장음표시 사용
141쪽
Desuccis,et coelione. cap. XLI.
Bhaec igitur omnes succi mali sunt alimenti, quoniam solida substantia
desiittiunt uniunt autem septem generum,Pinguis, dulcis, aqueus, mu cosus, uinosus,salsus,oc crudus: hici solus non italum omnino malus est, sed etiam quaecun*cum illo eduntur, mala inicit. Crudus dissertabaim primi ste queo: nam aqua,ut alias dixi,neque calida,neque frigida,neque salsa, aut acris, aut pim g putredini obnoxia, sed omnino media quaedam substantia est. Pinguem succum disi rum M ximus parum per se nutrire, cum ipsa substantia probe: dulcis succus mimis dulci b apreo e , substantia nutrit, quae autem sicca est,etiam parum nutrit . Dulcis succus concoctus est,& per se talus melius omni alio, siquidem etia pingui nutrit. In utris passis, crudus humor resolutus facit, ut dulce illud bonum sit alimentum. Muccosus succus nullo est in usu pro alimento, neque per se, neque cum ipso cuius est succus, neque enim noui qui edat semina cotones aut psyllij,aut althes, uel lini,vel aliorum. inosus receptus est,& ob usum, & ob odoris gratiam iucundus uentriculo atque salu bris. Salsius autem dc nitri speciem referens, neque in coctis, neque in crudis pro limento recipitur,uerum aluum deincit ut Galenus testatur primo,& secudo, in te tio de Alimentis,dum lentibus, brassica, limacibus,&testa intectis loquitur. Crum cum studium nostrum sit eo dirigere sermonem, ut doceamus cruda maximem p aduersari naturae nostr quod Hippocrates docuit talia, qushumore continentcm a m i si mandi cruda talet praeter ostrea,ac solenes,seu dactylos, itam' ' hie si ieeus ut ingreditur etiam exit tala de crudo contentio existit. Is relinqui- 'M3 8'' omni olerum, seminum , fructuum, radicum o genere, cum cruda eduntur, Nam ctim humorem cotineant partim coelum,paltim semicoctum,eiusdemm s
neris crudum esse oportet,ac serosum,& acrem, contumace, qui nondum coctiorq p nem assecutus est,multum igitur ab aqua differt hic, Scaqueo humore. Et qui dubfruetus sunt, eatenus pernitiosi sunt, ouatenus cum dulci copiam huius coiit I nent humoris. Plurimum autem cerasa habent,& persica,ta armeniaca, seu ch omela uocata,& pruna,& acerba nil aliud habent. Et ob id suspensae uuae maturum csicus in umbra siccatae, expertia sunt omnis prauitatis,oc omnino innoxia. At comtra, si quis carduos,sceniculi germina, uel asparagos, lactucas, mentam, pipinctam radices,boraginem,intubum,ci chorium,mentam,aut aliud huiusnodi edat, laed tur egregie. Pariunt enim haec omnia,ubi minus male cedat res, scabiem, leprainj, ac culis morbos. In alijs erysipelata,carbunculos, alijs febres acutas,diuturnasi,uriginem urinae,demum malum habitum,alcue hydropem . Quod si quis obiiciat de iuuene illo Alexandri qui crudis uescebatur etiam phasellis, at g huiusmodi, priquadriennium sine noxa. Dicimus primum omnia pati exceptionem, cotingerem Monstra com- monstra in medicina, uelut in naturalibus, quinimmo hoc inditium esse rei praetertinetiuit in me naturam, Iod Galenus eius meminerit, tanquam rei casus admiratione digniodicina. Ita in monsti osum hoc sui neque nos monstra, sed naturae cursum sequi debemus, a. d. limen . sed fac ut omnino monstrum non fuerit, non aegrotauit eptoto qtiadriemalo, non
cap. et s. malum contraxit habitum. Ouid hoc: non ne potuit, imόuerisimile est post decti quindecim se annos in insaniuile malum deuenisse,quod ratione demonstrares cile fuerit. Generabatur assidue multus humor serosus, crii du semiput idus et igitur necesse erat paulatim corrumpi vim, substantiam j,tum uentriculi, tum iecori ac humores. Primum quod membrum agendo patitur: secundum quod uentricu-- lus non bene nutritur, ut tertio de facultatibus naturalibus: tertium quod non tota poterat expelli: neque enim ob multitudinem, nec squia pars est necessaria usui, ipsa etiam correis ta)ad amussim, nec(quia in omni operatione Aparatione,concoction expulsione apotest totum ad unguem expelli nec protinus: qualiscunt a tem mora uitium,lapsius temporis successiit sit magnum, & damnum Gregium ab H fert. Non ne Galentis refert de Agricolatum habitu, quamuis bonus ut dormius, edunt bene, sunt colorati, robusti sunt, diu sine morbo manent, ac longe pluribus quam quatuor annis degunt, ec tame tala ratione docente negat securam esse is rum
142쪽
virm bonam ualetudinem,nec uere praeditos esse bono habitat, quanto minus ergo hunc iuuenem, 'ui unus tantum fiat nagricolae plures, incomperti experimeti quatuor annos tantum,cum illi ferme ad sene stutem eo modo eueniant, causa cuia entiore, male in iuuene quam in rusti cis, ut qui assidue crudis uesceretur,boni misse habitus uere dicemus: in potius quod omnibus accidere talet, illum ante sene stutem, aut moriturum, aut in grauem morbum incisurum,ut prster spem debilitatum in posterum euadat, aut caecum, aut surdum, aut resolutis nerius syderatum, aut lapide uestes uel urigine meiendi in perpetuum laboraturum,aut aqua intercute,aiat
alba pituita splenis, aut diarrhoea quadam Pavi per circinius,aut phagedena,aut lepra,scabiem mala laboraturum dicemus. Haec enim omnia, &similia, serosius ille
humor semiputridus creare potest, re ut unum,aut plura ex his malis praeirerta nisi ut dicemus alia ratione prohibente necesse est: corrumpitur enim uelut in his qui male curati, ex Indica lue omnis humor in quali,non ulla particula, proprium enim morbum crearet re unum membrum occuparet. At in his latentius malum,hsal, lax sanitas,& bonus habitus morbii pariturus tenet, sanguine nullo corrupto, aut integro,ut contra multis pallor in facie,macies in toto corpore, quod humores sint
rauci S sensuis,sed bonus,ac densus, incolumen ad ultimam usi senectam exhi, Det uitam. Clida,&no alla enim ratio pluribus nedum uni,& constantibus,m-
perimentis non imperfectis solum praeponi debet.Potuit oc in iuuene illo este pro
