장음표시 사용
231쪽
et opDe 'retricerim,lepore contra P. cap. v I LNter caeteras siluestrium carnes, maxime capreoli approbata est: exu .. .
loci enim Sassiduo motu a superiluis humiditatibus exoneratur,ten rior F,occon coetu facilior efficitur,nec illam saporis, odoris* graueolentiam habet, quoniam ex motu attenuatur sanguis, rarefit corpiis,ap riuntur meatus,& humores, qui sunt causa prauitatis odoris ,resoluuntur. Optime nutrit,& in aetitiis qualitatibus temperata censetur: in palatuis uero ad succum d clinat. Eligatur iuuenis, quia uno prope scribentium consensit siluestribus omni bus ut diximus praelata est, saporis, alimenticii bonitate, constitutionis tenuitate, concoctionis facilitate,excrementorum paucitate licet nec prorsus nulla generandi a trabiliari j humoris culpa carere potuerit, cum adsiccitatem inclinet: ob id anti. M ILqua mala est,qui tota in melancholicu sanguine couertitur.Teperatur uero siccitas, Nota.u solo oleo incoquatur,aut at id genus humentioribus. Caro tum elixa, tu astae tiam salubrior existit,&Romae praecipue nobilsorum mensas ornat, persaepe uarijs modis parata, ac condita,sed inassata pota us,quam elixa,et panificio incrustata. CVr c. i. i. mirus autem diutissime uiui hcuius caro cum dur ac sicca sit, ob id asininae proxima, eos ab hominum usu abdicanda censetur, concoctu enim dissicilis eli, atque melancliolica, ocuescentium corpora ad acutas febres,alias m prauas assectiones pne- parat. Raro ergo degustate oportet,slti iuuenis cerui, sui nondum iustam sui temta peramenti siccitatem acceperit, quia tunc adminicillo tenerioris, humidioris. aetatis,minus mali suce palatom acceptior erit: consistente uero aetate, crescente scin-
per siccitate,& duritie cari deterior euadit,oc quartanas, nec non & alias a trabiliarias passiones procreat. Tempore quoque libidinis caro foetet, perinde at et hi eorum, pessima est Nec boni sunt succi nondum nati, sed de uentre matris euul si,quos potentes Principes maximis in delitijs habere solent, mucoris enim pleni sunt,3c succi crudioris: Laepe eosdem etiam de stisse uidi cornua mollia nuper ra.
agine quadam obducta, ec nondum siccata,atque gulae libi lo ciuod in usum mensarum uerterunt, in quidus tamen nullus est sapor, nullaque salubrita imo glutinosa, crassa,& terrestria sunt. in ceruorum etiam cor- de ossicula quaedam reperiri talent, quae multis morbis opem salutarem adserunt, re maxime uenenis aduersantur,utta cornua,ec praecipue si a mense Augusti per totum usque Septembrem fuerint detruncata, quo tempore maxime uigent, suasmuires in summo tenent. Adhuc quoque magna est de leporis temperamento controuersia cum alij carnem leporinam calidam esse affirment, ut Arabes fere omnes,
at i uero stigidam oc siccam. Nos tamen ut divulationes effugiamus, illam frigidam oc siccam esse censemus, quod idem sensisti uidetur Galenus, qui in libro de mi .
Attenuante uictus ratione dixi eam sanguinem uehementer crassium gignere,bu hulla tamen,5 ouilla meliorem. Praeterea cum sit caro dura, ad gignendam atram
bilem idonea atque animalis timidissimi, quae omnia sunt signa frigidi atque sicci
temperamenti, minus tamen iuuenculorum, quos lepuscutis vocamus, S illos non tam nocuos esse e Terimur, gustinetiam iucundiores sunt, imo bimestrearetrimestres longe octimestribus,ta anniculis preciosiores, & suauiores existunt, i poribus tota Italia scatet, ipse ruino uenatio nobilissimis fere omnibus tui lenibus peculiaris es 5c capiuntur omni ferme tempore, unde nisi foecundi admodum e rent genus equidem iam desi siet. Uarijs modis conditur iborum caro,& ut plurimum ex aqua,Si uino elixatur. postea in astatu,uel panislcio incrustatur, re sic multos perdurat dies, di praecipue hyberno rempore. Inter autem caetera animalia oluestria,crassiorem quidem generat sanguinem,& difficile cocoquitur, ac aluum stringit,uigilias induci nec non oc somnia uaria, ac tumultuosa, eius quod sanguis ua Os habet in re medica usus. Ferunt alpium incolae imores hyberno frigore exal-hestate ac totos candidos fieri,at p hoc niuis pabulo fieri aiunt, nescio qua ratione
dura, nix nullum aut exiguum praebeat alimentum. Adde, quod in praealtis Dd etiam
232쪽
etiam nivibus, nunquam deest aliquiiquod degustare,aut delibrare positat,quod
immenio potius frigore,quo calor innatus retrahitur fieri existimandum, nam parum nutrimenti extimae partes sentiunt, id* pituitosius, ex quo pilorum candor oriri solet quo tempore caro minus suauis eis quia frigore indurata, atque hum re expressi. Cuniculus sitioque lepori ualde simillimum est animal. lacte at*so . . ma,magnitudine uero inferius, accolore diuerso: uersicolores enim tape spectantur cuniculi,5 aliquando toti candidi,aut nigri,aut cssiliat huiusmodi,sunto carne albidiores nec tam flaca,quam leporina:& ideo melius nMrit, Sc lacilius concoquit,sed ec ipsa humorem melancholicum parit. In caeteris, quae dele rum boniatate ac uitio diximus,eadem de niculis pronunciamus, cum parum a natura eoerum absint. iuuenes enim re tenelli meliores sunt, reliqui uero uetustiores abdicandi cum nulla nec oporis iucunditas, nec salubritas eis insit, carne praedura sint
praediti. lnas itur omnes,oc raro apud nos elixantur. p. v III.
