장음표시 사용
161쪽
praebent alimentum corpori nostio,qus neg crassi,nec glutinosi sunt succi,ex quia bus sanguis generatur status mediocris,cum ualde tenuia rut diximus uitiosa uiata, quae ex eis nutriuntur imbecilla, atque macilenta corpora reddantur, ob exigo quod dant alimentum,qualia ex dicendis colligi poteriit . Eadem ratione dicendae v,M e. u. erit de calidis,fiigidis humidis,& siccis. Calida enim ualde, cum calorem nostrumc- ..itanda. accendant,ac corporis naturales la umiditates exsiccent,at absumant,ut Galenum primo de 'emperamentis, ideo euitanda sunt, inisi forte corpora ualde frigida sormi in tempore hyemi ac regione Boreati,qus tamen pauca esse debent, atque raro as sumn quicquid dicat Galanus, ta ea non solum quae uirtute, Npotentia nimis calint i ti u 'sunt,uerum etiam ea,quae licet temperatissima sinhactualiter tamen multum lida percipiuntur. Ualde etias rigida actu,uel potentia euitari debent: si igida eniim omnia naturae sunt inimica, quae Sc si aliquando a iuuenib. superari uideantur,cum tamen aetate coiistunt in multos,& diuersos morbos incidunt chronicos,os articin- lares praecipia iuxta ilhid Hippocratis quinta Aphorismorum: OFrigidu est inim iaciam neruis ossibus, dentibus, cerebro, spinali medullae, dcc. ut ec Galenus tertio Acutorum,licet in corporibus calidis, tempore aestiuo,ac regione calida temperate iiditas. Pro sanis authoc c
administrari possint, ueluti ec sicca, ubi dominatur humiditas.
me temperatis corporibus,eligi debent cibaria, ad luimiditatem lcmperatam dedi nantia, iure non modo utilia In t uitae, sed etiam neces laria, cum calido & humido nutriamur,ut author fuit Plillosophus primo Metaphysicae:eorum tame superflui tales cauere debemus, cum facilis sint corruptionis. Omnis autem repletio qualis Ru s' l fuerit, sei et mala, iuxta illud Principis: somnis uehemens satietas,& c P - calorem suffocat,& extinguit, quemadmodum excedens olei quantitas exutii' rum flammam lampadis ideo nulla est deterior commestio,ea quae stomaclii grauia talem facit. J Quare qui natura frigidi sunt uentriculi cauere debent, cum maior lo-m r cpeis insit cibi appetentia, quam concoquendi facultas: 5 siquis, exeriti gras p praeas sumpserit,ec grauitatem sentiat, a cibo die sequenti abiuneat, ec ' qq- longo utatur somno, uarietatems ciborum mitet, cum maximam inducat uentri-qM. 2 inquietudinem . ut Galenus tertio Acutorum, di primo de usu partium, cum W' , nihil deterius sit, quam diuersa nutrientia simul adius re: uelocioris enim iunt T corruptionis, ta non minus, quam si quis cibaria crassa,& dissicilis concoctionis anteponeret lubricis, tacito penetrabilibus, ac facilis coctionis. isis tandem unia uersalibus, quae ad uictus rationem pertinent, relictuum est, ut ad particularia e scendamus, ac desiirgulis cibariis in i pecie, quae nostris temporibus in usu habet tur, sermonem habeamus, & a pane prius initium faciemus, uelut ominum ciborum seindamentum quem optimum esse,quantum reseraudocet Galenus,oc Princeps, ut infra uidebimus.
Anis tria sunt discrimina a grano a parte,ec a praeparatione. Granorum e quibus panis conficitur plura sunt genera. Triticum, Siligo, milium,oc haec maxime in usu, praeter haec surgum, oc hordeum fieri potest, ae ere Tea,ac ri To,atque alijs multis. Omne enim granum,seu legumen quoaedi potest,dum molitur, ac pinsatur,ta coquitur transit in panem. Olim siligini gra-μ ρ et tia maxima nunc frumentum omnibus praeponitur. Sed ex siligine siligineus, iam . rum ex flore fiebat tritici. Circa hanc disputationem multa in Avicennae Commeri qm 'p publice sum interpretatus,docui. Optimus igitur e tritico,& qui ex similagine, alij praserunt florem farinae, oc qui optime praeparatur, leuissimus. his est: nosserinae tritici aqua decoctionis radicum lupullorum excipitur, optime pinsatur,fit mollissima pasta, adeo, ut uix in panes formari possinadditur sal, multum fota
Uetur,ac diutius reliquo,sermentum est moderatum,coquitur inbeleuiore. Hunc uocant Germanicum, quo ego utor etiam pro aegris. Qtiod si rarinae eteae pars te
tia addatur, curabit etiam hyaropicos, nihil in concoctione prima prorsus negocii
162쪽
exhibens.Partes se ins etiam olim quatitor,ut Celsus ait,erat flos,quem putant no-- mine siliginis significari,Sc ut purior,ita facilius concoquitur,ta plus ali iud magis obstituit. Post ex simila,inde quod Graeci uocant oc ex polline infirmissi.mus panis. Praeponendus est optiine fermentatus,optime suba eius, sed ec medio. Prooe. Alim. iter molli pasta re mediocriter coctus. Nam hic etiam satis spongiosus est, de satis cap. r. leuis ponderis cum leuissimus haud bonus sit. Sed oc ratio habenda est eorum, qui , .utuntur: ossor enim duriore,& magis nutriente, ae ponderosiore egebit, qui uentriculi imbecillitate laborat,quii starrhis iecur paratum habet, leuissimo,spongio- ibo indigebit. Aphtopyros indicat naturam inam cum totum frumentum contineat,&furfuraceus sit. verum scpanis totidem partes erunt,criista prima, quae pa- pati v parietrum alit, dentibus incommoda, maxime imbecillibus, praui, oc biliosi alimenti, a/ qua.deo ut facile amarescat: medulla, quae nisi bene paratus sit panis, admodum mala est, obstruito, quoniam lentum praebet alimentum, e obstruit,mista tenctis, quae uiati. duriori subiacet in omnibus pene panis speciebus optirna, A media crusta, qua e Fanu pars cluas crassas interiacenoua in panibus uti praestat, qui male conditi sunt, de hac ego melior. assidue utor. Est enim buni, mediocris alimenti,omni ratione dentibus,dc uentriculo commoda.
