장음표시 사용
131쪽
est hocideclarata enim absque deceptione ex notis, nota esse dicuntur. At cimin-
me elixan. Nantur,quoniam aqua dissoluuntur,re reluctante, tardius coquuntur, crimini eta Geur tar. frixa: Post si aper crate ob tenuitatem frustorum.At quae in patina sicca,uel suffocata coquati celerius,quam in veru: compendium tuetur coquendi multum oleum, flamma intur. ambitu,ligna solida,unde carbones scolici,inde craticula: Uerum liquidorum qui
bus elixantur aqua, nihil reddunt, nisi frigiditatem, ecquod lium stant lae, ut Apio ae s. i. ,ε cius est author,salsuginem tollit, ius autem suauitatem addit, oc euicit melioris aliumenti. Galenus contendit,lac coctione dulcessere,si coit, serosum separatur,m suitute audii. ergo obstri ait cum demeratum fuerit. Porro iuris nutrimentum, si cum pane sit salubi ius est,sed minus tame quam lac iis decocti, maius quam crudi, sed paulo dissem absque pane minus, atque minus, ac minus olidum, quod ex comparatione diagnosciti tr. Adiposum praeterea ius minus etiam nutrit, taedium cibi asteri, re cibi caninam appetentiam tollit. Afri quibus patria solum oleo abundat multis in Ioicis, edulia uia in oleo quod est frigere eleganter, sed&celeriter. At nobis non mianus est commodum,uiluim feruenti oleo (alij acitiam 3 immiscendo, neque oleum tam facile accenditur,ci minor fit sumptus, occeiarius cibus excoquitus, nisi compares ad oleum solum nec adeo aduritur caro,sed tamen minus suauis eu,re ius, aemia. intincitus meliora redduntur. in uniuersum,incoctione quae cum oleo fit, summa industria niti debemus, ut oleum prorsus non aduratur: quod aquae permissione fit: secundum est ut defecetur, tertium sed leti ut destilletur. Porro uinum impositum aquae loco,dum difflatur, essicit, ut minus quae oleo incoquuntur, adurantur,ta non adeo trahit uinum, ut aqua, nam saporem,& odorem addit,si paucum furarit,modico oleo comparatione aquae . celerius coquuntur cibi, dc evadunt suavi
nig , iti l . res, Praesertim herbae,oc ego utor. Differt ergo naturalis elixatio, ab ea ciuae arte sui. bi. io,ε quoniam elixatio naruralis fit a calore coelesti, attificiosa ab ignvaturalis a modi huiu af - O cohumido, artificiosa a plurimo, naturalis sit permiscendo cras la tenuibus, est . itfirio .m. nxii rationem, nutritio ex gmere generationis, artificiosa extrahit, oc ta parat, ut Aristoteles inquit. Natur is etiam fit concretione, artificiosa dissoluti ne. Iet ii cui uideatur quod naturalis etiam fit dissolutione, exeditum dedimus de ptisana: hoc autem uidetur absurdum his, qui confundunt dentitatem cum cras ti C. attenuat enim elixatum,similitudo uero est quod utraque sit in humido, ec a calore extra Sc ad iucundius,& ad copiosius alimentum comparando ad totum, non ad id cruod elixatur, sed quid euenit, si elixarum non distribuitur in naturatae (nam in arti uriosa fit sumosum aut salsum, ec utroque modo dis lutti m. aut nimis coim cretiim dico quod in obum stione pilori chylus euomitur, si melius procedat, ali- Historia. ter corrumpitur. Cognovi ego Aromata iii prope Broliti ueteris portam, qui iam xxiii. annis quotidie cibum evomebah plerunque bis in die, reduxit uxorem,oc genuerat filios: hoc tamen discriminis intercedi quod omne quod facile quiatur coctione naturali boni alimenti est non autem in elixatione artificio uelut minacho quae celerrime elixantiar,&friguntur,non tamen boni sunt alimenti, cerasa, ct fructus multi horni, cum autem dico boni alimenti, non absolute intelligo, nam quae naturali coetione celeriter coquuntur,si etiam persecte omnia talia, proculdi bio boni sunt alimenti: Sed si non persecte ut olera omnia, Galeno teste non simuQ' e nam M- boni enim alimenti sunt quae facile coquuntur, quae persectam assequutur coetio-m tui imit, nem,ec quae uentriculum confirmant. Quae ergo coquuntur a naturali elixatione, ita confirmant uentriculum. 5c sunt sub genere boni alimenti, uelut oliuae bene conditae. Seciandus modus es ut sint tenuium partium,sed dentarum ulluteum miti durum 3 hoc est secundi generis,no tame necesse est ut sit honi aliment ut pera sectam assequatur coctionem. Caro autem hordina, ec lumbi uituli, dc alae pullorum,sunt boni at lenti propter persectionem, & sacilis ob tenuitatem substantior Caro autem apri,id est,tumbi,fc capi sunt crassi alimenti sed persecti ideo praebent optimum alimentum, sed serius, & in homine robusto: si ergo alimentum si crata sum , dc paucum, ut melangenae, ec uaccae ueteris, erit paucum Sc malum alime
tum. Dissicile eruo concoquetur melanaena, ec paucum pracbebit alimentum.