Ulta etinaceorum, siue ericiorum habentur genera, teste Aristotelesed
hic deterrestribus tantum agimus, qui re si alias solummodo in arte m dica locum habuerintria unc uero adeo guis intenti sumus, etiam in cibo
. rumustiin traduxerim is, quamuis exiguum admodum carnis insecon
Diostr sanit,tem no laudamus, sed quia maximam habet digerendi ax d exsiccandi facultatem. iccirco Galenus dixit eam siccatam, re in polinem reda si potui exhibitam, elephanto obnoxiis, ecqs qui mali sunt habitus, tum conuultionem Spe patientibus,&nephriticis,ats is, qui aquainter cutem laborant, quaanas arcam appellant,conferre. Histrix quom animal est ericio ualde simile, quod Biliri nostrates porcum spinosum uocan in india, Africa, ais Italia etiam oritur,et aliqui
in cibatu assumunt,alimentum tamen improbum parit, uixin concoquitur, nec I 2 ro gratum habet. Sciuri autem frequentes sunt Sabi olivae, ac nemora abundant, montanae gentes eos uenantur,nec sine uoluptate, quoniam cursu, recuris suin ex una arbore in aliam transiliunt, oc colore albo,& nigro distinguuntur, a no- nullis comeduntur cum praepingues fuerint, alimentum tamen exiguum, arid& atrabiliarium exhibent,& cum mansuescunt in delit ijs maximis habentur. Gitares itero animalia sunt muribus ualde similia,quae ferunt maiori anni tempore do mire, atq; lamno mirum in modii pinguescere hyemis tempore. Aestate uero glan-EErum vitri. des,nuces iuglandes,atI castaneas comeduni,di praepingues meliores sunt. At in epulis Romanorum non exiguam habuerunt gratiam, lula gustui satis iucunas sunt. Assati quidem,aut in sartagine frixi siccius corpori dant alimentum, in patinis uero conditi humidius, re paralyticis utilissimi censentur. De Relis id hominiustibus M.Atiloram Detratis. cap. IX. Am hucusque de animalium carnibus, quae continuo apud omnes inmsu es Ie solent, egimus: nunc reliquum esset de caeteris sermonem habere,
quae nullo apud nos in ciborum usu existunt, ec si quandoque ab alimbus assuetis, aut meliorum inopia degustentur, quae tamen cum potissiamum naturae nostrae sint obnoxia atq tanquam de directo opposita. Iccirco ea prs termittere decrevimus, uelutici abal is incremento praetermissa, atque reprob ta fuerint. iid enim de ursi, ac uulpecillarum carnibus pro usu humano dicere in .. possumus:quibus etsi Alpini quidam populi uescantur, iniquum tamen, alme trabiliarium succum creant, nec desunt etiam qui asinorum domesticoriim, re sitia uestrium carnes mandunt, quae pessimi sunt lucci, concocstu dissicillimae, atque
uentriculum laedunt. Praeterea euendo omnino sunt insitaues, quemadmodum quorum, camelorum,leonum,pardalium siue pantherarum, earum praepinguium
maxime,atque aliorum huius rodi carnes,qine ualde ueniticuli subitantiae adue
233쪽
onitinae concoctu contumacissimae sunt, quia in natura suasunt durae,siccae, uisci. dae ent multarum j superfluitatum, Sc abominabilis saporis,imo humanae naturali temperiei contrariae, quae nec sanguinem purum, mundum, aut clarum gen rant, sed aliae in phlegma , aliae in bilem, aliae in atrum humorem addunt. Quapropter non nisi bonum est huiusmodi dimittere, non talia cibaria, quae prauum gen
rant alimentum, aut humorem crudum in uentriculo, aut bilem, aut serosum humorem,aut humorem nigrum,aut humorem putridum, aut in flatum conuertuntur,ec permeant adiecur, ae implent uenas, ocuas a similibus,3 quandoque gen
rant bonum chylum, ae postmodum per iecoris uitium, in unum, aut plura ex his vitrum transeunt,& hoc est deterius,prisertim quia non tacite dignoscitur,oc dii scilius o curritur.Laeditur autem uentriculi coctio, si non uaciiussit, ec maxime si redundet alio, quam simplici mediocri pituita, a uigilia a motu post cibum, a qualitate, uel
quantitate assumptorum, a faecum retentione;& a iiiiijs aliorum membrorum, prρ-
sertim iecoris,oc cordis. Haec igitur de his neglectis sufficiunt, nec ulterius sermonem protrahamus, quoniam non nisi legentium fastidio, aut temporis iactura procedere posset. Satitat erit unius exemisso diligenter,&adamussim assumpto, cuneta prolequi, quae de eo non solum dici possunt, sed etia excogitari,& sic eadem norma,omnia alia illius generis assequemii Coc no ut nobis placeamus, ais fingamus, iis ruae placere uolumus, (ut plurimum enim contingit tardida quotidie damnare ocetestari, illis tamen magis obieetari sed ut recta ratione uiuamus.