Prietas qualis in anu,cui cicuta erat alimentum,ita ut conficeret, quod confici non potes aut etiam uitium immensum robur, quod transmutaret, subiger emendaret. Si enim Elephas ad ducentos uitae annos peruenit, aut etiam amplita , plantas soluin re quae ex his cruda odoris: quid obstat, ne non aliquis elephantino habitu, nihil horum passias cum hoc uitae genere, ad extremam itu senectam perueniat: sextum est consuetudo, quae omnia emollit, quanquam praua consuetudo non ef- consistud, ficere possitne tandem non nocea sed ut non est g noceat. Non adducam in causa quod Galenus maximum esse putat, scilicet praeparationem,admisto oleo, garo, uino interdum,aceto, aut sale, atque similibus,nam huiusmodi noxam minuere, ectardare possitnt, ut alimentum bonumPraebean ut commutetur, efficere non possunt. Neque enim mistio mutare potest naturam,sed damna com gere, at* minii te. Magis ad hoc facit quantitas, nam siquis ualde pauco obsonio tali utatur, honu ram m*rare quidem ex pane,& uino nutrimentum excipiet, quod uero ex plantis gignetur, ita Dpm si, Miura pro excremeto ad exonerandam aluum, uesic habitum corporis uteturri secernendo per meres urinam, aut sudorem. Atque hic solus modus uere est innoxius, quo Persie utebantur,nasti irtium cum sale, re pane edentes, ec aquam biben te ut perpetuo sani uiuerent. Octauum locum, nam placet numero haec ista comprehendere,ut memoriter magis,ac distincte habeatur,cum per sudores, aut urinas totum corpus repurgatur,aut aluus, huitismodi enim medicamentosa cuin itim habeant,
militatum tota prodente corpore, sed quicquid uitiatu fuerit aliud secum trahunt. incolumenas reddunt hominem, pr. esertim si latis ulceribus scateat, undi, manet sanies,& pus, ac serosa ex meta. Nonum etiam medicamenti loco habetur, cum corpus crassis, crudis humoribus, praesertim frigidis,ac pituitosis icat et: tum his qui creant podagram, aiori titimb: nam immoderato horti usu disiecti, a natura uacuantur,liberanis totum corpus. Vltimo loco est cum deliquendum est multi tudine plurimi enim in hoc decepti malunt repleri carnibus, ouis d, es caseo,quo- nim ut ineri Hippocrates in libro de Assectionibus, noxa maxima horum aute paep. t seduliorum herbaceorum,si ad illa comparenturminima: quapropter melius est int i inimis peccare,quam in maximis. Ideo melius est talibus uti, quam illis. Et quan, Mellat illi, quam bona non sint,non sunt tamen ne* adeo mala. In huiusmodi ergo ciborum mini me, usibinelius est emendare prauitatem, quam tam manifesto periculo se exponere, st. eue quimia quidem expreta succo edas, certe non ossicient, sed nihil prorsus nutrient priuata vixi rem pinguiore pari reliqua non subacta. Quod si dulcia sint ut ficus, & uuae maturae, pratat in umbra siccatis vesci,ut putrida sanie exhalante, dulce solum relinquatur.
utile est igitur in omnibus quae coqui possuntino ut punicis, nam haec siccari pro stati
143쪽
siat,aut peponibus, ea coquere multa aqua,& plurimo igne, ut Hippocrates sic vi M. uete bat. iusculumi abiicere, nam sic nihil habent mali, nisi ouod parum nutriunt: puri med. tredinem enim coctio detraxi cum aqua subsilantia molliuit, itaque huiusmodi tam . dulia si sic pCeparaueris omnino innoxia reddideris. Uerum cuin huiusmodi edu-lijs maxime persaepe uiressint,si quis medicameli loco uti uelit, crudis uescatur,seu paucis, seu ob utilitatem laeturam parvipendendo, inde peccatum emendando: quaedam enim urinam ciunt, alia illius molliunt acredinem, alia sanant uesicae ulcera,quaedam sudorem,quaedam aluum prouocanti alia aduersus uenena, ia lapidem frangunt,plura discutiunt flatus, quaedam abscessibi is prosunt. Ob id crudis
citra necessitatem uesci non licet, ubi peccare oporteat, aut morbos curare non re cusamus: tum uero uix quicquam alimenti exhibent clam cruda mandutur. Eice
te ut Elephanto uita ex crudis plantis, seminibus. earum, ita homini ex pane co-cctisq; plantarum asparagis, fructibus, foliis, radicibus, solis floribus uesci impuneo licet ou substantiae tenuitatem,dum crudi sunt,nam com prorsus neo substanti atri
ullam habent,neque uires.ldihi, o . .. ignis ergo opera in humidis coquendis utilia sanLuelut pomis,ac perfici colo ne: scp, cum etiam diu resistant: nam folia uruntur, scae lac, dc musium optimundi igne euadit: humida enim omnia haec sunt, ignem msustinent, remeliora sapore
cocta evadunt, re odorem bonum recipiunt. Quaecunque uero sicca nimis ut te glimina, aut tenuia,ut solia,aut quae salsa evadunt,aut amara,aut iniucudi odoris, e lixari in aqua debent. Quaecunque tamen ardent ut uinum,&oleum, igni admo-lieri non debent,siccat neque mel quod amarum fiat. Ignis sicciores omnes res recdit,calidiores non ita:quae iuncta sunt separat atque ideo tenuiora ex parte, expa te crasitora efficit. Separata autem permiscet, ociungit, quae autem elixantur,moLlia fieri debent,sempers saporis qualitas, atque odoris consideranda est,ut iucundi sint: sin uero succi causa elixentiir, aut medicamenti, eum ipsum quod incoquiturius recipuerisiodore, atque eustu: si cibi ut odorem,atd saporem induat, consum ptis omnibus reliquiis horribilis si icci, nam succum usque ad hanc diem non horri bilem nullum noui. Cum salsum sit ius,iam corrumpitur,terminus ante esto. ire assantur tenuiora esse debennae multo igne circundati scilicet flamma,sed non diu, aliter torrebis, non coques. Qitae mollire expedit, aquae mergenda sub cineribus multo cum igne,breui post cinere calido sunt excoqueda: oc si urantur denuom defacere, ec circunuestire charta madefacta. uolumus alere elixanda no sunt sedassanda,uel in iure sunt coquenda cum operculo. Assata melius&plus nutrisit elixis: elixa humidius praebent alimentum, in facilius separantur. Ex iure aute plus etiam assis nutriunt,sed non melius,melius tame aqua elixa, facilius assi difficilius elixis subiguntur. Olea quaecunque incoquuntur,aquam me corrumpatur admiastam habere debent: sic re quae uino,uel melli. Acetum igne acrius euadit. Qine u runtur si crassa sint erodunt,si tenuia, fiunt minus acria, exusta scilicet ignea parte. Aes ab igne deterius euadit, di amarii citiferrum non ita,aqua melior ac tenuior fit.