Optimum panem ex consciendi modo describit Princeps redicit illum esse inranor seu tanur coctum.Est autem Tanor figulinum uas,otiali quasi figura oblon, at protunda,sed non in acutum tendens,crassitie digiti, longitudinis trium cubitorum, latitudinis duorum, altitudinis unius, aut circa, ec in summo tendit in rotundum, habeto foramen angustum, per quod exit fumus: iacet atatem clibanus super lateres: circum circa, extruitur laterum strues, cui ignis supponitur, e sub eo etiam, quibus accensis pars intus ponitur, ut totum uas incale,
crat,inde pasta in placents formam digiti crassitudine imposita,
exterius, at T interius aequali ratione coquitur, ut panis fiat incomparabilis, occluditur autem superius foramen.
Panem prsterea optimu esse ait Auenetoar,qui sit eiusde diei ire pretemo facile enim siccatur, ae durus fit: pessimus calidus: si non aperte refrigeratur, longe sui libri.
deterior euaditi ergo cum in aperto debeat restigerari, oportet ut eius usus sit ab ho pauirat .ra, in qua extractus est a clibano quarta, ad x x iiii. secus siccessit nimis, crusta
autem crassior debet elidi: medulla intima raro est exacte coisa, optimae sunt pa tes,crusta media, qtis sub crastifc exusta latet,&alia quae duas extremas ungit,uocatur a Mediolanensibus rorio, Latine limbus,seu laterarius,&medulla quae alterutri proxime subiacet. Cum autem mora reddat illum siccum relatum humido aqueo, etiam difficilem reddit ad concoquendum, ingrati quoque saporis, ecqui dissiculter manditur: r sic pessim tra autem qui ex mora muccosus euadit. Cum ergo ae durus,&siccus ex in mora itidemst muccosus efficiatur(hic male olet, prauus admodum est, necesse est muccum siccitate oriri.Quomodo ergo quod etiam in panibus obseruaui, Cn. P 'ii i 'macta id quod uerisim ite est, ex sicco facilius putredo oritur: an quia non in sech, sed do misi cat. in humido ut par est muccus orituris ed humido extracto, aut extrusis a calore uicino putrescit. Indicio etiam est ita fore,quoniam talum exterius, ae intus in cauitati-hus mucetat. la qui maximas habet cauitates, tum uelut bis coctus, sed integer, celerius persaepe murescit ob eandem causam. Et ita seruaturloco calidiore: siccum enim conseruat,'calor ut siccat etiam : sed ubinlurimus humor fuerit,ae crassus, tunc maxime mucescit. Oportet igitur calorem siccitate esse potentiorem et unde etiam in aere,& constitutione pini senti mucescit aeri expositus in paucis horis Et si primum restigeretur satile etiam mucescinae loco clauso,ob id quod nec potestu hementes siccari,nec refrigerari. Humido igitur externo, ec sicco interiore muces cit. At qui brumalibus diebus fit, in multos annos siccatus seruatur, nec muc reticum non antea calescat, quam exsiccetur. Et ob id mollior panis non facile mucec,'
cit,nisiin aere ualide humido. Est ergo mucor ubi j contigerit expresso humidol
163쪽
ac a calore externo putrefactio,interius autem siccato.Qui uult panis artobri coii- .festionena intelligere, uideat Romae, quomodo componantur, ac conticiantuc Tam bellae ex flore farinae pinsito,est tamen densior alio communi icet leuior, suauior, candidior, etiam si saccliarum addatur: alij addunt butyrum, tum , crassius efficitur. Ex optimo tamen confici debet tritico, non enim ex quovis genere, nec . ex quo uis loco, nec agro, nec ex quo uis aceruo, nec quocunque tempore indis e-renter capere nobis fas erit: non sane paruo distare inter se discrimine videmus sex ges,atque alias alijs antecellere. Italicum namj triticum Siculo, Siculum Germano, Gallico os, atque etiam haec eadem inter se bonitate certare animaduertimus, pro locorum differentia. Montanum semper at is eiusdem regionis praestat, tanquam magis perflatum Sc minus excrementitium: ec quod ex agro ucco, ei quo lex uti inoid metas : dii fert enim quod in siccis oc non pinguibus regionibus natum est, ab eo quod infertilibus, re pinguibus oritur, illud enim tenuiorum paratium est, Ac facile conficitur, mutaturj, sed minus nutrit, ueluti stante quae in locis exustis orti intur, quae cum pingueatne careant: dc nutritione, triticum album,Sclaxum enicitur, an quod in pinguibus ecfertilibus locis nascitur, copiosa oc stati damateria educatur, ideo densum &graue est, atque multum alit, sicuti quod in locis calidis oritur, quod enim in frigidis tenuium est partium, ec exigui alimenti. Et quod palustre est, alimento uacat: est. leuius, re uitiosum sanguinem facit, tiam cuius nam ponderis, caloris, constitutionis, gustiis, atque odoris sit inquirendum. Pondere enim cunctae commendantur fruges, ponderosumin probatur triaticum, in colore rusescens,cum nitore. Densum consti tutione,aciam iamnum, compactum ,& minime rugosum,quod si teratur dentibus,facile deprelieradetur sustus quoque naturam deteget, sicuti Sc odor. Quod enim praveolem es regusuit iniucunditatem assert, perspicuum est id mali succi esse, o difficulter con coqui, siten medium in aetate, nouum non laudatur, nec antiquum, nouum enim prae nimia numiditate, ac uisciditate,difficile concoquitur,ta flatus, ac uentris rugiatus generat. Antiquum uero siccum est,& minime nutrit. Mundum etiam sit agr ni sal is illaudabilibus, ut lolio, cicerculis, Schuiusmodi, nec aliqua mala qualitate sit assectum,ec