annorum nos iris temporibus inuenti sunt, etiam saltantes ad lyram & ut dixi, uetis ea regio maxime exposita sit, cons at ab aere nullo modo consumi humidum innatum, &si Princeps prima primi oppositum sentire uideatur, dum uult aerem nos ambientem humidum exsiccare, sed ipse intelligit de
aere sordido, pulverulento, re intemperato. In huiusmodi ergo regionibus oporteret,homines ei e quam breuissimae iiitae. Sed etiam alia, ratio, quoniam si an aere consumaretur humidum,impossibile estet, ut homines tandiu uiueret, tantam nobis singulo die haurientibus aeris quantitatem, ut non pos Ieh neque diu ferri quia
siccaretur, ec maxime inaequaliter. Inter regiones etiam quae flatibus infestantur, di quietas, magnum esset discrimen longitudinis uitarum, cum non nisi exiteli mentia caloris, aut frigoris id contingere cernamus, uelut apud Scythas, ac Gara mantas de quibus dicemus,at no ita inter Gallos, Italos, Hispano Germanos, Si culos,nisi qui incondito uiau utuntur. Quin etiam cum uideamus cerebrum ad huc humidum manere, etiam in decrepita state.& magis quam osti, cum tame ossa ab aere tecta sunt cerebrum palpitet perpetuo,& aere impleatur, ut ostensum est in disputationibus:liquet aerem non exsiccare nostra corpor neque per se, nec3 motu suo, sed potius res iurgare, quin uno cum potius humidus si quam sicctis, in propior natur; aquae,quam terrs: potius humeciabit, quam exsiccabit animalium compora.Qui etiam lato pectore mediocriter sunt,ec arteriis,diutius uiuunt, & mascul sceminis, cum tamen malaulorum corpora magis per flentur. Sed neque a calore innato consumitur humidum nostriim, sic ut ob id corpus siccelat, ueluti in luce na Sc primum quidem id negauit Galenta in libro de Marcore dicens, L Non enim calor ille noster est, qui nos corrumpit. J deinde si calor noster nos exsiccaret, qui plurimo calore abundaren Lbreuiori tempore uiuerent. At ovorsu si Galenus sat dat ergo exercitium,ob caloris incrementum: Et recte fecisset, postquamitanta de exercitatione affert,Sc illius commoda, et redierecense ut docui siet etiam,quomodo non noceret uit longitudini, si calor ille corpora siccat,oc nos siccando ad mortem deducit. Qitinetiam videmus ita esse, quod qui ab initio militiam exercu runt,inde quieuer nec defuerunt alimenta, eos ad immensia, imo quidem incredi bilia uitae spatia peruenisse,adeo ut reserunt Ioannem de Temporibus Gallum,m litem Caroli magni suisse mortuum j anno Domini is ex L vi.cum iam et C et L x i. attigi flet uitae, quod etiam facile ex stipputatione colligi potest, modo lateamur
Caroli magni militem hi isse. Guido quoque Bonatus, in Baptista Fulgosius id in
suum librum trastulit refer Richarduuidisse hominem.anno salutis M c cxx i i t. viii Ss ipse cum Carolo magno militauerat quadringentesimum agentem annum. Satis constat experientia. ut dixi huiusmodi homines, qui plurimum habent calidi in nati, quier se a iuuentute praeclare exercuerunt, diu aclinodum uiuere, quod esse non potest, si humidum nostrum a calore proprio consumeretur. Corertiam tar
dius senesci hinquo plurimus est calor plurimust aer trahitur. Et ostrea,tapoi XL
82쪽
dc insecta, quae non respirant, ne ecalida sunt, nihilominus bienniosiniunt uitam,& tamen polypi in immensum cresciant : plantarum quoque, & arborum magna ex parte, in non minus quam hominum uita est breuis, uelut lauti,myrti, nec longa licui, sed mirum immodum persico, adeo ut non longior, quam suillus. Mi rum uidetur non cognitum Theophrasto,iam suauis fructus arborem, sed perpera Theophrast sicum, modo poseam, modo malum Medicam accipit: nec nostiam quideminum nisi nima dicat etiam non edi, folia portulacae ei te similia: sed haec alibi potuit res erre no recolui.uidi si aut transcribendo totius erratum esse. In uniuersum marcorem patiuntur,oc arbores, nec sipirant, nec ullum in se calorem, aut motum contineant, si non siis ne quodam calore sint, cum sint animat non ergo calor noster, nem aer siccat corpora nostra, quandoquidem habeat hic effectus causam suam scilicet nutrimentum, no par est additas sutile tot causas unius assectus: sed dices, cur igittar cum mol eisin Ie semen oc humidum,in tam durum corpus euadi ac siccum: Dico lanam ei se cau ae sis ivisam generalem, per se,Wsemper, aliam generalem, Per se, non tametis pente tiam neque generalem,neque per si neque semper. Prima ergo est nutricio, mi. stio, per nutritionem enim necessaria quod additiarest deteritis, ut sanguis matris, ipsissemine paterno, uel etiam materno, ubi concurrat ad generationem. Et hoe quia cum concesserimus, quod semen sit calidius,humidius, liquidius sanguine, quod concedunt omnes Philosophi medici, ec ipsa ratio docet, ae experimentum. itur mixtum etiam ex sanguine, ec semine, erit purius,calidius, Se humidius ipsi, solo suanguine, per regulam Geometricam re axioma naturale: quare foetus nutri mentum est impurius, magis frigidum, de sicciam, eo quod nutritur, seu finiussit, eo his his
