장음표시 사용
291쪽
b, fit dii ficis natisrout aliis declarauimus est lacu stris Eluiri,ae fluviatilis nec unbuam in mari repentum nam quae uulgo Romae uocatur traca marina, ab liac longe cisternut supra demonstracum est re hanc nemo no nouit, quoniam, si ex diueruntate locorum uarios acquirant colores, aliquae enim subalbidae, plurimae ex albo nauescente nonnullae uirides, pallerium uero subnigrae sint, habent easdem metnotas quibus saei lime cognosci potiunt,rositum enim breue ac retusum,os sere ro , , tundum ad uentrem inclinans,dentes habent iuxta nuces quod Rondelletius ne. Ronectingat,excusari potest, Quod in ore esse ne auerit, sed hoc est sallere,iad docere: cum eo Dina dentes in ore habere negamus, aut lingua, te partibus oris omnibus intelligendum est. Appendi em quocue habent cyprini instar, oculos magnos, aureos, branchias utrimu quaternas . pinnae etiam utring binae sunt ad branchias una nigricans in uentre,altera subrubra. Et praeter has alia est etiam in medio dotist nullis horrestens aculeis, di alia a podice in uentrem, squamis minutis ac ualde conexis teguntur,sunti muco adeo uiscido exterius praeditae, ut recenter captae uix manibus d
timeri quearit,lapillos exiguos in capite gerunt,qui colore sunt uario, ac quasi inter uiridem,S croceum,& ualde pinguescunt, absque semine, oc ex semine generatur, nam pisces hi in pistinis non sati inueniuntur.Diximus tem alias,non esse absura dum eundein piscem ex semine N sponte procreari. Constat enim coenosis locis, Sclimosis spote prouenir putrescentii limi, sordibus libentius quam carne vesci, re hinc est quod saepissime lutum redolent, nec eustu, nec glimenti, aut succi bonitate probantur,nec solum aegre concoquuntur,sed praui etia sunt succi, ae facilis corru ptionis,nimi ab sua glutinositate propter quam cum concoctionem, at in distribu
Gonem per corpus tardare faciant, angustiorum meatuum adhaesione, at in insarctu E febres saepe gignunt.Et sicuti eis crebro uesci non debemus, sic nec diebus canicii Nou. latibus quo tempore maxime noxiae sunt. Minus tame mali timendum erit, silex
ptimi laudatisb aquis,at 3 locis fuerint. Eam enim malitia, tum melioris alimenii, tum aquarum puriorum commendatione emendatur, ec praecipue etiam si prae-yaratio rite eis adhibeatur. Elixantur enim quq magnae lanhadditis allio, caepa pas si is menta, petrosilio sal oleo, at aromatibus prius exemptis interaneis. Parmae
uero plebei oleo in sartagine frigunt, oc armcij mali succo comedunti Tincae deco. nec 'im rictum piaculas Oirines tolle e multi existima quoniam lentum sit,ac uiscidum, unde materia maculae ad se trahat. Lucius de ipse omnibus fere lacubus, ac stagnis r
ota uel branchiarum operculi sciuura,quatuor sub uentre pinnas habet quarum gnam in dorso, altera e regione in uentre satis prope caudamquam bilurcam gerit. Venter at cat, dorsum uero ex subflauo nigrescit, a quibus lineae plurimat non re istae,sed inflexae,oc conspicuae deducuntur,ad insignem deuenit amplitudinem farniuortis est ec voracissimus siuim generis hiscibuslibentissime uestitur, 3 ob id ab