Ore solito de cochleis seu limacibus, quae diuersis inter haec generibus
aeuamuis plures testaceas esse affirmenocollocantur, sermonem institu- inpii fili hoc animal quatuor habet cornuum mollia, duo maiora satis, reliqua exigua: omnia ciuae exerib ac contrahit suo arbitrio, Briterius adeo oscitater historiam eorum tractat,ut solum duo cornua dicat habere (quod de Plinius quasi nunquam uiderit animal omnibus regionibus familiare Unde fit ut testimo nio illius non ausim fidere. Et maxime quod plures quasi earum historiam attingerint quam uelim.Cutem habet praeduram,ctistatam,orbiculatam, & in acutum d sinentem,ideo etiam turbinatae appellanxur quoniam in anfractum intorquentur a dextra in sinistra partem,inflectitur si caput in sublimi colloces, re ex dotio ad eaudam lustre caput exiguum ualde,sed collum amplissimum iuxta os, quod uix uidetur cornicula exigua, supra in capite tamen maiora. Et in tam paruo ore denticui quos cernere uix licet. Ex plantis maxime asphodelum insectatur, qui Sc contra taenena ualet. Abdunt se haerentes lapidibus, re arboribus, atque etiam herbis, ecsub terra appatent ut uidi,& Plinius etiam testatur: a maenis imbribus,3c corrupto aere prodeunt: si genitae statim, quomodo tam grandes: si exerunt se ubi latuerunt: Capita Sc effigiem equorum, alij boum referre putant . Sut genera prTcipua qua- coi, eum tuor, eonte , quae sub terra latentet sine testa, quae lapidem in capite candidum s otiata, tot runt,ta uere limaces sine terrorio, marinae..Est in i illis intestinum , quod ab ore petr hiat ratam partem tedit ad uentrem, antea papauere genito: post quasi nudum, di exile ad annum fertur, (ut inquit Aristoteles ) ubi etia docet idem inesse ferme testaceis omnibus,uetur purpuris, ostreis, sed non eodem modo et dentes cochlearum ec se tenue ac duros. in parte autem media es lucidum,ac quasi perspicuum, quod ui ' ce iecoris fungitur. Quae paritere quasi albae, re contects sunt,sepe uomitum provocate talenti sunt Africanae latitanae uocatae cum aliae eiusdem regionis medio-e..htia. cres sint marum testae capiunt aliquando libras x x .humoris. Siit ergo hae ut Scriborum referopraecipue uentriculi doloribus sedandis amicitiae munere utiles ual- detquamuis omne illarum genus ei morbo conserant,ut expertus sum,ac magis se se in lubre quam hierae Galeni species. elut ociecori caro earum saluberrima:substan. tiaesimilitudine, seu proprietate,ut Galenus testatur. Aqua uero quae ex eis destillatur duplici vase pulmoni. Nil illis utilius lauri solii hoc paucis, Nut uase mundo,&Dd a in dies
234쪽
in dies aqua lustrato emolliantur purgentiana id pinguescantetia magis . Ius tamdicurusiam locos. illarum melius est quam caro, quae praedura est: nec illa trina coctio admodsi condiacere uidentur,cum sint insipidae,& nihilominus durae,re minus nutriat: cum ignea si claritias- enim parte etiam ocrea obducitur,coquuntur cum lauri solijs,despumatur,addit odiat. salis parum, oleo satis ad diuturnam coctione. Ius earum sic eriparatu si non in se tum sit, aperit obstruetiones iecoris,oc pulmonis, ac ipsum lenit: impinguatiecur, i haeres. & uentriculii roborat,& dolorem eius auferta tollit lienem etiam,non tamen in hoc multum praestat,nisi quantu ex lauro habetur: arenas & lapillos utracue caiisa cominuit,& educit,tabidis utile est. Et partes quae tenerae sunt, scilicet papauer, re quod in uisceribus ab inedia,ec dicta purgatione continetur. Similiter eccorneae partes, maxime inferior, sus mollior est,& minor conducut illis,N boni censentur alimenti. Tunicae cutis tota, Sc quicquid sub dentibus crepat esui ineptae sunt. Quae paneo sepa impinguatae sun .meliores habentur: sunt aut cochleae Africanae etiam mi Lib., cap. nores aliae,nam fiant mecundae, ut inquit Plinius: sicut Reatino agro albae. lilyricas s c. magnitudine praeseri, sicut solitanas uobilitate. Sunt aut solitanae etiam ex Astica, Lib. s. c. dicente Varrone, a quo accipit Plinius(quan lusi ex Africa quaeliocantur solitano, . caS uult esse adeo capaces . Sed iam propius eo accedamus, oc quae ad propositum
cochlearum maxime sunt necessaria,doceamus. Cochleae igitur paucum, re crassum exhibentui ei. alimentum, ideo generiat san inem etiam atrum:&ut breuiter dicam melanchollia Lib. de vita cum, ideo I etiam obstructiones partui.Omnia cras Ia,oc lenta, ec quae multum nim lete. . in triuiit,obstriactiones parere consum erunt, quocirca senibus incommoda. Mani riae. festum est etiam quod omnia, quae dura sunt, aut crassa, aegre conficiuntur,idram sero etiam: multiplici ergo ratione senibus obsunt. Octauo tamen de compositi sanitate cap. ne Pharmacorum connumerat eas inter illa,quae uires reficere solent,cum ouis sorabilibus oc bulbis. Rursus easdem connumerat ibidem ut stomacho salubres, cum c. . . bulbis dici; quia excrementum humidum uentriculi siccant. Paulo inferius, ut v - p. s. de utiles iecori cis proprias illi laudat. Siccant igitur ualde humidum stipem cium 8castringunt solidum: exhibent alimentum:od haec omnia uentriculo sunt utilis simae. Hohiben t enim qiiicquam inutile illi influi. Et si timeatur ex eis obstructio
modice siccata S minime salita,iubet Galenus edere senes. Declarauimus enim saepe salem nil aliud esse, quam quod laneum est in mixtis omnibus oletam autem a rem: sed omne ius cochleae praecipue Africanae aluum mouehoc marinae etiam magis. id mirum cum eas exhibeat Galenus etiam, cum ita nono de Compositione secundum locos. At dices grauis est ad concoquendum, nil minus si omnes timnicas exceperis. Abstine ergo ab illis ab externa parte,in qua caput, collum a nigro illo foeculento, a cornea parte quae dura est,nd quae mollior,seu ex iuuenta an malis ibu ex cibo,quo depasta est.seu quia in imo uentris ea optima est, re papauet cum fuerit expurgatione factum flaui coloris, haec omnia cum mollia sint celeriter, tisacile concoquuntur: conuertuntur enim haud dubie racile, ec celeriter conc qui,sed re contenta in uisceribus omnia cum flauescunt. lde' enim est flauum in