to. M. s. Allium Hixum delinit fauces, ta porrum detergit illas, dicebat Philolaphus: acti a W 3 o. enim fiunt meliora,quod aqua prohibeat ne exurantur. Qitaec I humida sunt. igne fixo indigent,scilicet craticula, ut pisces, quae sicca humido scilicet elixatione;
quae mediocria ut carnes mobili, ut in uerti.
Multum igitur aberrant homines in ordine constituendo uictus, nam qui ultimus est, reminimus, eum secundo loco ponunt, maximum aute ultimo. Siquidem nihil est deterius quam plurimis atquei utimis Mis repleri,uelut carnibus,oin ca sed piscibus. Minus malum repleri pecsimi ides radicibus, oleribus, caulicu- MA Boia ibis. uiam uere. lis, fructibus. Minimum autem eisdem vi. Bonu Cibur . Maluemur. i. coctis moderate, interdum aute crudis, i . Nais m,denuic mi ure triare in copia medicamenti loci uelut se . x. Repleri. Erehc rem ni cultis, aut cardui structu . Et maxime
cum homo se exercet, avi sudo utina,scabie, ulceribus, aut haemorrhoidibus p
144쪽
purgatur. At si eum exercitio semel in dictane solo, leuibus cibis utatur, aemo
dice, quales sunt me saccharum,uuae pastae, fruetiis amygdalarum, pistaciorum pi- prius humecstari, tum olitis palmulis, nucibus, aut quod melius m his omnibiis, uuis passis. Quibusdam etiam conserunt ficus siccae, mala punica in huius modused optimus est cibus ex amygdalis cum saccham coetis: coenet autem modica cum carne, aut piscibus bonis, praesertim assatis, is sane uitam incolu, mem, ac sensus ad ultimum deducit aluum, quem modum ut optimum omnes probarunt. At dissentio est de alijs ut dixi, sane cibus qui midus medicamenti uim cem obtinet, aut etiam si coquatur, est sceniculus,asparagus, petroselinum uulgareriat absynthium,borago,carduus,5 cichorium. innoxia cocta beta attriole,cho' T'rago,rursus bulgosum,&malua oblinini.
iaecun* modice nocent si cruda edantur, ea in exercitatis sudore discutiutura ii non,pariunt scabiem, pruritum, lepram, ut 'gram. ae autem magis - , Ulcera, haemorrhoidas, leuem poda-
imagis no i est ciunt cibi appetitu, Scinfirmum reddunt cor, .
yias. Veiora autem sunt, quae febres acutas, aut diuturnas generant,ci abscessus his longe peiora, quae uitiant iecur ac uentriculum generat in malum habitum totius corporis,morbum regium,aquam intercutem,carcinomata,elephanti asina resolutionem, hyderatione,c tale ae surditates ac uesicae lapides. aue uero his deletiora sunt,iam non sunt cibi nominandi, sed uenena, il quibus omnino abstinendu est.
i decimque igitur male olent pessimi sunt aliment et ex uenenorum ge/ - m e me: ae auteribole olera per se nil nutriunt, aut omnino ferme nisil. khio sistra optima autem sunt quae coctione bonum odorem recipiunt, uelut caranes pyra, Scotonea, A pisces astati ac pactus,tam recens. Quaecunque autem male olent, postquam quis illa deuoraue. ruris menexhibent alimentum uiridia no perfecte subiguntur,siccata autem incidunt humores,& fla tum discutiunt , cocta te
niunt arteriam,maxime porri, tum uero ci alimentum referunt: sed odoris grauita tem exuunt. Quae uero per se bene olent,aut iucundum per se, aut aliis addita retinent saporem,ea condimenta appellamus.
