장음표시 사용
211쪽
m sed putredine ipsa, suam irentriculo inimicissimum este saperius dixi, sed ad si
stendas alui fluxione ut lienteria dysenterias, diari trina alii etia. Timcnsiuin stu-xione eis ut pluriariim ec siccis rustici utuntur, Micier cum iuccessu, ut saepe uididum ruri essem. Arbutus autem in Italia frequentissima nascitur fructus seri rouin dos sorborum fere magnitudine,& primu uirides apparent dein nauesciit, cum exactam adepti sunt inaturitat rubri sitin haspero tactu,nullo intus ossiculo, quorum sapor insipidus,simulat austerus, turdis sturnis, merulisve admodum gra-
tuq,uentriculum tamen l. edunt at capitis dolorem commouent,'adeo noxius
es eius usus,ut unum edisse sufficiat. Multi praeterea in arte Medica periti uirmat, se experimento comprobasse ex huius si tacticis solijs, at piloribus. stillatitiam aqua cotra pestem ac uen o sacratissimum este antidotum, cic Praecipue si os cornu ceratii praeparati, uel forsan quod melius erit subtilissime rasi,ei admisceatur. Nota quoque est cornus arbor, ex qua seu stus sitiebaccae oriuntur,olitiarii in magnitudine, atque figura, duro intus os siculo: qui cum ad maturitatem per Venerint,rubri si tintis nim sapore acetosi, atque austeri,mirum ci in modum constringunt,nullo autem in ciboru honore nisi apud uulgus, & ruisticos esse nouimus, & ti ob acidulum eo. rum sapor alijs ed ut is succiis ad ici possit, qua de causa Plinius adeo ea commendauit. Parum alunt corna, Sc dissicillime concoquutur, sed fluxionibus alui, & dy. virm sentei in s mire auxiliantur, pro quibus merito seplasiarii ex eis, ec saccharo condi. tum parant, quod etiam mulieribus profluuio mensium laborantibus utiliter datur folia quoque,ta germina ualenter desiccant.
I Mnibus notum est malum punicum, pomum granatum dictum inita. Grani iam
lia, cuius multa extant genera. Dioscorides autem ad dulce, acidum, Sc nn a. uinosum siue medium reduxit,quae omnia astringendi facultatem habe- vires.
re,atque ob id refrigerare,& exsiccare multi contendunt. Et qualiis duliscia caliditatem contineant, quod Dioscorides affirmat, dum suadet, ne in febribus exhibeantur, ciuia calidum signunt. Item dc Hippocrates secundo de Diaeta, inquit Osuccum mali ei inici dulcis aluum mouere,quia habet quid aestuos, cui seri . . . tentiae omnes serme Arabes astipulari uidentur: praeterea omnia dulcia calida censentur,idet etiam dulcia poma granata. At Paulus oppositum sentit, in liut enim: IMalum punicum omne astringendi uires eximias possidet, stribus refrigerat, si calcit, uerum dulce alijs minus .a idem etiam Princeps secudo canone ali imat, qua contradictionem in nostris Medicorum Contradicentibus explicauimus, S in rei ueritate credendum est Paulum puniea dulcia non nouisse, ob rationem in Coti adicentibus addueiam sed uinosa, id est, media pro dulcibus assumpsisse: constat enim dulcia nullam austeritatem,nec aciditate habere, sed media aciditate, una cum dulcedine praedita sunt, qua de re omnia frigida esse existimauit. Omnia ergo fri-ed ec sicca esse constat, praeter dulcia, imo ea quanto magis ad dulcedinem tenerint, tanto minus frigida erunt paucissimum aut nullum potius alimentum praestant, nec admodum mensis inseruntiir,nec cruda,nec co sta,nec ullo modo praeparata,ideo potius ut medicamentis,quam alimentis indigemus, auxiliantur enim acida,atque austera aestuanti uentriculo,A quia astringendi uim habent, ipsum coraroborant, sed paulo liberaliorem eorum esum euitare debent, uentriculum praesertim habentes imbecillem, innata enim frigiditate, atque aqueo humore exundare solet uentrieulus, atque languidus efficitur. Quapropter eorum succus talus a sumi non debet, sed alteri cibo aspersus pro conditura: bilem quoque repriinunt, cohibent*, qua de causa febricitantibus exhiberi solent, quoniam etiam putredini resistunt, eamd inhibent, imo tempore pestilentiae, valde opportunus est eo,
rum usus, moderatus tamen, ne uentriculum atque intestina, partesd omnes ne
uosas laedant. Dulcia etiam pectus leniunt, atque cordi palpitanti sunt amica, Mentii culo etiam, ob astringentem vim, quam habent ratione acinorum: sed quia
212쪽
facillitiae instat limantur,ob id febtientibus non conuertiunt. A cibo autem tuismacida astumi possunt,si saccharo , vel sale attemperentur: sic enim reptimum uapores caput petentes. Asseritatur succus extractus, quem uinum granatorum appilant ex saccharo paratur o Taccara, atque syriapus, ta eo astringentiores. atque exiiccatiores sunt acini. Cortices quoque, atque flores siccati seruantur in ovicinis ad multos usus. Dec Abmerca laneis. Cap. L X I.