seu infans, seu puer aut iuueni aut senex: ergo corpus nostrum ob nutritionem perpetuo durius, siccius , ac magis terreum. Ex nutritione accedit alia causa, tuo. i,
niam miseerunci extenditur, oc densatur, sicut emel astrum inmortario,& ideo aia- priristi . figetur, donec potest augeri, sicut in illis uidem iis, demum cellat incrementum, sed Lilia. non cessat bona permisito: sed N illa etiam cessaniit in decrepitis, oc ad hanc mistio nem adiuuat exercitiu sed nocet etiam, ut uisum es alia ratione, ergo cum cellat, iam approperat mors. Causa autem per se, sed non semper est calor uteri,qui siccat corpus, seu aliud est,de calore exterrio matris, ae urinae, ichoris,aliud est de calo
reproprio, di puro cordis,praecipuere etiam alis.Tertia sunt cruditates,morbus, triuitia, ira,exercitatio immodica, uigiliar,fames,dolor, lus omnia exsiccantista n que per se adsunt corpori,neque semper, ideo dico, quod uita animalium non esthreuior, quam plantarum,quia causa seni j, et mortis, est eadem, scilicet nutritio: bos, resus uiuunt quantum persicus, pauo Quantum Punica malus, cuniculus quantum myrtus,camelus quantum prunus, elephas quatum olea,& uitis, homo quantum quercus, lur omnium notarum platarum uiuacisi ima est, ut de quercu Abrahae, detracta tame repullulatione,nam ea habenda est pro sobole, in animalibus, ae hominis uita non habetur, quanta sit, quia talus homo, cum ratione praedictis sit, i biso, . . praeter rationem dc ex appetitu Uiuit: alia animalia cum ratione careat, ratione uic ire vii.,-tiunt. Ideo uita eorum integra nota est, talius hominis,quanta sit ignota, quoniam rata .reta ab omnibus cause quae sunt praeter naturam,breuior redditur. lnvicium autem est, uiu i ut causam siccitatis, senia. Sc mortis, esse nutritionem, quod ea quae non nutriuntur,
quasi perpetua sunt, uelut aurum, de adamas, cis multa alia quae manifeste iidenti ir hi disia, permanere eadem . Aertamen plurimum facit ad longitudinem , Ecbreuitatem uita incae ad salutem dc morbos, re trifariam quidem primum,inde etiam alijs modis,nam Leui . . i. trahitur,ec refrigerat calorem naturalem, de temperat, sed Sc motu accendit illum: nutrit etiam spiritum animalem ad cerebrum astendens, ae ad cor destendens, ex pellit ocissimum illum collectum ex calore dc attritione nutrimenti, Sc motu minis, oc est causa, ut pectus, ac pulmo, re cor Scarteriae omnes, ec cum his etiam
celebrum totum moueantur motu illo palpitationi in arter is autem,oc corde pulsetionis dicitur,ut sint ouinque illius utilitates, plurimum ergo refert, an sit tenuis,
an crassus, haec enim est propria illius disserenia. Ex aliis ut sit calidus aut stigidus, humidus, aut siccis, purus aut impurus, ec stimpurus quibus cum miseeatur
83쪽
Interest plurimuimiampuluina lentus, aut tardidus bremem esitatuitam, ut habi tantibus iuxta paludes, sordidus est, puluerialemus apud Garamantas, ideo uix illi quadragesimum annum superarepossunt,ex talo etiam proprias acquirit qualit te quas experimento solo condiicere licet, tum uero ex reptilibus, ac ierpentibus, permutatur,' sit noxius,aut si concludatur cum rebus inimicis humano generi, eclongo tempore, ut de arca illa reclusa contigit, Antoninorum temporibus, dum pestis illa adeo desae t per uniuersium orbLatinitaec auidem primo ab aere. At m ubi acre mi- dio etiam aliora ost idit, fieri enim non potest, ut aer malus sit, aquae bonae sint,
D 'perseuerent,sicut ex gelido aquae glaciantur, quanto magis a corrupto corrum- 'geseno' puntur: aquis autem corruptis primum per se ob potum aegrotant homines, inde 'Au, uapores nox' eleuantur,m ices marcidae naturae evadunt: sat herbae, fruetus ut
tiantur,ta animali quae aquas bibunt, & herbas comedunt, a quibus omnibus corpora humana uitiantur, di foetus in utero corrumpuntur, ec morbi homini hiis accidunt,& pigritia, ae paupertas, ta mali mores, re uita inita at breuis. Est etiam aeris quaedam media conditio, neque illi prorsus propria, neque etiam pro notis eri, sus aduentitia scilicet motus:oc motus in salubrior ciuiete in triplex est motus, ua, pirat. lidus uocatur uentus, ec leuis,dc uocatur aura, ae leuissimus qui tame percipitur
in nubibus,& umibulis ad hoc paratis, quae in sublimi suspenduntur,ae uenti uallia Ah oui iii, frigid serenio aerem purgant, & sanis ac robustis boni suiu, imbecillibus, ec , , impuris non: sed de hoc dicemus . Aer autem prorsus quietus inimicus est uiuenti
bus corporibus exanimat,ininus alterinatque exedit. Iam uero ex his illud liquet, ad uitam conducere optimum acrem, ex suam nutritionem, atm ideo ualidam exercitationem non opportunam, nec ob tu in iuuenta, desides este oportet: non