Cuiusmodi sal quod aqueum est,& rubia melius est, lapideum nimis acre et olea ,
oliuari ae ex eo quod est ab uvis im maturis expressim omphacisi appellatum, ex acerbis aut uuis omphacium,sapa,acetum,mel,laccharum piper,stin iber nu mo'
rillica, macer,utrum s cardamomum, crocus maxime orientalis, cassiam quam ci-namomu vocamus,xiloaloes,moschus,amomum, succi mali medici, limoniorum arantiorum,oxalidis,mentae oetimi siliqua rubra, coriandrum, anisum, sceniculus'
aqua rosacea, uuae pans maxime sine arillis, petroselinum uulgare, saluta, sinanis'myrtus, san thali, garum,ius,adeps,butyrum, lac alia 3 alijs gentibus. Ex compolitis autem praecipua alliatum, acetarium, botanon re ius nilarum,sinvula enim ex j qiraturrex rebus constant, reliqua sunt infinita. Alliatum allio, tile, nucibus. v pane. 'cetharium olere quouis crudo ad madendum grato, sale, oleo ec aceto. ech rim Potanon, gingitare, sal aceto,succo Oxalidis,uel mentae, uel petimulii noti aut ori Furium mi. Ius autem nigrum ex Caelio Rhodygino, ut etiam ab Athenaeo accepit plura sim accipit.Fanguini enim ad icitur laserpitium, sapa, uel metuet lac, ae caseus ci in o Hs doratis tot is, ae aceto: sed ciuidam plura ex his nam frustra. Pinguem enim sapo. rem prellat sanguis hoedi, uel leporis, odorem laser, ut alliis, foliis non indierat sana T MAdulcedinem: acetum sapor acrem. 5 acidum, si caseum addas, fit unum substam si tia,re lapore. vincit enim simul caletis, odores aloe sapores hoc cogendo, illos rotundendoecibi enim ab , caseo misti dico, ec non ulidi sunt, uelut potus, ut qui elingua ducluat. Hoc ius laconici et hypposphagna et hyppocrimina dicitur apud V 2Galenus autem album ius dixit,quarto de tuenda sanitate, quod constat tap. i o. oleo, anetho, porri modico, ut ad eundem numerum redeat res. At de uiribus
145쪽
singulorum dicemus, nunc sussiciat admonuisse pros, tum condimentorum es ut lint suavia,e facile parabilibus,re commoda,tam in aduersa, quam prospera u letudine,cuiusmodi est quod describemus inserius,dum de uictu sinum agemus.
De Alimemis,quod ex tribus Amantur. cap. XLIII.
Ed alimenta omnia, seu potus, seu cibi e tribus sumuntur,terra, aqua, s mine. Terra plantae omnes,tubera,&fungi. Potus autem uinum, que lex succis fructuum conficitur. Aqua ostrea, conchae, et ad id genus, tum potus est,ipsaniel: e semine constant omnia alia animalia, potus a tem lac.Manifestum est igitur tria tantum es legenera potuum secundum naturam: aquam, uinum,Sc lac. Eorum quae ex terrea oriuntur, tres sunt omnes differentiae iuxta genus,agreste, A domesticum:ii ixta species caulis,aut asparagus, Sciuxta partes quae quinque pr. ecipue sunt,semina sicciora,duriora pin lora, quae sub cerea lium nomine a Galeno comprehenduntur. Quorum cum sit frequentior usus, Galenus suo more integrum uolumen illis dedicauit. Frueius, radices, soli re cauliculi seu germina,vel asparagi, aut turiones.In his quae ab aqua proueniunt, cum omnia sint agrestia, tota pedantur,una relinquetur disserentia ex speciebus. At ex a nimalibus eaedem generis agrestium, Sc domesticorum: dico etiam in eadem spe, ici eis specierum inter scdemum N partium .Et uelut in plantis succi, ita in animali . bus,lac quidem animal patientibus, oua caeteris piscibus, auibus sanguis con muniter omnibus: sed de condimentisorius agendum erit. Desporedulii. p. X L illi.
Dulii, por Ulcis autem sapor, ec pinguis, solum sunt in substantia uentriculo amica
rapistis Ut diximus,ae omnibus membric naturalibus, quia talum ex lituusmodimitura sunt Sunt autem omnia membra naturali . c.. ut aluntur, sed omnium tamen primum iecur, post uentriculus, ct intesibna, inde uenae,& sanguis, post lien, renes, & uesica utraque, nam quae urinam continet,magis patitur,at bilis generatio frequentior est. Causa ergo horum est substantiae bonitas: pinguis enim sapor, oc dulcis ab humido puro, concocto semper fiunt de ideo soli in optima substantia repossiti sunt. Sed pinguis in crassia, dulcis in tenui sempenob id etiam melius coeta substantia dulcis, qui pinguis,minus tamen b ne nutrit,quoniam tenuis est. At in melle oc saccharo hoc perspicuum est omnibus
modis, tum ex generatione, tum quia celeriter nutriunt, tum quia parum Sc admodum: eo etiam iit ut dulcia coctione omnia fiant deteriora . pinguia ad certam usi metam meliora:tenuis enim substantia iam concocta, ec pura ad ignem posita in
lior fieri non potest.At dii humido insipido iungitur,melior redditur inutili absum parte. Sic saccharum igne melius esiicitur, persicitur: in fornacibsis, secus si sola' emtum tum coquatur deterius es scitur,ut etiam mel, ob id occharum ut cum at is humi- , discoquatur, postquam concreuerit, non minus melle postulat. Unde etiam exrat in m musto oc melle coctis,sit mellicratum,absumpta humida parte inutili. in lacte qiioque idem accidit, nam aquea parte consumpta, sapor minus diffunditur, quam brem lae coctione ut etiam saccharum dulcius euadit, ae ob id etiam melioris ali menti. Et qui oua, lac, ae saccharum coquunt, cibum efficiunt maxime iucundum gustui,5 optimi nutrimenti. Sed ec in lacte dulcedinem in tenui substantia conti,neri hoc argumento deprehenditur,quod neque aqua eius, neque caseus, nec bia, Melluisti tyrum dulce euidenter est, sed solum ea pars quae spumosa est, quam uocant M
uiolani lactis mel, id est,dulcis pars lactis, quae adeo tenuis est, ut minimu illius pondus cadum magnum impleat: si igitur dulce, & pingue, in substantia pii ra,ae concocta posita sunt,bene quidem ambo nutriunt,sed quod dulce est, adeo palum, Ut male Galenus dixe inomne quod nutrit dulce essena pinguia proprie bene, re astatim nutrivi, at natura multis dulcedine miscuit, ut animalia deciperet ad proprium commH
146쪽
commoduin, assius ergo ec liuinidius cum siti pingue, dulci:hinc fit ut pingue coctione temperetur,fc mollius euadat, ideocue etiam suauius,oc melius, pingue eat rius deterius: pinguia autem, redulcia, obstructiones in epat ac splene generant pinguia ercum a natura ob delectationem antequam sint concocta attrahantur, iuxta illud dulcia obit,
Hippocratis tertio Aratorii Dulcis potus uiscera inflat: a splene uidelicet de epar. allant, me.