Lans lanis a Grscis proprie dicta. Ilignea aut seuPheliodryos,diox apud Tlaeophrasinam. Sunt autem proprie quercues oboris, aesculi fati, cerri, ilicis,fc tuberis: sed oc castanea laoc nomine comprehenditur. Sunt enim apud Latinos quatuor glandi significata, uelut apud Graecos at hoc enim omnem significat arborem,proprii tamen quae in ambitu lignosum putamen liabent, ita glans proprie fructum cortice ligneo notat, calice ni spid comprehensum,quod generi quercino ad nascitur, de quo pulchre scripsit Ioannes Cho ut Gallus nobilis,liuiust praestantissima est fagina. Et quaedam ut audio lix
Hispania mauis, ac dulcis, pleraem etia cum maturae tuerint (acerbae enim sunt ama rissimae sub cineribus cocte eduntur,secundo sub significato tres continet specim q. 3 g. ut Galenus reseri,secundo de Alimentis quem fert comarus arbo hic omnium glandium pessima, ut ille ait, ec castaneam quae optima,mediam proprie glandem uocatam. I ertio signis cat etiam nuces, re quicquid praeduro seu ligneo
cortice comprehenditur,ita nuces omnis generis, pistacia etia,&pineae, oceiusmo
di. Unde etiam nux pontica iuglans dicta est,qua Iouis glans quod optima sit, non eo modo quo castanea, suae in iecudo significato comprehensia eii: sed quarta in stagnificatione uenit nomine glandis quilibet fructus, ut Caius Iurisconsultus res recitasse cundo igitur significato glandis naturam,hic explicare cum fit propositum, ius i sint tres, ut dixi species,imo potius genera. Castanea Sc proprie uocata etiam tam fructus, litam arbores notissima sunt omnibus. Comatus idem est quod arbutiis apud Plinium, seu Unedo, dicit m appellari duobus nominibus Fud Grae, ' cos,scilicet lietis comaro,et meme lio, sed de Uraedone alibi dictum est: quem cium si agnouit Galenus,nescio quomodo glandibus potuerit adnumerare, sunt enim alboreorum fructuuin quatuor praecipue genera: poma quae intus, extra mollia silm: nuces quae intus molles sunt,durae exterius: baccae quae exterius molles,intus durae,ut oliuae,persica,& similia. At Plinius,caeterim Latini cum maiorem curam in armis, atqite ambitione posuissent,quam in proprietate linguae, ira fecere genera fructuum, poma quaecunqtre haberen quod edendo esset molle exteris, ut ut etiam persica: se nuces quae ligneo cortice integerentur, Sc si adesset calim gramdes appella uere: si v d quod extra esset, durius esset, esui tamen aptum, ita ut m dium esset inter niicem,& ponatim uocarunt baccam, ut oliuolauri, miri iunipere. i is, Acinum autem cum ualde paruus es t fructus,ut berberis,hederae,sambuci. At te, dici. Non lateat tri ariam dici acinum, alias ut in uuis quod intus est, aliis ut in berberis fluctus ipse alias ut in punico, quod cum pomum sit ex acinis, atque his esui aptiscoponitur,ues ut in myrto,Sc lentisco, dc hedera bivariam dicitur ec de fructu ipsita de nucleo exiguo qui in eo cotinet tir, ae obpamitatem glutitur, licet esui ali quin ineptus. Ita uersa uice pomum de omnibus dicitiir fructibus, saltem qui mobliores sint exterius,ut etiam de olivis N caeteris baccis, baccae ipsae cum teneti res sunt intus, atque extra,mdradictitur, ut rubi etiam: Se ideo fraga etiam,velut re musae,ec ficus scis, pomis,quamuis undique molles collocatur ob magnitudinem. Conueniunt fraga cum musis dissident in amoris,quod herbacei,non arborei, nec arbusti sint fructus: quam iiis musa planta biennio uiuat,3c multo procerior sit-gi planta. H. aec tot uolui adiecisse(ut no solum ostenderem Unedonem potita citivis generi fructuum adnumerari posse,qi iam glandis: nam dc si castanea ligneo coctice,oc calice careat, quibus glandium genus praeditum, substantiam tamen habet ia
213쪽
xivnon glandi, id est,duram,scilicet magnam, non diuisam, renecli supposita parti
meliori: nam nisi hoc addas, ta persicorum nucleos glandes appellare licebit. Sunt ligneo si quid aliud cortice, substantia inuis contenta non diuisa, at g dura, ct magna, sed habet exterius pomum,quod nes castaneis, ned glandibus est sed ut unitie is differentias pomorum, seu fruetuum, quasi sub una imagine positas, quod
ad formam,di magnitudinem suis generibus reddercm: nera nominibus ut comspicua,&clara doctrina ferri . . vGenus ergo glandium maxime nutrit, quod etiam ab Vnedone, quae pene n illu arris es in exhibet alimetum, plurimum abest, eiulci succus admodum crassus est, ac terreus, minus tamen castanearum: ec sunt ex his magnae, A suaviores, quas putat e mascivi ita arbore nasci, quae secundis Principun ac magnatu mensis gratissimae apponuntur igni retosiae,quin Romae magno sunt talatio, plebeculae etiam, ubi pasisim in viis torrentur inligne alimentum piae stant, quod si improbi, ac uitioli non sit sueci ut Galenus refert,est tamen admoducrassi,quare flatus Eenerant castaneae multos, atra caput tentat,&somnia uana laciunt, nocen im seni vitis ac menti: N ex longo eartim usu, in melancholiam adducunt. lnde etiam affines generantur morbi gulta, hemiat,insaniae, quartanae, carcinomata, lapilli, atque huiusmodi. Nihil la men proximius pani, adeo ut illis fungerentur pro pane antiqui ut alias docui
mus O Siccare enim inde mola subaetae, tum sermento aqua sale subactae, ec coctae, in panem transeunt, abunde tamen grauem, sed qui nutriat non parum, cupius alimentum solidum sit. Iuuat ergo molere primum tenuiter,atque subactam farinam aqua, ac salis modico (sit autem cineris aqua siccare, ac denuo tenuissime molere, ac subigere, sed absque sermento, semper donec excoquere uolueris: cum enim fermentum addendum,ita bonam farinam,sed nigriorem,& si non optimam
transibit. Demum pasta fiat mollis, diu subigatuc, multo fermento addito, ec bene coiiatur: siccantur et ill in furno,inde coquuntur in aqua diu, re sic panis uicem etiam subeunti recentes uero,5 crudae,& cum coitice elixat,ec assatae. Modus alius
