장음표시 사용
251쪽
meis, atq; his qui abscessium generationi sunt subie sit, his quatuor generibus
morbo i una maxime obnoxia sunt oua praeter caeteros, sed ec quibus in uentriculo peculiari natura in nidorem transeunt. in reliquis si parce sumantur tenue, aemultum admodum adhibent alimen tu, proprie quae a pala dicuntur, frixa inutilia sunt, non tam peculiari ration quam quod ut dixit nus, Pingue aduritur quo condiuii- Pu lachii tur seu oleti sit,seu adeps. Conueniunt maxime infantibus propter substantiae cum, . Ita sis lacte similitudinem, e senibus propter coctionis facilitatem; si enim re stem io,. -- suarta hora traducuntur ad iecur, idq ex fame, inanitate uentriculi, ec leuitate, T. alacritate, lurum nutritionem subsequi solet,3 ex uomitibus deprchenditur. Conuit, ' ueniunt&releuatis a febre,ec co sumptis aqua uis causa, et ideo hecticis, nisi tame concrestant. Et quibus multa est est luxio maxime Langi linis secta fuerit. Et ideo otiam nutricibus ob duplice causam dic imbecillem uentriculum habentibus, auget semen, Io rem ueneream,quibusdam etia, qui cerebro sicco sunt, utilia sunt, & conciliant somnum sedechis, qui parum exercentur,quemadmodum e studiosis, duo olici ratione iungi debent soli pani leui pessime caseo: gluten enim efficiunt duris.simum inde piscibus,ex leguminibus,demum carnibus ob multitudinem alimentit,& concoctionis diuersitate, cocta cum oleribus uelut boragine, & blito, ac beta, bona sunt temperata natura pauci excre menti,quod cortici adhaeret, omitti deber, Hippocrates in secundo de Viaeta inquit: Ioua uoluci ii robustum quid habent, pag. p. ec alui, ec inflant. J Robustum quid habent, quia generatio est animalis, alunt quia hoc est pulli lacinitant,quia ex parua molle in multam dis scinduntur. Itaque uali dis,ec plenis inutilia exterius aluum astringi luteum acopum est,)dolores miti,gat,ob id ex eis frixis in sartagine oleum exprimitur, doloribus acutissimis titilissi
naum. Teneriora, ct cruda etiam magis aluum molliunt terminus autem coctionis in cineribus esi sudor, tuae no sudanhiam diu nata sunt, Sc uacua, uix autem otium aequaliter coqui potest, sed partes molles modo habent,alias duras,ob id quod exterius coquitur: neque enim aquam admittit, ut caro dum elixatur, neque calorem ignis, ut dum astatur: ob id etiam ouorum usus damnandus est. De Piscibis cremandisserint P. cap. X X l l Ir.
Im lscium genera,varias j eorum differentias, multiformemb naturam tra. pi Mummis ratas ctare uolenti, non illud mihi prososui ut de singulis dicerem, cum hoc infinitum sit negotium, ec a praesenti institillo alienum, tum etiam ab a-l is tractatum, sed ut cuncta generaliter, ac ueluti per capita compr(henderem , sigillatimo ac quasi per exemplum causas illorum describerem, nec non e cytiorundam qui apud nos cotinuo sunt in usu naturam, ac facilitates apponeremi illud primum proponens quod piscis nomen intelligitur: id autem est animal omne,quod in aquae alimento commodius uiuit, citiam alibi unde fibros,ec aues,quae . in aquis uiuunt, a piscium genere secludi manifestum est, testudines uerg, ec can. mi P ci hac talia, piscium nomine intelliguntur. Pisces aute qui sub tetra uiuunt, cum tamen eo uiuant, quia in coeno propter aquam uiuun nomine piscium eorum intelligemus, tui uelut in terra degunt. Pisces tamen proprie dicuntur, quibus bran-cniae sunt, ac pinnae, de in uentre concauitas uento plena, a te hi omnes ferme sine pedibus, agiliteri in aquis mouentur, ned tamen omnia in omnibus, nam quo dampi Acesticet paucos constat branchijs carere . Sunt autem branchiae osia cuma carne minuta contecta cum exiguis foraminibus, plerunque autem caro ea rubra est, ei per has aqua ex ore pelli potest, ex ingredi, nam pars oris sunt: tegunt Ur in L ., plerisque piscibus maxim3 squamosis ossibus alii. Necesse autem fuit eas inessem ' piscibus, quod cum pisces in aqua uiuant maiori ex parte, parum habent sangui.nis, dic respiratione aeris carentiquamobrem dum comedunt, oportet dic cibum deuorari, & aquam excludi, quae duo in hominibus per asperam arteriam, adiacentescp partes, ae faucium musculos stinuat in piscibus neutrum adesse poterat. Branchias igitur natura excogitauit qus etiam integros cibos in gulam coprimerent,oc
aquam prohiberensiuno enim ec eodem motu dum constringutur, cibu in gulam Ff s immita
252쪽
immittunt, di aquam quae in ore es expellunt. Tereius usus earum est, ut eor aqua sensim attracta non consertim restigereturri si igitur non essent branchiae, nec cibus posset deuorari,quia pisces non mandunt, plerim enim latis dentibus carent, oporosum enim esset in substantia tam crasta qualis eli piscium tot musculo b Sc tam tenues fabricare, cum uideamus in terrestribus carnem eam rubram este maxime.