retur,oc ut calor naturalis in ipsum copiosus derivetur,ae coseruetur:tria tri
sunt, ius id praestare possunt: primum saporis pinguis sibi anxia,Postquam eii dul- odii poscis, nam ex his commode nutritur,accedit ut ex hac suauitat illuamPlectatur,diri- Aia. ticis retineata id ob id etiam duplici emolumento melius concoquatur, secundum contingit ex sapore astringente, cum a sicco illius authore, seu frigori coniungatur, ut in punicis malis, seu moderato calori, ut in croco na magno calori asstrictio iungi non potest,cum calor distendat uentriculi substantia in unum cogatur, S robii ilior ob id euadat.Tertiu fit ex odore bono,qui praeter id quod auocat a corde spiritus,aiecore sanguinem naturali familiaritate,tenui terrea substantia ignita conseris vatillum. Haec igitur omnia sun qtiae maxime prodessse potiunt uetriculo, ais ob id ut dictum es proderunt ad generationem boni sanguinis, d. nutritionem totius corpori benefacient autem proprie iecori,lieni, intestinis,renibus,& utris uesico neque enim alia esse possunt, cum robur uentriculi constet propria substantia, sa- cultatis modo, quo apte ad frictionem dirigitur, ut aduentu caloris a membris principalibus.Sunt praeter haec duo alia genera auxiliorum scilicet secudorum,uelut ex incitatio ieiuna, occursus aeris liberi somnus,fomenti di ea quae actu similia sunt. uelut praecipue coralius,&orientalis iaspis in tertio genere, cum dolore laborati rinacopa cum obstructione,aperientia cum materia disciatiatur his quae illam eua, cuanticum cruditate, uomitu, in dia, quicte, uinovsomno longior cum intemperierantra H at haec ut dixi languenti uentriculo solum debentur,illa externa sunt, aut secundaria,de quibus in quarto libro dicendum erit: collectis igitur rationibus, notatum tria sunt tantum genera eorum, q*ae utilia sunt uentriculo per modum cibi, familiaritate. sua, sed etiam tres tantum species dulce, seu pingue, ob sitimentum
astringens ob facultatem odoratum, ob calorem aduentitium, 'omnia eodem modo omnibus aliis membris, pr sertim naturalibus erunt necessaria,quamobrem
natura prudentisii me costituit, ut cum eiusmodi ab at is membris percipi non pocsentihoc ipsum omnium uice perciperet, atque ea lege, ut quae illi prodestent, prodes rei Sc omnibus alijs,&quae illi nocerennat is quoque nocerent. Sed scio quid dicturus sis,cappat is iuuat lienem,obest uentriculo,eupatorium,S iecur lupi iecori conferunt,uentriculo nemo dixit. imo ut uera fatear iecur lupi uentricii lo potius, ii 'm, obest. At nos hic de his disputare no instituimus, sed solum ueritatem docere, ea est quod non sunt nisi tres illi modi generaliter iuuandi uentricii lum, Sper se primo ' seu quodvis aliud membrum,oc quod ea ques uni conseruiit,una ex his rationibus,
caeteris etiam eadem ratione conitarunt, seu iecori, seu renibus nam capparis non iuuat lienem in primo genere,sed tertio, sicut neque iecur lupi . Id tamen detegit non leue arcanum, iecur rupi si quis edat, non iuuabitur,forsan etiam laedetur, si quis imtatur eo medicameli uice iuvabitur, quanquam sanum sit iecur, hocj idem in muturis experimur, uelut in passare troglodilico, in carne erici j, quae uiccata multum pocsint, cibi loco accepta infinitam exigui quantitatem,oc tempus. De eupatorio alia 3 aderanimis estiatio ipsum enim uentriculo no parum utile e ne excusatione indiget ratio. Ii messic se nibus dictis.in uetriculo autem admodum debili adeo, ut in animi deliquio ob hi tundum lactu
147쪽
me retria Sed iam caput aliud aggrediamur, solicet eorum, quae nocent uentriculo, atqueculo nocrat ob id omnibus mirilibris naturalibus: atque ea sunt duorum generiam, alia quidem duorum sarie quae his quae iuuant maxime opponuntur, alia quae noxam illi inferunt, ergo prichurim. inum omnia foetida uentriculo, sunt inimica, deinde omnia arida, cuius mouitat ligna,&lapide quoriam pulueres re si alioquin utilissima sint, uomitum excitant, sic margaritari ec simaragdorum,& santhalorum, ta ligni aloes, quanquam omnia haec uel mansi,uel in decoctis sumpta,illum iuuent, ec similiter quaecuns ualde mara sunt, uelut aloe gentiana,colocynthis,& cucumeris anguini radix, Quaecungue etiam immoderatam habent qualitatem calidam, uelut allea, caepae, frigidani ut portulaca:quaecunque nimium distendunt, ut potus maxime succedente me citatione, & statuosa omnia, quae etiam purgant, id ipso quod humorem prauum ad locum trahun hut aloes,& rhabarbarum,quae detergunt ualde ut nitrum. Negli Oravi nota. qui huiusmodi tam necessaria praetermisit, toti. . 'dealqs minus necessat sagens: pessime uero cum dixerit aloen esse amicis Aloet u hi lia uentriculo, quo errore inlinitos homines sperantes hoc auxilio se ad sene eui. --α. P uenturo hoc ipso consilio ante matura aetatem intersecit, quod etiat tioni consentaneues nam cicamarissima est aloes,&abominada,nec ulla in parte laudem meretur, praeterquam quod ad uentriculum parum aut nihil humoris,ti . . hi qua ratione solum melior est colocynthida, S cucumere asinino, oc scamonia: ea e cisio mic ' tamen ualde utilis uentriculo et possem corrigi odoratorum adi ctione noxam abominationis haec partim uera limi, partim falsa, nam cpiod utilis . sit hiera, saepe contingit quoniam ut dixi odoratorum adiectione tollitur maxima pars abominationis, quia uero non trahit ex remotis, hoc ipse minus nocet,quani