cochlea,quod in hoedis, uitulis, Sc piscibus album,& exquisite candidum in iuuen culis, papauer,dc corneum, oc illita quod a i sua est instar farciminis etiam candidicsima sunt. Videtur autem intestinum regredi ab imo ad partem superiorem , 'uod natura nullum in cauda habeat exitum. At omnis pinguedo in puro animali,& circa collum extra, oc ubique intus candida est,&suauis. Cum ergo quicquid in cochleis continetur praeter membranas molle sit,& coetum in uentre animalis, uerita mile est quod sint cococtu facillima. Quod enim in uisceribus con reis est,formet oc natura sanguinis habet. terum accipiemus limaces(dicuntur aut a limo,quod immi rum nee ex eo generentur, , alantuo ex cultis locis, contectas, aut pingues,& iuuenculas, quod dignos itur, quoniam non pos Iuni facile a sua concha eximi: repurgabimus N( cum lauro per tres dies adiecto salis modico, oc lacte,aut sapa,inde diligenter abi Pr p randi to cum aliis lauri ramis coquemus despumando, donec rnolles uideatur, mutis amra, domibus praecidemus, quod solet ex arca prominere, re vis per mediu diuisis abh-ciemus intestinum totum reuolutua capite ad locum caudae supremum, & totum
235쪽
diligenter lavabimiis: post ex residuo faciemus partes quatuor, membranaceam, candidam,corneam,& nauam, cutem tota abinciemus.Flaua a cornea disteri, quod splendida non est, corneam edemus diligenter attritam dentibus, aut pistillo,concreto sanguini similem,frixam in sartagine. Membraneam subigemus pistillo, inde addemus passiam crocum,adipem, at oleum, petroselinum, aut carpas, 5 cum alba parte bene contrita essiciemus ossas, quas corias edemus, nec mireris diligentiam, aut refugias laborem. Est enim illius conditio uelut tritici: Galenus ter ilias coqui iubet ut teneriores evadant, licet plerae P ex his sint, citiae quanto diutius coquuntur eo duriores fiant. In uniuersum autem pamphaganaec uelut Gallinae,asiaci,co- r.es Maachleae, caute comedenda sunt. Nec pericillo uacant,quae unum habent uentricia ciste com sum,uelut pisces omnes, quorum uentrem qui edat non talum suilli moris est, Nimmudus: sed graue periculum subit: periere quidam piscium intestinis deuoratis,
audio etiam comesta limace: ea enim haeret foedis,ci corruptis rebias tum etiam ueneno praeditis plantis,ut non miris sit si diecula extinc ius sit. iam stultum est tan to periculo se exponere,haerent fungis,scirentibu tabescentibus, napello. Pericli-.taremur etiam a gallinis, sed illas defendit ingluuies, ubi uenenum retunditur, remors animalis ipsius: propterea sponte mortua edere prohibuit Moses Ubi ergo li. v tuto lim macem edere cogimur,alatur in olla quindecim saltem diebus,3 saepius locus in ii. cimedas. tetur, ac mundetur,a at talijs lauri uirentibus purgetur, aut ex his sint,quae adhuc in
cortice latenti in omnibus autem quae non ex certo genere alimenti uniunt,uenter,
uentriculus 3 abinciantur,uelut etia testudinibus lutosis, ac astalis, S piscibus: nam quadrupedum uiscera antequam edatur expurgari solent. Testudinum autem tria Testa in sunt genera, palustres,marinae,ec terres.Palustres deteriores sunt terrestribus,quod tria gerier in coeno latiten .eos relimosa uligine alant diri terrestres Africanae maximae ct ad, vires. uersus lepras, elephantiasim, anguiniso corruptionem, commodissimus usus: mmnibus commune est difficulter concoqui crassum, re non multum: praebere ali mentum , oc multum ouorum, multums iecoris habere, caetera parum ad conceptum naturae similitudine aduersus abortum: his quibus insantes, ubi statim nati fuerint pereunt,utiles sunt. Crura etiam'partes interiores marenarum, quae maximae sunt suavem habent carnem, ec bonum praebent alimentum, hecticis quoque conserunt, sede resti es caeteris sunt utiliores,caro earum candida est, & pulli carni simillima parum inter carnes nutriunt, Plus tame piscibus diu uiuere credun-hi f. ius earum optimum est, ae bene nutrit,*sanguinem contra uenena praeclare auxiliati omnes uno ore praedicant.
Ostquam de Quadrupedum earnibus quae mortalium cibos adiuuant, pertractauimus: consequens est,ut de his diiseramus, quae praeter Drnes, alimenta quo adaugent, Sc primum de lacte, cuius memoria cum in eum reuoluo, nihil non posse hac in arte mihi uideo nam quid lacte anti,ue ab infantia ali: nam Sciximus, nil triantur, non
quit et sine quo nullus ad iuuentam pertienire potest necausi barbarorum filij polenta ex aqua re farina, ut superius di tamen ante quadragesimu diem paucis ante trimestre sipacium. cati id dulcius,quids, quid utilius, cum unii hoc sit q uod stat loco cibi, ae potusciucundius, quid notius ad mortem ex inaedia ntes fuerunt, ut ex sexra quod Hippocrates in Daretando uarto de Morbis butyri meminerit,ae extrahere docuerit: non est ideo existimania moris nonum butyrum Hippocrati notum fuisse, ouod neque Aristoteli notum fuerit et sed esse Nip-
- hoc depraehenditur authorem quarti ce Morbis non solum Hippocratem ma- crasti.
Dum non misi sed neque filii,uel generi,aut nepotis alterius: quandoquidem hi
omnes ante Aristotelis statem mortui essent. Aristoteles autem nihil ignorauit eo- Notatur G rum, quae sua petate nota fuerunt. Demiror postmodum Galenum cuius cum aeta- Itim.
