장음표시 사용
171쪽
tarde. In uniuersum enim edulium hoc mali, atque improbi est succi,Sc melancho Medico in lici: nec satis mirari possum eorum tam stipidam Medicorum ignauiam, qui lentes retori aegrotis exhibent,re maximos ut dicunt iuvamento, cum saeua secu adserunt syn plomata, coiieimiri non solum in morbis chronicis quam pluribus, Ut quartana, scotomia, uertigine, caephalea,sed etia oc in acutis, ut pleuritide, ec uariolis, ac morabilis lentes tanqua prs stantissimus,ac boni si icci in ut eius ratione dare,quod quam male agant,Gaienus in primo Acutorum ostendit, re nos quoque in Commenta. rijs super eosdem Acutorum libros, nec nullum medicum rationis participem esse existimamus, qui lentibus aegrotates pleui itide affectos alat, re sit quis tam irratio natis reperiatur, qui declinante iam morbo eas aegrotati dederit, re sequenti die os ierit, talem medicum mortis causam fuisse censendum, nec immerito haec prodita sunt, cum lentes omnino pessimi sint nutrimenti, ec multarum assectionum causae primariae,ut Dioscorides recesset: Aciem enim oculorum hebetat multus eius usus ae aegre concoquitur, uentriculo nocet, ipsum j, Sc intestina inflat, oc ali nim sistit, uoim scio cortice sumatur, grauia, ae tumultuoia insomnia facit, neruis, pulmonibus,ec capiti sunt inimicissimae,ed cum frigidae,ec siccae sint,sanguinem melancholicum generant,& corpus diissecanhec sperina qtioque destruunt .Ergo earum usus . proculdubio reprobus iudicandus est, nam etsi illarum praecipuum iuvamentumisit sanguinem condensare, fluxui menstitiorum, ei urinae subuenire nihilominus nocumenta tot re talia sunt, ut suandoque aegrotos ad uitae periculum trahat:&si quis tamen aliquando dum sane degit, eis uti uoluerit oleo, garo, satureia,pt
Commio huiusmodi illas praeparare debet, de eo magis si albae,
ta fuerint, de in aqua bene maceratae antequam coquantur. Piso usu
ne pictis, et cicero. u. cap. XIII.
Isa multipliciter parantur, gustuid gratissima sunt,oc in re cibaria ab antiquis gratiam habui ite haud dubium est: Reges nam , dc proceres etiagratissime manduit cum suilla praesertim inco sta, uiridia etiam cum sili--- quis coquuntur,nec expectare oportet ut adoleucrint, quia tum duriora oc insatiora evadunt. Et ut reliqua propemodum eiusdem generis, ut eruilia, ci cercula, aracus,&similia, siccae omnia naturae cum sint,&frigidae non nihil ex praeparatione humiditatis acquirent, sed semper frigiditatem suam seruabunt: ob id in aestate,ac regionibus calidis libenter comeduntur parum tamen nutrivi, ec malum
generant sanguinem,nervisj impedimentu praestant, ec tardiotis sunt concoctionis,quam fabae,licet Galenus tota substatia cum fabis quandam similitudinem habere, atque eodem modo cum fabis assumi testetur: in thoc tamen disserunt, ut & ipsemet affirmat,quod non perinde ac fabae flatus gignunt, si bene ac ualenter elixaeeta, uti in uim detexi oriam habent,5 ob id serius per aluum excernuntur. De ci
cercularum autem uiribus, ac natura in re alimentaria, eadem sere pronunciamus,
quae de pisis atque de phaseolis i ex eis enim uaria conficiuntur cibaria, quae plurimo in usu suis Ie testatus est Columella:nec iniucunda, neque etiam hominibus imutilia affirmaui nec facillime vermes gignunt,priusquam resccata suerint. Araci Ctiam facultati admodum similia sunt, licet Galenus aracos longe eis duriores aut
methec dissicilius elixari, accolico mi difficiliores eisse.
Lures cicerum disserentias tradiderunt antiqui, nempe magnitudine staeum colore, A sapore,hodie uero tria reperiuntur eorum genera, alba,rulat ae nigra. Et alba in uictus usu caeteris meliora sitnt,nigra, ec rubra, rei medicae expetuntur, praesertim arietina, quae nigra ,-parua sunt,dicum tum arietina,quia arietis caput figura referunt: sicut alba columbina, est cicer
eq. proprio. mne iuxta Gaenis talentiam tacto de simpl. Med. facultatibus legume statuosum,
172쪽
eopiosi nutrimenti, altio mouendae habile, ciendae urinae idoneum, laeti, A semio Gemmulini genet a Joaptum: elierem enim stinaulant cicera,& proliciunt menses, & quod M. erietinum dicitii Lurinam caeteris longe efficacius prouocat, cuius decoctum renu sin cicer calculos etiam frangi elegantium coloris iuentibus praestare testatur Dioscori- rabr. quale.des,si pulmonibus ii iii id aliud conferre, ac uocem praeclarissime fouere admue. cicer lam minus. Sunt calida re sicca in primo gradu, licet nigra, ocrubra alijs sitit calidio. re dc ivluestria domesticis, atque debent multum decoqui, ae malefaciunt qui non percoctis utuntur,re paulo durioribus delefatur, sic evim longe deterius alimentum praebent,disiicilius i concoquuntur, ideo in aquam una nocte madescere s nantur, postea coquantur, re quidam sunt, qui iam madescentibus cinerem linteo. lo inuolutam addunt, ut facilius coquantur, uerum illa tribus, uel quatuor aquis eluenda erunt,ne cineris saporem reserant. Uulgata tamen nunc temporis re fere Not passim recepta est opinio, iure tantummodo dc non ciceribus ut cum omnes,quas eis tribuit Galenus dotes habeat,'nocumentum ullum, dum discutit, incidit Nabstergit, iecit, lienem, ac renes expurgat,& quandoque uentrem subducit. Vin yiridi ic Cdia etiam abessonatis pueris, atque hominibus gulolis ubique hodie comedui. ra. tur cicera, quaere excrementosum, atque humidum praebent alimentiam, non in niis frixa sale, quae licet flatum deponant. concoctu tamen simi disicilia,&succi crassi alimentum corpori exhibenuae ideo omnino sunt euitanda, Delapin rasen; vera. cap. xv. Upinos equidem, aliquos in medicina usus potius habere compertum Lupiam i habemus,quam ut aliqui eis uescerentur,nostra enim hac aetate, regio- usu. nibus rarus, atque haud scio an ullus prorsus sit usus, nec me latet, quin per annonae charitatem famem mortalibus propulsare posterit, cum alia pleras tom amariora, tum deteriora,atque ins alubria,uis famis intolleranda de
vorare cogarumquo tempore prius bene mace ari debent, ut amarorem omnem, na- .