scamonium,uel colocynthis, quod purgat, tutiat: it ab non utilis est aloes uentri sit hira culo, sed hicra aliquando non inutilis uerumtamen & illa obest illi, ec uitae: obes Eueni iculi, & cassia nigra, quia multum excitat flatum per totum lientrem. Cum uero tria sint obest. Lenera medicamentorum purgantium, quae uentriculo obsunt, alia quidem quia et time ira longius trahunt, reuehementer, alia quoniam e genere sunt lacticiniorum, alia merito umie. quia putrida uelut agaricus,scamoniti aut logius trahit,& uiolenter, oce lacticini aera, ite uia tu genere est scilicet, Iolubilis planta,neque aloes,neque cassia nigra ex horum et uuulo obia ncre sunt, propterea agaricus peculiariter uomitum excitat, quoniam e putrid rum genere es aloes uero ut dixi obest uentriculo, maxime ob amaritudinem, si nim dulcissimum est naturae uentriculi iucundissimum, odiosissimum erit amaris sinum N inimicissimum, cassia uero nigra ob flatum ut dixi: quamobrem, neque hiera utilis est uentriculo, cur enim inimicissimum quodvis muneribus adornaos bis udi mittes, ut illi prolis,sic bonus Mesues dum nimium Galeno se credidit, non tasu, M sui, lum,non ad decrepitam peruenit aetatem, sed impla flore iuuentutis cum sua aloemtii rictus esi: tum maxime quod eo deuenit erroris, ut suaderet quotidie sumen dam esse: ergo cum offertur medicamentum, aut cibiis, uelis scire quod inter o mnia scitu maxime est necessarium, an utile sit uentriculo, caeterism membris nati ratibus explora saporem, nam scis tres esse opores uentriculo amico dulcem, pii guem, ast insentem,sub quo austerum quoque intelliges: nam austerus sapor pro ter id quod Herutaque astringentis particeps est, naturae plerianque etiam Deneuo . lentium est ergo si huiusmocli fue rix utilis est uentriculo, atque alijs, sin autem sum iit acidus uehementer, aut amarus ualde, aut male olens, pessimus etiam, si putridum oleat, &si omnia in oppositum concurrant, inimicum uentriculo esse scito.Praeterea acris sapor si sine odore bono fuerit, semper est eorum, quae sunt inimica Mentriculo,uehementer etiam salsius, sed non adeo est odiosus, uentriculo, reliqui sapores scilicet acidus, amarus,&salsus etiamsi leues sint, praeterea inspidus, inmmae si tu co- tiles sunt uentriculo, si tamen coniungantur cum bonis odoribus, uelut & acria moderatu uel cum sapore bono,austero scilicet, astringente, dulci pingui omnes di casu ium- utiles scin praeterquam quod ut dixi acrem oportet semper ex aromatum esse miris . , nere utiles erinit. aeculis etiam ualde sturae coetionis sunt, in Ra uentriculo
148쪽
libentur,quoniam non nutriunt, ae laborem illi magnum praestant, ut pontices Duces, quas appellamus auellanas, & amygdalae, quae non etiam alii letionis sunt - participes: sed huiusmodi trita subaeia,coctam mutantur. Cilitiae igitur obsunt, Sc prosulit uentriculo, magis etiam abs thium, nam praeter id odoratum est: quamobrem praestantissimum ponticum quod sit odoratissimum, oc in unaqua; specie eius praestat,quod ex oriente aduehitur, sicut re plurium aliorum medicamentorum. Cum ergo materiam medicamenti purgantis ex uentriculo Higere uolueris, ut illud iuuet primum explora humorem quem ducere uis,3c ut illi conueniat, de inde ne longius trahat, propterea oppoponacem no dili inius, quamuis uitreum humorem educasiquia non minus adipium trahit aliutide, quam ex ipse trahat ad
intestina.Tertio ut sit intra canetesos contentum saporis,atque odoris,lum uero iu- .vabis uentriculum,oc expurgabis quod necesse est, quod si nullum tibi sit in mani bus medicamentum eiulinodi,tunc eliges quod uitio carentit tamen humorem educit,uelut rhabarbarum astringentem habet facultatem, amaritudinem non uehementem, odorem non probo,non tamen uitupero: quae igitur uitia sunt in huius , . modi communia,sunt quatuor.Primum est,utnon educat eum humorem ut pote, pro uitreo tenuem pituitam,secundo ut debiliter,ater parum, tertio ut non ex pr5- Lundo scilicet ex tunicis,quarto ut alium etiam humorem educat quam uelimus, Scitibus sene primi' si tempus non desinpraeparatione occultimus, incidendo, & at, tenuando, permiscendo cum bono alimento, fouendo calorem, excitando, inaedia
praeterea: at sitempus desincum aromaticis, o ast ingentibu As incideri tibiis illud
componemus, selectum forma, regione, aetate, quae uero astringunt se odorata Nax moeristi. innae amica uentriculo uelut nux myristica, non adeo amicum gario phylum, sed ta uentricii cmagis astringinta est odoratum, piper autem longum sncidit,&attenuat, cui ferme Cinta. simile est,gingiber,&macer,& crociis,his flac, quae familiaria fiunt, iuxta opportunitatem utemurica aere autem oportet,quae putridum habent saporem, licet latentem,quamuis dulcia sint, nam re ephemeris radix dulcis est, de tamen o dit, sed Nodor putridus etiam si bono cum odore alio, aut sapore, it conitin scus, malus est. Ex his ergo agariciis ut dixi esse tridetur, sed ubi coctione 5 maturitate candi. againindissimus factus fuerit,ec expers prorsus abominationis, summum est praesidium in omnibus humoribus educendis, educit alitem illum solum,uel qui pedi ac uel quimperabundat, cum praeparatione ipsum similem effecerimus, uel iit si pituitam uo luerimus educere gelidam Sc muccosam,multo Tin Tibere,oc melle pr parabimus: sin autem bilem,sympo uiolaceo,absynthio pontico,quae macerabimus, ac iunge- M .uius, absinthium enim pituitam cohibesibilem herberis, probata initur medicame ' . Sta seligere oportet, si simplicia non habeas uelut pro pituita mucco ea, viticae se H mei iridis radi terebinthi,resinam, thymum, oc melanacardum, ast ego resina esι 'Pm praetulero. Quod si is dicat, non ne si amarus sapor inimicus est uentriculo uti lius est quod dulce esseq& astringens absynthio,velut cotoneum & sorba responia demus cotonea esse ob hanc causam cibi ratione utiliora, non tamen ut medica mentum,quoniam absinthium modica illa amaritudine bilem purgat obstructio nes. ape inquae facultates cum astrietione iuncti plurimum attenuant. laboran rem uentriculum, lefacit etiam moderate, pleri r autem homines potius laborant uentricii li iugidate, quam caliditate,sorba autem mala sunt, quoniam frigidissima, ec muccosum humorem, dc uitreum generarit mec sunt dulcia a natura facta, sed putredine ipsa,quam uentriculo inimicissimam esse dixi.