enim oblitus sum eorum, quae superius dixi, & consulto relicta, ut infinitum illud, quod uerbis uix exprimi posse intelligeretur. Ergo ut ad rem redeam , di de utiliata te ipsius aeris agam, quod ad sanitatis conseritationem attinet, scire deced, aerein quemcunq; eibos potus cotraria expetere, omitto modo aetatem, sexum, anni tempora,nam haec magis ad cotemplationem, quam custodiam spe stant, ergo in frigidis regionibus calida,in siccis humida, atque deinceps contraria ratione, plerumpnon tamen adcogenerale est hoc praeceptum, nem tanti refert, quantum quod in crassis tenuia alimenta utilia sunt ac neces Iari in tenui crassa, quod si quis in huius.. modi delinquerisimagnum sentiet detrimentum, si obseruauerit, singularem utiliacia i .liis, talem ut Pi cepit minime poenitea crasta enim alimenta in crasso aere uertigines, p. .h surditate obliuione attonitos morbos, insanias, Oetenas, dolores colli, lepi res re i . G, M.ti num,in uaec tumores spleni hydropes, carcinomata, ta re optime cellerint hora' h. i,,i. morrhoidas,& quartana, Progignunt Cibi autem tenues in tenui aere,breuitatem cisii miis in uit furores, febres Pcrnecantes, peripi eumontes, diari hinas, podagras, erysipela-ithia molis ra,Phagedena urinae cruciatu in tera huiusmodi es scitit. cabo aliquis medim ...ummis. ut dixi, tenuerit, Ut quantum in aere crassities abundat,tanto tenuioribus cibis, oc potibus utatur habita ratione temporum reconstitutionu, dubio procul velint nul tanto crassioribus,quanto aer tenuior es alubrem non solum,sed etiam boniuat in robustii in habitum nanciscetur, ea igitur ratio perpetuo obseruanda erit, uelutta illud, quod neminem latet, bonos cibos, S potus omnibus utiles este, ut de his non sit ambisendu:at de calidi oc frigidi siccis,at 3 humidis, non tam areia regii la obseruanta sunt ne* detriment aim utilitates,quae ex his sequuntur, adeo sunt manifest aut magnifacienda: perpetuo igitur haec in te habere oportet, unde ac Bononiae, ubi aer crassus est, omnia eiusmodi accidunt, de multitudo quidem, e exud talenta cras larum rationem subeunncontraria uero tenuium: vigilis autem utrisque nocennae intemperato aere, minus moleste serutiir. Deteriora autem sunt ex omnibus, quae terreae simhuelut legumina,& boum carnes. Sed ec illud obserauandum in aere, quoniam in his, ae . manifesta qualitate proueniunt, uesut grauedinibus, aeraucedinibus, ac deludiationibus, paucus, ec pauco cum impetup tum ostendi hac nocet, malus,oc uiolentus, multum, at in disipositionibus occultis.
ac prini quae cum putredine sunt, quando p a pauco aere magis lae sinu, Quam ri
84쪽
libero, quoniam quod impressium est, propagatur, cum sit contagiosa qualitas, ut medicit hoc decipiantur. Cur autem calidus, aut frigidus pestem potius sedat, curat italia
ouam irritet, cum tamen qualitates primae sint actionum omnium, etiam reliquais tali. M .ut fritum instrumenta et causa euh, quoniam ec si actionem calor adaugeat, principale ta- gidis pestem men agens, putredinem scilicet extinguit. Frigus autem omnibus impedimento sides poli., es exprimit enim humidum in quo uenenum,seu contagium est, opus tollit agentivire condensat patientis substat iam,ne recipiat: unius ciatusque ergo regionis, aeris dispositionem,S qualitatem,ec quaecun alia sibi Pertinentia,medicus diligen- Aer not cim ter considerare debet, cum aer, qui nos circiandat, purus ne a sit, sed corpus in suaserimasiubstantia mixtum ex aere certo , partibus aqueis, aporosis, atque terreis, in fu- - .p. mo re nubibus surgentibiis, ta partibus ignei etiam iuxta Hippocratis sentetiam in libro de adre, aquis, S locis . Aeris igitur, cum medicus temperantiam, tempo. rumin discordiam cognouerit, scientia tua semper utilis erit ad lanitatis ingenium,ci eo magis cum omnes alias materias eligere, ac fugere nobis liceat, eam autem quae ex continente nos aere est, stigere non est possibile, cum inullum reperiatur temporis momentum,in quo non illum inspiratu aut necessario ducetus, aut uti, dequaque ambientem nos sentiamus, ta nihil est quod aeque prodesse, aut obesse nobis queat ob eius in corporibus nostris mutationem,quam residerum ortii,o casum ac coitionibus quibusdam, si rotidie obseruamus, nec non re diuersis terra. rum utibus, locorum interuallis consideramus, non quidem ut Astronomi, aut Geographi sed ut tantummodo agnoscamus, quid bonitatis, ac malitici eo insit: quidve mmmodi, aut incommodi nostris suboriatur corporibus. Et hoc dum calidum aut vidum,aut siccum, aut humidum, siue uarie ex his mixtum, aut tempe
ratum'aut tranquillum,aut uentis agitatum, aut crassum, aut tenuem, aut serenum,
aut huiusmodi experimur, ta ut stillique bonum, eclaudabilem, a non bono distinguere pos thiuxta modum praedictum.
Deracerriti Ost utile. cap. xviii.