tiuam; illam suam insuauitatem exuant: ec nihilominus dura eorum, terrestris ta ita. substantia adhuc remanet,quae o conco stionem dissicilem reddit, ocerasilum, atque siccum generat saccum, tardi,impediiij per corpus, nec facile extricabilis pro-hessus, atque in uenis non probe confectos, succus proprie crudus appellatus aceruatur, aluum tamen neque adstrictam magnopere ciebunt, neque fluentem astringent, licet eorum succus tarde permeat, haerensi moretur hoc nata j crassitie, illud iccitate, atquedulitie euenit,quare si fluentem aluum sistere debet, uets quaedam astringendi eis commisceri deb sicuti de lubricita si emollire opus sit.lia pluribus tamen corporis effectibus tanquam medicamen conueniunt, re praecipue si rimperam ita amati antequam aquam tetigerint, comedantur, occident uermes, qui sunt in 'uentricii lo,dc in intestinis,dc urinam prouocabunt acorificia haemorrhoidarum aperient, sunt enim calidi sc sicci in secundo gradu, licet nonnulli ad tertium usque protrahant, re eius latina in officinis parata habetur,quae exterius umbilico admo-t aliis admisiis rebus puerorum uermes intersicit. Hoenugraecum autem eundem in cibo usum habete tradit Galenus,quem dc lupini, sed utiliter aliis cibis admiscetur,ob lubricadi facultatem,qua sunt tur, quin etiam Sc herbam ipsam priusquam semen produxerit raro, uel aceto, atque oleo intincta, aliqui comedunt, ae succus addito pauco melle, contentos in intestinis humores noxios educet, dete
eius acgendi enim uim habet, ac flatum discutiendi, mala calidum est in secundo gradu, ec siccum iii primo,& potius iumentorum pabulis coim scribendum est, quam quod inter holninum cibaria connum
173쪽
Hasioli inter legumina maximi grata, oc in usu hominum ab author uaponuntur, licet certum de eis nos proferre possumus,insigniter uentriculum degrauari, quocum g modo elixi sumantur, reperiuntur* albi, & rimbei calidi, Schumidi in primo gradu, licet potius ego iudicem siccos esse Noti. substantia, cum superflua tamen numiditate,de rubet albis calidiores sunt. Humo res uero crassos generant, & status plurimos, a quibus saepe coli dolores otiti conspeximus,caput m mirum in modum replent, tumultuosi ac terrifica faciunt somnia perinde ac lentes: disti cilis ideo merito habentur concoctionis, re eorum promptissima crudi humoris in uenis sit generatio, qui re ipse quo ue cum pituita num ratur, si is ex insigni illorum crassitie, re quamuis ad calidum declinent, crudi t men, pituitosim succi catis a sunt,oc semen generant, ac Venerem sollicitant: praesem tim uni longo pipere, galanga, cinamomo, dc soccharo aspergantur atque in cibis innocentiores redduntur, si ei curima aqua abi sciatur,dc sale,pipere, oc origano,aeco rado ii dii a cimini modico comedatur. Cornicula etia dum tenerrima sunt, elixantur,oc in , , . acetarijs deuorantur,additopi per gustu non ingrata expetuntur. Italis qlioque in cibum eadem prius elixa, Sc Larina circumlita, ec deinde in oleo feruenti, aut Dutyro fixa, addito pipere,ecomphach succo, quae tamen alijsphasiolis longe deterio rasunt,quamuis rusticis, Sc multum se exercentibus conuenire uideantur, ratione qua superius adduximus. Rubeorum aute ius cum oleo praesertim sesamino mentes, ae urinam maxime prouocat. Sunt alia multa legumina, ut aracus, erua, sesan semen, ti papaueris, re uitia, ais alia huiusmodi,quae cum nullius sint usus, ob e tum illaudatum succum,nisi maxima in annonae cnaritate, quo tempore urgentes a me,deteriora comeduntur, quae nec facile apponi nutriendi nec apposita adglutia nati, nee adglutinata uniri queunt ob duritiem dc fastidium quod auserunt, nec solum dissiculter concoquuntur,sed etiam aluum adstitissunt, improbum,ae crassum succum pariunt,atrae bili generanda accomodum. are merito horum seim nem praetermittere decrevimus,atque olera aggredi. De taburam esculaniarum vallars,ac diversi te, que deplam ve crede essi pleat, er