eius farina, pro pane conficiendo optime sit emolita,et non adeo temnuissime, ut plurimum furfuris habeat illa enim nigrior redditur, oc sanitara n xia, ob subtilis sursuris quatitatem ei admixtam,ex qua furfuraceus fit panis, quem parum alere experimur, uentremi multis excrementis implere,& facile subsidere. propterea quod sursur levem habet detersoriam secultatem, qua intestina irritan in celerius ni deiectio, eius nain; natura calida est,ae sicca, ec mudificativa magis, quam satina, re paucissimum praebet nutrimentum, quinimo pessi iniun, cum ea nis furfuraceus melancholiam generentes te Principe. Quanto ergo panis puriore dc a furfure magis immunis fuerit, tanto meliorem generabit humorem, tardio tamen erit descensus. Quapropter farim sufficienter Ec non stiperflue molita esse cdebet, at crassi remaneant cortices, nec possint cribrari: ex huiusinodi enim fit pa nis in primo gradu excalefaciens, qui tamen copiosiore indiget fermento, non in men imperfluo, multacd subatione, alioquin illius massa lenta admodum fuerit, ocponderosum redde qui tarde dei jcietur,& dissiculter concoquetur, atque panis a rimo similis fiet, qui grauissimus est oc athletis tantum conueniens, de quo loqui tur Galenus primo de facultatibus alimentorum. Et quamuis aliae sint panis um-plicioris ex materia differentiae, ut superius diximus,quia tamen fere in usu non ii niunx nisi in maxima tritici inopia,ac insigni annonae charitate. Ideo si ciet no bis de omnibus egisse in Avicennae commentarijs: quae breui, fauente Deo, in lucem trademus, caetera uero prosequemur, atque de
164쪽
cap. iiii. Hondriis nostris temporibus no inueniri existimo, cum ex Tea olim se- chre n. tet dicoco, id est, duo ueraria habente, ut author cit Oriballus in dilodeci- ivxtafinem: mo collectaneorum. Vnde uno principio incognito tot accidui errores,
ut nunquam postea possint explicari. id autem est cum a Galeno accipia, mus uires alimentorum, non disputandum quid illae uoces apud alio, nisi deficiat authotitas,tum uero ad proximos de eius linguae scriptores, in qui diligenter cuncta prosecuti sint ueniendum.Fieri enim potest ut gratia exempli chondius Gale, nino sit Hippocrasis chondrus,nec Pliniichondrus,Galerii,& sic deinceps. dii odsi in unum consenserint dubio procul de nobis ipsis, ec at is satisfactum erit itudiosis magis aurae populari quam ueritatis ipsius,ui non idem tamen momeriniinha- bebit lota Galeni aut horitas, quod omnium aliorum ad lucta: sussciet ergo docui se Chondrum fieri ex dicora, id est, Tea duo grana habente, unius loco nota Dioscotidi, non nota Plinio,cum in Graecia nasceretur,ideo etiam Hippocratis tempo. re notum chondrum sui etea est quam spelta vocamus, proximior naturae ihimen virumni, ii Sc similior hordeo, unde etiam granum quali per excellentiam appellabatur: Et inde etiam in Etruria dicocum habetur, ec quamitis omnes ferme medicorii Graecorum interpretes,alicam Romana cum chondro eandem esse existiment, ec chon Ro-drum alicam interpretentur. Paulus tamen aliam a chondro alicam facit, dum in nran. quit. OChondrus inter frumentacea ualenter alit, succumis lentum parit: elocri, ue. Lib. i. rono citius est: quoniam prompte crassescens in cius permanet. Succus autem integro chondro salubriter erit,si uti ptisana probe, exactem coquatur. Alica iter ochondro quidem similis, sed magis alutina cohibet, sed ali sunt qui diuersimodechondrum,& alicam parant, Sc etiam diuersimode appellant, quidam enim medicorum triticeam ptisanam chondrum uocitant,al a ptisans consectionem,nonnulli ex chondroptisanam. Ex chondro etiam diuersiae solent fieri ibi bitiones, quas o Exchon inanes uitandas esse consulimus, eo quia silceus eius aquae cum sit commistus, piti. sorbitio es rimam postillat coctionem,quae uix nisi temporis processu, maxima; cum dilige. mala. tia assequi potest, si tamen exacte coetus fuerit, boni quidem succi erit ut diximus, sed crassita lenti Sualenter nutriet. Verum qui iecoris obsitu stionibus obnoxqsunt Nad calculos renum gignendos apti eius usum euitare debent. Alica tamen At ei uti in uiti est quia Tea unius grani copiosa nascitur in Italia, cum sit antiqua, re Plinio Lib. i s.c. nota,chondrum non quonia dicocum non:ob id chondri nomine de alica, chon l. . drum ut genus signi catur, quandoque chondrum solum,ut ab alica distinguitur. Nutrit chondrum utrunt melius hordeo,ci plus,&uentriculo salubrius, si ulptisana praeparetur,m is tamen astringit uentrem, oc imbecillius est tritico, nes igitur chondrum far est, sed far quo utimur, Sc ex Tea fit, ae ex hordeo,& ex frumenti quodam genere. Ob praeparationem igitur malum est far. Alica aut ut testatiar G lenus diutius in uetriculo manet, ec bissem ipsam comprimi nec ab illa corrupitur, ut duodecimo Methodi, dude febre agit quae syncope excitat ex tenuitate humo ci p. c. rem N exhalatione,nam in 'iiit: Non ptisanae cremorem dabis sed alicam, cu astringentibus,seu austeris,quae no facile corrupsitur. Consulit etia adiicienda esse alicae, non solum anethum, porrum,sed calaminthum, Sc pulegiu ec hyssopu, ac piper, libro de Attenuante uictus ratione. In uniuersum multum,& bene,& tarde,nutritalica, assum*,Sc lentum,irigidum ae humidum,praebet alimentum.