Gitur quibusdam uisum est,exercitationem etiam ualidam, ut is longitim resertitatu
dini conserte id primum est argumentirin,qxiod ea quae bonae conferunt vita Irebit italeluini, etiam uitae producendae utilia lunt, at exercitatio seruandae hi conferre. ualetudini utilis est igitur etiam uitae producend(. Secundum quod quq augent, confirmant: calorem naturalem, de tollunt excrementa, ea uitam proro- iitaex philotaphorum enim sei uenti animal quo calidius eo etiam uiuacius esto lamin excrementa obesse uit diuturnitati, tum quod raro uideamus eo qui recrementis abundant,diu uiuere, tum quod cum abundatia excrementorii sol squaeda sinetit in senili aetate haec abundatia, senectus senectutis quae mors eli. Funt h. etiam excrementa ipsa per se non solum inutilia,sedec mala,obstruiit enim meatus, coetiones impediunnuirtutem aggravant,membrum praua qualitate inficiunt, in ciniis in quo resident, malos uapores ad principaliora membra transmittunt, dc si diutius manserint putrescunt unde sebres accenduntur. Quandos in Dartem aliquam nobilem praecipitant,ae occidunt,liis septem incommodis, cum assiciant corpus, necesse est ut quam celerrime excernanturi. at celerius fieri non potest, quam ut singulis diebus,ut uero singulis diebus excernantur, nullo alio modo praeterquam me citatione fieri potest,igitur exercitatio omnino necessaria erit. Accedit, quod uid mus eos qui exercentur perpetuo, ec sospites uiuere, oc dii ut etiam apud Galena Antiochus ille medicus, at contra in inerti otio senescere celeriter, Sinter morbos Parum uiuere,atque infelices, podagrici etiam quorum uita tota in s maculiodia est non multum senescunt, quod ab exercitatione prohibeantur. Calenus etiaseeundo de tuenda sanitate dum de exercitatione loquitur, haec habens LX exerci- ratione tria comoda primo aduentvt,ex mebro ii enim attritu,illoru durities, tu u ro spiritus fit concitationcalor scilicet innatus augetur. Vt uero haec comoda u- comam,
ni vis 3 ih proprias oecies diuecet, e membrarii duritie, robur imius ad labet iuc
85쪽
dc ut minus ex ipsis afficiantur, ex spiritin impetu concitatiore, ut excrementa C
purgentur, corporis meatus omnes liberentur,ex caloris innati augmento, attractio,concoctio nutritioo melior sit, adeo tu corporis solidae partes, quomodo hi mido uitali perfusae uideantur, morum beneficio solida mollescere, humida attenuari, corporis angustiores meatus laxiores fieri contingit. J Igitur sica multiplici commodo,' exercitation e membra assiciuntur, si solida mollescui, quid amplius, aut sperare possumus, aut optare, quandoquidem haec non solum ad retinendam quam possidemus bonam corporis ualitudinem, sed etiam iuuentutem, sed ad in Aispud. melius commutanda no solum salubritatem, sed etia aetatem Quandoquidem quid est aliud iuuentus, quam caloris magnitudo, ossium mollities, uel ipso G
leno teste,quae duo cum ex exercitio augeantur, palam est exercitium etiam sacer' ut homines restiuenescant, regredianturio in aetatibus,oc certe haec magna exercitqlaus quam illi Galenus tribin; atque utinam tam secum,nem enim primum uidere postum, quomodo simul per exercitium membra duriora reddantur, molliora,
deinde si regredi uersus ortum licencur uel hanc tantam utilitatem ites sibi ipsi, uel alijs non praestiterit et Deinde si quandoque istiud fieri potest, praestabat docere,cur
non sem peretnam semo si ita prorsus exerciti si immortalem reudet homine. At nos exercitin usum ad salubritatem quidem corporis delicate uiuentibus, non tam ut i quam necessarium existimamus scilicet ob excrementorum digestionem: at ii ro ad uitae longitudinem tantum abest ut prosi; ut etiam uehementer noceat. Mo-- --d emaxime quatuor argumentis: quorum primum est ex Galeni sent', tentia, quod humidum uitae consumitura calore naturali. Nam os a siccantur quo-
βο-gi' ii die,imembras formantur ab eadem uirtute,quae etiam in utero e sanguine, illa esui sim ' -- finxini lie autem calor est manifeste in spiritu, & sanguine contentus, non ae nam I es seras etiam aer postri membra ipsa fingere, constat igitur humidum uitae,a calore innato consumi. Praeter id videmus quaeculam assiduum patiuntur motum s cari,imo etiam axes rotarum accendi: in igitur concalor, spiritus, sanguis, in perapetuo sint, ac manifesto motu, haud dubium erit calorem flacare humidum uitae, quod intus es quanto igitur calor maioriac motus concitatior, eo celerius absumi. humidum uitale necessarium est. Igitur cum exercitatio calorem augeat, remotum in spiritu reddat concitatiorem, exercitium uitam decurtabit, senium accelerahit, neque enim alia ratio est, cur multo longior sit senectus aetate florente, scilicet quae ad xxxv. ad summum extenditur annum, quam quod in senio, licet humidi dimidium tantum supersit: at tame a minori calore, a motu sanguinis tardiore, lem cius consumitur. Exercitatio igitur maxime in senibus,ta praecipue ualida, ac celer uitam abbreviat manifeste,tametsi ualetudini conserat conseritandae. ae uero
praeter id, est molesta,ec longa, hominem breui perimit, nec talum humidum uitae
absumit,sed adducit morbos graues, atque mortiferos. Secundum argumentum et ab experimento, quod qui ad extremam peruenerunt senectutem, omnes ab . exercitatione saltem ualida abstinuerunt, in oti ob uixerunt, exeniolum in hitaui in haeremo uixerunt ualde senes, sed incerto tame annoru numero.Pachonius Zo