U m iucundas maxime,atque mortalium uitae salutares epulas, ex hortis quotidie colligi uideamus, ideo de oleribus,oleracei quae de hortensi mbertate, arborum; fructibus omni b. diuersi generi ac coditionis, nempe cum quae boni, rectim alimenti paucissima sint, mali autem,& med camentos multa,malitiae uero Sc uitiosissimi succi plurima: quippe ut in toto hoc censu nihil omnino repertum iit, quod omni ex parte commendari de alimeti, siti cim bonitate merito debeat, quamuis aliqui ex arboreis fructibus sint, qui si recte in uentriculo conficiantur, succi malitia nulla, alimenti uero tantummodo crassitie damnentur, Sc ex oleribus una inueta est laetiaca, ex qua sanguis gigni probus ex stimetur, di is tamen interea frigidior iusto, ut neque in hac, non ali uid extra aliai, siruiuis menti iustam,probatam: naturam, omnino uitiosi iure notetur, imo in seu stuuinoctis in usu penumero corruptela procedere talet, ut non multum sane a ueneni natura Tu ista imo ueneni iam iam naturam ingress ira merito existimari queat, nec hui
modi sntra sanitatis latitudinem continent ut nostra nutriendi corpora, uerum his potius medicamentoso aliquo usu subueniendi, quoties aut refrigerare,aut etiam excalefacere, aut exsecare, aut humectum facere, squaloremque corpori deme re, aut duratam mollire allium, aut nimis emollitam durare, aut quicqii id tale pera agere propositum nobis fuerit. Nullum ergo olus in cibis persecte utile est, cum suo nullo ex quinque generibus contineatur. Cum uero eorum usus sit, non nisiolis et pera duplici ratione commendari potest, aut ut minus malus cibus, quo in genere com
heu vici. stat talam esse lactuc habet enim pinoesolium,mollem caulem, ec subdulcis es.
174쪽
ae prope temperata. Nam quae caulem habent durum,elignorum genere fundiquq soli im tenue,non alimetrium,sed medicamentum appellari debent, Quae non sunt imbdulce aut pingue non nutriunt: fieri aute potes ut aliqua sint folia, quae sucia scum habeant pinguem, Schuiusmodi herba cibus bonus esse poterit, at quae sapore agresti ; ac licheinenti, medicamenta sunt, non iam cibi: ex harum ergo genere coii ueniunt unaquaeque suo contrario: aliae enim uentriculo, aliae iecori salubres. In uniueisum, ut sint gustui gratae procurandum est, uelut menta, melis Ia, caulis omne genus, sed haec non nisi cocta edi debet, horago, buglossum, endi uia, cichorium, seris, ruta tenerior, cardines uter , dc radix eius,qui in cultis amplo solio natasti tur: senetiones seu crassones acres, solio oliuae, sed molli in amis, ta paludibus orti, suorum nigros masculos esse aiiit, chloros autem foeminas, ta humidiores, ocminus calidas. Cauliculi praeterea molles, foeniculi, ec asiparagorum, re palmula, rum, quos uocant palmites: lauer etiam, e apii genera, quae latum habent folium, uelut Alexandrinum, Sc quod iuxta aquas nascitur, oc quod petroselinum vocamus, ecquodcunque angusto solio, uelut tapina pinella, aliam huiusmodi, . uel dura ut talia rotismarini, omnino mala sunt, nec cibi nomen si ibetint, nec cor coquuntur,multo minus alimentum exhibent, ut neque male odoratae, uelut em O,&coronopodion quorundam, seu stellaria: ut nec basilicum, cuius odor cibi rationem non habet, quamuis alioquin non improbandub, in qua lege etiam a- 'maracus continetur. Admittitur gingidium, nasuirtium , pulegium tenellum, silviam non admitto, nimis enim uentriculo asbera est. Et gener iter quae odore dum manditur non antea quam attrita sit, dentidus probatur, ec saporei os mediocrem habet crassitat dinem, neque dura est, sed mollior, si nihil incommodi asserat, probatur. Unde etiam Oxalis editur tenera, oc longe meliores rumicis cauliculi, drachoilium,absymluuin talia uelle prosequi, superuacuum este arbitror, cum specialiter de illis sermonem habituri sumus, tempus, de regiones, occultus, ec usus noua semperauerat. Eadem ratio oc in alijs fluctibus, e radicibus, atque germinibus, tum floribus, quorum magna pars Praeter spem operatur. Rosiarum enim flores, quorum plania altringit, Npersicorum, quae nec ipsa soluunt uentrem, purgant in modum in dicam iii uiolenti: at contra flores hi pulorum,dc sambuci ciunt urinam, quorum plantae aluum mouent, os sambuci quidem egregie, sedc ut dixi) nullus unis radi cum, uel florum, si paritus olerum,uel asparagorum. Jnter flores tamen, buglossi, ti Nommisebor agitus elegantissimi sunt, oculosi delectant, cum etiam cordi conserant,prae. M. ponuntur flores roris marini: fructuum autem, pessimi cucumeres, ec mala inis sana, innocentissima fraga, utiles cappares, sed iam condui. Radicum, caepae, at lia, porri, dc bulbi esculenti, quoniam acres, de minime lignota, aliae uero cotae diu, uix concoquuntur. Praestat autem cruda seu herbas, si fructus, seu germinaedantur, calidiora et Ie, in eis enim minus peccatur calore concoctionem adiuuante, cocta contra.