236쪽
te butyrum notum es tamen neque esus naturam in alendo docuit, dc Diost, di refragatur, dicenti ex ovibus, ec capris haberi quod ec experimento cognitum est,ut etiam Bruterinus affirmat, cuius est hoc inuentum, dicens, tantum ex bou no lacte butyrum excipi. In quo non potest excusari quod paucum intelligat: nam nec hoc Dioscorides praetermissiquin oc usum eius in cibis qualemcunque a Dioscoride traditum uolens,ac sciens praeterm ittit. Sed neque ouenquam inueni, qui omnes illius partes perseeie intellexerinmulto minus, ut quale pμeberet alimetum, tactis partei. eadem edocuerit. Idem tamen Bri erinus propius acces sit. Ergo in laete partes simplicis sunt sex, compositae autem seu a natura alienae quatuor, ut in uniuersum sint decem laetis quidem uires aliae sun Latiae pro diuersorum animalium natura: at deascitit is sermo non erit, utpote, quod obscurum non sit,optimum esse recens a partu inveteratum pessimum sane animalis ac iuuenis, quod neque fame laboraueri; neqtie cibis prauis nutritum si nec labore fatigatum, nec timore oppressum,
ex quo a. non macilentum, sed lacomne animalis herbas comedentis in regionibus nostiis nisi i tatile es dico uaccae,caprae,otiis, asinae,cquae,capreoli autem accerui, cuniculi ecleporis paucum: sed omne utile non ita carnis,aut lupi,quanaeam fabulentur R mulum oc Remum a lupa educatos: deterius ei Neoninum. Camelinum suprema medicina Ascitis,&in usu frequenti Afris: de Elephantino nil comperti habeo,sorasan crassius est, quam ut homini conueniat: sex igitur generum est, humanossi ad dito septem. Conueniunt omnia genera lactis, quod bene nutriun aluum leni sit, sitim sedant, uenenis aduersantur nullum, aliud genus cibi nusceri sibi utiliter patiuntur, minore iac iura panis coetus, ec etiam qualis edi solet,ec aqua ei staciantur: caetera omnia non sine periculo, sed omnium maxime uinum, di quando poterDtius,oc pisces,dc horei fructus,ae leguminae
Im Rima uocatur spuma laetis, in heciuenti usu Mediolan Galeno Romae V V m cognita libro de cibis boni re mali succi, Aphrogatam Graeco more uo-M P - eausit agitatione laetis perpetua, oc ut etiam butirum, sed spuma paul
3 - tim,&perpetuo demitur,quae cum pinguem, ac lentam secum materiam habeat, butyri nempe, durat per totam diem. Haec pars leuis admodum coctionis iussuauissima, boni alimenti, sed pauci,ac minime solidi, perperam editur post cibur sed ante tamen quod pingitis sit, de icit appetentiam, non obstruit, neque lapides gignit quod tenuistima. ubi saccharum addunt, melius non solum suauius essicia Agrum uali. unt. Alimentum hoc cum pane solo innoxium est, nee uino mistum adeo perturabat hominem, ut lac ipsum,secunda pars est aqua, neque enim dubium est, ouin sit simplex, cum post omnia relinquatur, uel ab initio ab omnibus separetur, lactat ecde ea parte qus recocta dicit unquam constat remanere post caseum,ut dubium nGsit, quin hae tres partes simplices lingulae non sint. Sed iam de aqua lactis dicamus, quae alimentum non dici potes sed aut cum alimento mista, aut tu aut medica mentum: igitur ut cum alimento misia, id est, lacti proprio, cit ut extinguat statim, cum nulla alia pars huiusmodi sit in lacte, imo reliquae potius aut augent, aut excitant. Lac ergo cum sitim sedet, maxime, ut inquit Auenetoar, ae melius quam, aqua,longe autem magis quam uinum,& id ob aquam quae in eo est, dubium non
est quin aqua plurimum sitim non extinguat. Sed re ipsum lacaeenetrare facit, mianuit in pinguedinis fastidium,ec temperat illius caliditatem, cum sit frigida,& h nild oc quia serosum aliquid habet, aluum de icit, quo fit ut totum ipsum lac inter de cv ea numeretur,quae aluum deiaciunt, cum singulae illius partes aliae potius astrina itiquam leniant, aut moueant aluum: seorsum igitur aqua lactis haec omnia abunde potes scilicet sitim extinguere penetrare in uenas,quod Arabes appellant aperirGrefrigerar humectare,detergere,alcue aluum mouere. Anticiui ad hoc uncias circiis
rura, ter quadraginta,id est,quitas heminas teste Dioscoride exhibebant. verum pluriis hodiaquam mum refert quibus modis detrahatur: Et licet in omnes partes modus ipse sita iam . di aquam emanet, manifestius tamen afficitur ipsa aqm. Et separatur quidem laecalesa
237쪽
calefactum, si uas ipsunt in aquam frigidam immittatutinam ob frigiditatem c
euntur partes crassiores, ut necessari uin sit tenuiores separari, haec aqua omnium quae a lacte detrahuntur, purissima est, minus aeris,sed frigida humida,inspida, ac subdulcis, sedans sitim,aluum minus mouet. Proxima huic est,cum lacti eo modo calefaXo dum refrigeratur Oxymel iniicitur: haec modior est,& magis permeatu nas,magis in sedatis tim, at aluum pariter mouet,ec in relictuis similis priori: sed si loco oxymelis addas mulsum ex uino,scilicet ac melle, minus erit seigida, minisso hamida magis deterget, aperi uenas,aluum mouebi S iucundior . Sed si coagulo se
separata fuerit,erit acris,mordax,magis aperiet uenas, magis aluum subducet, in