filo insertae exponuntur sumo . De his Virgilius: Tametsi Sertitus maturas exponat, sensum Poetae serub error profundum haud intellexit : incredibile enim est quantum intersit inter molles --
staneas. ec dura quouis modo diars euaserint, seu arte,U t in sumo, scii mora ut cum sponte liceantur: lini cum praeniaturae fuerint, e cillas primitiuas, quae Bononiae ae- parent sub initio Octobris: nam hae etiam in aqua coctae superaddito sale minus flatuosae sunt,& ad concoquendum contumaces,neque caput gratian i, sed uentri culo conserun hinnum* ac Venerem cieunt, sunt insuauissimae: indicio est tales es Inouod quam bi eui tempore coquuntur Et solet dici momento, ta xlix admotae igni. Debent autem edi cum modico satis. Ego coepi a coena edere duas, admoni- , tus a Francisco Daineso amico nostro, admiratus: sum discrimen, causam esse reoonabundantiam humidi tenuis, quo temperatur fructus ille: qui postmodum sitia uis causa resolutus,longe deteriorem reddit. Unde ex his coniector in uarietate loci ac regionis plurimum esse repositum discriminis, uel cit etiam in uua, ali ex hoe in cultura Sc arte: hic ergo fructus magnam habet naturae latitudinem, cum ab gregio malo, ad euidenter utilitatem transeat, ut multum intersit quomodo col tur et neque enim expers est plurimae aereat substantiae, unde etiam sic dulcescit manifeste. utilior autem a coena ob somnum, re quoniam pxactius concoquitur. Inaeredibilis est etiam differentia siccarum in sumo: nam aliae omnino molles,ri salti, herrimae, aliae duriores, a quibus abstinere oportet. Notandum tamen, quod copiosus eius usus prandio & coena pessimus, quia tunc eapiti nocent: reptila ea ge/nerali, quae dicta est quia diu morantur in uentriculo, S. caput tentant. Glandibus in tanta copia ciborum nullus relictus est locus, nisi in Hispania, ubi magis dulce . sciant,remolliores evadunt: in cineribus torretur castanearum instar. Hae etiam ab
Aetio glandes appellantur, Sardianae quod primum ibi innotuerint . Ut uero fatu deponant castaneae sub cineribus decoqui deben .lon ei meliores fiunt his, quae iamragine torrent quoniam a caliginoso sumo nescio quid mali cotrahunt, nec cessio. ad sa-
214쪽
ad facietatem sinat edendae, ut diximus:& praesertim qiis utri calculis,aut uisces infractibus sunt subie siricholicod dolori obnoxii,crudae etiam deterrunae fiunt.
Mnibus notissimae sunt nuces,iuglades a Latinis di star, quasi Iouis gla
des,ob saporis excellentiam, Graeci uero Retret appellarunt, quod maxime capiti infens, esse creduntur, imo re Grammatici quoque in uniue sum,nuces a nocendo dictas autumant quod uerum elucum non talum capiti,sed spiritualibus etiam partibus maximam anerant noxam, imo Sc uentric lo biliosioris praesertim temperamenti, cum calidae, siccaeS omnino sint: quare imuenibus Sc prisertim aestatis tempore, in primis damnanturnin bilem enim conue tunt tir, senibiis etiam Sc si ratione temperamenti conuenire uideantur: quia tamen
ut plurimum grauedini, ac raucedini, spirandis dissicultatibus obnoxii sunt ideo
nec cis commendabiles. Alimentum minus quam avellanae praebenhsed ipsis cori coctu sinit siciliores ob laxiorem substantiam: multitiariam tame in hominum cia bos ueniunt, nam N immaturanec nato nuper nucleo gustui gratissimc sunt, humiadae etiam,nec asstringentis qualitatis, nec oleo sae conspicue sunt participes, sed potius sunt qualitatis expertes, quod genus saporis, ut Galenus inquit, aqueum est. atque trentriculo sunt innocentiores. Vetustiores uero oleosae sunt,dum enim pars illa aquea,& humida retatuitur, succo quodam oleaginoso replentur,saepem rancia diore,qui uelaementer linguam uelli calicis 'ustulas excitat, quae dolorem in serunt: ideo liuiusmodi mensis non inferuntur, nisi medicamenti loco post esum piscium, non modo pro contemperando eorum succo aquoso, at 3 pituitoso, uerum etiam quia vim ac sympathiam quandam habere uidentur, contra piscium malignitatem, si quae in sit,imo inolevit usus, pro cotemperando calore, introducenda aliquali humiditate, quod prius in aquam calidam madescere sinunt aliquot horas, mox mcmbrana exuunt, inde uino,atque sale macerant, sic enim recentibus fere aequari Bolia contra uidentit r. Pagatur autem ex nucibus bolus ille contra pestilentiam, atque uenena pestem. ut in capite de Ruta docilimus. Fit etiam ex allio Sc nucibus condimentum quosdam,alliatum dicscum,quod pro condimento piscium, ut plurimum Itali parares Recentis con- lent. lettino etiam uentriculo comestae nuces lumbricos latos pellunt, recetes quo- σε. que ac nuper natae,gario phyllis,uel cinamomo infixae,saccharo, aut melle columtur,atque in multos annos sertiantur,quae frigido uen triculo,inrubecilli*, 3c uisteribus aliis frigidioribus utilissimae sunt, ueluti senibus ac pituitosis, Venerem etiam stimulant. Communes quoque sunt ponticae nuces, id et auellanae,ec generent merosiae: quaedam enim domesticae, oc quaedam sylvestres, alm horum uiae oblong aliae rotundae,quibus horti ornantur,ec guinii sunt iucundissimae, ae praecipue ellanae. recente non dii mJexactam maturitatem adeptae. Plus alunt avellanae, NEm ii vir:i. glandes, quia solidiores earum substantia,nec adeo oleaginosa, sed dissicilius conficiuntur,imo largius in cibis ositatae in uentriculo superinnatant, ac caput fersunn dolorems excitant, ob id uirides innocentiores aridis censentur. Et quiano semes
uidimus, bilem erit ginosam uomitus reiecisse, ut paulo pόs auellanas largiore eis assumpserant ideό calidioris potius natur quam frigidae, at psiccioris merit5 habendas earum est eiudicamuS,&6luestres praecipue,ecti aliqua parte terrestri non ca reant,qua iuglandibus minus calidae sunt: seplasia i saccharo incrutant, e pr-tim ampliores,dc rotundae,quae gustui satis gratiores sunt.