His ergo expositis, una habenda est considerationis disserentia quoniam ad me. - dicamenta ualidioribus ad cibos c6modiori biis utendum est,ueluti in medicam ii radicibus erandioribus,tali js plenioribus, ec crassioribus: ad cibos contra radiacibus paruis,N numerosioribus, iucundis gustu,nd sine sapor in foliis autem ira de uiridibus,recetibus ecfiuauibu ostendit autem ac determinat sensiis, ut iniuribus 5c odor Sc sapor,& gratia,ec colo nev claritas, Sc caetera istiusmodi. Ergo coctio sicca omnibus duris, oc crassis melior,humida tenuibus,m a ubi coalanuarida sit substantia, uel sapor,aut odor pereunt. Quaecun* uerd circunuiniuntur ferentia.tunicis, ut toruli,scetuculi atque similium excoriari debent, ec folia siccarum plantarum uix sunt usui, uelut arborum,etiamsi coquantur, quoniam humidum palum coctum multo terreo coniunetiam est: coctio autem ut iuris necessaria esst ita humidis utilis.Quapropter quae multam habent carnem, uelut poma, ec rapae, persca, recte coquutur, sed re pruna,quae autem sicca,aut nimis cruda, multa aqua incoqui
175쪽
Uerum quoniam Galenus diuersi init ire uidetur, adeo ut serim praeponat aliis omnibus oleribus, in libro de cibis boni oc mali succi prorsus reiicit, ut cibos. At
scio solere dici ad haecquod ut medicamentum utile ut cibus prauus, ad haec confugere solent: Sed hoc ego quaero,aliquis uescitur assidu. iunctiis iecorarius, quia ei tuturum erit an siet magis, an liberanitur,an expedit, an non expedit,quomodo proprietate prodesse poterit,quod adeo alienu ab alimenti natura . Praeterea quod referunt se singulis diebus edere multam serim, imo de cichorium, siluarum, o lustre,& pinguesbant,demum quid agendum, utendum, aut non utendum, em indeco is,quid proderit substantia et At videmus multorum olerum usum ferm g in se perniciosum. Praeterea id animaduertendum,quod omnia olera parum nutriae. igitur parum etiam laedunt,atque id ero solutione haberi potest,quoniam licet ipsa Dincant, facultatibus,quibus abunde prosunt, uincuntur a caeteris multum alimento,ob id etiam in iuribus meliora sunt,quam in intinetibus, re intinctibus meliora. quam decocta,&decocta,quam crudassc alijs itineia quam per se: sed nunquid a limentum illud malum erit, an bonum et ergo malum in bono, in malo iecoreboanum: quantitas enim illa exigui alimenti tot causis grata, licet efficiat substantiam raram, de inualidam, toti tamen plus proderit, unde nutritione peracta,totum siet melius. Aduertendum etiam, quod omnia semina dissicilis sunt alimenti, & magis quae sunt amara, id uero contingit, quoniam oleum continent, etsi dura sint, sill,stantia magis adhuc,etsi sicca ut ciceres, unde ex em leguminum,di cius putrescimi facilius duriora sunt, uel paea fabis nostris, quia plus olei continent. Radices quoque ualde grauiter coquuntur. Mnestheus uero secundo de alimentis demonii tionem de noc reddit,dicens: Radices continent multum humidi: demiror autem de Galeno, nam quamuis aliquae acres sint, non tamen facile concoquuntur, manent enim substantiae bifaria durities, eaedem male subiguntur etiam ad talia sua comparatae,nec es ut quis obiiciat de bubonibus, quorum magnum auxilium est ad concoquendum, radix liiij, caepa iris, & similes: noc enim ex eisdem contingit, crassitie,oc humido multo fit quod in farina, nam di illa concoquit bubones. Sunt ergo radices concoctu dissiciles, sed etiam flatuos oc parum naturae humanae utiles, cum etiam beluis aduersentur, nisi si quae e profundo edere soleant ut sues. Pars autem interior cum lignea fuerit, palam quod durissima, in aculeatis autem, uelut carduis agrestibus maxime,si in agris cultis otiantur ualde suauis est , dc moblis,& candida, qua libenter vescor, superior similiter inferiore, quae sub trita latenquamobrem ut superior ad inferiorem, ita exterior ad inlatiorem, no tamen ligneuillud prorsus expers iurium,quidam putant an tanto magis ad medicinam, uuanto utilior ad cibum, medulla ergo illa tanta suauior, melior surculis, seu cauliculi L anto illi reliqua radice: sunt autem gustu optimi asparagi, inde caulium ilh adcesilia post lapathi maluarum, sed longe meliores qui Romae. Hoc quidem genus folio intuitur proprio de super prunas coquitur,fungis se me simile gustu, prauitate longissetius, imo innocens, habent talupuli caulicitos. Ficus fructus cum semine permistus est, chrysomela meliora sunt persicis maeleo, sunt enim sicciores persicorum propterea nucleorum, plerunque uis calida dei sicca, maxime qui ad amarorem tendunt. Peponem autem semina quod in plerisque alii stant gnum idiora, quanto caro carne, ut ergo parum recesserint a mediocritate in qualitate aut substantia,ita melius alunt, facilius etiam si pondere leuiora sint,mora etiam ciuibusdam fruetibus conducit, alijs obest, uelut his qui facile putreicum,ut ceras mora, ae chrysemela: quae uero non putrescunt, & tamen ualude humida sunt, haec fiunt meliora, ut ficus,& uuae, poma dulcia, re omnes fructus acerbi diuturnas generant febres,aequanto magis maturi racile pitrescunt.