dicamenti instare innon sedabit sitim,deterget, calidaeae siccae facultatis uidebitur uentriculo minus amica,nisi fuerit seigidior & humidior . Qtiae gallio cogitur, media natura est inter eain, quae solo frigore,& coah lo subducita est: cofert me-bris munitionis, quoniam gallium ipsum iuriindita odoris. u. ro pressit ratiocatur, S ipsa lac coagulat, minus efficaci aqua, quae cogitur flore cardui,&ipsa parum distat a temperametato, at omnium est cacissima ec acris, quae lacte ficus, aut caprifici ualenter enim purgat in uniuersum multa sunt quae aquam ex laete elici unt,uel quoniam cogunt, ut stigida, uel quia separant, ut acria, ecoxymel, quibus omnibus calor auxiliatur. itaque ei pingibere quidam lac coagularunt: alii etiam superstitiosius piscium intestinis qui ousdam ut lucij sed si in aqua illa quae aliter se- via tua, parata sit igniti lapides, aut candens chalybs immcisus saepius lucri post purgatio- ciis astringat.nem astringentis ac membris robur addet, siccabiti magis, ac magis reuigerabit: ob id d sentericis fluxionibus non parum conseri, maxime qui cum febre iuerint: sed ec minus acris reddit absumpta ignea tenuiore,ec calidiore parte. Succedit huic te ossa iis recocta quam constat esse terream partem, ac minime pinguem, Postquam sub dii- ω eis, vires.cto caseo diligententa exquisite relinquitur. Alimentum eius frigidum, oc tenax, ad lapides procreandos paratum,obstrueliones parit,ec flatuosam melancholiam nihilominus a coena sumpta semitu facit, putredini minime obnoxia est, omnes sistit fluxiones,aluit, urinas, sudoress cohibet, extinguit sitim, cum ora melite innoxia est, modo uentriculus stigidus non siti. ati igido uentriculo noxia est, cere. hro ec nemi atque oculis, sed magis etiam dentibus, dysenteriis utilis duplici usu. sum Caseus quarta pars est simplex laetis, nam ec post butyrum, ec ante recocta extra asininumhitur,ci in lacie asinino. Et in asinino plus casei, quam butyri quod peneni illum p M MIG. in ovillo autem etsi butyri, atque caprillo sit non parum, ut Dioscorides, Sc niti P mhrum draxerxis recte affirmant, plus tamen satis in eis, ut experimentum etiam docet casei, quam butyri:& minus butyri,quam in uaccino. emperamenti est humidi qui re vigetis co cens est, ac stigidi in secundi initio si salitus non sinat utim si sitit, uentriculo utilis norarum, ex corpus impingua Sc difficulter concoquitur. Est enim edulium robii. ccci iures.seum ut ait Hippocrates: crastum humorem ob id gignit, meliorq; est calidam ha hentibus nati iram,S siccam, quam frigidam aut humidam . ideo si tenerrimus sit, ta eadem die factus, etiam lenire uentrem potest, nondum exutus aquea prorsus parte secum congenita. Verum ratio alimenti re medicamenti diuersa est,optimus enim est quisquis recens est admodum,& sale caret: at habentibus uentriculum frigidum, aut imbecillem,sorsan non adeo utilis, praesertim si non temperate quis eootatur. Eligatur mollis,ac pinguis,leuis ,suavis gustu odore iucundus,quis facile stangitur. Ouillus etiam facilioris est coctionis at ue minus terreus. Et in uniuer- ouillus me
sum quanto minus uaccino ouillus nutrix tanto melius praestat alimentum, capril. hor. Ilis autem ambobus deterior est: cauendum est autem ne uel innoxius multitudine, detrimentum afferauasit mistione eorum,quae penetrant plurimum, ec petroselinum,sechiculus aromata pleraque,uel quae cito transeunt, uelut uinum,ac dulcia. . .
vitia casei sunt sal sapor acidus,uetustas, quae ad illam consequuntur talitus mul v xx iis, tum materia est lapidis,& sitim genera dissiciliso est concoctionis: acidus ilentissiculium,& ieriir debilitaniit omnia acida sed rosum eo magis,quo grauius est, ae haeret, ae est naturae amicum:uetustus cariosus est, corruptus omnium malor si authotest.Sasitus praeterea satagiri ne curi hoc atram generat bilem, antiquus ut dixi det rior est
238쪽
rior est salse,5c capitis dolorein facit,&ualde sistitueturem, de utinas cohibet,
crassiores reddit. Et vetustus tanto mams atram bilem generat, quanto salitus nauam, aut ut plerung flaua deteriorem. Videtur autem tempus non determinare uetustatem, sed natura: nam saliti celerius senescunt,ec sicci,5 crassi, re minime pingues: post annum tamen nisi oleo assidue humectentur, uetuiti scint appellandi. Propterea qui leues sunt spongiosi pingues, atque friabiles, quae res quasi inuicemum ui me pugnant, caseum(8c nouus dici possit ei ficiunt,optimus est omnium, qui oleo immersus seruatur, ut odorem,saporem , semet recentis, mollem j substantiam. Caseus praeterea etiam cariosus omnis lentum generat succum, qui grauiter olet, prorpini u. ueneno habendus est, at qui unetiaosum quiddam proti rhsastidiu generat. Equinus quoque deterioris tanto alimenti est, quanto equi caro carne bovina glutinosior est, at insuauior,optimius tandem est, qui in ructibus breui odorem omnem Doriar, exuit casei in omni genere illius. Butyrum uero postquaWante caseum est. Sc longe leuius,ac pinguius laetis spuma posterius quintum obtinebit locum simpliciupartium: atque ita spuma illa aeri assimilatur, butyrum igni, caseiis pituitae, recocta terealiaqua autem urinae S. serosae parti Languinis respondebit. Est enim butyrum viis,. calidissima pars laetis totius. Sed ci pingui istina,quod ob humidi copiam,quod in laete redi indat,nihil patitur simile esse igni: sed aereum uidetur, quod tamen facillime bilescit,3c amarestit celerium, quam sipuma, uel caseus. Ergo butyrum calidum est in medio seclidi ordinig,cum in initio eius este uideatur ob humidi copiam: ne--, - .d. definire humidi ordinem,ubi siccitatis nullum apparet indicium. Buta tyri duplex est usus, ut cibi borealibus gentibus, ut condimenti calidioribus in re-: gionibus omnes, ut cibum damnant: ego uero ut condimenti undeterius este exi