Branchis igitur musculorum oris uice sunt,ideo eis maxime necessariae, ut diffusus' declarauimus in libris de Rerum uarietate, in quibus etiam demostrauimus an pisces respirent,aerem, an aquam,an utrunm,an neutrumcatque etiam quomodo aerem in se,&cur contineant: item quomodo audiant, sinis omnibus lensibus praere, bio .c ijsdem hebeti, Oua gignit piscis, quia animal u generaretur in utero, ex Libiti, sanguine generaretur, esset plicis sanguineus de calidus, quare pulmone indige,
P ' non igitur esset piscis: ob hoc uitulus marinus cum animal nono uiam generet,etiam respirat,ae cutem pilosiam habet propter caliditatem. In elemento eistiam iam frigido, difficile estet tanta caliditatem seruari, ex qua posset animal gen rari perseeium . Causia uero multitudinis piscium est elementi facilitas, aqua enim Multitudo pia generationis principium. Et quia esca sunt parui pisces maiorum, non enim ibi tot piis unde. Plantae,grana, fructus,quibus uesci pisces possensificut in terra, sed idem fermecibus,3 animal. Pisces enim sunt parui siensius re animalia cognitione carentia,unde scelus negligi a parentibus neces le erat,ob id d maiorem illorum partem perire; quamobrem multa generatione opus fuit. Animalia enim pro senius magnitudine, ec prudentiae metum suum diligunt,atque custodiunt: siquidem custodia fit per noti. delectationem delectatio a cognitione oritur. Qxiamobrem quae imperseeia sunt, ualde curam metus solum gerunt, donec in utero eos continent, quae perseetiore; donec in lucem ex ouo prodierint: oua enim custodiunt,natum animal negligunt,
quae uerd perseeia donec robusta sint, ut aquilae,canes,dc corvi, sed per istissima ut homo Sc elephas perpetuo ferme natos suos diligunt. Ueriam animalia, quae imperia sta sun .animalia unquam ex se generant,nedum ut genita diligere possint relicet parte anteriori pisces omnes animalibus pedestribus similes uideantur,postmriore tamen in piscem desinunt, uel nullis ferme exceptis: causa est quod uelut in nauis puppi temo illum dirigit, ita cauda piscis iter suum, propterea pilicibus omnia. hus ferme cauda bifida est. Atque scriptum reliquit Aristoteles pisces Graecis magis suisse cognitos, cum ipsi fere ad mare omnes positi sint, atque eorum marinorum naturam magis compertam habere mediterraneis. Sed mirum est cur templuscariam a Romanis suis te adeo praetermissam, cum constet statim ab urbe concutatisces marinos Romae in usu fuisse, nec non etiam tot instituisse piscinas, in qui us pretiosissimos pisces aleren, atque ex eis magnos redditus capiebant, si histo xijs fides adhibenda est, at oue alijs antiquis scriptoribus, tanta erat uentris, gulaebluxuria,& magnatum,ac I incipum in cibis libido, quibus maximis in desit is su runt. Ferunti Alexandrum Regem potetissimum pisciculos ad amicos pro summo munere misisse, sed fluviatilium, ta locustrium, ut sunt eis rint,t incananguillae, pipiis ei' oc alij liuiusmodi pisces apud eos in nullo fuere usu. Sed ad rem deueniamus, atarentia a q-- que eorum qui apud nos in usu sunt, quo ad sanorum commoditatem facere existi tabM. mantur,sermonem in genere habeamus, quorum disserentiam partim a magnitim din constitutione,figura colore, loco, atque accidentibus, partim ab iptarum cum
signis coelestibus,volatilibus, quadrii pedibiis, insectis, stirpibus,ta diuersiarum artium instrumentis, similitudine reductas este comperimus ut in libris de rerum uarietate declarauimus, est etiam ec ultimum discrimen amoribus in piscibus: sunt nim solitari j,gregales, simplices, astuti,feri, mitra,vagi, quieti, atome aliae huiu odidisserentiae Mures. Sed potissimum a quatuordecim eorum diuerentiae desumunturi A genere Ut marini,dc aquae dulcis,atque inter hos discrimina alia:Ab alimento, unde pelagii qui in alto mari degunt,& urbiti j qui ex sordibus uescunturA specie auratae,gna j,t incae: Ab aetate paruuli,senes,mediocres: Texu masculi, re se minae: A tempore ut cum ouis referti sunt,aut exile pinguesciant alio tempore, Milo macilenti evadunt,recetes tres iam diu capi aut mortui: A' forma crass(tenues
253쪽
longi, breues lati angusti:A colore candidi,rubri, nigricates sub branchiis: A cm principitio, te moli aut squamoia: A' substantia dura, aut densa,aut friabili: A capturae modo: M pipia disA' proprietatibus,& a partibus. Principaliores autem differentiae sunt a genere, a remis. tempore anni,a forma. Pelagi j ergo melioris &maioris sunt, atque solidioris alimenti liis,qui sunt ex aquis dulcibus, ac littoralibus, tum multo etiam magis urbicis. Ab anni autem tempore cum ouis repleti sunt meliores plerique, re praecipue cancri,ecasiaci, A ci prinu lsulbi autem seu barbati dum florent popul petie exiti les,uomitum moueti hec cholera morbum. Forma autem in eisdem speciebus plurimum refert, nam squantos plurimum sunt meliores, quam qui cute teguntur, ecmi iam a candida ais splendida: sunt enim ex melioribus aquis, magis recentes, 5 si tenues sint,ac lati re uentre duriore sunt alimenti melioris, & facilioris coctio. nis,friabiles magis, di magis recentes,quoniam a uentre primum laxantur, S uisi, Praeferuntur mortuis,sed ex mortuis optimi, qui non sunt distenti, sed curui ualde,
ec obliqui ae duri, non molles, & branchiae lint rubrae & clarae ac quali splendeant: nam si pallidae si iit corruptionem significant,li obscurae,cinnosus est piscis, at lii tosus. Et si cadida sit caro,ac lacte optimus est. Piscis bonus est cuius caro est candidissima est enim recens,& bono ex cibo nutri tus re bene coctus,si aliquod hol Edesit, ualde candidus esse non potest in uniuersum squamis pulchris, rubris bran- cliijs,obliquus seu incuruus Sc durus, ac cadidus maxime cum coctus extiterit: eo- pluu i rum autem qui in fluuiis gignuntiir praestantiores sunt(inquit Galenus ) qui in iis inubrii. gignuntur,in quibus aqua rapide fluit ac copiosa est, qui uero in stagnibus no bonis raeterea penes alimenta pisces meliores, peioresue evadunt, ut diximus: nam quibusdam herbarum, ac bonam radicum copia suppetit, que eam ob causam sunt praestantiores. Alij herbas pascuntur limosas, ae radices mali succi, praeterea qui in numinibus urbem magnam praeterfluentibus, hominum stercoribus, ae prauis id