176쪽
TI Xomnibus oleribus maxima in admiratione lactucam, posuere omnes O ferine Medici oc ab omnibus generibus diligentissime excolitur: non tara tum enim ex ea uis aliqua medicata, sed pluiculum etiam semper alimenti elicitur,dc si non laudato prorsus eius succo,at nec improbo, quod cara teris denegatum est oleribus,ut quae paucissimum alimentum contineant, nec sena visu.pei admodum laudatum, sugidab est in primo ordine, 3 humida, sed la umidior quam frigida, ob id dulces prouocat somnos, dum represt a calida, sicca exhala. rione petente capuLiminis creo loci sanguine frigidiore, atque litimidiore, pia ei do b deleni appulsa cerebrum humectante,dissipatos,b spiritus colligente. ventriculum tamen debilitat ob qualitates has,d quod neque dii cis est, nec odorata, nec astringens,licet aestuanti uentriculo ex bile accommoda ili, omnium enim humorum acrimoniam cohibet: inter olera tamen facillima concoetu, pluris,& m lioris alimenti. Cum uero cruda mandi soleat,cocta bene nutrit: hsc enim resula est A, Veneralis, quod que cruda bona sunt,coe assi gratiam non amittunLlonge uini me liora. Et non periculum intercedi Cut male cocta noceant. iam nobis assuetis crudaedrae: huiusmodi sunt hae, Npersica, oc pruna,&amygdalae,&fabae nostrae recen- .
tes oc cucumeres, oc ova, ec ostrea, , da li. Ex harum etiam genere sunt thrida.cia, exigua herba, quasi lac hica parita. Sc chondi ilambae amariores ec minus ob id frigidae. Quod si
Sc chondi illa maior quae ac parit: caeterum uerum est lactucam lac multipli. car minime erit in generando languinem contemnenda, alit solumbitiosis conis
ueniet.Feruenti acutae iam immitti debet. oc breui tempore coquitur, lac emittunt eaules omnium lactucae specierum cum senescunt, sed non acre, ut sunt hyemali, uerum inspidum, ae subamarum ideo* innoxium, nec dubium est intemperatis libidinibus lactucam refragari, praecipue is, quae per tam nos contingunt. Sunt quidum ea in acetarijs utuntur, erucam adiungunt, uel caepas, iret allia,& huiusmodi, pro contemperanda nimia eius frigiditate: nec desunt,qui claritati oculorum officere animant multum eius usum,ac homines in obeundis negociis pigros, ac totapidos reddere. x i T. Declitarinendis eri, et reso. cap. appellant. Enditi iam barbari uocant minus a. Clitari pra
insipidam. Plura habet genera, spinosum quod uocatur Ur us,tenue quod chondrilla ocaliud latius . cassitisti, nec spinos im ciei. cichorium proprie uocatur. Condi illa solio caule, itore semine
angustiore est Cuius*generis sunt plures species cichorij, quod minus amarum e uocantendiuiam, atque illius etiam plures fiunt species: amatior autem species apud nos uocatur cichorea seu cichorium.Assimilantur inter se gustu odore,frondibus serratis, flore, tum propter formam, tum colorem qui plerumque caeruletis est. Generaliter herbam innumerae ferme sunt species, una aut regula sic distinguo da sunt quaecuntue transmutantur plantatione aut statione diuersoru loeotu, aut si si eodem modo proueniant,nec multum partibus differant nec odore, sapore ocultate multum discrepenhomnes stib eodem genere sunt collocandae. Nimis oscitanter de his Mit Galenus,dc generaliter,et specialiter primum quidem cum dicat eam esse utilem iecori, omittit; uentriculum cui non minus utilis etiam est in Diosco, eides uentriculi meminit non iecoris. Deinde cur utilis sit iecori haud docuit: erat
autem admodum necessarium nam si ob frigiditatem tali calido iecori utilis erit fi
i ob astrictionem omnibus membris imbecillibus conueniet, non tamen iecori ob - ictione laboranti: sin autem ob proprietatem omni iecori, non tamen omni membro. Neque indetur omnis herba terrea, ec aqueae substantiae utilis iecori: nee
tridetur omne cichorium frigidum ae siceum in secundo ordineti mo s ecies candi. corta pinguidior humectat, aequae uehementer amata est, etiam calefacit. Ipsem Drammum
177쪽
cap. s. nim in Qti arto de simpl. Medie docet quod amata sunt calida, si igitur cicho Que vires. laementer amarum sit,non erit frigidum in secundo ordine, propterea illo dimis dicamus cichorri omnia genera conuenire in hoc, quod habeant saporem insipidum asstringentem dc amarum,sed aqueum illum omnia manii est e possident astringentem obscure,amarum inaequaliterinam ali lus species uehementer amars sunt, ut agrestis longis solis aridis locis nata, aliqui prorsus expertes ferme ut latiua candida pingui iosio, quae terra defossa diu mansit,oc haec frigidior est. Cichorij quoq; radiculae,in cellarijs ad hyemen seruantur, quo tempore remissionis multo amariistud nis sunt: ideos Sc natura frigidiores, ulvis, accomodatiores: amaritudinis . . nim aliquid etiam retinent, cuius gratia agrestem ad salubritatem merito praeseri-- 'mus in temperato quidem uentriculo, nam in calido ac aestuantiendiuia melior, dum tamen redundantia humoris non adsit, quia vim exsiccandi nullam uel ex guam habet. Siluestris uero iecoris uitins ex bile optima est, facile enim dum eo. Perueniens prius decocta .ec masis etiam eius decoctum detergit, at minde robur So cti i addit. Sochum uerg uulgo cicerbitam uocandi stat est herba sonchus quia salubrem fundit succum, qui ebibitus uentriculi rosiones lenit, ac nutricibus la ctis abundantiam subministrat, multa alia commoda praestati oc dum tenera, o Parua est,inter herbas acetarium adornantes connumeratur, imo nos solam saeptu, per se in acetario assumimus: grandior uero spinosa euadit, Sc minime esculenta, aesiluestii respondens,& utra seviter frigida est ex aquea, terreat essentia costam.