rimas Malchus cum uxore beati Antoni j quo* discipuli,Isidorus, duo Macharii,
alter Aegyptius, alter Alexandrinus, Eraclides, atque Paphnutius, quorum etiam Eusebius in Ecclesiasti ea historia memininhabitarunt in haeremo Luttu Theodo, ruscHannis quinquaginta Sara uirgo supra flumen sexaRnta, Onophrius ueto se ptuaginta,ex quo,uitae illorum diuturnitatem coniectari licet cum ad solitudinem non accederetinnis aetate persecta Porro clarius historia de Apollonio nos admonet,quod septuagesimum quintum annum excessisit, Hilarion attigit octuaginta Pithirion etiam, ae Copres presbyter excesserinit. Ioannes quoque Aegyptius, ocHor, Beatus citroque Hieronymus nonagesimum uitae annum, non paruo ex erunt,neatus Antonius centesamum quintum attigi Hesyas autem,& Cronius d rimum stupra centesimum, Paulus quoque haeremita exi ii. id ego in tanto numero tam paucos comemorem, cum nec fides in historia, quorsum enim memtiri tam clara in re, ac ab omni mira uio prorsus aliena,nec tactili suspicio ob positu
86쪽
possit, neque enim uiuere diu in tanta omnium uoli aptatum continentia, in tot ui piliis ieiuniis orationibus,tata solitudine ac tam periculosa, ad felicitatem pertine at Qtiinetiam illi macilenti,ac excarnificati eran ostendam autem ieiunia hominem extenuare,uitae longitudini minime obelle. Qtiare exercitatio ut uitam aditam it,ita otium diuturnum, quod in illis fuerat, uitam producit, locebo Sc quonam pacto animi spes,atque laetitia uatam non Parum Prolongant, abstinentias a cibo, sed pilus quod proposueram, exequar. Dixi quatitor me habere argumetria, qui--., ista.hus ostendere postlim, exercitationem uitae, longitudini obelle, horum duo iam declaraui, nunc tertium aggredior: non est dubium eos qui exercitantur, & plus e. dere quam si quiescant, oc cogi etiam ob resolutionem, ut edant, at qui plurimum' a ec, quia alimentu deterius concoquitur, praeter id enim quod magis crescit fames, ac sitis,quam naturalis calor, somni communes sunt, quos oporteret, ac tempolis spatium cum calore augeri,si concoctio aeque bona es Ie deberet. Nec si concoqua tur,etiam perfectissime nutrire potest tam bene, quod pro multitudine, tempus ad concoctionem in membris desit. od etsi nutriat etiam melius, non confert ad similitas ierauitam, ut tanta mutatio in humido fian. si enim duas lampades accipias, aequalis in a i ora.gnitudinis, eiusdem naturae, in utram oleum infundas in alteram quidem pici rimum quod elychnium accensum cras uim sit, ampla d flamma, in aliam parum, quod cotraria ratione elychnium paruum sit flammai Pusilla, lampas in qua plus olei, ac siepius insuderis, profecto longe celerius tace implebitur, quam reliqua, quae luce exiguo ardet. Ita in corporibus,quae plurimo restauraimili ac frequetiali in ento, neces le est,ut cordis pars solidior celeriter Lece impleat tir, aduenia imprae cox senectus. Est re liud quod pollicitus sitim argumenturri breuitatis laitae in exercitatione ualida,quod&Galenus ipse confessus est, nam arteriae plusquam naturas erat, distenduntur ob calorem, ut pulsus magnus euadat, talis enim pulsus sanos exercita os cosequi sole ac manifelium est, membrum praeter naturam extensum, non parum debilitari riinde in senibus maxime hoc mortis causia, ante tempus est. Sed dices,quid ad ea quae obinciunturi Nunc nunc certe diluam: firmius enim hae rebunt, quae scripsimus meri, si nostram opinionem de exercitatione facilius quisque percipiet. Neque omne exercilium damnannis,hoc enim perperam fieret, imone fieri quidem posset,ut homo semper decubat in te sto, aut sedeat. sed nec immo dicum,aut uehemens nimis. chiis enim nescit hoc genu non solum ab omnibus damnari,sed solo nomine esse ii a me quid ego exercitium illud damno: suo qui dam se posse rei uuenescere spera quo rubet corpus,fames excitatur, uidetur: hoismo in melius proficere, clam tamen non parum seipsum laedat. Itaque exercitium probamus, quod excrementis stib cute, re in solidis membris expellendis confert, Doc autem ut paritum sit, possit*,hoc postulat corpus partium nutriri. Ergo sani, talem tueri,dc producere uitam,otitam Potest,si ctim abstinentia coniungatum cor pus uero exile erit,si ueta exercitium, sine abstinentia iniunxeris, corpus reddet ut succosius ac pinguius, tum robustius, uita uero breitior fiet, si copiosum cibum ad hibueris,& otium,corpus quidem pingue, sed inualidum reddetur, morsin appro. perabit: quod si exercitationem cum inedia coniunxerimus, inualidum , detornae corpus reddemus, uitamm decurtabimus.Ex quatuor igitur Suaestionibus propogsitis,nullam praetermisimus, tuam non determinauerimus. Prima quidem humi: dum uitae confirmetur a calore naturali an ab aere, a calore si modo potius dixi: Eliquum filo loco docebitur,quod ad ipsam quaestionem Pertinet. Secunda,an , ., citatio ad uitae diuturnitatem plus afferat commodi, an incommodi, diximus me diocrem ad ualetudinem tantum,leuem uer6,5c bonae ualetudini. N uitae lonpitu, dini prodesse.Tertia, quid plus conserat, an cibus cum exercitatione,an otium cum 'obstinentia:diximus otium cum abstinentia ad uitae longitudinem, ad robur, ac iram ualetudinem,cibo copiam cum exercitatione. Quarta, uita nostram definiri, tonui
87쪽
autem praeter miraculum,' ' i humidum quod in corde trieeeissatia: Sola igitu iidi Ap iam diluamus, quanqud D. ., Possit aliqua ratione a lae, e pux g 's . diu ualia