132쪽
oc non pedinum, nec uentriculo gratum, uel uuae,ergo hoc pessimum: sunt ergo exatae coctionis ut uisum es duo tantum modi,' artificiose uari j imperfectis,pera sectae unus,aut duo, sed longe plures imperferee: fiunt ergo eiusmodi absque ebullitione,sed cum in artibus praecepta ordinari debeant noniolum ut ad unguem iacent,sed ut a Misibus deprehenduntur: Et ut minimus error minus impedimenti
asseri,quam solicitudinis,si diligeter prosequi uelimus: aequoniam attendere oportet comparationem ad finem ciuae enim impediunt negligenda nou sunt,quae autenonnulli impedimento esse dedent. Demum in qua uel iacilius impingamus, uel operi magis obsunndicemus no fieri coctionem absen ebullitione, quoniam ad interiora non penetrat,& si penetret non dis latuit nec si utrunm accidat, illud fit plerum*,sed aliquando:& si frequenter accideret, non tamen alasque ratione, S us I, cui accommodari debent, quae ex arte sunt, citra cogitationem omnem deprehenduntur. Ergo&si aliqua possent coqui absque ebustioncmelius tamen est sic sta tuere: nam in his quae solum calefiunt, deprehendi potest, ut de lacte, oc otiis patet. Sunt ergo media aliqua ubi extrema fiant, uelut mollia,*dura, in quibus contin-gnaui non, sed ut dixi securius est sic statuis utenti autem ratione iuxta illum,ea-em rari' ne, mutatio quanto maior,eo magis potentior repentina maior est sensili, ideo conincere in ebullientem aquam, aut oleum, ad alacrem facit coetionem, minus etiam iunii concipit,retinetur enim diutius si non ferueat,& si haereat uasi . re si non dissoluatur: quamobrem prudentes coqui mutant, diuidunt ignem, oc san)mam accumulant,exustant, quae omnia sunt auxilia contra nidorem. Nidor ille alitem non solum molestus es sed saporen, amarum esticit: fumus enim exustio qu(.dam est,exustio insipidum, oc dulce resoluit, pinguet corrumpit: fumosa igitur amara sunt rae autem nimis excoquuntur,sialis evadunt si non haereant, aut in te chidantur.Emo liquorum uitia quae fiunt ex imminuta coctione insipidus sui acidus, ex coctione retet a medius inter fumidiim, Sc olentem, ex superflua lata, salla ex simplici humida, adiposus,et oleosis ex corrupta horridus foetidus, amarias, ex terreo ex o actis, sed magis ex tenui, nam ex illo acris amarus,si non coquatuit omnino natiui sapores retinentur. Ex uasis aurum, uitrum, cuprum, nil remittuntestatu dignum, argentum, plumbum album, lapis comensis parum, plumbum nigrum,fc aes religna multum remittunt, sed plumbum uentrictilo nocet, aes amaru scit. Vasa fiet ina e terra nigra ex qua conficititur,crucibula ad liquandum, metalla parum ualde remittunLcommunia non multum debent autem prius aqua imbiberi,aliter siccant lituorem, ae corrumpunt cibos. qautem bis elixari debent aut ter,alia quidem ad tollendum odorem atrum,aut saporem, aut uim aliquam nocibo conuenientem, uestit caules, ocientes, ocrapitia,re porros etiam ob odorem
molestium,aut salsuginem, plura ob duritiem coctionis, uelut rapas, ec cochleas e-O , tiam,
133쪽
tiam ter inquit Galenus, quaedam obiurunque,velut limosas testiudines, quaedam infundutur aquae,citra ebullitionem,ut arandiorum cortices, aselli siccati, quaedam tunduntur ob dutitiem, ut stosis: considerare autem in his oportet,quae sicca sunt.
quoniam plus nutriunt, non solum melius, si saepius coquantur, licet enim pingue abscedat, parum tamen deperit, substantia uero crastadis Ibluitur, ae multo magis
nutrit,quae autem dissoluuntur in prima coetione, minus nutriunt bis cocta . Ar nosa autem ut chamae, conchae marinae,ec magis coenos N paludos debent non
solum his coqui, sed coeiae lauari diligenter,ia secerni, ae si corrupta sint,abiici,allia
ter periculum immine ne lapidem in renibus, uel etiam in uesica gignat, aut etiam detrimentum maius, ob id etiam fungi ex eo dira sunt ordine.
Octio cum fiat, primum ob duritiem cibi ad concoquendum, propter
naturam nimis siccam,ut farina: uel humidam ut pii imm molles, aut ob si porem, uel odorem prauum. Manifestu est autem,quial cocta ob id pi runq; melius plus nutriunt, ob lisc in coctione partes plerunm molle,
sciant aut labiliores redduntur: aliae exhalante humido meliores nunt. Est autem Sicca ut inuem super prunas cra-
'e' ticulam, in unco, quae debetur humidis, A sit abs pirase, alia uase humido cogente quae frigendo fit, uas enim continet humidum pingue,adipem, oleumue, alia quaerit in uase humido, aqueo referto,elixatio m uocatur,alia quae in uase sicco dissertabas latione, quoniam humidiim colligitur, in alia difflatur, ii sc proportione resipddet et,quae sub cineribus. Sunt praeterea duo modi,unus sui ex diuisione prouenit, naelixatio, alia diuidit corpulent Malia cogit trita, uelut cum fit ptisana, aut puls. Haec sicca, Sic trita coquuntur illa humida cras Ia, ut seus a carnium. Alia est composita, seu miliai in patina, misio pingui,&aqueo humido. Commune es his quae concupiscimus, ilicsida sustu efficere,antea humida multo igne,& alacri subigere, seu aci Lando,seu elixando,seus rigendo: quae autem uolumus siccare, aut lento. Poma sibcineribus,3 in igne terrentur prius: sed nos tertio in igne excoquimus, doneccii stam crassam contraxerit, haec enim suauia dc optimi alimeti. Qui sicca sunt, elixantur,humida admodum assantur.Quae uerg superfluo abudant humido, uelut raps, re quae sapore,aut odore prauo sun ut porri, primu elixantur,inde in iure coquuntur. Cocta in pingui uas uelut frixa,aut sicco,omni b.alijs magis ac melius nutrita, inde in patina. Post assata oc concreta demum elixa simpliciter,ea parum,oc no b ne nutriunt: cogi intur assata exanimalibus iecur, cerebrum, oua,lac,&sanguis: soluuntur post longam coctionem ligamenta,& membranae,3c durae carnes. Omnia serme ad mediocritate augent dotes suas, plus, melius, facilius , nutri ut: ubi tranc