genus escis uictitant,omnium deterrimi sunt, adeo si paulo diutius mortui permanierint statim putrescant,& pessime oleant: isti autem in cibo sunt prorsus iniucundi, de ad concoquendum dissiciles, atque exiguum quidem boni alimenti, excrementi autem plurimum reddunt,quare mirum no est, si prauum succum in eorum corporibus, quiqilotidie illis uescuntur, congerant, qui cum sint deterrimi omnium,3 contra praestantissimi erunt, qui in mari purissimo degunt, maxime ubi lita tora quae aquam in orbem ambiunt, terra non abundant, nec leuia ded aut aren sa sunt, aut aspera Sc si ad Boream spectent, longe meliores erunt. Piscium autem omnium temperaturam frigidiorem, humidioremo esse cuncti percelebres m dici uno ore confirmant. De paniis pisci L cap. xxv. Uod ad pisciti partes attinetiquae caeteris animalibus hircusca dicta sunt, Pilbuni para huic capitulo inseruire possunt: uelut illud delicatiora esse in singulis o. res nullom. va, lactes,& iecora, ita ut in auibuspraesertim, sed lonse meliora, ut molliora, quanquam minor inde oculi,os, cerebrum, se soculi, oc os exigua res sunt,uerum mollia,suausa,& optimi alimenti.Haec enim regula in partibus animalium non in generibu neque Partibus plantarum, sed his duntaxat propria est, quod quanto molliores, eo tetelicatiores, re quo delicatiores, eo etiam senitati tuendae accommodatiores: sed tamen N in his ordo est, nam iecora sunt omnium meliora post lactes, nam oua, &cerebra minus sunt probata rostri, limites,et oculorum sedes(ut dixi existiae sunt. Alimentum harum partium, cum omnium piscium re partium sit,pituitosum etiam eiusmo' est,sed tenuius multo, dc sanguinis natura uicinius, namos ut ob mollitiem facilius concoquuntur, tum etiam ob suauitatri ita etiam tempore debito coctae hae partes in meliorem & exactum sanguine tran- secuit. Et sculi alimentum quod ex piscibus prouenit languinem gignit consistentia tenuiorem,quam quod ex pedestribus animalibus sumitur, adeo ut no afflueni nuutat, de celerius discutiatur, ita ec eorundem paruum seruata proportion*
254쪽
quod nes cura tuendae sanitatis operam dantes pro comperto habere debent ueluti re alimenta quae extenuant, q crassi sunt succi, quae mali, quae probi, quae crudi quae facile perficiuntur,quae dissiculter,quae flatus generant, quae minim Hluum deiiciant, quae comprimant, quae urinam prouocant, atque alia huiusmodi ut luperius in primo libro declarauimus. De Hlcivin in alitido per hisdi liti', ac faculiarib . cap. xx v L
Isces ergo cum a specie, ac genere, a loco,& uictilinab aetatela distinguantur,tum magnitu ne,accsteris disterent ijs,tum communibus,tum propriis ut diximus. Quicunque enim parui sunt,ed minus nutriunt, quo facilius concoquuntur, contra magni. At qui parui sunt,& magnorum e nere,non liolum parum nutriunt,sed etiam mali sunt alimenti. Ut enim declaratit alentis: quae proxima natiuitati sunt, humidiora sunt, si autem iam per se humidaiunt, cum parua sunt, sunt humidissima: quanto igitur meliores fiunt hoedi porci lis, tanto de magis merulae,& apuae tincis,ci luc is, cum illi natura parui sint, hi magni : ergo magnorum, ut ille dicebat, breuis est aetas, nam parui nimis humidi m gai duri. Per genera, qui resipirant omnes carnis durae fiunt, ut delphini, ceracea ecorcas,ac marsennus. Callaiores enim sunt necessario,ac magni,quorum tenerrime partes solum usui esse postlint, uelut lactes, quae pinguedine concreta constant ac apuphyses. Qtiae alitem pedes habent duros,ut astaci, cancri, locustae, deteriora sunt imollibus polypis scilicet, ac sepq S loliginibus. Et patui in mari ut alosae sca- culcibus aquis,magni uelut trottae,salmones, praestantiores sunt, rem jin pisces alant, o nutrimentum prsbeant,solidius,
victi. nihilo serme deteriores sunt,ec in his quibus laudari meretur,maioribus certe prae i in fluuijs degunt, re minus mali sunt in his, in quibus damnari
ferri debent his qui in i Hra S indu mm m mS, in qui Dias clamnari
pollent. Hingue enim solidum,ac multum est alimentum marinorum piscium si ad nutriatiles coni paretur, &non paruo discrimine differt. In aqua enim marissialis plurimum: in sale autem oleum continetur. Sed puriores qui alga uescuntur ocmeliores tindecluaque, reliquorum,ut qui sin meliore utitur alimeto, di secundum
ni,ceterius si ex eo alantur,ut diximus. Sicciores autem ae frigidiores inter lanides la abitantes, nam similia sitis naturis appetunt: lati quoque ac tenues praestantiores quoniam dissecant facile aquas: ideo leues, S magni motus,& unumquodque ad nus sitium referri debet: nam & ex dulcibus aquis idem contingit no tamen cras si mali: nam gobi j tales sunt, re boni,solidiores tamen sunt omnes tenues, quia non perdurarent, quanquam rhombi molli carne sint: praeterea leues, ae sitiabiles etiam grauibus, talentis,meliores. Et quorum caro candida est, boni seporis,atque iucuncta gultiri,odorem enim bonum refert, squamosi itidem, ac recentes. Et candor ca nis piscium quatuor indicium est praestantium conditionum, quod sit natura bo-
Noti historia Est etiam magnum in rebus discrimen ex comparatione causarum ec coniun- quae mihi e .ctione multori ina, uelut mihi contigit cum abhorrerem ab esu anguillarum ob ugit. limenti prauitatem,&caupo in ilia Romana cum nihil aliud haberet, hortaretur nixe ut ederem appositas icens esse ex aqua clara,& flumine, parua recentes. ne frixas animaduerti esse maxime candidas, degustare coepi, uerebar enim quod di sint humidiores, tamen paruae etiam multo magis essent: uerum tam commo- uidi ab alimento pedum uitulorum: ideo condiri debent sile, pipere cinamomo re
roremarino,sicut qus magnae sunt lauri soli j facillime concoquuntur citi Loduo ualde
255쪽
ualde suaves sunt. Apello recentes a captura,non a morte: tabescunt enim uiuae cumo tu hebetantur,ut mortuae putrescant. Hae ergo multo meliores sunt tineis, i nuioris aliment leuioris, minus* lenti. De Mugiledupo,cet musto. cap. xxvii.