aliquibus perperam lupus fuit appellatus, atque illum e linearum semine generari creditum est,amicitiaiiij inter illos intercedere: certum est uere in piscinis ex ali nos inegenerari, quod neque soli luch, neqlsat ponte procreetur in eis. Proc riores maxime ommendantur,&qui in fluuiis rapidis aluntur,nec mirum si Galli Hermio: inter nobiles fluviatiles pisces recensent, uenditant; omni tempore uiuos, atque m uentrem illis appetiunt a d ostendendam eorum plinguedinem Itali uero eos duros atque insipidos experisitur quia ut plurimum ex stagnis ac lacubus impuris, illain. trita. datism captos comedunt: lacustres enim ac palustres dicebat Galenus deteriores sint. At qui ex laudatis aquis capisitur, ec si duriore aliquantulumcarne constenti minime tamen glutinosa imo si mami non admodum fuerint egregia illis Habitutas conseicitur,qui haud quaquamlaboriose concoquutur, distribuutur expedit . prompte descendunt,ne*multum excrementi edunt remediocriter alunt. Maio, res lixantur,minores uero craticula torrentur, frigunturh oc ex mali Mancij sucis comeduntur, praetereaκ ex aceto,
292쪽
St piscis Padi accola,nuem taurilia Pad Bononienses uocant, squam sus capite paruo ualde pro corporis ratione,stricto , i pinnam unicam saper dorsum satis oblogam habens, alteram paruam prope caudam in in: fima parte,duas e regione, eiusEp in dorso sub uentre, & duas alias prope branchias,etiam in inferiore parte, sed quasi i lateribus ut non sit, qui describitur a Belloniomam ei tribuit duas prope caudam: squamae tenues, ocidi i eo elotus
lucere uideatur,re ad ordinem lineis per logitudinem deductis diltinctiis . Tenuis piscis est,aelatus,& sormam rhomboidis refert,cauda una, sed in medio dehiscent' non tamen ita ut bifidam appellare possis: oculi grandes, re inde lucida, pu a ni gra: os sine dentibus iecur bifidum cum uesica tali reiecori multae apophyses a iun me, imo earum iobus iecoris substantiae non absimilis, totus spinis plenus , ac, tenuissimis, bili longitudinem uix attingit. Caro illius candida, tenera, non lenista,neque friabili facilis concoctionis, bonio alimenti, sed non Nurimi, nec modum mi id suavis gustu,sed insipidus,suavior est qui ex Rheno Bononiae habetur, quidam squalos hos uocam sed oc discrimen est inter hos, ac priores non leue: ma enim stant magis tereti, ec non adeo uentricosi, uiuunt; in puteos demilii, repurvant aquas, unius species tamen es le ambos haud dubium est, sed in color est pure argenteus, ec orati iris magis candida, ev pinna sub cauda maior, recaput latius,ac etiam maius, relabia maiora. Atque hi etiam salubriorv sunt , utpote expurioribus aquis,& taxi ex arancij succo ut plurimum comeduntur: elixi uero ra--M P, rissim 3. Balbus autem piscis est squalo magis quam cuiuis pitatim similis, fluui tilis N perraro lacustris,longiusculo est corpore rotundo, re in latera modice coetpresso,os habet infra rostrum in inferiore parte,& labra crassiora,dentibus caret, re loco linguae carnosam habet inferiorem,re interna oris partem, re quatuor appendices in mento, barbamin appellamus, aqua barbus dicitur,braneias utrins qui ternas,& pinnas utrinque etiam binas, praeter quas aliae duae conspiciuntur, una in dorso,alia in imo uentre, re licet uentre iit lacteo,& lateribus argentes aeque atque squalus,dorsum tamen eius ex albo flavescens,nigris quibusdam, ac parinilis conspergitur maculis. Ineunte aestate prope littora parit. Uurus atque insipidus est uili extat enim adagium. Onarbum neque frigidum, neque calidum, neque elix nem astatu esse bonu. J Uerum si in saxotiis,ac puris fluminibus capiantur barbi, uti melius sapiunt, sic teneriores, di concoctu faciliores sunt, re probior' generant succum. Otia mense Man illorum si edantur, afferunt tormina, re bilis uomiti existimatur id contingere, quod eo tempore floribus populi alantur, alum etiam uehementer irritan ut aliquando,non nisi magno negoti sti possit,auciores:
lixantur cum uino, re aqua, addito omphacio tempore aestatis, quo meliores exis stunt, atque eo modo etiam condiuntur, quo squali.