maximum malum est: ae in uentriculo manifestior, sed leuior, at crudita, Han qui si paruasit,corrigi potesta securida coction deinde solup icordio.
rum,ci cibo caiidiore, aurinedia,et lamno:sed si grauior itomim,aut me. Cruditates dicamento, at si iecur deliquerit tunc articulares morbi, hydropes, morbi quomodo eos
Wilii, sudires, calculi, Occia, abscessus, obsiniistiones semper, & in tertia hereca, & ut a.
149쪽
usitates leucophlegmatia, unde saepe in unum coeunt, siue ratione comitantibus, altero tibi quomodo terum moAum,sed de leprae,elephantias impetigines,&uitiligines: cum uero Oecore emta. cerebro, destillationes omnium generum,comitiales,siderationes multiplice qui
omnia adeo nota sunt,ut iam de eis sermonem sacere superfluum sit: sed de his quc restant,sicio loco loquemur. Quae nunc tractanda sunt, ea sunt: quae nam, cum corpus occupauerit cruditas alio cibo superinducto, mistio subsequatur, neque enim non solum aequaliter laeduntur, sed neque omnes: quinimo etiam Princeps lax dat ea quae aluum subducunt, uerum ei qui longa uita inii cupit, omnino haec in stio cauenda est: cum enim concoctu sit ex parte quod iam est in uentriculo, ali vcibus superinducatur,ptimus aut secundus perfecte cdc'qui non poteri haut prior nimis excoquetur,deinde dissimile alimentum erit amborum, etiamsi probe con ficiantur. Unde nescio quae maiora damna sutura sint, aut eius qui optime sic concoxerit,aut illius qui cruditate.8c morbos ex cruditate nasci solitos patitur, hi quia eo milicra dem manifestiores,illi magis insanabiles re diuturnitati uitae inimici.Ob id optime
uises nona sibi suis cori sulunt qui cruditates in domum non admittunt: uelut nec sures, nec mi ere, serpentes nec hostes suos. At cruditatem illam uoco quae ex mistione ciborum a
cidit,uel multitudine, uel pinguedine, non illam ridiculam, quam fingit Galenus
in rusticis: quorum magnam partem videmus bene ualere, oc aliquos etiam ad eo tremam senectutem peruenire,quod nec ignorauit Galenus . Atii utinam no magis interirent immodica exercitatione: oc postquam incaluerint dum uentis se eo ponunt,& uigilia,e madore, Sc ciborsi prauitate, cum pane utantur pauci triticeo, plures sursuraceo,deteriore., tum fungis,ec agrestibus oleribus, adeo ut etiam to tae uillae aquis stantibus utantur,nam cruditatem aliam rustici non patiuntur. Sed
Rivim ut ad propositum redeamus: cum tres sint coctiones, aut plures necue enim his di im. sputandi locus est,sed docendi: neque hoc scire hic propositum est quotquot proponantur,quod de prima dictum erit, de omnibus intellectum esse oportet. Cum ergo cruditas adest, seu in uentriculo seu in uenis quae sunt ad iecur(nam de alijs ut iam dixi eadem est habenda ratio iuxta prvortionem illiust cibum* sudeni dixeris,quibusdam sane quibus re felicissime cedit, uomitus tacitatur, ut talio de
illud evomahcosulito Galenus hoc faciendum dulci uino, Quod si sacerepraesicumihi non melius fieri posse uidetur: nam neque uentriculum laedit, neque qualitatem habet excellentem ,hsuaue est, de in uomendo uentriculum non laedit. Alijs maluae, Sc hetae, in usu sui it quibus uomitus quem etiam in canibus abhorremuti disiplice subluunt enim aluum, Sc minime nutriunt quae ambo quisquis delinquat, minus certe mala sunt, quam si in uno eoru delinquatur: sed parum nutrire melius est quam aluum subducere. Qui uero more mulierum exiguum, sed nutriens alimentum exhibent,quemadmodum oua,seu duo,seu etiam unum, tales plurimum dellinquunt, sed multo magis qui copiosum,Sc abunde nutriens exhibetur, nam in , senibus mors nonnunqua eadem nocte sequitur,in alijs morbi laethales. Vidi ado. lescentem,qui ex huiusmodi incontinentia, statim in abscessum iecoris incidit, que
ego magna illius fortuna rare sanaui. Alij uero quibus haec non statim continbut, uerisimi se estingetia mala superuenire, quibusdam paulo pest, quibusdam multo, Mi 'vi enim quibusdam sero: in ista; enim cibus trahitur ad iecur, quod concoctu est, transit in ei Ma trahitur cinguinem,reliquum hae es,3c obstruit inde post aliquod tempus febres, aut mora
ad sec. r. bus regius, aut abscessim fiunt, uel hydropes: si autem transierit, quando me propellitur ad renes, si non ex nutrientibus maxime fueri hoc calculos generat:sed si te nutoria; atque dilutior,transit ad articulos, generat* podagram,quod si in contermino coctionis fuerit ut possit ad membra trasire,hoc peius est, nam solida ipse domist. bilitate, praesertim cerebrum,d