stimo,attamen sit auius est. Namet ut condimentum re coctum in bilem facile uera itur,quoniam medicamenti uim nabri: crudum dc ut cibus optimum praebet ali mentum: multum,leue temperatu, bonum putredini mini me obnoxium, aequod omnibus membris alendis utile sit: sua gustu,&uentriculum etiam bene nutrit, sed tam multis est obnoxium, ut plerio cad xim pro ratione seu natura ponan nam si humor corruptus, alit biliosus inuetriculosisistatim in sylvestrem naturam transit nauseabundum, male olens, horribile,3 uermium,ac bilis gignendae materia, similiter si circa ipsum quantitate peccetur, plurimum obest, supinum* reddit uentriculum, ei nauseam mouet, ec appetitum cibi deiicit: sedocli in imbecillem uen- triculum incidat,aut iusto humidiorem,memineris autem semper horum duorum, quorum primum superius docuimus,id quod est optimi alimenti, proprium esse, ut aequaliter totum corpus bene nutriat: tale autem palam est, substantia fore medio. Cfc qualitate temperamento proximum. Quod enim extremis maxime propinquum es id in medio est,uel prope medium IIcinde ut sit multi alimenti, quod Cnim proportione sua multum praestat alimentum, idem paucorum est etiam exta mentorum. Tertium est ut facile concoquaturi lutea enim ovormae caro apri, cum plurimum hultiant, multo facilius concoquuntur rapis,&carocidibus,atque allio, quae paucum praestant alimentum. Accedit ut nullam noxam praestent, non ob struent,non grauent capti aut somnos impediant,nec semel sumpta, nec ex longotisti. Eadem quoque non facile corrumpanturmam pisces quidam ec mollia edusia tametsi bonum praestent alimentum: facile tamen peruertuntur,uel naturis, uescasibus uel societate aliorum. Sed e alimetum,ut sit solidum opportet:hoc enim nea ponet, cessarium uitae longitudini,dcadensitate cibi prouem l . Euod&si suavis fit ciaci qmi bus is,iam omnia habet quae optas, haec autem superius edocuimus. Quod autem msi M'-- nunc docere uolumus,nouum est,quod cibus alius est bonus simpliciter, alius bonus,qui non facile peruertitur, alius qui etiam si Peruertatur,nci magnam affert noxam:contra malus simpliciter, oc malus qui facile peruertitur,aut si qui peruertatur,ilurimum laedit, horum primum tertium manifeste disserunt a priori distin montiecundum non ita, sed uidetur cum quinta conditione boni alimenti, sera optimi, si fimae reliqus accedant conuenire,cum minime ita fio nam in prima diuisone dixiamus alimentum id oportere esse talGut postquam alimentu sieiuni est, scilicet sen-
239쪽
gui ut non facile perirerratur: diuisio mini illa alimenti est proprie non cibi, haees dites
autem coirit cibi,non alimenti. Igitur cum antequam alat,tacile seducitur, cibus mmimi optia non est bonus, nisi si diliciter, non secundo modo distinctionis ultimae in tria me bra. Porro haec necessarium fuerat in memoriam reuocaretnunc facile butyri, re a--,omniliorum naturam explicabimus. Dico ergo butyri alimentum esse optimum buty- c m. rum ipsum tamen no esse bonum cibum . Nam quod butyrum facile concoquatur quod plurimum nutriat,quod alimentum eius non facilecorrumpaturi sed nem ullam noxam assere, cum concoctum fuerit, talidum quom Sc ad diuturnitatem uir, re ad ferendos labores utilissimum:suaue etiam in his qui optima diligunt, ec quihus in corrotus est gustus,cii sit sapor illius, si recens sit,mistus ex dulci, re pingui: quos talos sapores docuimus esse alimenti, ut alimentum est: nam caeteri sunt potius medicamenti, quam cibi: at quod simpliciter sit optimum, Nomnia primum membra aequaliter nutrire possit,edocet illius natura. Nam id solum serme es suo totum corpus alitur ab infantia,& omnium consessione lactis pars praecipua.d emperamentum etiam est:nam quod humidissimum est pueris quidem optime ob si- . . militudinem conuenit, senibus ut quandiu senectus pertrahatur. At immodicum humidum dici non potes,uelut stigidum,aut calidum, aut siccum cum parce tami- ' tur, nam qualitate humidum est in primo ordine, substantia in extremo, sed hanc ametiri oportet ut dixi multitudine: certu est enim quod ob id siquis butyro repleatur, grauabitur tanquam ab immodico alimento, non humidiore quam conueniali . et calor etiam eius paululum humanum excedit,atque ad uentriculum comparatum calidum est, sanguis tamen ex eo genitus temperatus est. Attamen non omnino cur non , secundo, aut tertio modo cibus bonus appellandus est primum quia neque omnia mu ci risu bus,neque omni modo conuenit: humidam enim aut imbecillcm habentibus uen butor . triculi naturam non conuenit,si magna quantitas edatur. Haud utile est,corrumpitur a uino plurimo,praecipue potenti,a piscibus,ab ovorum alba parte, a carnibus, re ut simplicitet dicam pueris cum solo pane,uiris*: senibus autem etiam cum meste dari debet, subsequatur uinum paucum multa aqua dilutum: ita optimum erit, ut nil praestantius sit alimentum, omni labe carens: quod si uentriculus non ferat,
eum menta edere oportet.At coctum semper malum est,quodcunque enim natura sua optimum est, ulla*butyrum,uuae pastae, si coquantur,deteriora redduntur ut
tiam mel. E butyri genere est quod Oxygala uocatur, dicente Plinio:dum Eutyrum conficitur paulum aque additur, ut acescat,quod est maxime coactum in sum.