Alua a molliendo dicta, quod aluum emolliat, S ubi familiaris est,ae
plura eius sint genera, quamuis ob culturam diuersa fiat, imo Na ma natura recedat. attollens se in altum, i in arborem transiens. vulgaristamen malua ad multas utilis est alistimones, sed hic recensendi non est o- cIS: nec immerito maluam antiqui omni morbiam appellauere. In activis equidem qualitatibus a manis. sta refrigerandi facultate abest , si non ab omni cum modorate eam refrigerare cernamus, quamuis modicum, & quasi tepidum quendam c lorem obtineat hi innida uero est multum: praeterea adiunctam secum habet gluti nositatem,qua extrinsecus admota longiori adlissione,cum humectare, tum etiam refrigerare melius possithoc ob id intro assumpta prompte aluum subducit. Alimoniam exiguam per se praebe imo si frequentior aliumatur, fastidium patit ob lentorem non mediocrem,& uentriculo aduersatur,ut testatur Dioscorides. Nostri cymas ta cauliculos asparagorum more ex oleo,sale et aceto prima mensa uoxant,sed ne uentriculo fastidium sentiant piperis uel cinamomi parum addunt.Renibus caiculo tentatis mirifice conferre exploratum ti benius, S utram tum satiua,tum siluestris in magnis laudibus habetur. Nec betae ingratae sunt, quarum tria nostri no- iterunt discrimina albae,nigrae,&rufae: alba uero &nigra frequentissima in Italiae hortis nasci hir. Rufa autem in Germania non modo tollis, sed Niadicibus habe, tur hancq Germani hyeme subcineribus calentibus decoquunt, & more carothrum in acetariis asperta pipere comedunt, illis dulcior est, at* gustui vatior cum aceto etiam recondunt in vase fictili. At huiusmodi olerum cibos potius optantis ac medicamentis contribuendos esse quam alimentis, sed frequentissimus in albae betae usus: elixae enim,& iurulenta comeduntur,& uis abstersoria non exigua inest cum calida, sicca sit, ac nitrosa facultate praedita, ideo clisteribus indita uentrem ad excernendum proritat, sed interdum mansia uentriculum mordicat, si paulo si quentior sit eius usus,iecoris tamma ac lienis obstructiones tollit, & alimentum exigitum praebet, ut caetera olera. idem de Attriplice dicendum, qui leue admodum praestat uescenti alimentum, de coctum edi tantum inuenio ; nec pro alimento, sed potius ex ratione ubi refrigerationem cum humectatione quaerimos, aut astrictam aluum modice elicere cupimus, quia tala humectatione, ac uisciditate lubrica
non nitrosa facultat Asicuti in betis hoc praesta gnatus pari eius uero semeti non
178쪽
fine aliqua molestia aluum subducit crebros uomitias in simul prouocati sicuti Scnlitum,quod aliquando aluum turbare uidimus, occholeram morbum aliquibus excitare, olus quidem iners, ec sine sapore, re acrimonia ulla, naturam j conssimi
lem attriplici obtinereminde oleum, acetum N piperis, uel cinamomi modicum, ne uentriculo inutile riat addendum est, licet exiguum praebeat alimentum, esto frigidum&humidu, sed nullius aut certe exigui est in medicinatasias. at momen . . .