miseria indulgentium gIllae . in qua optimum est quod pessimum ilhi putant, nunquam sallente euentu. v erum quibusdam ex lonis consiletudine hoe factum esuxit prandentes,dein de nondum cocto prandio, leuem sumunt coenam, uelut solum
panem ex uino,inultiso annis ita dea heum uidetur quo si esse se habeant, ia
150쪽
Ateium non aegrotent. De quibus non habeo quod dicam, cum in hac consuetu
dii consenueim Vante enim proculdubio mutanda foret, nam neque mutare iani inclinan te aetate consuetudinem tutum est: ned omnino absit inere a cibo suaserim, quoniam uentriculiis a maxima repletione ad indigetiam quotidie peruenit: neo tardare coena donec concoxerit,uespertilionis uitam agentem, atq; in omnibus his eum irianifeste deterius sit habiturus, seruata consuetudine occulte magis laedatur,
propter id quod dicam non habeo, sed uelut qui claudi nati sunLaut caeci aut in it uentam perituri, ita illos infelices dixem,quibus tales consultores contingerunt. ordo messariis sit. c.p. L v lxi Iedinem auteni in cibis esse necessitium, imo non necessarium si simplici e sola eLat utamur cibo manifestius quam ut dicant: cum enim simplex fuerit cibus, Whra,rdinem nullum requirit ad alium comparatus exigit tamen primum lio rem raeordinem, ut sumatur consueta hora: adeo ut si immutetur multum ob quomodo ho.
est hoc solum omnia bona iruta facere docuerit Hippocrates in secundo de Ui l τὰ . , ...i. iii in acutis, sed est oc alius ordo, scilicet ut eisdem utantur cibis, consuetiscue utan- , s. tur quod melius cocoquant, ec si deteriores quam meliores, sed non cosuetos, hoc , i. enim ibidem etiam docet. Tertio ut sit ordo ad potum,nam cum bibere sit necessa- si potis ei borium,oportet rein potu seruare ordinem. Et si potus cibo praemittatu concoctio rhaeaei fatu ini pedicii LS si semel affuetus,bis,terue bibat,nec tamen plus ostendetur Et si plu- ί- ries, semel tantum bibat octantundem, haud cocoquet, sed cibus innatare uidebi- . aio.
cur in uentriculo, ut ipsemet noxam erroris sentiat. Porro quantum conferat ordo soti.
cum multitudo ciborui assumit uneorum: uaria genera sepe meo malo didici,nam uuae Creticae a cibo assumptae, o longe magis sicus, mihi euertunt adeo uentrici liim,ut sentiam nil prob( concoqui Sc si hunc errorem in coena admisero, non do inio nocte, si in prandio, cogor abstinere a coena omnino, haec tamen ante cibum an impia iuuan cum nillilii oceahat uuae passae Creticae etiam plurimis conserunt milii adeo ut sine illis esse non Ossim . Quantum etiam abstinentia, simplicitasq; ciborum cos eran& delectus,ostendit uita Hebraeoriim, quibus cum nihil shquod ad uitam producendam faciat praeter abstinentiai nam in perpetuis curis uiuunt, toti odis apud omnes gentes oppressi,dc saepius coguntur irasci, Sc tristari ob iniurias quas quotidie S a prauis iudicibus,oc ab imaebis Christianis, Maii methid cui
totibus patiuntur, neque exercentur, habitantin in locis parum commodi liuini Iibus, aere sit caro,hurrudiorem, S impuro, in musta eis desunt necessaria ad cor potis salutem: hoc tam es bio freti abstinentiae auxilio, luam Ut credo inopia,ac de te eius peculiis illis parit, nam semel in die contenti sunt solo pane, Sciusculo,in cor na autem plerutim modicum carnis allum unt: nunquam uarietate ciborum gaudent, nunquam carnium in tittitudine sed ut dici solent mensae eam ostenduti nun quam ebrietatemec memini me uidisse unquam ebrium Hebraeum, nec audiue qui uiderit, mi hoc modo etiam educent filios, quanquam multa in uictu admittat errata ciborum malorum, im deest caro, panis sine semento prout lex eorum tuis iheni auari mulieres summa etiam hyeme frigida, Se in ea degere multi ad nonagesi mum perueniunt annum. Veniat modo aliquis seu sub aequo, seu sub iniquo iudi ce,nam neminem tam fore impudentem spero,qui nuges balnei de tot exercitationibus,toties g repetitis,tum frictionum generibus squarum historiam si modo re censere debuerat, opportunior sane fuisset, ubi de curandis morbis agit, quam ad conseruandam ualetudinem, cum multi ad extremam senectam perirenerint pro
sus infricati) cum tot apollicraptis unctionibu balneis his monitis at* praeceptis eo risera hac iudicet. Dico igitur cibos iptas ac potus alimentum sibi simile genera re quocirca ex Aedis, diu sum chyluiri, ex chylo diuerso, sanguinem diuersium e cibot O radditi eisio sanguine diuersam substantiam solidiorum: ec ut in primis coctionibus di- tis alimet uersitas no obscura: ita quod obscurum est in tertia, magnam habere ac correspon- sibi dentem uim ei, quae in prioribus: non secus ac quae ex circumserentia tendunt, in herae.