De putaratu, ac placent qua erebrata triticea im
Ulmentum este antiquissimi cibi genus, ex farina maxime triticea, de no- pulment bilior ex simila dc aqua constari ex Plinio manifeste colligitur,additis in quia. terdum oui melle,uel caseo: quo longo tepore panis loco Romanos ui- Lib. 1 et a xisse,ipsemet affirmat,&Paulus etiam obiter testatuni sit multi alimen.
ti,di edulium potens, si reeie in robusto uentriculo conficiatur,sed crassum generat lucculis,
165쪽
LA. . succum,ex cum diutius haereat,aegre. descendat,nec crassitiem euincere possit c Pul tui, lor innatus, certam crudioris humoris materiam admittet, eodem in saepenumer m. cuneias corporis partes replebit, ec uias, maxime natura paulo adstrietiores ins
ciet, ita ut modo iecinori grauitatis cuiusdam sensum inserat, modo lienem,imbecillum adaugeat, & turgidum reddat, at modo calculi renibus gignendi materiam praebeat quod oc si crassitiei uisciditas adiuncta fuerit, geminatum siet malum,norao, .m,. iolum enim prae crassitie obstructiones si unt,uerum etiam prae uisciditate, adeo te naciter adhaerent,ut omnis alimenti distributionem, uniuersissi nutritionem impodiant, oc pessimorum semper affectuum sunt in causa: quare nihil nocentius excogitari potest eis, qui renum calculis laborant, cum crassities sola haud in lapidem sarticemaram tale cduertatur,facillime uero eoalitur,si ei uisciditas associetur. Placentarum etiatio ferratis. varia,S multa extant discrimina, ut Athenaeus recitat, quae tum a ratione coqueri di rec ipiuntur,tum a materia,ex qua singuntur, tum a patria, tum a figura:ut que Ceoleo solo in sartagine parantur, in farina triticea aqua imbuta, quarum multae ira bentur species,quas cum rustici,tum urbani Pauperes ex tempore parant. Alias Otiam in clibano as Iant,deinde extrahunt,& statim mel superininciunt,& huiusmodi Bononiae venduntur. Ex lacte etiam, caseo, ouis,hutyro, melle,aut saccharo subat
elis conflantur. Ex fructibus qctoque arboreis, ceras eis, prunis, malis, pyris, atqMe id genus,& ex oleribus fingunt unpossunt m toto fere anno in usu haberi,sunt nam placentae uernae, aestiuae, autumnales, atque hyemales. Alias etiam pistores forma oblatiga fingunt, alias sphaerica, orbiculari, alias triangulari,alias uatias sivit ras ad libitum repraesentant. Atque harum quaedam sunt uni ciuitati peculiares e -'t quaedam alteri re sic de stimulis. comae autem ex farina triticebatque oleo in sari gine parantur, crassi sunt succi, atque aluum astringunt, ideo sim uel sal aut se charum eis admisceatur,uel fermetum addatur,uitia quibus maxime praeditae sunt minora reddentur, uires etenim obtinent crastas,& lentos attenuandi dissecandi bhumores: adsunt ec multa alia huiusmodi composita, ut lagana, foliata, oc soliati la,Sc crustula,& caetera ex diuersis obmnijs connata, quae omnia habenda este crassi,glutinosi succi, ex quorum usu humores semper crudi copia, obstructionumo
frequentia,uniuersum corpus scatebi earum maxime partium, ius meatibus paulo angustioribus natura constant, ut iecur, renes, atque lien: oc ideo qui eis aliquar do dum sani degunt uti uolunt,attenuantium ui succurrant, mel enim additu uasaccharum, sal,& huiusmodi multum noxae adiment,oc si probe concoquantur, a que in sanguinem uertantur,ualenter alunt.