Messi fuerint cibi metam, fiunt deteriora: propter haec multa dum coquentur, su-benduntur filo, ut e lorare liceat qualia euaserint. Vitia sunt coctionis cruditas, vitia coelio, odor, sumi, exustio. Pacilem efficiunt coctionem ut aiunt sinapis, quae etiam con xu. ducit ad tollendum lentorem dc frigus uruca, peponis frusta, frustum aiunt uitri, aqua frigida seruenti carni irrigata, inde iterum cocta: coquuntur sub prunis qir schque ob plurimum humidum aqueum,ac terr in coco usunt difficilia.Poma,py--asiane caepae, pastinacae,allia, tubera,carot napi insipidi, Nparui odoris,aut oris, donec exuant fasti dium elixantur,inde ex iurecondiuntur,oc similiterquq
praui succi sunt, ut cucumeres, cochleaeq. Quae tenui sunt substantia, nec concrescunt, assari non debent: quae uitiose fugi. Quae plurimo succo bono,crasse,aclei to praedita sunt sit illa,castra thec talium, as Iari superfusa aqua si salita sint: aliter adipe, i nullam flamma uelociter uersari. Indicium coctionis in omnibus odor bonus, ta sapor ec mollities: si uero non salita, praeter id candor, tam in piscibus quam cara niburum,Scradicibus, quae tales natura sunt. Quae pauco abundant pingui humido, i .. ueluti pisces recentes, si multo aqueo, melius percrate: si mediocri stiva. Quaeli
quida, aut ualde dura,his liquoris plus addes in patina igne supposito, ec superet-
134쪽
sto. At dura, &multa aquea substantia Praedita, ut carnes apri, cerui, pauonis, citacundata farina, aut polenta, ure immisso in patinis, dem modo confici debent. Durae radices cichorij,pciroi iiij, napi, carotarum, farina intectior, aut cocta madidatit non siccentur, in p. ma excoqui .icberit. Dura si parum coquantur in sartagine non mollescunt, si multum resoluto latimido tenui, nec crati , imbuto, si unt durio
ra. Quae seruata sunt diutius quam conueniat, semiputriduo eualere, febres putrida re pestiferas gignunt, minus tamen astata Sed si cum aceto,& sale atros humo res. Ideo euiam melius in nive, Ucl glacie seruantur. Qitaecunque sunt tenuis ali menti,5 pinguis, aut calida,frix fiunt fumosa,& corrumpuntur: ideo m nee dulce aliquod, minus tamen mel, inde laccharum postlac, quod tamenta ipsum fit ni
Coelio prcterea ad tria respicere debet,ut facile concoquatur,phirimum nutriat, colita ad triaec bene quod ad mollitiem ergo attinet. salilaedi siiccae, natata aqua elixari debent, is Fictudia pingues inspersa aqua stio: carnes molles in olla sicca mirum in modum profici unt eardui in olla humida, cum modico salis, adipis, ac pipere. Elixarum auium
columbi, Squaecunque ius non suave remittunt, meliores evadunt. Trita praeter
ea, ct diuisa inminuta frusta facilius, remelius coquuntur, S nutriunt. Elixa prae- mea iuri lentis celerius putrescunt. Et frixa calida suailiora, ae meliora: refrigerata enim obsunt,ec nonnunquam saloco concluso, &tecta iacuerint, ueneni sympi
Oportet etiam scire quid sit coctio haec ab igne: aedam enim nunqua coquunis tur imo pleracii antequam bullierint,quoniam non antea coquuntur, quam diuisa sit substantia,hoc accidit ex motu, quem cum calore coiianctum appellamus ebul litionemediuisa ergo subst anti calor intima penetralicis rarescunt partes, ec liquotondequa in tume ec ob id etiam effunditur. Peruet aute uas plenu aqua, ct si muluta sit celerius,quoniam etiam ob antiperistasim,& grauitatem impeditur, inardescit, ut in machinisbellicis. Signa ergo ebullientis litimoris sunt calor exorens, si rebarie motus uehemens, strepitus, magna inaequalitas insul erficie, dc fumi multitudo. inhia oris. Coctae autem substantiae mollitie, candor, saporta oe oriucundus, in elixis ius
ualde suave. duod ergo coquitur quo molli is fuerit, di gladijs iustum, melius eo,
verum cum in coctione fiat separasio,quomodo cocta plus nutriunt et An ob id is
quod additur, intus,cletim, pinguedo, an quia quod uerius est separatur terreum, di aqueum non concoctum, quod autem relinquitur, mistum nihilominus est, Nmelius est, quod non corrumpitur, ut pinguedo,& oleum, atque ob id nutritio fiet ex in isto et An quoniam talia non in omnibus, sed duntaxat in imbecillibus magis nutriunt in ualidis autem cruda, Uiuunt enim elephanti plus, qui crudis uescuntur cibis, quam homines et An quoniam plus esi substantiae mollis, ideo plus cocoqui. tur Nob id plus nutrit et An ob haec omni aut plura in quibusdam. Sed si pinguia aduruntur igne, quom do melius nutriet et Ancti Ioniam tantisper Nou. . . aquei adei si neces le sit,ut no aduraturicum enim aduritur,deterius euadit.Ob noetaxa deteriora evadunt,quoniam pingue est quo friguntur, re in carbones transii ut speciem ueneni retinean. Vnde nisi pars ea facile posset separari, minus malum so 'get, edere non exacte cocta,quam extista.