ti: sicuti remine siue lapathuim,nullum quod sciam insanitate usum habet,ceseis ' Galenus siluestrem betam a quo uis appellari posse, cum nec solum gustu, uerum etiam sacultate hortensi betversimilis sit,ae quia beta longe rumice iucundior es idcirco ea magis homines uesciitunest enim herba ramex insipida, dc gustui ingrata, cuius decoctum pruritum leniti Debris .a,c simiai'. c. . x XL Onstat equidem plures esse brassicae species, quas persequi uelle, praesen- D rael
tis non est instituti. erum duo sunt eius prima genera,alterum expansis eius plum. Olijs,altrium uero compressioribus, in orbenas mutuo se superuenientibus, Mod uulgo Capucci dicuntur, cuius generis maximus est in Germania usus,at receiis uariis conditur modis, palato gratissima intillis: ha. hentivo miles speciesrandem semesacultatem,sed pauci simi nutrimenti, aedisti, vi , . . cisis obncoctionis, ae uentriculo non admodum contienientes re mali sinit odoris. oue reddere oculos, ectridend iacultatem offendere: uerum si nimio humore uidendi sensorium laboret, etiam quandoque prodes ossint, eorum siccandi potentia ceruam est tandem brassicae decoctum humi affusum foetere,in hortisq; putrefactam, intolerabilem odorem exhalare, ec in cibo crebriori animae grauitatem facere,contrariasi in se habet partes, nam dum brassicae decoctu soluere cupimus, patita decoqui permittimus transit enim in eo primo decocto excretoria secultas, oeco res. manente in substantia uirtute constringente: sinsecusyrimum abncimus decoctu, ac iterum percoquimus,& hoc dum densiore tantum substantia participat, aluum sistit. lna siluis autem qualitatibus, alii brassicam calidam esse aifirmant, alijsrigidam , nos uerd calidam esse dicimus, quod oc sensu experti sumus: nec non &ratione confirmari potest, cum in succo acrimonia, ac amaritudo percipiantur. Si
cacpest, quare discutiendi, abstergendi facultate praedita est, ct ob id eius usus Notictui . mpore aestatis a medicis prohibetur, re si cum carnibus pingui
tempore aestatis a medicis prohibetur, de si cum carnibus pinguibus decoquuntur, meliores evadunt abiecta tamen prima aqua, quibus altera quae stiperinfundi debet oppri. t ut sit calida:aliter si frisida fuerit etiam quod diutissimc bulliant, potius plane tabescerit, quam perfecte decoquantur, quod & caeteris contingit oleriabus,quae bis decoqui debent. Tenera etiam profert mala brassica quae non in
in prgrato gustu in acetarijs comedunturi S asrestis calidi6r,siccior est sat ua, sicuti a lia omnia sui generis agrestia, domesticis in suis facultatibus ualentiora sunt. Spinaclita autem non dubito primum natura sylvestria fecisset uerum cura mortalium, spisaebio. quae nihil uentris causa inexpertum. aut intentatum relinquit, essedit ut nullum sit rum Drara.
5 .a- 'uentiu diligent uiscp hostro aeuo seratur olus, quod antiquitati incognitui saltem neglectum fuit: nunc uero inter hortensa, stalertissima cura excaitur, ita ait diueri a ijs in, apparandi ratio, Ac sine aqua decoquunt, cum multum humoris inter coqueti dum emittant: frigida enim Sc humida sunt ordine primo, Luum emolliunt v flatus pariunt,ae multus eorum usus ventricillum subuerati nisicinamomo,aut pipere, alit acrimonia aliqua, uel Oecondiantur,nec mali licet exigui,ut caeter olera nutrimetui sunt.
179쪽
Uo sunt portulacae genera omnibus nota,frigida at* humida, oc ploimc exiguum corpori nutrimentum frigidum, humidum, atque lentorisn resertum i nec prauitate uacans fugi erunt, proinde aestatis femoribusus ex acetariis cruda portui ca, quam coeta, i
edi solenuentriculi nam at* intestinorum aestuationem mulcet, nec non Umn bus calidis fluxionibus succurrit,& Uenerem inhibet, ac dentium supor tollit, sed uentriculo nocet immodicus eius usus,dc appetentiam debilitat, oculos etiam noni illi hebetare tradiderunt. Acetosa uero siue oratis, altera longioribus est foliis, altera rotundiori bus,oc acidioribus, ex quarum succo inaestiuis quidem caloribus carnes,pisces, ouam eduntur, omnes enim escas gratiores reddit, se cibi auiditatem auge uicem* omphacij, mncioru succi gerit,dc tam in secunda, quam aduersa ualetudine egregie placet, A frequens inter acetaria habetur, frigidiore temperamento, sed partium tentii tale utraque consta et nullius, uel perquam exigine si ali menti,nec nisi pro condimento ad usum uenit. Multi etiam reserunt graiunt ei stilentia, ex utriusq usu, tum per se, tum cum atri tum expressi in primis succi commendatione salutem accepiste. Solanum autem quod olim in cibum ueniebauscin hortis inter herbas esui aptas serebatur, unde solanum hortense, siue esculentum appellabatur: hodie uero sub nulla olitoris sege nascitur,&cum maxima astrictione habeat, ideo raro,ut alimento:ut medicamelo autem assidue utimur, in quibus ac
strictionis ac refrigerantis usus incidi minimi autem ei alimenti
Omnem quasi bouaginem uulgus dixisse putatii reuersa, et deinde pera