face purgiri eorum,qui t/le uiui quibus sero id con Diabu Tisdit hi, humidum co prum substantia necesse est, blurimum humidum,di re eontinetur, non multum, non te in diu rum sesuuiuetbcalidum,quod in longu nq, P ita uesaee celeriter m
euiis ad uitae longi V dii qm 'o' be ueniunt homines, sunt isti inue igitur horum, qui ad m/g'' ideo etiam .in fine strii' Ihumido cordemulsius ad humana negotia ut , q
riletis ima. nc sie, concoquendo bene superflua uerentur x- iecut ecuent icuiu Bb- idmodum senes uidissem,dixi: Patres,uo
Memnia. modica supererunt. Ita cum
id uobis quaedam praeduere, Vix d ' μ' superaue itis: Primus At ego inqua,Primum m h mi Quoeibatuis Ioannes de Sartoribui, ehondit centetimum ago, P- - 'u' ' a sui tot uocatur. Alter nonagesimum sextu B, ex/x longa seneAutem. Teri ius
A dieci,ec Parum mi' ae nune etiam illos obseruare sed uxippin
88쪽
contingit, igitur si bene animaduertis, quae dicta sunt, superius comedere plus in
prandio,&non conqueri de uentriculi mala coctione, signa erant optimi uentrica seudopiisiti. Non minxisse plurimum.non febricitasse frequenter, robusti A bene temperati Mnm vitae iecoris, non curis angi, cauta erat diuturnioris uitae, frigidis, re humidi cordis si- iecori . onum,par ratio etiam prolixioris somni, ferme ne quis me de cerebro accuset. Caeterum Patauinus dentes satis pulchros ec firmos habebat,acie uidendi no plurimum debilitatus, conquerebatur de alui duritie, pro qua ut tales solent ei Ie obliuioli se,nes quoties obviaret, erat uero id ferme quotidie, consilium petebat, quod ego dabam, nec obiiciebam Die iterum dedisse, sciens quod dum domum rediret, liui sceretur non solum consit a, sed etiam petitionis: omnes hi admodum macilenti erant,atque exca ita ,inuersis palpebris, curiri praeter Papiensem, seu quod esset natura robustior,seu quod meliori uius regimine uitae, seli quod non omnino adeo
senex esset,ut praedicanat, sed nonagenarius,nam effigiem tot annorum praest fer hat, mihi enimhoc fuit priuilegium a nit adatum, ut in iudicanda aetate, nun tiam plus biennio aberrauerim, atque eo etiam rarissime, cum tamen plusquam e tribus millibus uirorum iudicium flacerim. Ergo cum tot tanta, concurrant ad uitae maximam longitudinem,frigidum, humidumj cor, cum calore naturali modico, obtuso atque ob id sors humilis,robur iecoris, S uentriculi,abundantia ne cessariorum, quae pugnat cum sorte, ac etiam artate, cum soleant Plaeri s tamen si nes etiam a sti is negligi, custodia uitae, quae cordatis uiris tantum curae esse solet, nil mirum erit, tam raros ad extremam senectam peruenire: cum etiam ex his pauci mille alid casus, maiorem partem in tam longo tempore ab sitimant, bella, pes ita lenti annonae penuria,lapsus, tegulae casus,itinera,incommoda,alias huiusce generis,quae numerari nequeunt,ergo qui nam ex sentibus,ad hoc ut diuturnam maiaxime uitam assequi possint, parati erunt, illud ex sex inditris, quae omnia ex dictis, sex inditia originem ducunt,coniicereiice primum quod ex familia si, quae ad longam aeta. Aut ne uitem peruenire soleat ex utro parente,aut saltem ex altero, hoc inditium est, posse te. habere principia omnia ualida, & in unum consentientia, ad uitae producendae rationem. Secundum quod sit carnosus,rubicundus ,nam hoc cor adhuc humido plurimo abundare significat,iecurg esse robus him, nam teste Galeno, totius tem- Te misperatura ab his duobus principijs prodit. Teritu quod pulsias habeat molles, pau- rat olivia lutum: imbecilles, nam declarant humidum hoc substantia esse cordis, calorem, tarde cris
innat tim bene temperatum,nec multum abundans. Q iartum quod curis minime core prodivi
distorqueatur, nam tales qui sic dis utiantur, longaeuam illam uitam assequi imis possibile docuimus .Quintum quod bene dormian saltem pro statis ratione, nam nocui causa est, S ut lignum diuturnae uitae, signum quidem, quod humidam temperiem cerebri esse significet,quodj excrementa Lalsa, uel acuta, uel grauitate
sua molesta, non abundent: causa quod iomnus humectet corpus, ec coctiones ad iuuet. Signum est etiam, suoniam non parum adhuc incommoda sene sitatis senti re,parum; a iuuentutis statu mutatus. Sotum quod parum aegrotauerit tempore praeterito, nam sic bene temperatam fuisse naturam conuenit, item pauca excre menta abundasse: nam excrementorum abundantia est quidam morsu,. Tertio
quod fignum sit,quod re ste uitae custodia usus est. Accedit quod corpus non est debilitaturn ex praecedentibus morbis: ita , si sic erit, adhuc robusti erunt dentes, qui plurimum ad uitam producendam conducsinhoc autem optimum erit, si eam /'
ianitatem,retinuit circa magnam exercitationem, nam si assuetus magnis exercita, P qtionibus bene ualuit, uel perseuerando in senecta multum ex uita decurtabit,uel dimissis exercitationibus mille incommoda uitae subibit, tum etiam morbos, ac mortis manifestum periculum. Ad argumenta igitur quae pro exercitationis usu adducta sunt, respondemus. Ad primum distinguendo, quoniam duplex estuat ludo robusta,& sana,sedimbecillis,auxilia quae ad sana prosunt, imbecillem tamen ualetudinem id est,quae labores magnos ferre non potvi, prosunt etiam uitae diu turnitati, sed exercitationes mediocres non uitam sanam, S imbecillem pariunt, uerum habitum illum athleticum,aut lassorum, ac riasticorum, quem damnat ma-
89쪽
tas disturtiam iram non ad mittit.