De Mndigeat ibi'. v pineis. p. L X III. Amadalis Mygdalarum quae tum dulces,tum amarae satis notae senos militia a QM. tenuandi uim habet, ac detergendi, prorsus autem caret in astringenter quae autem amarae sunt, mirum in modum incidunt crata ac lentos limmores:attamen iudicio meo tenuitate substimul inferiores sunt persemisun nucleis: hi tenuitatis,oc incide extremvin possident. ec minus Mog mi R
215쪽
datis nutriunt Nutrimentum autem amygdalarum non amararum, recentium, ecdum declinat paululum ad siccum. Aestuosa est amygdala, ouoniam multu ni olei continet,minus tamen quam nux eius oleum mavisi imum e re maxime lenit pectus C; ouauis causa,anhelosis subuenit, atque emaciatis , no solum ob alimentum quod exhibent non contemnendum,sed quod alieno etiam uiam praestruant, deserendo in partes: sed perinde ac lac mulctum statim corrumpitur, ideo ante sex ho ras ustis eius esse debeL oc tectum conseruati oportet. Idem li articuli inungantur tabescentium,& loca exsiccata humefacit eos, dc at is frigidis passionibus confert, tritides etiam amydatae in foeminarum delitijs, laes hodie cile constat,siaccharo etiam condiuntur. Pistatia uero minus nutriunt, magis roborant iecur,quoniam astringunt non leuitenincidunt prsterea re ipsia humores crassos,ac lentos,sed non adeo ut amygdalae, uentriculo ne ue obsunt, nem nocent, in quo demiror de Galeno, qui illa commendauit ut aromatica, cum nil eiusmodi uideanti ir habere,forsan quod in Syria talia sunt, uelut & pruna quaedam, sita recentia, & statim ab arbore decerpta, plane talia sunt, cum tamen per unam diem collecta manserint,eani gra/tiam amittimi: sed ut dixi,si aromatica liliat, cur uentriculo non conseriint,quin imo illi grauia si an non tamen adeo ut amygdalae. Corrumpitur eorum substantia longe celerius, quam amygdalarum, nec nutrimentum est adeo humanae naturs accG-modatum: habet enim nescio quid potius medicamentosi, neque conciliant somnum: sed tame uiridia praestantiora fiunt a mugdalis,oc gustui apprime grata. Quae-
ni formam: renes enim ac uesicam r urgant, pulmones, ac omnes partes spirituales adiuuant,ob aliqualem uim calefaciendi, ae siccandi quam obtinent nec non revenerem incitant. verum pineae crasti,& multi, echoni alimenti sunt,ssed dii sicut ter in uentriculo subiratur, cerebro, iecori, renibus,neruis, uisui, auditui utiliseimae: creduntur enim,ut Aueneto ardixi conseruare pingue humidum, quo uita costat, aqueum absumere, recentes esse debent, neque ullus fructus substantia durior c Ierius corrumpitur pinea: adeo ut postquam ex calice detracta medulla fuerit, uix duobus diebus intacta maneat, propterea ablui, ec fricari diligentius debet, antequam edatur,incredibile dictu quantum sorditici excidat, ec si in aqua maneandiutius melior redditur,oc p sertim miscea,ut nostri delicatiores: melior redditur, gustu suavior, primum uisu candidior, concoctu sacilior, amittit etiam quicquid resinosum est,quod de plurimum est,oc iniucundum,ae uentriculum uellicat corrumpnuntur in medio pineae, dicariem quasi perforatae sentiunt, amygdalae ebrietati collare creduntur,tota facilius concoquuntur. Ex his fit cibus satis iucundus,qui taliter parari debet. Anivgdalarum mundatarum insignis cadotis; eo enim meliores sunt libram mediam orietae unc.iij. carnis alara cappi unc. iiij. succi limonis unc ij. sacchari unc.iij. Assenturam datae seu torreantur, orieta autem coquatur in iure cape inde omnia tundantur,&misceatur. Fit enim albus intinctus,5 si robustior sit uesticulia humores uero crastiores,aut tenaciores. aut calidiores: augeat limong succus. Hic cibus bene nutriu& satis salubris est, fit et facilior cococtu iure pulli adaucto. Porro si purgare arenam uelis,&calculos, pineas multas recentes, ti iliotas firme cum pane, uino odorato, inde aut sis perdormias, aut post quintam horam deambulato. Proprium est huic arbori inter caeteras, ut laetissima fiumctificet salsis solo,ae mari propinquo, ut etiam eadem aura aspergatur, saccharo etiam condiuntur . pineae, quae Veneremem
216쪽
Lim haec arbos in Melia solum habebatur,niinc in Italia copiosa est pau
l adium industria,id obtinuisse ferunt,cum antea non proueniret. t autedemonstratu est in libris de subtilitate, linius sunt speciei quaeculas eas dem habent uires, re figura parum diuertit. Sunt autem haec citrium, seu
malum medicum,seu cedrium. Citrangulum rectius, arantium latius, malum ad