D uarios praeclarosj medicinae illas, ab antiquis hordeum usurpatum iste constat,ita ut a multis nobilissimum frumentum appellatur, cumpe ac epius agricolarum,pauperumj famem solatur in egenis rebus, a que annonae aestit: satis constat corticem habere externum crassum,sicciuualde aspersum,& sursuraceum colore,qui tamen substantia est crassior, intus est farina,in medio palearis: sosn ob colorem, sed ob substantiam tenuis, ae minus si eus, externo frigidus ferme aequaliter. Farina ergo est frigida dc humida,& totum I ob id manifeste est frigidum, sed declinat ob cortices ad riccitatem non magnam, ob quos etiam detergit,cum etiam ipsa farina, sed minus omnibus: ut exterior corat ex plus alijs partibus,medius medio modo, ipsum etiam, praecipue farina illius Horiri eis flatum excitat. Elige ergo metum inter novum, &uetustum, quod tamen ad umtustatem declinat longe deterius est, id uero minime rugosum esse debet,ae sit mi derosum, ae quod inter coquendum magnam in molem attollatur, tale olim hi midum habet lenta,mixtum bene,ac tenue, plurimum : 5c ideo dum bene seruet. attollitur. Bras auolus addit quod sit candidum, sicuti re Galenus tradit,laudatissimum esse hordeum,quod ubi fractum,' pinsitum sit, candore reprinentet, quod. densum, ac ponderosium, c quantum hordei natura poscit item quod Henuin
166쪽
&exterius tensium,idca uel in panificii uel polenta, uel ptisana,vel farina, aut quo-tiis alio usa cibario,atque medicamento paretur: uim quandam refrigerandi obtinere cernes, sed pro apparatus modo,Varie tum humectabilitum exiccabit tenuem
parit succum, & detergentem, sed non malum, ob id omnes piis anam, ex hordeo, honi esse succi praedicant, si apte concinentur, licet tenue, di mi Mum alimentum praebeat,ut infra. Dertis Acto ita. cap. v I Li U mdepti Tana sermo simpliciter Rhmos apud omnes authores est, ut de pusnam hordeacea intelligatur, quae omnes alias persectione, A bonitate exce- liori dicimultiplex enim legitur, recruda,Nex alijs granis costans,ium S mul ta alia sunt ei sit milia, ut pulmentum, polenta, ina Ta, ceo alica,ch'ydrum,S huiusmodi caetera. Verum eius condiendi ratio incerta esse uidetur, cum ab authoribus rem notissimam esse putantibus, id negledium sit, ut ex Plinio colli git usi iiii libro i s inquit:Ptisanae conficiendae uulgata ratio est, quare eam describere neglexit: apud nos uero non solum non uulgata est, sed adeo ignota, ut non pauci committantur errores in ea conficienda. Et quamuis Galenus erimo de Ali mentorum tacultatibus,de cruda ptisana mentionem faciat,m uero nostro tem pore in usu minime uenit, curam rion adhibemus, sed de cocta tantum semionem habebimus, quae ex tribus constare patet: ex aqua nempe, hordeo,&coctione,ut ex Hippocrate desumitur, qui solius hordei, aquae, re coctionis meminit, re non alterius rei. Et si aliud ei necessaritim sitiiset, id silentio non praeterijst et, imo inquit: Hanc esse solam,quae in morbis acutis, qui cum sebre uehementissima sun conuenit. Ptisana autem Galeni recipit postquam intumuerit,acetu cum uero coeta su rit,sidem,addit autem Sc oleum ab initio, nec id unqusi rei jrit,existimans ad coelio, net prodesse, admittit nonnunquam anethum, porrum. In ciuinto autem de Tuenda sanitat praeparat ptisanam pro senilvis cum pipere. Dicebat in lib.de Al. 3. tenuante uictus ratione . Piper ptisanae adinci debeliquia deterget ualidius. Collati, dat autem ut ptisanae hordeaceae in regimine sanorum pedes milli coquantur,ut tam pedes, quam pii laua meliores reddatur Onhasiius uero in quarto synopseos ea
habet,quae a Galeno scripta sunt in primo de Alimentis,& in lib.de Ptisana. Addit c. . t .
autem quantitatem aquae decuplum in primo capite, in ultimo quindecuplum. Di c.p. . i.iacendum ergo uidetur hordeuin,quod apud Graeco S erat,sacilius esse coelii, tum a. inst. quas leuiores. Pro conficienda tandem ptisana cocta, accipiendum est hordeum cap. 3 s.crintegrium, Cumis re corticibus liberum, aquam optimam, quae lucida ac diantia 3 .na si omnis odoris, ae saporis expers. De quantitate uera aquae,5 hordei, nihil cer His nae pyti nunc temporis habeturialij enim pro Qualibet parte hordei, quindecim accipiunt paratio. uae,ad persectam coctura, ut Paul us. Oribasiius uero pro una parte hordei, deceaquae assumit.Braiauolus aut e triginta,ec triginta quin P partes aquae pro una hordei: imo latetur se experientia comprobasste aliter non posse, si pei secte coqui debet re optime intumescere, lento igne coquatur, donec succi fluant, diutius agitan do. Nunc uero temporis hoc modo communiter parant, accipiendo hordeum gregie purgatum, atque a corticibus mundatum, de in aquam abisue pondere bulliendum ponunt, donec grana opti e dehiscant,de aqua sit probe rubra, dein ceps inmortario pensant, ut per cribrum seiaceum, quod liquidius est, transmitaratur, quod iterum in aqua, bellure percoquunt, ec Eucharo addito concedunt, quae pluribus sapit, pro ratione temperaturarum, & usiis, ec haec utilix est duiectioni appetitus, ae languido uentriculo , ec febribus non uiolentis, dum bene cocta fuerisiec partem statuosam penitus dimiserit. Quae siue integra, siue pera lata siue cuiusmodi nunc usus est ius culenta sumatur omnes illas habebit dotes ab Hippocratem libris de victu in Acutis enumeratas, quas hic recensere non attinet. Nec crudi, incocti succi collectionem, ex assii umquam nullam ,
habetu iri oportet, neque meatuum inlatctum ex alutinositate, quam habet sed
167쪽
Pns sim. innocuam, leuem quippe continuam,mitem,lubricam,minimem haerentem, Naasucci bonitatem nihil illa praestantius. Succum tamen tenuem, abstergentem* gignit,& ob id omnibus acutis morbis utilissima est, sed sanis corporibus, malus est M.Liali en Pilianae usus ad uitae longitudinem. nde Bra uolus in hoc errauit pro semetipso, qui cum ferme continuo ptisana uteretur, primum senium adimplere non potuit. thi hi, Dicebat enim Hippocrates: fCibaria imbecillia breuem efficiunt uitam. J Ptisana autem cum imbecillis sit, tum Fuia non multum nutrix tum quia frigida. Imbecilli enim uictus frigidi,validiuer8 calidi. Ideo sanis corporibus minime conducere uitar . detur,cum Vix nutriat,refrigerat ta m en,' hume siet,& sitim sedat,& aesitam, ac pe-i stori amica est. Sed in uentriculo frigido facile accesiit. Superest modo ut de Mois lenta agamus ob similitudin quam habet cum ptisana, fit enim ex hordeo (ut G lenus inquit recenti mediocriter seixo, pluribus* alijs modis fieri potest, ut docet Plinius lib.decim ooctauo. Suaveolentissima uero est oc boni odoris(inquit Gai nus si recte facta fuerit, quae ex optimo ac recenti hordeo, quod aristam non admidum habet liccsi,confecta est parum di ipsa nutri cui uero si liquor aspergatur m la appellatur,ae cum hoc,quod parum nutrit, aegre etiam conficitur, re flatuosa estire prati ac crassi succi,quae&si melle condita malitia ex parte amittat, omnino taeriam eiurra. men bonitatem ex toto nunquam conciliabi hi deo malus est eius usus.