nifeste Galenurum: N ipse illud fassus incolii men ualetudinem non eam esse, scunt bono, sed potius imbecilli, , extenuate habitu coniungitur, sin autem intelliges
exercitationes,ualettidinem robustam parere, fateor et sed tunc non eadem sunt avixilia robustae ualetudinis, S longaeuae uitae. Ex quo patet alterius ac maxime principalis quaestionis propositae solutio, ilicet an auxilia ad bonam ualetudinem, e dem filiat auxit is producendae uitae: nam conflat, quod auxilia ad bonam ualetudi nem, id es sanam di imbecillem sunt eadem auxit is uitae diuturnioris: sed auxilia ad uitam robustam,ec bonum habitum, eadem non sunt, his quae ad uitae longitu dinem conserunt. Duplex igitur sanitas, altera quidem minus robusta,&cumh bitu imbecilli, minime* laborum patiente, cum cor renon admodum uesero,& citiae facile excutiatur,ec haec cum uita longissima esse pote altera quae rodusia
est,ri cum optimo habitu,quae diuturnam uitam admodum non admittit, per dii turnam admodum uitam, aut extremam senectam, uel longissimam, intelligo eos qui octuagesimum primum annum excedunt, ec maxime cum nonagesimum e cesserint. At uero dico eorum,qtii robustam ualetudinem habent, quid plurimum etiam exercentur, neminem octuagesimum primum annum excedere posse, sed paucos etiam septuagesimum, imo etiam sexagesimum. Qtiod etiam Galenus ia-tetur, athletas paucos admodum senescere, illos uero etiam qui senescant, adeo debiles esse,atque inualidos, ut prorsus sint inutiles:at ille de primo senio, atque sexagesimo anno intelligit, nos cum de mediocri exercitatione non ualida loqua
recte in adagio dictum, dixi si uis plurimum senescere, cit8 senesce,isses celeriter a laboribus,etiam in iuuenta,&curi ae Uenere multa,& multo cibo,a quibus senes solent abstinere temperate.At dices sit uentriculus, aut iecur sint ii malida, filio modo longam uitam illam, atque extremam senectutem consequi potero: Nespondeo id tibi negatum este,ut etiam tabidis, acal a nam si exercitio utarris,ante octua gelimum primum annum perlaetum,obiare necessse est,ob humidi uitalis consumptionem: si ab exercitio abstinueris, morbis innumeris subincietis, atque ita etiam multo ante illud tempus morieris. Praestat igitur, iit etiam mihi qui tali sum mala temperie ut titisque membri praeditus, quod lupercst quatum possium, incolumius, per exercitia traducere, quam ipse inani luetatum , longissimae uitae male prosiperaiialitudine interim frui, ae multo ante illud excrementorum multitudine oppres sum si ibito nec dum primo perseete senio interii e . itaque constat ex hoc, cur multi
senes carnos,rubicundi in celerrime corrirant,dc ex tempore, inopinato in moriamtunid contingi siquod calor innatus robustus est, re iecur ualidum, unde illis prospera italetudo, in bonus habitus contigit, seu ob exercitationem , seu citia illam:
attamen cum a plurimo calor humidum uitale celerrime consumatur, cum silio illo bono habitu,sunt prope mortem:contraria rauone macilenti, ac etiam pallidi, aeminime uiuidi, quod calor in his admodum paruus sit, ad longissimam senectam Perueniunt, quales in coenobijs, sacras aliquot uirgines uidere adhuc licet, & multo plures paucis ante annis, quae annum centesimum superauerunt. Igitur dices, non caro in his non uiuidus calor, non robur iecoris adsunt, oc tamen adesi uita longissima: Respondeo, eos qui sic se habent robustum non habere iecur, sed i men bene temperatum,nec stulat carnosi: quamuis enim humidam habent cordis substantia parcitate tamen uictus,seu ob usum seu quia a multo grauari se sentianlimae letiti euadunt, ec similes morbosis, attamen in eo statu uitae diu perseuerare possunt, quia caput longitudinis uitae, est otium tibi parcitas,cum corde humido, calore paruo, nisi mala aliqua intemperies obstiterit cerebri, iecoris aut uentriculi. Porro hic non de omni laus agendum est,sed sussiciat de his commodis atque incommodis tractas Ie quae ad exercitationem pertinent. Igitur ad secundam rationem transire nunc opportunum, esse censeo, calor plurimus, aut multitudine, ausmagnitudine es otest.Quicum calidiores sunt, quoniam calor me ussi minibmediu uiuere postiunt,quia euaserine Galenus in quinto de tueda sanitate docet.