ml,limunium, Sc limuniata.Communia omnibus sunt quaecun pibi sunt exposita, viri,. sed quod ad Medicinam pertinet,omnibus cortex amarus,&semina, medulla aesda,insipida, corticis interioris candidi substatia, odor iucundus, uenenis aduolari, occidere uermes,cor,& cerebru confirmare,& grata gustui es ac omne prohibete corruptionem: sed medica malus praestatior est, reliduis omnibus speciebus inarax. . uenena,quae ex morsu serpentum inferutur,aueo ut reserat Athensus, dam- natum a Ptolomeo ad mortem antequa ab aspide morderetur, citrio comino eu sisse,magna cum I ruis admiratione. Et Theopompus x x x v i i i. historiarsi libro,
scripsit Clearchum 'nit tyrannu dii saeuiret in subditos, saepius ex mali medici a
xilio frustratum. lotur semine, oc cortice, et medulla ad uenen ad occidendos ire mes ad prohibendam putredinem, ad corroboranda membra principalia ex aequo mei uires. ferme utilis est,sed cortex reliquas citri partes odore prscellit,ec conditus pestis critagia arcere est aptus. Porro cum sub hoc nomine citriori omnia mala comprehendi posse uideantur,quae cortice quo da aureo uestiuntur:ideo ei breuiter eorundem
sucti ines. natura silc describi poterit. Succus nam cp acidus propemotam omni bs inest, stigidus ac secus inest ordini tertio: cortex uero cum insigniter redoleat, gustium aromachuset . referaticalidus ac siccus est circa ordinem secundum.Caro oc ipsa pituitos re frigi da est,crassim succi quae Scholicos dolores parere,intrasginitationes latet.Acidas hihi . tandem mesulsa,frigida,sicca* in tertio gradu est, inter 'uam nucleus, siue semen nauli. habetur calefaciendi,siccandi in secudo ordine iii in possidet,de quo dubium at huc extant an solum ueneno resistat,ut Dioscorides fateri uidetur, an totum pomi quod in libris Contradicentium diluimus, nec ad propositum nostrum facit: iuni ci t enim scire, totum pomum uenenis aduersari, ut ibi luce clarius dem Astauimus. ' Aurantia autem, uiribus inter sedistinguuntur medio saporum, alia enim quilitas austeri,alia dulcioris: oc continuo in mensis media descis D succum ma. nia comprimant conuiuae, assundunt. super assatis carnibus, piscibus ue, acalijsophiiijs,quae longe suaviora, gustia ic piucundiora fiunt.Inlimuniis uero multa est succi copia, caro uerd est pauca,aim succus acidissimus, tenuissimus est, oc nulla
corporibus praebet alimentu sicut id reliqua uitiorum citriorum genera, imo omnia concoctu sunt difficilia,cras iamd praebet succum, nec uentriculo amicum: ob hoc uesci iis melle aut saccharo conditis,satius est quod uentriculum commoddcalefaciant ac roborent. Ideg libentius ad medicatos usius utimur potius aduersitas putredinosas,malignasm,oc acutas maxime febres,acriscpinsectiones, nec non relaborantis cordis auectus, saepe etiam pro condimentis parantur intinctus cum romate aliquo uel saccharo,qui ad maximam aestatis partem perdurant, ad appete
tiam excitanda, oc fastidia abigenda calores, temperandos, oc cunctis gratis ima: sicci quos cortices saccharo condiuntur ad comendandum saepe oris halitum: occo iam iis, diuersa in osticinis parantur condita, ut 8c sympus de corticibus citri ad cordis seipsin, uir s. das affectiones Et ex aceto sitate citri ad omnes morbos a bile ortos, ac putredines praua &omnes aestuantes aegritudines, ut extimunt j succo ad eadem paratur sy-rupus longe ualidior,qui oc calculos in renibus comminuit, nec adeo uentriculunx
laedit.Eu ciusdem etiam succo stillacidium paratur, quod uesicae calculum frangit. staticiarum ui quantumuis durissimum, quod oc utendi modum insimul in quarto de sectetis e docuimus. Et nos quando, in caena loco salatiiij limunium melle,aceto, oc actua parare solemus, gustui gratissimum re e renibus calculos e sciens, sis moderate thmen, cum difficulter concoquatur. Omnium autem haru specierum arbores albos
217쪽
mittunt flores summae fragratiae, ex bus aqua peculiariter destillatur,tanis sua- siillitii trauitatis,ae redolenti ut caeteras odoriferas aquas iuperare certum sit: appellaturis foriba. aqua narranth,alij dianphae aquam uocitant: oc hanc contra aeris uitiosam qualitatem,ac pestilentia iri,contram pestilentes febres, qus cum exanthematibus sunt plu viter. rimum ualere experimento comprobatum est: cordi enim admodum amica est, sudorem ualenter prouocat,ac leuiter uomitum proritat. Ad eadem quo P destil- stillii uia curitatur aqua ex toto citrio,quae ut ignis elicitur, pustiti suavis admodu,& cordi,ac corebro purimii succurrit,& nos in febrib. putridis, ac mali moris cum conserua aer dinis cita uel in eade aqua distat ut uel immediate assumpta, ad libitu aegrotantib. exhibemus,nec sine magno iuvameto,ac eorunde applausu:sitim enim cohibet,ac febre coere resistit putredini mirii in modum,ac humorum coetione adiuuat.