tiae autem bis coquuntur,omnia malum odorem contrahunt, & ingrata ob id gustui redduntur, panis, caro,olera,5 otia etiam Sed de pane minus mirum,exuritur enim ut coctio, cocto iam perfecte siperueniat, at de carne quae nondum cocta ei ulteriori uero coctione absoluitur, cur haec male oleandentio cocta usq; quo de benec non ultra malum odorem contrahi pravij reddatur saporis, obscurius est, palam enim est deterioris eam fieri alimenti siquidem dixit Plippocrates. s Parum Aptarit et, deterior cibus aut potus, suavior quidem melioribus, sed minus suavibus est praeserim.rendus. JErgo uideamus qualem odorem acquirat, certe dum primum coquitur, Bucinas a partes tenues aquosae dis Ibluuntur hae refrigerat s olenhac etiam putrescunt,siqui, hisdem aqueum humidum ad corruptionem semper tendi hac semiputrescit, retracta odorem,
135쪽
uero malia qualitate ita substantia, tametsi dis luatur, resoluatur* hirmidum, romate asse Sia,seliolus,aut ouum imaiorem ex secunda coctione qualitatem prauam contra lait: adeo ut prius perseeie coqui desinat,quam teter odor absoluatur. Quod re si ulterius coquatur, licet priorem exuat noxam, aliam contrahit: astata enim sera frixa aduritur,elixata autem fit ex siicca,Si salsa aut insipida nimis, ac insitauis. Et nim illa quae plus iusto coquuntur, tanto deteriora fiunt quo fuerint in bracteas te nuiores dii secta, &aslata, ac frixa, plusquam elixata, frixa autem plusquam astata. Et ex assutis super prunas,oc craticulam plusquam in veru, uel unco. Haec igitur ita se habent. e lixam Porro quae elixantur, amittunt quasdam uires, alias recipiunt, idj bisariam, uel iuratus .mit ut priorem exuunt, uel ut humore, aut alio quod simul incoctum est, combibuntur iuhi. Uelut exemplum dat, si legumen in iure elixetur, ipsum quidem ab eo quod erat fa, in aliis , . cultate olfaciti, S gustii mutatur ad iuris naturam, contra ius ad leguminis, atquerar. i. id in elixatione sola contingit, aut certe proprie, uel maxime. Sic ergo bis cocta,eah die. bis dem brassica in diuersia aqua,nullom addito alio, fit astringens: contra in eadem a recta. qua,aut iure his,brassicis ius illud taetrem soluit: ita dicit scillam, licet multis a ius, c.p. o s. ac saepius elixatam,t Ustici esculentam reddidere. Et quod de elixatione testatur,s c.p. ι . tetur etiam de frixis, & assatis, non tamen assata transscindunt, cum nullum circa sita in Alimen. humorem habeant. Quod ad qualitatem autem attinet, elixa omnium sunt humine. . i. dissima: astata siccissima, aliquanto minus frixa in sartagine,media inter haec in patinis cocta . inest autem frixis, ut flatum deponant, sed uum sistant,&crassum allia mentum praebeant,difficilius , concoquantur quam elixa. Ex hac eliscandi ratione ut reo sideco a sunt orta,cum Quod est in illis transfunditur, in ambientem humorem, maxime amarus,dulcism sapor, post salsus, & acris, nam sunt & ipsi potentates,sed unus profundior,& in si ibstantia siccionalter minus potens praedictis, inde acerbus,& acidus,sed & austerus. Inspidus,atque pinguis,tanto minus remittunt. s. te Alimcn. Accidit autem ut dura omnia,longa elixatione fiant salia. Sed hoc inuenit dictunis a. a Praxagora:sed cur non idem si assenti incum multo sani sicciora an ideo quia in
spido humido,haec praesertim si irrigera tur non ita spoliantur. Qisi humidis In uniuersum autem calidis atque siccis,& durae alui hominibus, re humidisn naturalim u- turaliter, & quos humeetare expedihelixis potius, quam asiis uti expedit. Unde mu debeant alia state,& autumno, & febricitantibus, atque consumptis, re pueris, contra alij quae meratus e qui his opponuntur, assis,& frixis. His etiam qui pulchritudini consulunt, & qui pluit caustixu. mo utuntur cibo, & mulieribus,&cdualescentibus elixa caro utilis ita est, ut assim, , frixam restigias. Cum etiam in melancholicis magis. Ad generationem autem
O vita. in Facit etiam ad hoc modus mouendi coiecto uas deleumato iure in lebete lapiaria. deo,fictili, aereo,sed plubo albo ut luto, leui igne,quibusue ligni re numa, aut priis et x. ii t. na tantu. Et si permisceri perpetuo debeat, uelut pusiana baculo, ne cohaeres retineis sumit nil, at mini aut adhaereat margini ingratat odore, at sapore reddatur. Qui ergo lendis. ta sun aut ut cohaereant,coquiittit,misceri ob dictas causas perpetuo debent. Quet in aere,nisi diisenter plumbo albo oblito,amarum saporem contrahunWquae ima pideo lebete sunt frigidiora, qtis in figulino uase ultro obducto mundiora, cum t men manifeste exuccent aquam, aliquid trahere ad se uidentur. Quae conteguntur elixata, media ferme sunt inter cocta in patina N elixata Caro cocta cum flama mi nus sicca redditur, ae ius ac ipsa suauior cocta super prunas ubi prius bullierit, & caballiat suavior, ae melioris odoris efficitur detecta vim, re odore amittit, despuma,ta mundior sed crassius ius efficitur. Coeia donec exuerit partem sanguinea in te, hete, inde diuisa in bracteas, re gladiis ex dorso tunsa, post pipere, sale, croco, aniso, petrosilio, uuis passis roremarino adipe additis ac in globi sormam retundia, ocin ueruassata aut in patina clim iure elixata, hiabilis, iucunda, lacilis conmetii, reboni alimenti euadit. Adiuuat & ad facilem coctionem, quod aestate animal mane iuguletur,uesperi edatur: hyeme pridie, uel etiam perendie, si autem agreste, tertio die ante in aestat hieme quatuor interpositis diebus.