nugilum species, uel differentiae ab antiquis constituuntur, ut ex ui Atheliso collietur libro septimo, tuas tamen nec certis,con icuis no
t tis,neque proprio cuiusque uulgari nomine eas distingunt. dios uero ex - ---- s ,ristotelis,aim aliorum auctoritate, inmugiles,capitones labeones,myxonas seu mucones distinximus in libro de uarietate rerum: sed hic de capitoni bus mentionem facere sufficiet, aequorum exemplo ranciuam omnium optimorum, reliqui quom intellisantur,mauitate nanam, ac succi bonitate caeteris praestat . . capitones: secundo loco hant, qui mugiles dicuntur muccones inferiores,omnium Vinnimi sunt labeones, hos* omnes Graeci Cephalos uocant. Propterea auod magnum habent caput, sunt j ex squamatorum piscium genere, sc saepe loca in v. g.
runt,cum utris* aqueis,3 marina,& dulci utantur, e mari abientes aduerso natent, amne Fluuiis enim omnes marini gaudent,nec modo in mari nascuntur, uerum etiam in stagnis,ae fluuiis,& proinde massinum inter de discrimen pres antiae, ec bo- nitatis,pr ocis in quibus degunt diuersitate habent Mugilum peste Plinio natu
ra ridetur, in metu abscondito capite totos se occultari credentium more phasiani, celebratur tamen eorum uelocitas, ut interim transuersa nauigia superiactent, soli omnino a carne abstinent,nec ullum piscem comedunt, cuius rei argumentum est, quod neque in uentre tale quid unquam habentes capiuntur, neque esca in eos ex came utimur, ut tradit Aristoteles o statio de historia animalium, sed ossa panis uescuntur, quae alga, rearena, o gulosis, atque insatiabiles sunt. Qtiocirca uentre distento grauescunt,& nisi ieiuni lint, haerent inertes: limo ergo omnes pascuntur cursimi capitones, quo fit ut graues,&sordidi sint, atque per id tempus quo uterum g runt,laborant,maxime inuere:quapropter ideminae tunc temporis praegnantes o, phile.mnino sunt euitandae. Cum itaque ma num inter se habeant discrimen particula-- s. res mugiles, ex Galeni sententia tertio G Alimentorum facultatibus, adeo ut pela. viro, gici genus diuersum esse uideatur, ab eo quod in fluminibus stagnis, lacubus, aut Mibium riuuli lattinas purgantibus uiui Leorum sane caro, qui in aquis limosis, aesordibus degunt, excrementitia, admodum j muccosa erit, optima autem qui inpuro mari uitiunt,praecipue cum uentoriam procellis agitetur, nam in quieto,nullis: agitato stii ibus, tanto piscium caro deletior fit, quanto mimis exercitatur. In stagnis autem maritimisaeus Ais et appellat, ubi uidelicet stitutus iri,
efficit, quod mari coniuniatur) adhuc est deterior: oc hac adhuc magis in stagnis,
i agnos fluuios recipiant, ne sontes habeant,nec largum e fluuium,longe idem cerior est. Pessina autem sunt stagna, e quibus nihil aquae omnino effluit, sed stabilis est ac plane immota, qui enim pisces eiusmodi in locis degunt, pessimam habent carnem. ut supradiximus, uerum Rustu, Sollictu . . , eorum praestantia ac salubritas dijudicabitur,nam ut proditum est a Galeno, continuo gustus mandenti sibi praestantiorem indicabit. iucundior it acri est caro, a- .crior, pinguediniso expers.Pingues autem contra,ec soluti sapori tum cibo, tum ad concoquendum sunt deteriores. Quapropter boni admodum sunt succi mugiles pelagii, non multi nutrimenti, ec excretii faciles,stuviatiles uero ualde sunt spinosi, re opore pingui, esu ec concocur ineptiores, uentriculo insem, mali succi, ac uiros,ideo cum origano parari debent. i uero in turbidis aquis, & stagnis, mali sunt odoris,dissicillime distribuuntur, inertem* admodum carnem habent, quia ex fimo pinguiores redditi sunt,oc eo magis cum genus quoddam mugilum rin riatur, ut testatur Aristoteles, quod non coitu,sed ea limo, arena ue gignitur, sum. Mu ire rama facta putredine,qui cum sordid ais excrementos, omniumin muccosi pisces monis .