uersa e buviossa uoce, quod ta uerum uidebitur, quam quod nulli in disibium iam uerti tur, nos iram boraginem est e genuinum Dioscoridis bustos sum,cuius aetas recentior nome consudine commune secit iuribus. nonnulla ducta similitudine:&ideo eiusdem speciei habentur,cum in sputa, for mhoc uirtute ad inuicem assimilentur utraque enim calida Schumida est,h nostro virci, temperamento maxime affinis,idcirco procreatis ex buglosso conuenientibus no bis spiritibus,hilaritatem facere creditur,ae in maximum ciborum usum receptum: est: quare uino aliqtrandiu macera tuin, easdem conciliat facultates, ueluti decompuli iuri. cffcim. Flosculi ubique gratiam habrat,& ijsdem roborandi cor sacultas inest,ec aluersus animi tristitiam maxime ualent, multus est huius herbae pro sanitate conseruanda, atque etiam recuperanda usus. Radices quoque saccharo diligentissime condiuntur,utae cichorij,&aliquot praeterea ad eosdem usus adhibentur: sedandae quoque siti Hispania tota imo oc Italia hoc ut mi utitur in morbis: parata enim scin per ex olere eo aegrotantibus esca in uniuersum absu omni fere discrimine, quam-
xiis immoderatus eius usus quodamm odo cauendus sit,quia olus est, re parum ali menti praestat, soletj lactucae admisceri pro contemperanda eius prigiditate, ecfolia decocta,atque in cibis sumpta, aluum subducere comeritum habemus oc status aggenerare. Et ego cum aliquando duriore aluo essem a buvlos' deceptus iis, quippe eius frequentiore,&copiosiore usu, in inii profluuium incidi. Melissa alitem citrago dicta,ed quia citri odorem reserancalida & sicca ordine secundo, cordi gratissima est, ut testatur Princeps: animam enim laetificat, dum cor exhilarat, eius imbecillitati succurrit,ae cardiacam assectionem curat, non minus quam omnes alios similes animi affectus,a melancholi di atra bile originem ducentes, nullius ferme est alimenti, sed ieiuno uentriculo comest eius frigiditatem ac humidiatatem tollit at uirtutem concoctricem roborat, de singultum sedat, quia decer bri obstructiones aperit,ae pituitam elicit,&tandem omnibusphlegmaticis, ta melancholicis paseionibus consert,& ipse in meis aduersis scelici cum successu, experimento comprobaui. Diviti
180쪽
T simulta sint pii genera, ominum tamen frequentissimum, inclisla Mincio
gratissumina,eudomesticum, quod quibusdam potius coiecturis, uita certa figlira merito uerum antiquorum esse putatur, uiat reo nostruin petro telinum ut alibi distulios declarauimus: Nunc itero satnobisset dixi lco innes apth tum Alexandrin tum Macedonici species ac disterentiae easdem habere facultates, nec disterre, nisi secundum magis st minus. Atm hiepditius pro escarum condimentis, ac opsoni js, quam pro cibis de apio domestico,siue petroselino nostro sermonem habemus, cum constet peculiarem in condimentis gra
nus, nec parum refert hoc conbi hi nutrimentum gratum, uel irrumatum oborum etiamsi minus salubres sint facit ut uentriculo cilio, GAchi,5 concoctu minus cotumaces. Contra sinsuaves fuerint, etsi salubrio , non que tamen conficiuntur.Calidum: est apium domesticum Sc sece uiri in fine re se iii di gradus, ob id urinam, tommenses, atque sudorem prouocat,statum discu . . t obsim stipites iecoris, ec splenis aperingrate uentriculo, re iecori, aduersatur u neni ,ec tussi ave stori medetur , enerem excitat, ae lac comminuit: ob id nu -
cibus minimecquenire uidetur, frequens p per i Uscula nostra innatat, iucundo sapore: A Calenus stomacho gratulis,&suaue prodidit,re carnes tum elixas, tum actas,inire cdmendat: cui in etia pisces, arss otia in sar agi necocta, alii assi aliter parata, relenum calculos preti. A nimio tamen eius praecipue crudi illa caiiendum, quia quia Nota.
aud rem tamen amrmai , quin occotinuus,& copiosus crudi nostii satiui usus hoc vir. . Adenu excitare posset Focesta temporis,dum caput tentare constet. Smyrnium amrim ui autem Galeno cognitum Min uulgiiij appellatione olus atrum dicebatur, minc rei. Mad exoticapi acrius calidiuscpes ,romaticum quidpiam obtinens, idcirco ua lidiox est eius sectilia dc minoris ni it timenti. Atque huius tota planta, tum cruda, itum cocta Edi potest, eo, te, re aceto condit Sc Romae maxima copia uenditur,
atque e natie modo pipere,&sale comeditur: ueluti oc laure seu sium, quod cruduaceto mulieres, Nahueri ineunte vere comedita sto perquam simile apio, sed eo esii Duuius,& coctum gratiam in cibis habet:& iso potius opson a loco poni solet, quam cibi, Aid uentriculo admodum gratum ec utinam procat,ae uesicae calculos
cernit: ut ex Galeno colligi potest octauo Simpl.Medicamentorum, ubi inquit: antum sitim gustu odoratu est,tantum etiam excalefacientis facilitatis est parti em sed& digo theu urinam mouet, eccalculos renum frangit, ec menses euocat. Sunt realia quae merito inter opsonia tantummodo, aut condimenta conum an tun3c sunt ea,quae a medio discedunt,3c quanto magis ulterius tetenderint, siemi nus semper, minus* nutriendi uitibus praedita erunt,uti iam qus tertium in gradibus ordinem attiger praesertim uero calefactedi,aut strii faciendi, talia nullatentis pro alimento censeri debent, ut quibus talum modo medicata substantia insit, exu- petantibus tam insigniter facultatibus, re ab alendi facultate longe alienis: ut Na- Imrtii exepli gratia olim opsoniu Persarii celebre sisymbriu, seu cres ne scandi es caetera: nam hoc dictum comun de omnibus alijs huiusmodi intelligi debet. m. v
Otissima est therba eruca tam d*mestica, quam sylvestri in pleri que . in Merariis ueni; dati illis si morem gratu: manifeste excalefacit, ec pro remi I inde in primis Venerem stimulat,semen ,re genituram parit, di in prae,