136쪽
Coela praeterea lignis auibus maWs siccantur, ut quercu, alit robore magis Nola
quam saliccaui populo. Et similiter refrigerata in aere libero meliora sunt,quam coteilla, dc si transmutentur rei edia fere. Et inmersa succo araneiorum redduntur puriora,sumus enim dum coquitur ut utilis es cum optima pars humoris seruetur, ocredeat ita retentus a coctione fumosium ius, sed aquam magis reddere consueuit. Quae autem assata sunt supra modum porcellorum carnes, hoc habent peculiare, ut ob actimoniam, choleram morbum generent: clam enim quod humido redim- . . i. 'dahaere etiam fit,& mordet ora vasorum,quae ad uetrem perueniunt, unde fluxionem humorum ad illum excitannex qua affectus ille progignaur. Exemplum non aliud accipe quam ab alii Is recens(praecipue edatur, nec coquatur, qualis corruptionis odorem remittat cit et ad corruptionem nidor etiam in assatis, ut docuit ., in libro de Cura comitiata morbi in puero, testatur: ibi se clibanum construxiste, qui fine nidore carnes assare possit, sed modum non docet. Quodautem in elixatione superiore serueant, Nob id spuma magna indscium in lixutodest maximi caloris,docuit Galenus secuda Aelioris norum ubi Ooluit duas esse causupera rasas spumae,materiam humidam,oc formam aerem illi intrusum: duas itidem efficie, res, motum, eccatorem, sed ut dixi supra,calor spumae causa non est, nisi quatenus com. v. motum cit. At uero quod in imo lebetis etiam partibus, supra ei semescentibus sti. spumei oeant,non dixinuolui autem te monere ut ne persuasus quod iam diu bulliant, tam causa. cas cocta esse, quae enim ob pondus descendunt,raro Sc ualde coquuntur, pro ea Nothralia praestiterit concidere, atq; filo suspendere,ut coqui possint. Sed cura lictor libride cura Reg i morbi,praeponit carnes sylvestres domesticis, Sc elixas assis, na si si coniunt praeseredae,allas praeponere oportuit: si humid cur siluestres praetulit. Re
spondeo ciuod meliores non sicciores, S naturam arti praeponi .ideo bluestres et bos, post assas,inde domesticas assas, demum elixas. De praepararisiv. c. . dic di x v i in
y Rimsi est solennis illa praeparatio ex albo iure cuius toties meminit G - repariu lenus,&maxime in piscibus condiendis, constat aqua,oleo, sale porro, Sc ex albo iure. anetho: nec laborabo ut quorundam mord multas horum descriptiones Albam iui adducen eas in corradictionem Galenum arguere. Satis est ut rationem hibis cm
singulorum seribam: quisque sibi enim pro necessitate labricet modos . Aqua in a. siet.
teria omnium est: sal corruptionem ueta appetitum excitat uentriculum roborat:
porri incidunt, Sc attenuant, ei sanguinem ad exitum procliuem edurantioleum duorum praecedentium fecitatem obtundit, bene nutrit, mollem es scit uentrem anethum flatus discutit, membra naturalia confirmat, calorem naturalem soli et, si quid aliud, non immutat cibi naturam, uelut petrosilium, , anisum, quae nimium prouocat, tametsi calidiora sint,& odoratiora. Qi id circa non anetho utendum est
uulsari, sed odorat omamj Diostorides dicit uomitum cohibere, etiamsi cumino Amiopico adiunctum sit. Uirgilius.
Ergo aut noster hic non is suit antiquorum, uel mutata est ratio species, tempori circussit in ues non est idem sensus, qui olim ac iudicium, iiiod etiam in multis at is videmus:sed alio transeamus: piscibus recentibus continim utendum esse docet, at carnibus non ita senti; sed ut sint friabiles, moram inter ponendam docet, unde cimere isti conficimus longe duriorem concoctu piscibus esse carnem, pisces enim facillime Micingi
putrescunmatura autem ac compositio embammatum, oc intinctuum,ex his quae Win no- dicta sunt, constat. Ius omne labefactat uentriculum, ut pingue, Scutaqueum pint redini obnoxium. Obsistaturi bammatum materia ius non quodeunque,sed ex carne iam prius semiaslata,
qualitas, sapor acidus,oc acris, utram substantia olci materia,nuces quaecun 2 ponii hau lunamygdalae, oc similia: cum actibus conueniunholeaginos pinguia,
137쪽
odorata v dulcia.Odoratorum basis oetimum, aut petrosiliu uelut & acidotum siceuximiumsepore. lidis,sunt ergo duo genera intinctuli acre,&acidum.Odorata gratiam addsit lapidibis. i. i. ribus, dem etia sepores alijs:ut acido quidem dulce, no salsu aut amar aut pimgue acri dulcia non salsa.Communia ergo non salsum, aut amarum, uel acerbum. Embamma ex pedibus animalium, ut piscibus diu coctis, colatis, addito ac lita piperet non sale concrescit ut lac, perspicuum ut uitri , reponitur loco frigidit limo,hume fiat,refrigerat,sedat sitim,saci lis coctionis, appetitum cibi excitationi alimenti sed exigui,ante alia edi debet. Aliud commune, tacite, multi usus, par sumptus,basim constitue cuiusuis rei,radicis molli aut toruli uri germinis, aut foliorum crudotu, aut seminis tutarum succum, sic de pomoru: si durae radices coctatu sub cineribus,si semina sicca, puluere adde alteri eoru , seu succo, seu pulueri ius, di si acre sit,adde acetum, &piper, si amarum sal cum pipere, inde mentam, petrotalium,oetimum,ac melissam,sed ualde odorat uelut oc serpyllum et si amara ualdeo-
mitte itis: si mediocriter acri solum iuri adde me aut saccnarum, uir uim firmi aut
coctum, quod est spissatum. Acribus re amaris communia, crocus, variophiluetinetiber,cassa odorat quam uocant cinamomum. Amaris iuris loco olium. Dur.