sint,ob usta pessimi ualde sunt suco,ta omnino i cibo abdicadi. Igatur erro p
256쪽
aseligendi lagitis,qui recens captus comedi debet,nam si paulo diutius mortuus permanserit si,u. statim putrescit,3 pessime olet.Maiores uero elixari,uel asseri solent, ae minores in sartagine frigi meliores stant mense Sratembri, & masni cum carnem duriorem habeant ideo dissicilius concoquuntur,iale etiam conditi optime asseruantur, imo restagnales sicco diti longe laudabiliores,quam ante redduntur, omne nempe quod muccosum,ac uiro sum eis inest, id totum exui ac deponit,et recens salitus,tam diu melior es nec parum uentriculo confert. Mugilum citroq; oua sale conditi, tur, asseruantur ue, iucundum sane edulium, ab Italis uulgari nomine bolargia di
eium, quod a Proceribus, ec Magnatibus, praecipue: bibacibus magno habetur
in pretio,quippe sitim, S uini auiditatem mire excitare creditur, quemadmodum re caetera salia menta. erum cibi appetentiam iam deiec iam recreare,ais etiam re
stituere senibus praesertim solet:eduntur etiam oua haec cruda, uel parum tosta sed de eis modicum comedere suffici; quia dissiculter perficiuntur, sicut & dissicultet
etiam corrumputar. In uniuersum enim omnia piscium oua pertinacis finit coneo ctionis,atque etiam non boni succi. Mugilum quoque uentriculus hominum uen- triculo utilis non parum esse, seu in ptiluerem redactus,seu ex aceto,aut ex uino co-
pM p pu mesius creditur,illius enim pituitam resiccat, atque humidum superstuum Lupus
si me . autem piscis est eda ac uora solitarius,ec carniuortis, ut Aristoteles ita quit,quid Romanisse: gola, a Venetis uirolo dicitur, ae sic diuersa sortitur nomina pro locorum diuersitate. Est etenim squamosus piscis, atque branchiarum tegumenta spinea sunt,horrida Sc spiculis aspera,atque in erenas,ut inquit Bellonius, a summo denti culata,ut duplicatas esse dixeris, os illi magnum est,atque amplum,tenuibus dentuculis consulta ordine dispositis undecunque armatum, et carnem in sulmonis in rdum rubentem,in capite lapides gerit, Ut adnotauit Aristoteles . Eiusq; duo non in chrisio. nulli faciunt genera,alterum maculatum,alterum uero maculis carentem: halluc nantur tamen, cum uarietas illa, sola aetate, ac magnitudine fiat, grandiores enim deletis illis nigris notis,sine macilla apparent. in fluminibus nunquam nascitur tu pus sed e maris epe flumina subit ut testatur Galenus tertio de Aliment. facul. dimis . inquit: Hunc piscem in aquis dulcibus natum non uidimus, sed e mari in fluitii ii na,aut stagna ascendisse conspeximus. Jldeob paruus raro quemadmodum mugi- c., , c inuenitur,ta quaquam pelagius sit, ita na tamen maritima non fugit, nec fluminum ostia.Pelagii enim uocantur, in protundum mare secedunt: maximo
pud ueteres Romanos in pretio fuisse testatur Martialis,proinde in piscinis studiose alebatur, quas seminibus marinis replebant, ut lupos, auratas, alios pisces m Haei mor. rinos procrearent. Plinius laudatissimos in amne Tyberi capi, caeterisv praeserti
tradidit,ims praecipua aut horitas fis tribuebat, qui in Tyberi inter duos pontes capiebantur,nos uero inutilissimos esse in cibis, & insaluberrimos censemus, eroepter sordidum,& obscoenum uictum, ut etiam superius ex Galeni aut horitate uiximus,cum in omnibus piscium generibus pelagii optimi sint post quos, qui in ma rinis stagnis, hos illi sequuntur qui circa fluuiorum ostia uictitant, postrem mmnium fluviatiles censentur: ergo quanto magis lupi pisces voracissimi, Sc stercorum,latrinarum j se statvres auidissimi Pelagia igitur eligantur, qui boni sunt m aliis isti ci,& salubres, licet non multi alimenti,quia leuioris ut probat Galenus loco praeal ripis sis. legato. Alimentum enim inquit quod tum ex lupo, tum ex alijs piscibus prouenit; sanguinem gignit consistentia tenuiorem, quam quod ex pedestribus animalibus sumitur. Eluviatiles uero quia ut plurimum coenosi, muccolim, ac lutum redolen tacito putrescunt,ideo euitandi. Mullus autem piscis haud nobis hodie incognia
illauditariae tu quem Gr civi*i-ι uocant,quia ter in anno pariat. Veneti uero ba, onem:di
uersae creduntur a nonnullis mullors species, quod re nos quoque septimo de Rerum Uarietate tres enumeravimus, scilicet imberbem, barbati im, Scauperum quire si ciuodammodo disserant nor tamen uera foecie sed potius leui Quadam differen-- tia ex ciborum quibus nutriuntur uarietate, cum alii alga,alii ostreis, alij limo, sca- piscium carne uescantur: ideo potius plures uerbis posuit eorum disse
rentias Plinius, quam re ipsa constituerit, barbati, ac barbatuli a Tullio, ec Varro
257쪽
ne appellantur peculiari epitheto, quia barbam in inferiore labro in nam habet. Sunt etiam giboosi,squamosi, rubri,ac purpurei coloris,oc maculo i, squamisj traguntur magnis,ac tenuibus,re inter peculiares maris pisces enumerantur. Pelagii enim sunt,licet in stagni ac piscinis marinis uictitent: apud leomanos maximo in pretio fuerunt ueterum testimonio: uerum praestantissimi omnium sunt, qui in alto
mari uitam ducuniaequissimi uero qui in coenosis obscoenisue littoribus stagnis ueuersantur,quod docuit Galenus dum dixit: omnium ferme aliorum piscium caranem habet durissimam, re ualde stiabilem mullus a quod idem significat,ac si dicas
nihil in eo esse lentoris, neque pinguedinis. Nutrit certe cum probe fuerit consectus omnibus alijs piscibus copiolius. Diximus autem antea quod cibus durior,ac crassiorum partium, Nisi ita dicam terrestris magis, alimentum corpori prcsiat copiosius,quam humidior, ac mollior, praesertim quando praeter id substantiam nabet corpori alendo accommodatam,ac tamiliarem quae uoluptate iudicatur. Alimen, ra enim quae tota subsilantia ab alendis animalibus sunt aliena, ea aut non prorsus, aut insuauiter manduntur,ex semiliaribus uero quemadmodum humidius minus nutrit ita coquitur tacilius, ac distribuitur. Ergo nulli caro iucunda quidem est . ut quae alimentum est hominum naturae familiare, quamuis sit alijs piscibus di rior, mandi tamen quotidie pqtest, propterea ciuod friabilis est, ae pinguedinis e Per cum quadam acrimonia, nam pinguia, ec lenta cibaria statim utium prasu rint,celeriter implent, Nappetentiam euertunt. Porro subiungit: s Optimi mulli redduntur ut ali j etiam omnes pisces,tum propter mare purum, tum maxime propter alimenta , quoniam qui cancellos uorant, grauiter olent, insuaves sunt, ad eo,
quedum dissiciles, mali succi, quodae olfaetii, ac gustu facillime percipi potest.