Unt dactyli seuehis palmulae cuiusdam arboris, cuius in Africa, Iudaea,ec nimi, is,
Aegypto uaria extant genera,multiso(ut audivi orientis populis hi seu ictus cibos, potus* suppeditant: ex illis enim itina conficiunt, qui pinguimiae liberrimo succo sunt repleti, alios uero sicciores, ac magis astringentes pro cibo assumunt. Ad nos solum sicci importaturwalidi suiu dulciores, austeii ue- .ros di, sed omnes concoctilualde contumaces: disiicillime enim in uentriculo conticiuntur, in re si liberalius edantur,capita grauiter feriunt, ut Galenus assi mahaedol rem cum grauedine inferunt, quoniam diutius in uentriculo moratur, praecipue recentes,quia inflationes pariunt,ae nocentiores habentur,oc ut pluriis mum erosiones in uentriculo excitant. Praeterea eorum succus,qui in corpus deducitur,crassus est,ac ictus, re praecipue cum pinguiores fuerint fructus,quibus si dulis cedo aliqua coniungatur,multarum,magnarum* obstructionum in iecore, liene, ac reliquis uisceribus erunt in causa, prae dulcedine enim auidius a iecore, ac liene attrahentur,aim promptius infarcient uiscer prae crassitie ac lentore,totv post inthumoribus crudis rFlere corpus, ut etiam prauas generent febres. Et eo magis cum dulciores in bile uertantur, austeri uero in pituitam: dentibus, gingiuissesse creduntur. Alimentum corpori non exiguum praebent, minime autem lauda tum:idcirco raro mandi debent,quamuis praedulci blandiuntur sapore. Conditum tamen in officinis paraturDiaphoenicon diruim,quo frequentissime medici utuntur. Quod uero dentes corrumpant dactylii experimento comprobatur,quia omnibus in ruoni b.Asrict ubi abundant, dentes cito, ac secillime decidunt ante sone stulem. Mortio uero Gallico plurimum conserunt, ita ut si qui eo morbo tenentur, in regiones ubi abundant,se contulerinubmii sponte sanantur.Forsan uel quia
calidior regio ac siccior, i quia aer odore palmam conspersus hoc potest, faciunt etiam ad uitae longitudinem,quia ae si difficilis sint coctionis, indigenae tamen, qui eis assueti sunLac uescuntur, longissima uita iniuntur.
ri iuniperi, clam fm p. L x v i. Erluulgata iuniperi arbor baccas myrti magnitudine, primo uiride po- tu periba stea ni ricantes duae cum acies, aromaticae sint, ideo calidae in tertio eum uires.
gradu siccae uero in primo, haed medicamenti potius quam nutrimentia ratione habent :&praesertim maturae cum acerbae uix degustari possinti renes enim expurgant,uentriculum, etiam re iecur a pituitosis materiis liberant, urinamprouocanhac robur uirtut conco vici addunt, maximus* est eorum usias aduersus morbos contagiosos: si itam ore mandentur, tempore pestilentiae, a contagio mandentem securum reddunt, quod ec Pater meus experimeto comproba- Patru empe uit, ut in nostro Memoriali declarauimus,atque ibi ratione acduximus, cur quam- muri a
Nurimos,hoc talo praesidio a peste intactos hi isse. Sunt quoque earum fumi in cu-taculis erat qui ueris nocui iniurias emendaudummodo rhoderati suetint. Immo-i vh a delati
218쪽
derati enim ut plurimum grauitatem capitis,atm dolorem faciunt, eodem modo eiciami largius devorentur,statim morsum in uentriculo excitant. Possunt ecuaria ex baccis parari decocta, contra omnium serpentum ieius, at uenena: dentium etiam dolores,ac podagricos cruciatus demulcent.Et nos continuo, preterqua temporibus aestiuis,duos uel tres in mane mandere solemus,slatum enim discuti ut, ut: Mera omnia ec caput corroborant, at corpus a putredine uendicant, dummodo matura in umbram,& non uiolenter siccata suerunt. Ex iunipero etiam extrahitur gummi,quod cum recens est, album, lucidum,at S trasparens conspicitur: cum uero ueterascit,ad rubedinem declinat,cuius frequens est in medicamentis usus. Lau-x κη- -autem omnibus est nota,qua triumphantes in coronis utebantur i parum uero differunt inter se domesticum, ac siluestre, baccaso ferunt,quae potius ut medic menta,quam alimenta in usum ueniunt, nec unquam mensis apportantur: calefa ciendi ac siccandi uires habent, atque in officinis adseruantur, quibus de oleum , oceleel uarium concinnatur,quae ab eis denominationem trahunt, & omnibus mora hostis asse stibus frigidis conueniunt: iecori prosunt, ac calculos consti unt, imo
ditae, quas colymbades appellant,assum unim diuites prima mensa,ut appetentiam excitant. Viridesecabsque conditura, crassumo pessimum praebent nutriment cum uero muria condiuntur, Sc si nec multum cor pori praebeant alimentum, efficaces tamen sunt Maturae sunt temperate calidae , maturae autem dc acerbae frigidae, oc asti ingentes. Verum conditae ex condiment rum uarietate, diuersas acquirunt qualitates. Sale enim ut plurimum condiuntur, dium uirides muria conseruatur sua, alq prius ad nucleum usi incidunt, ut melius muriam accipiat, citius austeritatem amittat, alij integras,uirentesm per biduunt aut triduum calce ex aqua maceratas apponunt,alis ex aceto non minus commode praeparant,& alij alijs modis.Quae autem ex sale condiuntur,acrimonia acquirunt,
ec siccitatem,sed parum asirin Lex aceto tenuitatem, ec ouae ex calce, di si aliquid uideatur habere,quod prorsus naturae nostrae Aduersatur,eluitur tamen uis illa praua aquae affusione,licet non nihil intus recipi necesse sit: meliores ita; sunt quae ceto condiuntur: stili enim sunt grais di facilius concoquutur,sed tamen omnes crassi sunt succi,5 difficillime concoquutur: uerum si astringete succo fuerint praedit i lentriculum roborant,atu deiectam appetentiam concilian hoc prima mensa assumptae aluum deiiciant ob pingue a colea inosam Partem, nec non atque e rum ponderositatem,quamuis non desin qui secundis mensis astringentiores ad hiberi uelint: roborato enim uentriculi ore, reliqua cibaria deo rium pelluntur: sed nunc fere omnes primo ec medio, atm postremo etiam cibo carnibus, piscibus,at ouis intermittentes mandui eas,nec sine infino errore, cum in ciboru assumptione
seruandus sit ordo, it supra declarauimiis. Olitiae aut optimae in Italia habentur, de Praecipue Bononiae,sed ex His anijs etiam importari curamus, quae 5 si italicas bonitate,ac sapore non superenhillas tamen magnitudine,at crassitie uincunt.