cia nunquam amaris, ideo dulcibus neque gariophyllos, sed limonii medullam. Allia astricata saporem,oc cum retinent, odorem non remittunt. Radicula ad ob structiones, & purgandos renes, uesicam, & lapathi maioris cauliculi, nuces in his omnes duplicem retinent usium, in amaris olei loco, in aliis ne oleum remittant, quod ex sola contundendi arte contingit,ut in maetapanis,si oleum separaretur, i ritus fieret labor. Omnis horum ratio constat, ut bonus sapor feriretur, si dura ergo sub cineribus madefacta mollescant:aut addatur,uelut insipidis alcitie prauum habentibus saporem, quod fit elixando,N abiecta prima aqua: inde addantur sapores affines, & mi saporis ab tiores. Insipidum dulci, pingui sello, non acri, acre dulci, ec acido, muria, garum
fui. pingui. Astringentibus duleia,non acria,nev odorata,amarum nulli: succus lim nil refrigerat ualde,muria calefacit, in horum medio acetum. Diuturnam coctione admittant, solum insipida pinguia,fc dulcia aquea,uellula: riandrum embama malibus multis refrigeranae gratiam addit. Embamma album nutriens multum suave,orieta cocta bene cum amygdalis, pullorum, siacchari succus limo iiij, tunde simul, dulce, pingue, acidum, suauer sei gerat:obstructiones tamen pari Sc uentriculo nocet. cium tamen bene, nam
ab aliquibus denuo excoquitur, securius est.
ou -- Dores boni semper boni cic recte miscentur in cibis, potibi condimen sese boni. tis At ut dixi proprium mistionis est condimentum, tala enim aqua qua- nia . . necessario miscetur cibo, ut elixari queat reliqua non tam necessa bire viri. rio,quam xioluptatis, uel salutis causin aut utriuique, at de saporibus non ita: tal dulcis male tu itur amaro, ut etiam superius declarauimus, necetia bene salso, nec ast in genti, sed nec pinguis amaro, aut astringenti mediocriter, aut falso: contra salsius comossissime amaro, re astringent used nec acido salsus belle congruit.
nec acti. Iungitur acris dulci commode, tum amaro, quia exsuperat ipsum, conu nil dulcis ualde acido, amaro,salso,astringenti acerbo non ita: eadem quas ratio amari enim omnes sunt,contraria autem non bene miscentur. Austerus autem ducci conuenit, amaro nec salso, non astringenti, tamen ob assinitatem salsus amaro ob id conueni quod eum mitigat, eadem ratione astringenti, sed non adeo,utti, tamen eo quodacuitate uincat eos,austerum autem salsus uitiat, ideo non congruita. Insipido omnis sapor bonus conuenit ipse omnibus malis:his enim mit gat, illos autem excipit, minus tamen salso conuenit. Maxia me ergo illi conueniunt dulci pinguis, a
138쪽
Iximus decem esse sapore extremosj dulcem, ec amarum, hunc infen- s. pom: sissimum illum iucundissimum. At qus nam sit dulcis saporis natura mi- e vi esse. inime intelligere licet, nisi prius quae pinguis intelligatur, hic enim praei stantissimus est saporum, quo omnia nutriuntur, non autem Pingui, nam saccharum, di mei, quamuis dulcissima,minime tamen nutriunt uel ipso Ga- . leno teste, sed Galenus saccharum non uidetur plane agnouisse, de hoc non est lo. 'ε μ' ' cus disputationi. Praeterea tot fructuum uelut fragorum, cerasorum, sicutam,truarum, persicorum,nullus abunde nutrit, sed nec manna, setiros concretus multum
nutrit Quid ergo persuasit Caleno dulce esse quod nutritur, non nisii lac, quod duucissimum est, ct cuius tanta est copia, ouodin commune est omnibus animalibus quadrupedibu imo ettiam piscibus. Hoc ipsum, hocinouam decepit Galenum, nam lac non ut dulce nutrit,sed ut pingue Ex quincue partinus quibus constit, Una do oriat. est parum dulcis, reaquea, quae serum ab aliquibus dicitur, parum aut nihil nutriens. Duarum uero quae dulces sunt abunde,spuma scilice atque coelesilia, neutra paerubin eos, nutrit multum,imo ualde parum,S: minus quae est dulcior inter illas scilicet sipuma. iiii. At caseus, ta butyrum, quae pinguia sunt, hae plurimum ni atriunt,atque id ratione: nam pinguis sapor in substantia crassior, & temperata consistit, nutrimentum autem ex terraeo, rea eo concoctio, ut secundo de Generatione habetur, ideo quod nutriti ore est pingui, non dulci. Qirinimo dulcis sapor in aere subitantia concocta costat:ob id etiam dulcia omnia calida: Sc sicca leuiter sunt, quare dulcia non enutrivi: forsan dices,ex quinto super sextum Epidemiorum, per dulce in telligi de .m here, non solum quod dulci sapore praeditum est,sed quodi gratum est naturaliter se habenti,atque iucundu,quale est pingue,ut sit b dulci, dulce, ait pingue cotineatur. detur etiam quarto de simplicibus medicamentis hanc attigisse leuiter dubi. rationem: an stilicet pingue sub dulci contineatur, at non satisfacit, impar enim est V p h dubitatio illa, atque solutio toties affirmanti, omnia nutriri ex dulcibus, quat nus dulcia sunt,tum uero ratio quam inserre uidetur,nam quibus rinauramur, tollitur: dolor exinanitione, id iucundissimum sit, necesse est: quippe deiectum supplenti, at dulce iucundissimum est,hoc sensus dijudicat:dulce i itur sarcit inanitionem proprie,oc maxime:dulce igitur prid rie, de maxime nutrit . Hoc argumento praecipue, atque lactis experimento perhiasus est Galenus, ut crederet dulce ratiam quod nutritidulcio nutriri hominu corpora: ae quod maxime dulce esse maxime nutrire : quamuis reserarante experimento. Motus etiam uidetur aut hori.