Iecur autem eccaput a Rulosis maxime ob uoluptatem expetebatur, nescio qua ra- panes me tione.Assi supercraticulam,atoue modico oleo,&aceto,uel arancij succo considier. Eom. si libenter a nostris gustus,ac salubritatis gratia comeduntur. Fricti etiam, ec succo aranci j irroratu edi solent. Contra draconis marin scorpionis, ae aranei morsiis imis Loco indico positos plurimum ualere experimeto compertum est . maiores minoribus sunt ita, meruit. suauiores,ae concoctudissiciliores,ob eorum duriorem carnens. Detinuitibus,treorum a cilla. c. . xxvii l. Euosos pisces Latini, Graeci uero vis iraeiar: uocant, quod in petris stabulentur,re saxatiles appellant,a locis in quibus uersati comperiuntur: non 'enim in leuibus, aut arenosis, aut terreis littori hus, sed inpetrosis, pto- montorij ut inquit Galenus,5 ubi saxa sunt, delirescunt ac pariunt, perapetuo: in purissimo mari degentes inter saxa, rupiuini crepedines,unde ortus id Iis, uictuso uersantur,at suum naturalem locum tantummodo frequentant, nec temere alienae si aquae immiscent.Et ij qui de saluberrimis sunt, quoniam alimetum quod ex his sirmitur non modo ad concoquendum est facile, sed etiam sanci linem vires.consistentia medium generat, qui nempe nec tenuis admodum, nec aquosus, nec uehementer crassus, sed consistentia aequabilissimus ut declarat Galenus tertio de Alimentorum facultatibus. rum enim caro candia pura,syncer ac friabilis est, cap. 1 s.
oc ob id laudabilem generat sanguinem.
Carias a Graecis ita nuncupatus piscis est, qui intra saxatiles primatum Gradiv.
obtinencautibus,asperis alm herbosis scopulis gaudet, citius corpus ex livido rubet ut mullus, squamis cotegitur latis miranslucidis,ut in eius
descriptione Bellonius reseri, dentes habet dolusos, nostris incisorijs Aptissimiles,sar j non multum absimilis,sed macula in cauda caret. ipse, talus ruminat, atque hoc ruminalis a quibusdam est appellatus. Causam uero cur solus
inter es ruminet este reor, quia dentes ecipse tolus planos habet, ec algauesci
258쪽
tur. Ani in alia enim quae ruminat ut boues, ec caprae,carent superioribus deni in ante omnes autem alios planos, ta latos habent, cumm ruminat, iacent, dum enim vires. non ruminant, quoniam non durum est alimentum, sed cum sub' tecto sunt atque ideo solis septem hybernis mensibus ferme. Scati autem caro molu friabilior est aliorum piscium carne,ut testatur Galenus tertio de Alimento ram rumiacultatibus nam multi inueniuntur,qui carne quidem sunt molli, sed nullam habent hiabilitatem,ut qui biis succus quidam lentus, os pinguis innatet. Alij uero nihil lentoris, ac pinguedinis habentes in eo sunt saxatilibus similes, sed carnis dii ritie ab eis discrepant, ut pelagio ferme omnes. valde etiam sita iis, ac mihi iurata esticati caro,ad concoquendam etiam, stibeundum, atque alendum facilis,lauda bilem v generat Langiuinem. Interiora quoque suauia sunt, atque intestina uiolam M. - . olent. Et epar in tre obos diuisum habet incraticula atque sartagine assatur, quita S elixatur.5aerula autem quam Itali tincam marinam appellat, piscis est, qui squamis tegitur paulo latioribus quam turdus, corporis figura minori turdorum g neri simillima est, quam pro anni temporibus colorem mutare prodidit Aristote, tes: tolli en ita ex ceruleo nigricat, ecquamuis Aristoteles dicat uere ipsam nigre scere, poli uri albedinem suam recipere, non ob id intelligendum est illam in totum albescere, sed cum reliquo anni tempore subnigra sit, & uere nigrior fiat, ut expo rientia ipsa ost adit, ideo subnigredinem illam largo modo appellauit Aristoteles
albedinem: saxosis locis maritimis,ac littori biis gaudet, atque inter saxatiles Gai vires. 'testimonio merat atque turdus secundum obtinent locum. Vescitur at mu-
sco pisciculis, cancris, oc huiusmodi, cuius caro alba ac stiabilis est, ob ido optimi succi, facillimae concoelionis, ec leuis alimenti, atque sanguinem consilientia
medium generat,gustui tamen non admodum est grata,nec inter lapidos pisces re N. i. g. censetur,mXa,e in albo iure elixa manditur. Turdorum autem plura sunt gener
quorum species duodecim Rondeletius enumerati seu quod plerosque depicti sta quod ubi multiplex est color, ibi anceps sit,quasi natur ac multiplicis differentiae, leti quod cum in leuiore facile uariet, rea uarietate disse .rentiae sumantur, multiplices etiam fiant dii serentiae, quae quales sint uere, easn mo explicat, altriam turdi pistis, turdi auis instar uarium sue inaculostim esse constat cum eius color ex ruta in melinum vergat,atque ad uiriditatem incline ut Bhl-louius refertusquamas habet tenues,et frequentes, geminantibus in medio punctis
nigris: rubris, reat is, per totum corpus distinctas, cuius caro mollis est sed si labiis lis propterea boni succi,atque concoctu sacilis,liti et saxatiles reliqui. Ab antiquis. de ii sepotis suauitate turdus commendetur, nostris tamen temporibus non aequem gustui iucundus habetur,ob id assato,de frixo, intinetiis aranciorum malorum, aut
acetiim addunt. De uitae, perca, et pracideis fuca. cap. xxx.