De Aqua hordei. cap. vii l. Uomodo conficiatur aqua hordei, quae modo in communi est usu, apud Hippocratem' Galenu, non uidetur aliqua mentio. Apud Arabes u ro multi de ipsius confectione,at diuersi inueniuntur modi. Nam alii pro una parte hordei decem aquae accipiunt,alij quinque tantum, q uia ginti,ut Princeps, dc Mesues, re hoc partim euenit ob diuersias eorum intention quando enim multa abluitione,&humectatione,ac refrigeratione indigent, multam aquam apponunt,3c parum decoquunt. Ubi uero potius abstersione, o nututione contrarium agunt: plus enim hordei accipiunt. oc minorem a Quae et ca
miliis modis aquam tardomari polisque ad excussionem corticum tenuium,Sc aquae optimi libras xx.re infusum in ea perma neat per quatuor horas,dein bulliat lento igne uso ad consumptionem in dietatis aquae uel donec aqua reducatur ad octo libras. Vel ex Averroe, dc Aue Toar donec rubedinem adipiscatur,uel quouso hordeum crepuerit, quae coctio in
Ilidorem prouocat,lenit peetias, nihilominus liracio. id bella stat iecur debilitat,humores crassos redait, ac lentos,saccharo,at melle, recassia,lignea uitia illius emendantur, cum flatus gignat, nore foeniculi emenda tur,qui etiam adiuuat ad sudores, uelut ec fio re semina lupulonim, ac lentos , laccharo,atin melle, ecreel 'herdimn p. Imobra viis. est semen, quod in orientalibus praecipue pati in nascitur, ab Ita appellatur, a Plinio uero farrago . Gratisiimus est eius usus in panificias rusticis, ec infimae, mediaei plebi potentiorum, ac procerum H, ghtiis mVnsii abdicatur, licet quandoque consilio medicorum tritico miscea tur ad aluum emolliendam. Quae uergin sela ipsius sarina fiunt panificia, atrae ponderosa sunt, o uentriculo ingratisiima, conco stud difficillima, ec insignemrii. .. .. 8 duitatem asserunt, atque uiscera obstructionibus implicant, quin re mali sunt lucci cras i, lenti. dc melancholici, ec in renibus calculos gignunt, eum sigidd,-- umento quod satus multos procreat, inde etiam panis acorem cito coni piis
168쪽
eoloret nigra est inopia caloris arbitror, aequauis Oribasius olyrinos panes post
triticeos cunctis alijs prsi erat: de ea tamen, quae in Orientalibus partibus, di Sept trionalibus oritur,olyra intelligit, quae dubio procul candida est, & bona, ex qua panes optimi coniaciuntur, quibus nobiles etiam Septentrionales cum humo aluntur,a quibus tiphini panes,a tipha sic dicti parum disseiunt,qui ,reserente Galeno calidi adhuc furni caliditatem retinentes, minime uero duri, trium, quatuorue
dierum edendi sunt. Estenim tipha semen in Asia frequens, parum a Tea differens, Itritico perquam similis,NAsiani sua uoce Bria: ni uocant, exeam panes conficiun- , tur, qui si calentes non sint, in uentriculo eximium pondus procreant,ac si lutum e concretum illic resideret, ualenter tamen nutriunt, sed succum melancholicum pariunt, quemadmodum 8cij, qui ex uitiosis, ac improbis seminibus fiunt, quae non magnopere exquirenda reor, cum melioribus,& salubrioribus abundemus.