tale Philosephi, in libro de sensit S sensili dicentis: dulci succo nos ali, quae duleia sunt admodum alere,ec maxime, sed pingue dicit, sub dulci contineri. Uerum
quod ad lactis experimentum attinet, satis declaratum est. Quod uero ex ratione concluditur, omitto mod in secunda figura concludere ex assii mantibus nitatur, nolo enim captiosus esse contra Galenum quamuis ille contra benemeritos de humano genere quacunque uia nitatur: persipicuum est repleri cum uoltiptate, hiscis
quae grata sun niuxta sensum materiarum: at dulcia iucunda sunt per speciem senii Iem, ut etiam in odore. Est enim omnis sensus materiarius eriam proprii obieeii, quod dulce est, non pinguet pingue autem magis nos satiat, ae conducit cibum a P- M. . i. i. apetentibus: indicio est quod pinguibus nunquam nisi in fame delectamur, dulci-hus autem semper: tu ae si considerasset Galenus, non in hoc argumento deceptus esset simili lapsi, circa sententiam Aristotelis concidit: nam Aristoteles hos duos, sensus,duom obieeta comprehendens dulce,sensiis ut ita dicam proprii, , pingue materiarii sub uno nomine compleaeus est dulcis. Ita j quod maxime dulce est,uere ut maximi oblectat gusti im, ita quod maxime dulce est in secundo genere,id est, pingue, id maxime nutrit, at pid uerissimum est. Humidiora igitur sunt pingitia,chrassiora dulcibus, pariter autem calida.Ob id dulcia exsiccant, parum nutriunt, facilius conficiuntur pinguibus: obstruunt non per se, sed crassis itineia, in bilem autem per se uertuntur, uermes trahunt ad superior sitim excitant, ciborum appe-P , titum
139쪽
titum haud efficiunt, alimentum tenue exhibent, calidis siccis magis etiam in
commota, uires minuunt, mentem acuunt,pauca gignunt excrementa, ad ea, at
ignea sunt,nec satiant,nisi immodice sumpta. Dulcia praeterea omnibus sunt amica membris principalibus: nam cum uetriculo placeant, per quem transeunt nerui sexti paris,etiam iecori, cordi, pulmonii iucunda erunt,ad quae ijdem perueniunt,nec
non cerebro a quo deleganturiat non tantundem utilia,nam uentriculo, re iecori nocent, iuuant pulmones,& cerebrum,ac cor: sed neque eadem ratione obsunt uentriculo,dc iecori sed diuersi uentriculo,quia non nutriunt, re nutrimentum e
hibent inane,cum uentriculus solido indigeat, quare frustratur: iecori aut quia ante tempus quo concocta sitnhin uentriculo trahuntur. Alijs autem membris dieiis, tilia sunt, quia nullam noxae causam cum habeant, iucunda illis sunt naturalis a Dul rubia tem appetitus rerum existit utilium. Dulcia quoque iuxta Poetam bilem seuerarem uenunia tunt,quod ulterius coetii amarescunt, quae uero insipidae parti iuncta sunt,ut dubitari ciora igne evadunt,ita optime nutriunt, ueluti lac, sed lac lapidem generat, magis
Metipi quam caseus,magis obsti uit duabus ex causis, re quod ceserius od dulcedinem
generat di trahatur,ec quod in intima magis Peneret, b aqueam,serosam, partem. istam tamini . men est uuas pastas,nec magnas ut cretieas,nec amas obstruere, nec in bilem uerati,sed potius dissecant ob acidum coniunctum saporem , nec in bilem eadem ratio- .
neuertuntur: acida enim pars frigida est, re omnino bilem extinguit, oc cohibet: auxilium igitur dulcium ex acidis ipsis petemus, sed utram iecoris uim dissoluunt: at in passis uuis est quod astringaneut non solum iecur debilitent, sed etiam ueheta menter iuuent, nam astringunt quantum satis es disiecant cruda, ac nutriunt, nec siccant, sed calorem augent innatum: ob id etiam astringentia tenuis substantiae n.li .esia dulcibus,ta acidi sit mi icueris, omne ut dici latet, feres punctum. Dulce igitur mmne calidum,&tenue,sed non omne siccum.Pinguia autem calida omnia crastio, reu, sta ista humida replent,ec bene nutriunt,quapropter in illorum tam uitio, quam ex his, piis cessu, ut Hippocrates dicebat, iactura non leuis, ac maior, quam in dulcibus, aut Lib. is asia amaris,neque obstruunt, neque aperiunt,sed nutriunt. Hoc enim prorsus suum est aio..hab. . munus, Plurimum, facit ac bene nutrire, moderatus usus toti consericor hesu is appetentiam excitat, immoderatus, aut corruptorum usus, deiicit omnino A. appetitum , ex horum marcidorum usu, pestilentes morbi generantur. Pessima semper optimis opponuntur. Quid aliud est pingue, quam Dene concoctum ii midum, ad symmetriam redactum, atque densatum et ob id etiam substantiae no seri corporis semiliare. Primum ergo in ordine multum nutrientium est pingue, inde dulce. At forsan dubitabis si pinguia nutriunt assatim: cur adeps minimn
trit,parum g oleum, hocj est quod persuasit dulcia, non pinguia plurimum n
trire, cum tamen in secundo ordine sint. At non intelligunt propter substantiae similitudinem oportere, quae nutriunt este in terreo pinguia: at oleum, 'adeps
non subiguntur, sunt enim immoderate pinguia, ideo ec sic Parum nutriunt, non ergo pingue, aut dulce nutrit, sed substantia pinguis , ec liabstantia dulcis.