mo,stultat id exemptum addito sale Oxysala Upellant, reliqua decoquunt in ollis,et ibi quod supernatat butyrum est, ovi ala sit; alio modo acido lacte in recens ad. dito quod uelis acescere,utilitamum stomacho: sed prioris ratio habenda est, nam Calenus no ex butyrosia substantia,sed casei speciem esse uult, si recteobseruemur, equae in tento de Alimentis scripsit,eam de qua superius egimus, recoctam, appel. AD Z lauimus: inquit enim o gala etiam si in biliosissimo uentriculo, ac calidi mo sit, nunquam in nidorem trans ibit, est autem frigida, oc crassi succi,diissicilis coctionis, di ex qua humor crudus generari soleat,calidissimis uentriculis utilissima, aduersissima frigidioribus, lapidii generado in calidis renibus apta, eadem stupefacere dentes frigidiore natura solet. Quod uero sit caseus, meminit paulo post, in primo ut aliud fuerit apud Graecos 3c Galenum, aliud apud Plinium, & Romanos. Butyrum praeterea uenenis omnibus, ae praesumptum si quid aliud obstat, nam plues
rima commoda affert etiam meliora lactetnam primum Mohumido abundante o. mnem uim ueneni sopit, tum maxime quod ut alias declaraui omnia uenena sicca rum Cum sunt potestate:tollit uim erodendi, putrefactedij immoderatum calorem, frigus medicamenti hebetate substantiae inimicam naturam retundit. Post etiam tenaci iu
la, ac uiscida crastitie prohibet ne in membra agat, praesertim uentriculum, at in fcur 5c uomitiani facile commouet, ut expellatur, in ne penetret, remoratur, inlloes inexulcerata lenit, exusta mitigat. ideo etiam cum aqua sumptum iactis utilia iitates praebet, praeterquam quod non adeo iucundum sit his tot modis commo
dum in Pectoris duritici si quid aliud ae deuoratum, ec in ore retentum, refotis il-
240쪽
litum conducit cum sacesiam praesertim intus sumptum: lenitetiam omnes dola
reboc in clysteribus adiici ob hoc, re quia neces emollit, plerum; solet. Sed caput
putistit. lactis uere quidem exspumai ta butyro compositum,oc si eximatur,alterum no p test confici, sicut necue si hoc trahatur,nec spuma, nec butyrum dulcius mulio est. re candidius butyro,ita in utroq; a spuma uincitur, connumeratum est inter partes simplices,quia ex ualde similibus componitur. Melius longe alit, quam butyrum, suauius 3 gustu est, sed ecoptimum alimetum praebet, uelut de butyro di etiam emnem peccare oportet aliud aliquid sinendo, nem ex ipso multu:plus tamen quam ex butyro bonum maxime sanguinem generat, utile iecori, at 3 uentriculo mundis bene uesentibus,ut hac in parte Antonio Gaetio Paduano credendum no insui, e, bis, qui ex erroribus indicationem cibi fecit. Nem ergo ante cibum, neque post cibumst, in is, conuenitiquae rari in omnibus cibis bonis liquidioribus seruanda est,dico lacte ilitellis ovorum, atque alijs huiusmodi. inserius tamen in butyro medicamenti r tione.Et ex lactis summa supersi te calefacta detrahitur.
De auperti u compositis, cap. XII t.
Laes sile. Ompositae lactis partes nomen non habent, praeter lac scissile . Est minil quae uocatur Gino cada,in qua omnia praeter aqua continentur. Casciis pinguis,&lac concretum, de in puluerem redactum. De scissili emo' primum agendum est. Meminit huius Alexander Trallianus, re pl. te. lenus etiam schisium sit infusis candentibus lapillis, seu frustis ex chalybe, taliavim. cet admodum ignitis, uno post alium, dum lac desinit stridere:conuenit enim hoe maxime dysentericis, ulcera mundat astringit, bilem cohibet: sed in his qui febre carem. Coquitur autem lac antequam chalybset, ista iniqciantur. Uidetur autem ueste ut non semel sed quater,aut quinquies in antur. in febrientibus autem lac huiusmodi resormidat,exhibet autem lac cint admistum sit aquae sontanae quarta pars, ec iit ad dimidium caecoctum sit siuper pruna aut cineres perpetuo agitando. illud mirum quod lac, post lac duabus horis det, post lac tribus horis pulticulam, uel riam panem, tum pulmulas, quod qua ratione faciat, non satis intelligo, concoqui enim in tam paruo tempore omnino impossibile est. Hoc ipsum pro certo haberiuscissile quod ita dictium est, quia perpetuo diuidatur cum aqua a caseo, butyro Maratur,tum alijs partibu educere item purgare ulcer astringere, ac mitigare dolores. Sed Gioncada constat iit dixi ex quatuor partibus, caseo, butyro, aphrogala, Noxygala. In quo illud mirum admodum uidetvnquod adempta parte aquea frigida,lacte frigidio vadat:an quod coagisum in suam partem calidiorem secum
educat: aut quod coactum lac, at* condensatum ablius refrigeretur, benenutrit, non tamen burum, aut cephalogalacti par. uis est uentricino,quoniam lac cum concreuerisiuel in nidorem uertitunaut acidum humorem,ut nunquam beneconis
coquatur.m caseus pinguis butyro S laete constat,optimeqs nutrit, medius intra hutyrum re caseum, qui si seruari posset. Sed quam parum potest, res perutilis es M. quod in eo non excellat sapor pinguis,quo butyrum pleri l. odiosum est. Lacat tem concretum militibus italum utile, in suo etiam omnes iactis partes seruantum siccatur enim quod concreuit ex lacte in sumo diu, palam autem est butyri multo miniis seruari quam casei exustumo quid habere, redactum tamen in puluerem
dc aqui incoctum plurium ciborum panes subi; panis potus ferculi, ec obsonq.Est
etiam genus lactis concreti ex omnibus partibus aquea duntaxat excepta, cuius Galenus meminit Pyriastes seu piriephthon uocatum,cum ouis parit: primum lac calefaciunt nullom addito concrescinac fi coagulo coactum esset, eiusmodi est alia menti crasitori quod enim a calido facile concrescinterreum est, ut docuit Aristo- 'teles Propterea non ob hoc tantum sed quia tandiu in mammis asseruatum es pes
mi alimenti est,si ad alia simpliciter com paretuLPer se tamen boni, ac lincundi saporis qualis cephalogaeacti.