Ulgatissimum granum est avena,iumcntorum potius, quam hominum cibo deseruiens, cx cuius farina Germanorum nonnulli pulticulam parant, ea mi non minus aegrotis,quam sanis edendam apponunt. Calidam Galenus primo de alimetorum facultatibus facit: sexto uero eiusdefrigida quod nisi de aegylopedietum accipiatur, calore tamen tiphae similem foci quae ii cum Tea aestimari in licae debeat, quae trilico frigidior habetur, iam non
multum a temeeramento abscesserit avena,nec eam huinidam, nec siccam assim re pol sumus, cum nec aluum emollia nec adstringat,etsi ab hominibus minime e datutinis ingens meliorum frugum penuria premaneanes enim ex ea consecti, ingratis simi omnino sunt,& corpus pars alunt,3 mali sun t succi . Lituaniae getes ceruilias ex ea conficiunt, uelut tam aliis frugibus, Sc Moschouitas ipsam sublimare audio, dc aquam eiusmodi elicere, qualem ex uino sublimato ardentem, quam a-ciuam uitae ii ant, adeo nihil interuatum relinquit homo, ut ebrietatem sentiati Panicum uero, milium,3c ori Tam sicca sine controuersia statuimus,& panicum, ac milium,frigida dicemus,orietam ex Arabibus, calidam alij faciunt, temperatam a- iij dixere, quocunque modo suinptam, diligenum a me animaduersione obserua. iam excalefecisse uentriculum,effatu dignum non sensi, nec alios sensisse audiuilcum quaererem temperatam in hoc crediderim. Milin ergo, & panici similis penenatura.facile enim utrumque granum concoquitur, quod leuesthmolle, A partim alat Cum uerδ cibi laudentur ioc ipse quod liraues sint, multum alant,*bonum praebeant alimentum,facile concoquantusiae celeriter distribuantur, mollem; echeiant aluum, in omnibus his milium Asiaticum panico praeponitur. Italicum a tem non ita: quin imd praestantius est, Panicum siquidem propinguius temperamento milium enim frigidius uentriculo minus inimicum, si in iure coqua tur: panis tamen ex panico ubique deterior est. In ferculis siuauia redduntur naee grana, si condiantur cum iurepingui, laete, oleo amygdalino dulci, ae aqua cum sut ure cocta. Pa sis emissio minus num siquam ex silis irae,sed cum illa quasi tempera, tum in humido Sc sicco praebet alimentum.Appello siliginem se alam italicam, id est,frumentum oblongum & leue.Parum nutrit eis uentriculo nocet milium, tarde concoquitur pani semilio.Fercula(ut dixi: emilio satis celeriter sed facilius pani, eum: tarde distribuitur utrumque,sed milium tardius, re magis flatus gignit. Emilio nouo se frumento panis fit candidus, quem mulli libenter edunt, non tamen boni aliment nec suauis prorsus. In uniuersum milium mali est alimenti, quouis modo sumptum: panicum autem in pane deterius, in ferculo melius, utrumque conis ei tum maxime cum carne suilla, milium cum lacte, panicum efficitur temper mento proximum. Milium nomine multa grana circumferutur, ueluti oba,oc qui
quid insuaue es ex copiosius prouenit. Bri innus affirmat ex musto aemilii sati na sermentum feri quod in annum perdurat Qui nunc scribunt dum alios sequta
tui tria mala simul facit mucum errantibus errant, si bene dicunsi in aliquo sempet
169쪽
deficiunt nihil addunt uelut hic in famem panici in ferculis usum reddunt, 'iasinam nescii int aut exhibere non nisi magno taedio possunt. Panioum ec orietam damnant quam facile,& utiliter praebere possent . prsserunt sanputantes esse alicam deterius his, in omnia confundunt,nam febrientibus,ec imbecilli uentriculo cum Noe quid. iure pingui meliora sunt. atrod autem sanuulgare non sit alica, sed per se tritici genus, licet ex rea ec hordeo heri possit, ut ita pra diximus, id sane ex plurium probatissimorum auctorum scriptis apertissime confiat, oc ex Galeno septimo de com-iab. s. e. . positione Med secundum locos, nec non 3 ex Aetio, quiae ipsum facere docet,
dum inquit: Frumentum modico tempore aqua madefacito, indes extracti im, ac ' in pilam coniectum, ueluti ptisanam a cortice repurgato. Vbi uero corticem exue rit,tollito, atque in sole siccato:deinde manibus tritum, donec penitus a cortice is rit mundatum, crassissime mollito, ita ut granum unum in quatuor, aut quinque partes redigatur,ae siccum ast eruato. Usus autem tempor alicae modo coquitur, dc a sanis in cibo sumitur. Pro aegris uero uarie apparatur, & epithematis quoque admiscetur. Quidam spicas frumenti adhuc uirides tollunt, ex ipsis*far conci rimis ira l- nant, quo modo oc suauius,oc iucudius redditur,& haec Aetius. ibus patet sar alica non es Ie, oc ipsum boni esse succi scribit Galenus quarto de I uend.ranitate, octale quod uitiosum humore in uentriculo contentum emendare possit. Lentorem
uero eius(ut ipse scribtocorrigi debere adiectis aceton porri modico aliter obstruis cstiones parere,est multi nutrimeti, ia cras Iu generat succu, sed difficile cocoquit.
vi post Galenum scribunt, quasi de rebus,quas nunquam uiderint, scrubunt, adeo ut ne uerbum addentes: oc si quid longius ipse tractauit, im persecte doctrinam tradunt,si concise ille ipsi minime si applent. De ea igi tur tractans quatuor in rebias comparat alicae, quod disiicilius concoqua tur, quod minus nutriat, quod sistat aluti re quod minus suauis sit. At uero uel sic mediocriter nutrire potest, cum iam dixisset alicam multum nutrire. Dictum est, quae concoctu diis cilia sunt,debere multum,ac bene coqui, id declarat Hippocra te ut multa aqua, dc magno igne ,& diu coquatur. Praeterea si excoletur, uelut de alica dicit, facilius cremor it e concoquitur: admistio autem melle, aut saccham, suauius edulium est. Qtii uero addunt amygdalas contusas,plus addunt ad concoctionis dis cultatem, quam ad suavitatem. Dissicillimum est cognoscere quando exacte cocta: sed unus e meis discipillis Rodulphus Sylvestrius recte animaduertit.ec monuit me,quod cum