Carnes igitur primum omnes, ae praecipue porcorum annuorum, tum etiam aprorum, inde pullorum, phasianorum, atque perdicum, castrati annui, hoedoriam, atrium, omnium, ac piscium saxatilium, tum etiam testudinum, abunde nutriunt,&bene, sunt enim pingues ex terreo molli, nam durum terreum, nutriationi ineptum est. Proxima pinguibus, oc dulcibus sunt iucundi saporis misit,acita temperati, ut nullam excedentem qualitatem ostendant, uelut panis, castaneae coriae, octavium ulta huiusmodi substantia terrea, molli tamen suaui, atque hiabili: talia plurimum nutriunt, re melius quam dulcia,ac copiosius,non tamen pinguibus. Dulcia tamen tenuius est alimentum, haec omnino utilia sunt facultatibus permisiis. Pos hqu. e sunt,quae nullum habent saporem insipida uocata, ais haec etiam neque dinsecant,neque ob sirutuit,nec astringunt, nec molliunt aluum, nec aperiunt, neque
excedentem ullam habent qualitatem, uel quia carent, uel quia obtusam habensi uel omnino ac si non es Iet,ut dulcium pinguium.
140쪽
Contra amara nil prorsus nutriunt,detergum,aperium, attenuant, exsiccant plu--namum re etiam omnia calefaciunt. Occidunt vermes, ut etiam uestibiis interposita p,o,- -- prohibeant blacta smocent membris naturalibus, di praecipue uentriciato, abomi- nitam
iration cai generant. Amroriarib
Salsia uero attenuant, astringunt,propter morsum detergunt,stimulant, sitim ge- restatri. netant,siccant, aluum mouent, Putredinta resistunt,nutriunt ualde parum: cotinent s.lserim: f. enim humidum pingum cultates. Asir ingentia obstitiunt,roborant, refrigerant,siccant,appetitum mouent, magis Assi gratia quam salia densant, aluum retinent, morantur in uentricii lo :& ideo plus salsis nu- sculivies. triunt,alimentum autem exhibent terreum, crassum j omnibus nocent sensibus, Austera et eo praecipue uisui, re auditui, runis crati Aultera astrinrent magis lininiam, quia tenuiora cum sint, magis etiam peram iri.trant: sed non ad roborant, ingunt, aluum j retinent, nec adeo obstruunt, amica tamen sunt magis naturae,exsiccant, in activis qualitatibus parum a temperamento obsunt. Multa etiam ex his sunt bene odorata, parum nutriunt, remi nus crassumast ingentibus,minus solidum praebent alimentum, appetitum ci-hi excitant. Aeria excalefaciunt uehementer, linguam laedunt, utut terebrant,incidunt,re. bluunt, putrefaciunt attenuant: ob ea etiam obstructiones aperi ut, minus nutrita, etiam quam austera flatus discutiunt Que humida si noculis nocent. Acida autem re gerant, exsiccan incidunt,attenuant, omnibus minus quam Mniaris nutriunt. Debilitant omnia membra, neruos, oculos, iecur,uentriculum: u hementem cibi tamen excitant appetitui sitim extingusit, febribus maxime con cerunt, re putredini resistunt. Acerba obsant uetriculo,intestini utero,iecor neruis 3 sensibus omnibus, ma Aressurammifeste etiam dentibus. uires.
Dulcibus amara,S salsa inutiliter copulantur.insipida omnibus saporibus copii N M. Iata grata redduntur. Amarum coniunctum satis,aut astringenti it in oliva solo,reabsynthio, si amaru uincat gratu, & iucundit efficitur,si uincatur sit horribile,aut foedum. Nil autem tetrius quam si malus odor eis adiungatur. Amarum etiam pingui mau sociatur salsum non ita. Actia humida recte salsis iunguntur: sicca autem non recti fiunt enim odiosa.Praeterea in saporibus hoc est admiratione dignum,quod plura quq ausi a sutilixit mustum, ex ladrutas, aetiuis acerbis in modica quantitate degustatum dulce uidetur. Et glyci rima dulcis est in paruis Mistis: amata in magnis, ut recte animad-oertit Fraciscus Caburatius ex soro Cornelii amicus noster : sic ecfarcimina tenuis res h ut iis fine diuisi,non solum concocta simi faciliora, sed gustu suaviora, Sc facilius manduntur,quae regula in omnibus duris edi ilijs,re potentis saporis,seruari debet. Est Tautem sapor omnium potentissimus actis: adeo ut cum omnibus uescantur, i qua sid .es, astrumalia amaro, capelta ut ibi,
Salso, pisces marini, acido ut Oxalide, pleram quae herbisuescuntur alia, caepas, Prorros piper,cinamomum, gingiber, nullum animal attingit: nam stinguinea cum calida lineabliorrent iam calicio alimento, praeterea sapor etiam seruicius, Po- eras ut nimium penetret: aqueis ut piscibus,uenenum quasi est, assiretis aquae. lure inierit 'ergo sola acria, de maxime animulta cuncta persecta refugiunt. Sed cur sapores hi potentes, ram exigua inpruticula sint, dulcedinem reserant . causia est, quo niam ob paucitatem moderati liunt, ideos moderato sapori qui in dulcis similes: at iii misto etiam aliquid dulcis uere inest, alius ob paucitatem non laedit, sedis tum sentitur: tum uero ob moderationem dulce iuuatur ab eo: omnes' enim sapores moderati praeter amarum, dulcisse iiii adauerat.