tali, pisti Tm Ulcherrimus est Iulis piscis marinus in saxosis locis uictitans, quem V
mriuis et domi sellam uocant qui, squamis tenuissimis te itur, nec totus patqui. mi mensiuram excedit,si cum longitudine conseratur, ongiusculis appa- ret, colore est admodum uario, ita ut pulchritudine cum pauone pisce contendat, ut ex Bellonn descriptione uidere licet,pisciculos,et algam comedit,qui teste Galeno teneram,&stiabilem sui reliqui saxatiles habet carnem, concoctus cilem, re humanis corporibus saluberrimam S si non admodum gustui gratam. Notandum tame quod authores habemus asserentes: iulides dentibus uenenum, ' alibitu ut alibi etiam declarauimus in libris nempe de Rerum um me 'rietat ec sunt adeo uenenatae(tit reserunt quod si quem piscem momorderint, a . que eo uescantur homines, cruciatum alui sentitant, ipsae uero ad urinatores cate Uptim accurrunt,nec secus ac muscae illos infestant. Habent enim hi pisces ( ut dixiamus corpiis squamis exiguis,atque tenuibus admodum circundatum, in his lineae uiriues,csrules fuscs, serrugineae,rub eo cernuntur, ut iridem cernere uidea
259쪽
tis in pisciculo. Itaque uario distineti sunt colore ut serpentes, re ob id maxima si
citas in eis demonstratur: quo fit ut uenenati sint, non tamenan fontibus, aut nil minibus haec contingunt, quoniam aqua salsa non est. Quapropter non recte ui detur hos pisces agnouisi e Galenus, cum inter generosos saxatiles connumeret,
unde uel dicendum non unam este tuli dum speciem: oc hanc longe diuersam ab illa Galent: colore enim euatiant, sed semper reuertuntur ad suas notas, cinquit Bel Ionius; quibus ab inuicem discernumir: uel quod licet uis aliqua ueneni eis insit, ea minore soluin habere, atque eandem lacile euomere, aut in uiuetate pisciculo tantummodo reperiri, quae postea inde mortuo evanescat: maneat autem in his, quos momorderit piscibus morsu reposita, atque transfusa: sic enim torpedinnes edimus, re marinum scorpium, dr cones innocue, quos uiuos uitamus.
Non mirum ergo de tuli de uideri debet, si piscis edulis sit, atque boni adeo, laudatig succi, abeunte uerieno qualicunque, aut morte, aut morsu, coquitur, ut atqsaxatiles, de eius ius cillum aluum emollit, quod ex intillioruni aliorum piscium.
lusculis contingere solet. Perca autem marina non solum corpore, sed pinnis a preta mi in .stuviatili maxime dii Ieri: squamis paruis marina tTitur, ae ex colore ueluti lan- que.guineo nigricant, quam Galenus inter pisces saxatiles, qui pelago gaudent, connumerat, qui perpetuo in purissimo mari degunt: ob id alimentum quba ex ea vi es. sumitur aliorum saxatilium instar non modo aucon coquendum est facile, se ibo minibus etiam saluberrimum: arnem enim habet perca teneram, atque friali lem,oc gustui apprime gratam. Fluviatilem uero quae in dulci duntaxat aqua gi- ri . Mitur ac degit, longe marina inferiorein iudicamus quod ad salubritatem spe, inmt: Galenus enim seni per fluviatilibus piscibus marinos praefert, nihilominus neque ipsa insalubris est, cum tenera sit, neque concoctu est difficilis, neque ma ii succi, ec maxime si in saxosis, ac puris fluminibus creta fuerit, &non in lacu bus: suauis etiam est, oc citra noxam ualetudinar a vesci possunt, re quouis modo utraque condita sapit. Phycis quoque multis modis admirabilis est, nam in- placus. i. ter pisces in alga nidificat, colore est candido, sed in uere uario, ita ut aliquando omnino fusci, uel rubentis, uel uiridis coloris appareat: posteriore parte tenuis, ideod soleam anteriore tincam refert, atque multo percae similior, unde Romae phycidem a perca distinguere nesciente eam quoque percam i iocant. Pinis quoque quasi tantambescit, e saxatilibus est, & in capite lapides gerit, uesicam selis longam habet, ec in uentriculo quindecim appenaices Unam ex mento carni v pendentem: nec tamen sola stat inquiunt) in alga nidificat. Nam re hyppo campi,& go- pisces iis hi j,&plures alij pisces in alga uelut loco molliore, firmiore, ac tutiore otia Po- nidi facienniant, sed omnes terme quocunque loco ponunt ea ibi custodiunt. Vescitur alga iri.& musco, quin etiam squillas persequitur: proinde in cibis eandem saxatilium ob- vitri. tinebit gratiam,est enim pisciculus tenerrimus, minime uirosius, nec corruptu facitis: tenerae enim (inquit Galenus achiabilis est carnis, propterea saluberrimum hominibus alimentum praebet, est tamen insipida, atque elixa, addito oleo&aneto parari solet, alicuius enim semper condimenti accessione indiget, quoqui