N parituris opem prsitan relerunt etiam laurum occulta,ac Inna a quaciam Iam
tale, a fulminis impetu tueniata habetur historia Tiberi j Caesaris, qui fulmine pera
territus tonante ccclo,lauro se coronauit. ine Ficubri rectiuibM,Cycap. LX vii I. titium uires,
Icus inter horeos fructus melius ac plus nutriunt,& facile e u Iculere scendunt,& etia permeant intestina: quo fit, ut etsi flatus gignant,no tamen dolores excitantaquin etiam adeo detergunt, ut arenas educant: iadeo ante alios cibos comedi debent,licet ob maximam quam habent penetrandisacultatem,statun ad imum uentriculi descendant, ita ut si quis post esum aliorum
219쪽
aerii in ciborum ficus comedat, A post hora momat,prius totus cibus prae assum, pius exibit,quam ficus exiomat, eclic facillime percipiet, ipsos ad insimam partem uentriculi iam descendisse. Caro uero quam generan similis est leucophlegmatiae, mollis nimis,ac sublaxa.Cums maturitas omnibus utilis sit fructibus, ficus innoxios etiam pene reddit, non et enim re ipsi alim a succi improbitate omnitio carere cur potiua potuerunt. Aqua melior est uino, tum quia euicit ut celerius uentricultim subeat, cum quia calorem illorum itigat .inquit enim Hi epocrates ficus uiridis hume fiat, 1. de Diaeia re aluumouet,ac calefacit: humectat,quia succo illena est, calefacit propter succlam pQ. s. itidem, alatim mouet propter succi dulcedinem. Primae ficus optinas sim; quia su
colentissimae,optimae autem sunt, postremae. Ficus aridae quas caricaS uocant ae- carit .rim
stuost sunt sed aluo secedunt. Pronat hoc Galenus dicens,quod etiam incidunt, re is es. ipsae quoque urinas eductit: iecori tamen,& lieni inflammationem obsessiis obstant a.de M.. p.
generali ratione quod dulcia cum sin obstruunt: sed , creditum est, non bonum s. illas progignere sanguinem, quod multos pediculos procreent. In eo tamen nobi- Notis.scum coii uenit,quod medicamentis attenuantibus,detergetatibus,& incidentibus Lib. de libuni istae conferunt non parum iisdem membris, sicut quod crassis alimentis non pa- bovi et vidurum noceant:haec igitur in cofesso sunt. Probat autem alibi summopere, ut cummicibus edatur. Quid ergo agendum,an ne hic inde omnia prosequemur, uelut toto marit pisces, aut relinquemus aliqua necassaria, hoc quidem imperfectum, illudi illum: quamobrem sic instituere oportet huius libri constructionem, ut adlecstionem accomodetur. Porro ita legendus liber, ut propria sub communibus contineantur,nec omittantur,nec repetere sit necessarium . a me autem quae methodo constannec propria sunt, docenda erunt. Qiae uero solo experimento inue ta sunt,ea ad methodum reducenda erunt, si fuerint alicuius egregiae utilitatis, aut iacturae leuia praeteribimus,cum etiam salsia cile possint: quae autem magni molne-ti sun .sed dubia, cuiusmodi an ficus siccae boni sint aut mali alimenti per sec an frit
illis iecoris conueniant(haec quantum intersint quis sui det) determinare oportet. dus enim recepta sun abs* controuersia sunt, quod uentrem molliant, quod hu- mores extra pellant,quod in attonito morbo,& resolutione stat optimum alimentum,di ferme unicum, sedec scyrrhos iecoris,&membrorum naturalium tollunt,
aut nihil uliud consert. nde etiam cibus senu dici potest. De his omnibus dubium non est, sicut ne P quod ruis optime aisocientur, ipsa enim attenua incidit, ac det et niti sed ae de sale dubium non es approbante Galeno, ut neu an boni, an mali sucis Ici si cum constet non eas este tialde mali, boni etiam esse no poste: inter fructus de bere,inter bonos comparari,ad carnes, aut panem collatas mali. Qti id ergo an no ceant iecori,anymsint rari cum pineis utiles sint: postqua inuentu est certo experi mento quantu senib. prosint pineae: etia uidere oportet, an recte illis possint copulari Per utiles enim erunt si iungi possint, nam duritie omnem egregie cum molliant,ais detergant, quid utilius scyrrhis esse poteri Lautia genitis, aut iam solum incho antibus Dices quid obstat quod pineae sunt multi crassi succi, di dissicile coquuta, tur ergo impedient auxilium caricarum. Considerare igitur oportet hominis robur,& ut cum solo Dane,ex pineis quantum facile subigantur, sumat, Ss bene man sis,& quae in aqua diu manserin panis quod leuis sit, potus aquae modicii, aut nul
lasmam ut diutius malarin ira melius emollient : per se prosunt mirum in modum pector ec raucedini,oc dentium doloribus,& uenenis, sudorem adiuuant. tot sunt generum,quot colores,neque enim illum refugiunt: sunt serotinae, quae Decembrimaturescunt,d quae nunquam. Et magnaequae meliores si sint pingues: etenimo, Lib. 3. .Pptima quae suaves, dulces, pingues, magnae. Meridianas ficus damnat Athenaeus, intellige ea hora colle stas, non sedantur: quapropter praestat uel eas uesperi, uel matutino collegii conclusae uasis, non sine fastidio edi postunt, quod uermes g ncrent,impositae duris tumoribus emolliant,&concocivunt.Et lac Planis eius purgat,& urit. Et ideo folia eius aperiunt haemorrhoides. Multis quom modis coseripui tutis animalium uenenotarii. Et albae plaertans facilius subiguntur: nigrae aut Age era fiunt dulciores. Oportet tamen obseruare regiones. Vinum ex eis elicitur,quead- e.