90쪽
dtim calidam nimis arguit intemperiem. At si principalem calorem multitudine uix taliam. solum dixeris, primum neque illud uerum est simpliciter, plaerim enim eorum, uel teste Galeno,inorbosi sunt, nec si modo sit uerum,catissem affert, sed solum signum, eum enim plurimum metit de calore, plurimum cist pinguis tramidi significat, at hoc minime est idem, cum eo quod calor sit causa ii tae, forsan uero neque plurimum humidum, causia erit longae uitae, sed concoctum. At modo, seu male temperatos uitae esse diuturnioris, siue humidos,nequaqua coirii inces, caloris copiam uitae longitudini prodesse. Palam est autem,5 api id Galenum, S apud omnes ce--i-- lebres medicos, humidam, aut temperatam naturam,in uitae diuturnitate probari. Deinde no idem est, calorem ab initio longioris uitae esse argumentum,S quae au-igent calorem, prodesse uitae longitudini. Itaque cum modetauum exercitium, in 'magno calore, ae minimum, in minimo, ad coisseruandum sui sciant, lino in me i diocri,palam est, cum omnis caloris additio potius noxia sit, quam utilis, exercita tione aut graui, aut molesta, aut magna, uel etiam mediocri, ubi calor immensus non fuerit, opus noti esse.Quinimnio uelut in partiis ignibus, si uehementer cona. tus fueris accendere,obruis,3 extingitis,ita non est ad corporis salutent, tibi calor paruus fuerit uel mediocri uti exercitatione. Sed di Sia,ad excrementa tollenda,Laltem erit necessaria exercitatio, nam hoc uidetur eisse id, in quo plurimi potuerunt persuaderi,iam omnino exterminata spe augendi caloris, etenim neminem iam tamen, aut mente stirpidum, aut opinione contumacem esse reor qui exercitationem ob caloris probet incrementum, quo manente, celerius uitale humidum absium a-tur decrescente autem, in deteriora incommoda incidat. igitur uidendum est, an
necessario multa talia excrementa gignantur, deinde si no gigni ea necessarium estam praestet,nec gigni,nec expelli, an gigni,5 expelli. Primum igitur dico, non pro. Exercitati
pter excrementa exercitatorum, inuentam, Illandoquidem nemo tam amens fue. nemiramin-rit, qui plura exerciti j iniungant senibus, quam aetate florentibus, ct tamen in seni uemamobratim , longe plura gigni intur excrementa: atque hoc non minus, cauam de modo ex. crem ira.
iiiij, constat apud Galesium. Deinde nemo est tam perfrictae frontis, qui audeat dicra melius esse,ut gignantur, ac protinus expellantur, quam quod non expel- tui, quia non gignantur.Igitur cum hoc adeo clarust, ut declaratione honindicta nam aeuirtus expellenda laborat,&nim tum meatus dilatantur,evexcremen tantiant initiis parum maneant, corpus imale afficiunt, nec tuti sit in iis, quod op-r une,quod complete expellantur,reliquum est, ut doceamus,esticipo se, ut pauta gignantur atque hine consulendum proposito,non alio insicendum. Ne ille Latre constat, etiam quod plurima gignantur, an exescitatione, an alui potius deie- , ne, an uomitu, an quod praeuantissimum est, conractio ite tolli debeant, im- tis es, his
p8rtune enim neque citra ingens periculum, cruditatem in uentriculo tollere quis tacti statis quam tentabit, sed nec alui excrementa, nec urinas, hec sanguinis plenitudinem, necteriir grauatum,exercitatione, aut tuto,aut recte euacuabis.At euacuabo tertie concoctionis excrementa in his. neque sola, neque multa exercitatione opus est sierisui pauca fuerin quotidiaria deambulatio sufficiet, si autem plurima, oportebit, 'o,orio latae reali guttiis euiari aecedenteio plenitudinem, deii defrictione, atque balneo, Teledre,
rei viaio, imo leu exercitatione ut inur. Qiiod cum non unquam periculosor len Atalas aeni,ntia, Mumulta in rcitatio, qtiam cutitura supersitant in corpore excrementa,sato nentini dii bilini sore arbitror, non esse, ob excrementa et tacitanda, necessarian ex rati heni. sissimi riniantum quisque concoquere uolet, edat,bibati, minimo opus est exerciti liud ad Omelimentum accedamus,uidemus eos, qui magno utuntur exercitio dictui uere, ae sanos, ae ex his unus numeratur, Antiochus, quamuis coniectura assectui licenita sore,ut qui plurimo exercitio utuntur, diu uitiant,primum si exemplo factum est, plui songi uixit Telephus Grammaticus, qui
parum,aut nihil exercebatur, centesim tim enim ferme attigit annum, Antiochus
autem octuagesimum. Idem quoque Galenus in primo de Alimentis refert. OFossitien8n senescere, sed mori etiam repente, ad omnia etiam munia ciuilia esset ina becilles, quos constat maximis,oc diurittius uti exercit ijs. non igitur ob exercita-