modo condiatur. De MD,ambia, erch. . cap. X X X Ll Axatilis est cynedus piscis, cuius color etiariat, dc squamas in gyrum cre- metas cia. lnatas gerit ouae multa scabritie horrent, nec nullus saxatilis firmiores lia. vim. ibet dentes, a quibus nomen ei inditum fuisse putatur, de cuius praestan- tia in re cibaria facile est iudicare, cum degenere saxatilium sit, qui sem per optimi sunt succi, facilis*coctioriis. Assatur, frigitur, atque elixatur: eius ue- roius aluit in emollit, frixus*exarancij intinctu editur, qui gustui est admodum inatus. Anthias autem ob id sacras uocant, quod ubi sint, nulla bellua marina es anili. iiii seseleantulod piscatores utinare possint. Aristoteles negat quicqua esle his precipuuui,std quod uelut ubi limaces sunt, nulli sint sues, quoiuam ad his animalibusi Gg s deuorem
260쪽
deuotentur, ita de Anthiis existimandum est. Verum cum belluae omniadiusferme piscibus ex aequo instas sint,cur de anthing solis hoc dici solem deinde curno ubim belluaec cum nec longitudo uiarum, aut loca piscibus inaccessa, aut hominum insi 'ae, aut tire itietia in mari obstarepossint et Uerum anthias aliquid plus habere ex stimo,quod longius praesentiunt belltias, dc ubi aduenerint, diffugiunt reliqui pia
Ices non tam cauti sunt: aliter oportebat Anthias Aristotelem est gere immobiles pene,eccaecas, uelut sunt cochleae, si comparatio recta este debuerat. Uerum tantum abest ut talis sit, quod etiam captum socium anthias conetur adhaerendo liaberare . Est enim ei aspera spina qualia dissecare soletiac semetipsam etiam a capimra liberare, nec est e planis piscibus licet lata sit, eca capite ferme ad caudam priamam in dorso continuam habeti eius quatuor sunt genera, oc copia tanta ut Aiuio
M. D. X L e coacti sint in Narbonensi Gallia terra obruere,quod nec absumi, miti Pollent, atque hos pisces inter saxatiles nonulli reponunt: ec ob id b eicia bicci, facillimae coctionis, oc praeserti in hyemis tempore, quo longe melim
res censentur Chamia piscis est,a Latinis etiam hiatula dictus, quod perpetuo hiet, i quia adeo percaeae phycidi similis est,ut no omnes eam ab illis facile internoscanti exiguis tegitur muri atque ouata est totius corporis figura, colorum tamen uarietate ab utrisin differt: in serior enim maxilla non solum rubet, sed superior etiam prominentior et schinc fit quod perpetuo hiare uidetur tergus etiam illius ex rimbro minus quam illarum nigricat, atq ue ex piscibus saxatilibus est, cum in saxosis potius littoribus reperiri experientia demonstret. Carnitiora est hiatula, imo re stavis,. uescitur,satis boni est succi,nec concoctu dissicilis: tenera enim eiusta peraca durior,atque inspida, coquitur,praeparaturo ut caeteri saxatiles.
T si lucisa statuetur Gobionum genera, quorum vij marini, alii fluuitiles sint toto inter se genere distantes, hic tamen de marinis solum agere intendimus,cu fluviatiliu apud ueteres Grecos ni illa habeat metio:nam
quamuis Aristoteles, atque Galenus, de fluviatilibus gobionibus peris hactent, de his tamen solum qui e mari ad flumina transierint,loquuntur,ae non de illis qui in fluminibus ipsis sunt geniti, qui re Latinis etiam incogniti tantMarinorum autem gobionum genus nonnulli in diuersas quasdam species diuidunt, quastarnen si notis ipsis ad unguem contemplemur, illas potius disserentias quasdam, quam specierum diuisiones appellabimus: ob locorum quidem diuersitatem pro ueniente in quibus degunt, alij nam p in alto mari,& pelagici appellantunali u ro circa littora uictitant,ci littorales dictaur,quae littora cum saxos ec arenosa sincin quibus degunt ob id non uere inter saxatiles connumerantur. Non mirum itaque uideri debensi locorum ratione colorem uarien non secus quam anguillae, tineae, quae non ob id specie diuersae dicuntur. Cobionum ergo qui puriorem maris partem incolunt minus pictorati sunt, ec hos albos uocant, non quia absoluia candidi, sed quia minus colorati: ex albo enim leuiter flauescunt. Gi uero incc nosis, ac paludosis m armis locis degunt, cum ex flauo nigricent, nigros appellant. qui uero circa saxosa maris loca uicti tanquariis depicti sunt coloribus,ta eoru para plurimae flavescant,flauescentes uocant. Uerum cum a nemine gobionem
vitii , - . unquam diligenter descriptum uiderim,hic describete placuit. Bellonia
enim in eius descriptione laudare non possum. Rondelletius adeo aberrat, dummi reoo obscure scripta a Bellonio piscem non uidens, clarius explicare conatur, ut Cuo ipse non agi scerem in historia, qtis in manibus toties habueram. Habet igitiulub brancillaru fine duas breues pii inas, ut pedes esse uideantur,sub mento in inse/riore labro cireum unicum carnosum,in dorso pinnam paruam primum, post aliam, longam priori proximam. quae ad caudam extenditur, caput latum,oc depressum, dentes in utras mandibula paruo oculos quasi in capitis superiori parte linguam ferme solutam, uentrem tumidum,dotium,ec latera flavesciint; cum maculis nigri