coctum ei longius euadit ex besse ser me,sit etiam candiadius multo, mollius, atque suauius: shd antequam coquatur calida,insam abluere saepius praestat: nam pulverulenti secum multum habet, quod omnino noxium est, seu ex propria substantiae carie, seu aduentilium. Coquitur autem cum iure ob si citatem,Sc ut melius fiat, ec gratius, cibus est praeterea ferme totius Orientis, oc oritur in paludibus, ec aquis, ibi alia segetum genera non proueniunt, cum cortice datur gallinis, Ec foecundas ouorum e licit. Conficiunt etiam qui uinum non bibunt ob legem ex ea potum suavem ac parum uino inferiorem, tred addere oportet aromata, mel,saccharumve. Destillatum autem etiam inebriat communi ratione omnis segetis, unde magis longe uitia ranum illud paruum, nigrum, quod plus quam uellemus,abundat in frumento Princeps laudat ut codiatur cum lacte, oc leo amygdalarum dulce,ec saccharo: si consuetudo ferat, admitti possunt,secusso san melius est ius carnium ut dixi: calida est in initio secundi ordinis, aut in fine pri- ' mi,Sc parum astringit. Divicilius autem est cognoscere de farre cum coctum est,sed sit candidum, eci phim ualde,ac molle admodum, oc intumescit primum, inde dictatuitur. Et ideo dis Iblutio est generale,dc certum signum horum,& suauitas in D. stu: oc orieta auget semen, oc purgat humidum irentriculum, si sola edatur. Ferme imputresibilis est impinguat humida corpora ob temperamentum,sicca, ob id quod ea bene nutrit, sini cum lacte, seu cum iure: panis tamen ex ea consectus uiae
170쪽
tubiicitur,ae grauiores quantuis nihil sit quod non possit praeparatio. Creditur ex pinu ex
India deluta: certe magnus est iisius in Orient ut dixi, sed iam diu italis cognita, cti, ori . ius meminit Theophrasius. Fit exorieta cibus ille Hisbanorum, adeo commenda- Lib. intus ab illis, quem uocant album. Constat ex farina ipia orietae, re carne capi, amy- Hs. plan. alarum lacte,succo limoni j dc saccharo plurimo, est candidus, oc suauis,led fgris cap. non exhibendus,paucis immutatis, etiam aegris utilis erit loco enim sarinae orietae, cibis is ipsius otirae ex acie in iurecoctae substantiam apponam, omittam amygdalarum Hispanor il ac magis curiose, quam necessario, uel utiliter adiectum, aut etiam ad gratiam ut . qui. lam alas capi bene elixatas magis, quam assatas, ae diu contusas cum saccharo,& ILmonis succor sie enim utilis erit si paululum cum modico iuris coquatur, habet enim partes ec ad salubritatem Sc ad Vatiam inter se conuenientes: nam ae bene nutrit ob alas capi, oconetam, in multum, &ncile, b friabile exhibet nutrimen, tum, & ob succum illum temperatus est, sc minime obstruit,& putredini minime obnoxius, re eius noxam ad uentriculum emendat renouata coelio orieta, ia charum, aequicquid iuris admistium est, praeterea etiam capi caro, et sanis etiam multo magis com t. De xit.
Va de causa fabam nostram ab antiquorum faba diuersam erediderim, in pilaret
Commentariis super libros de ui eiu in Acutis, satis dissule declaraui. -miud naturam ostendi,quod partim ex Galeno elici potest in primo de ba nostra.
facultatibus alimentorum: est enim amplior nostra, humidior,excremen p. sc. tosior . Multiplex ergo fabarum est usus, ex his enim tentatur panis, frumenta- Fatiar
celso apud quosdam populos miscentur,ex liquida puls in ollis conficitur, ec spaea usis.
in patinis, fit etiam cum ptisana,& uiridis etiam, ac recens, a nostris in re escaria commendatur,oc ex insiuscula parantur, hocs edulio utuntur quotidie gladiatores, quia substantiam non habent fabae densam, nec grauem, sed fungosam, ac leuem, corpora eorum came densa, ac constricta uel uti caro suilla) implent. Et nostrates eas prius mola frangunt, deinde percoquunt, ac delibrant, in crassumen quoddam album reformant, quod in urbe diebus Quadragesimalibus emitur, atque in patinis ex oleo, aut butyro etiam lento iane paratur, Sc plebs peculiariter edit: nec ingratum est edulium, quamuis perpetuo sua ei insit flatuletia, quam nunquam ex toto admittunt fabae, licet ad summum elixentur, minor tamen in fractis reperitur,ta hoc habent comune cum caeteris seminibus,3c leguminibus, exactam maturit a Fabarum uitem haudquaquam adepti crudos, cras s pituitosos: succos generare, ae lium dum alimentum uescentibus praestare, de excrementosius,5c proinde uiridest Diu alunt,quam siccae.Nocent omnibus dolorem capitis patientibus, & disti cilis
sunt coetionis, ec tardi descensus 5c obstruetiones generant: ec quia frigidae Sc si eae, ideo alui fluores sistunt,dc crassum erocreant succum,3c crucium & flatus in sum petioribus uentris partibus seciunt. laeo mirum uideri minime debet, si frequentius cholico dolore conflictentur, re ruetibus concrepent, qui eis assidue utuntur, indigestionem patiuntur,ec inflationem. Quapropter calefacientibus, ei attramantibus corrigi debennquemadmodum corraguntur alia cibaria flatulenta. In lente autem nihil stati limus in uniuersum, ob diuersarum facultatum inlaetio-Lesimnem,est enim legumen vulgo notum, quod comeditur,oc in cibi usum hominibus uenit, dc si praeter rationem operentur: cum Galenus primo de ratione uictus in, sec. i s. termedicamentalentes,reponat,ae non cibaria, corticem nanimastringentem habent: quae uero ipsarum est ueluti caro.erassi succi est,ae terrei licet earum succus astringenii sit contrarius: si quis enim eas in aqua coxerit, dein iusculum illud sale, aut garo,aut cum oleo condierinate ipsum assumpserit, haud dubie illi uentet soluetur,uerum si bis cocta edatur, aluum sistit. uentriculum, ac intestina mire coram tanquod etiam brassicae peculiare inesse certum est,hsi a cortice exeolietur,
uim astilagendi deponi sed crassum, implobum; siiccum pariti atque descendit .