220쪽
modum 8c ex uitis,sed haud uinosum. Plantarum discrimen maxima: quae dam patulae magnae, altae,allae humiles, ac pumilae. Commune est illi, quod pleruo plantis,sed adeo euideter ut proprium dicipossit, in umbra satum citius exurgere. melius pullulare,nec vermibus supple seuerum assici. Debilitat igitur ficus iecur, quia praehumidae, nisi siccis di astringentibus copulentur, uelut si postridie uinimab*nthiacum bibat,aut mastichem deuoret,aut rosei aliquid.
Devin recisibin et pastis. cap. LXIX.
Uuae de ficus optimi seu mis omnium colaseione habentur,sed uuae subducunt aluum magis quam ficus recentes tamen ad uoluptatem potius, quam utiles bonae ualetudini: inflant enim,&fungosam came generant.
Et si non coquantur probe, in uentriculo, ec iecore taudos generant hi mores.& semper pro ratione minus fictibus nutriunt: & innumerae earum habentur disteretiae, quae a color sapore,figura, amplitudine acini, mollitie, ac duritia desumuntur. Cum uero uterm fiuctus quatuor ex substantiis componatur, simien in Utroq; prorsus immutatum permeat, quod in uua minime mirum est ob duritiem, mirum in ficu sane. Sed ec cortex in utroq; parum admodum mutatur.Quaecun igitur ex uuis sine cortice,& seminibus glutititur,masis subdurat alum ecu succus, ut in multo,selus adhuc magis, caro autem nutrit plus, re minus subducit. Seruari autem nullo auxilio externo adhibito trifariam solet,appensa, quam pensilem uocant aere non admisso,sed cum candela praecisis arini qui putreicere incipiunt. In hac triplex periculum,uel ut acerba sit, nam sic colligitia ut facilius eam seruent, ut putridi aliquid contraxerit,ut siccata sit:quapropter ad delitias,& ambitionem c6Nua. modior est quam ad ualetudinem. Quae uero in musto seruatur,caput ferit, re aluusubducit, si mustum dulce sit nam id non parum,ut etiam aluum lac mouet. Oro cras Ibs generant. Quae tiero in uasis nouis e terrea odorata oc perseeleas lata condiuntur,operculo pice olla eoniueio, inde uase in vinaceis sepulto: hq optimi sunt, resoluta enim cruda parte noxa carent,si tamen largius sumantur, re ipDe capvid: obseritatio. di int,nec tame ulla harum pasta uua dicitur. Sed quod mirum uidetur, oc quod sinpius adnotaui uini potores eximii,uuarum tum recentium, ac scinarum abhorreis Mophatulere esum, absiliemios uero ipsarum auidissimos esse. Adest ocum quaedam Mo- uires. schatula dicta ab odore moschi, sapore dulcis, quae cum calida, ac multo humore, eos haud aquoso praedita siniscillime putrescit, nimium uescentibus ut plurimum febres accendit putridas,eadem ratione qua de pyris moschatulis, moderate igiturre ante alios cibos hanc,& omne uuarum genus assumere oporte cum per aluum cito descendant, nec diu moram in uentriculo trahant, quoniam si post alias escas edantur,flatum pariunt, nec probe concoquutur, oc crudum succum progignuntiqui nec facile in sanguinem conuertetur,ueluti contingit illis,qui eas acidas, di amsteras comedunt.Dulcibus ergo, dic pensilibus, minus nocuae uti licet ex parte capia et tis,cui insense non sunt. Passae autem uuae sunt,quae in Sole siccantur, donec a purissi urum tredine sint immunes reddit nec tamen contrahuntur. Eius duo sunt genera, nugenera duo. gra aut fusca, parua, tenui cortice, absq; semine,sem vinaceis: sed nune per vinacea durum sememnon corticem intelligi uolo. Alterum praegrandis aut me ocris,siituae seu flauae, cum vinaceis cortice crassiore. Atque ex his est Hispanica, sed Cretiam omnibus melior nam Illyrica deterior multo Hispanica, quam Hispanica Cretiaea. Galenus ex solo sapore diiudicat harum sacultatem, scis in aliquia maiore conm sideratione dignumam parua nigra licet dulcissima, mala est, flatum gignens, concoctu dissicilis, ruetus acidos, in acres mouet, atram bilem gignit: omnis enim crahus niger atram bilem auget,ut etiam liuidi ac fusci, pleruns mali succi sint, sed integra,aut qualis deuorata est, exire solet, nunquam tamen potest esse bona: nam