m edimus, cuius historiam ex Hectore Boethio, ouod hic indicotia scilicet sit frequetior, miranquam in Aquitania,& multis alijs in locis notus sit subiungere libuit,sub hac sentenua. Autumno rivulis plerun*, aut locis vadosis coeuntes Ialmones iunctis uentribus ova pariunt,sabaeola contem quoci ore masculus adeo lactibus,stemina ovis exhausti sunt, ut metienti euad nec equam praeter ossa, ac spinas pellem et supersit, exuit inepti sint. N erat eam
maciem contagii loco haberi,cum obuios quoscumque sui generis iniiciant, qui ue secti sunt,cuius rei hoc est indilium, quod persaepe capiuntur uno latere ratem reteliquo non ita. Caeterum ex ouis illis, arena obrutis piscicie ineunte veren Minoir adeo molles, ut donec dilati militudinem non excesserint, manu commpr x ut humor concretus di manu uim ptimum natura duce ad mare
293쪽
ui gintim dimina spatio,aut paulo maiore, incredibile diciti qualem in magnitudinem excrescant inde reuertentes aduersis undis fluminis in quo orti sunt, mirabile spectaculum de se praebenti flumina enim hinc atque illinc angustis praessa rupi,
hus,ac proinde ueloci demisso cursu, ubi praerupto casu descendant, nec per cari leni statim prodeunt, sed incuruatae undae, impetu paululum per aera feruntur anis tequam cedant, salmones uero contra tendentes maiore nixu aquas superare tentant, re qui euaserint, in flumen ascendunt debiliores, aut litarent in imo fluminis, aut etiam ex alto iam eue sti praecipitantur in aquas, atque tamen procul excidunt. quidam ut a subiectis lebetibus,qui ualde prope aquam feruent, cipiantur, acco-iatum in hoc euentu non leui uoluptate. Recte quoque ac diligenter a regibus cautum est,ne autumno capiantur, nam uel soboles multum detrimenti acciperet, uel inutilis serme captura esset: hcic autem tempus a sexto idus Septembris, Calendis; Deceinbiis intercluditur: Qxiona in uero cibo uescatur hic piscis, Nan ullo prorsus, adhuc incertum est, cum in uentricii lo exenteratus nihil ostendat, praeter
spistum quendam humorem. Haec ille. At nos de his quod esse possint, non dubitamus an omnino omnia uera parum reseri.Nam consta i salmoni quatuor in palato dentium ordines esse .linguamcndentata: inuenitur enim S in Se litana, ac Ligeri, uelut& Alosy, sed mira magnitudine,adeo ut cruris crassitudinem 5c plurium cubitorum longitudinem aequet: sex illi pinnae praeter eam, citas in cauda est, una indorta parua,duae sub uentre illi e regione, oppolitae duae sub Dranchiis, una ab ano ad caudam,carnea, pinguis*: dentes in inferiore maxilla exerti, plures: quam insuperior e mari eum ascendere dicunt,non omni, sed oceano: at ideo Graecis qui oceani pisces non nouerunt, incognitus.Caeruleo est dorso, nigri cantem,uentre uero subalbido,oculis magnis, mandibula in inferiore magis protensa, ut inlucio di ximus, uentriculus paruus, oblongus, cum multis appendicibus, squamis tegitur exiguis, quae maculis ita notati sunt, ut piscis fere totus si brufis, & luteis notis insibgnis uideatur.Carniuorus est,ae quamuis omnibus anteponatur a Plinio, cum nul Nora.
si piscium nobilissimorum in sapore, re gustu cedat, parce tamen degustandus est, largius nam cp comestus,appetentiam deiici oc qui in fluuiis capitur, longe melior viret, est malinis: ex hinc est quod fluminum ratione praestantia disserunt. Carnem habet salino tenera,dulcem S ualde pinguem, re praesertim in abdomine, oc idco lentam: tot om coelo(ut aiunt aberrant quifriabilem eam secere: non enim ob pinguedinemoriabilis est,sed mollis,minime tamen glutinosia: unde aegre coquitur, crassum, lentum d succum gignit, quandoque cholicum dolorem. Parce ergore rato eo ucsci debent,quibus ulla de tuenda ualetudine cordi citra est. In aqua re
cens elixatur, nec no o. inuini duabus partibus,& una aceti, in te sto sale, additi sogaryophyllis, piper cinamomo, quin re in teganis coquitur. Craticula item tori tui in assulas disiectus,&garyophyllis confixas. Sale quoque ut caeteri pisces grandiores conditur,dc seruatur, deportatum per omnes,uel longinquas a mari mediterraneas ciuitates copiosus,qui in aqua elixus, oleo, atque aceto conspersus comeditur,di eximie gratus est,auiditatem enim cibi,uinis auget, ct lautioribus mensis adliibetur. Truttae autem parum a salmone mihi disterre uidentur, nisi quod e mari nutuque non astendatu, sed procul etiam in initiis fluminum nascuntur. habent. caudam breuem,latam non diuisam,salmo longa, gracilem, bifidam,. siro quoq non adeo sui ita cuto, & appendices iuxta uentriculum plures habent, sunt plura alia ea. rum genera. Carpit, lauareti, umbiae, eperiani: hi splendido colore sunt, dis uiolas Trituisti,tu redolent:in capite lapillos gerunt, carne traiislucida: linguam habent quas gem s.ctnam,ae quae posterius in radice collocata est plures etiam dentes Hi tamen etiam e 'mari prodeunt, sunt quoip sariores, ec umbrae, o themati forsan. re alia si ab truttae c.--, o,
nomine colenta . Commune uero est omnibus truttis aduersus suminum cursiim inibis.
ferri,unde caro no latum suavior,& salubrior, A tarma,ec quod sex detes in lingua habeat,5 certo ordine dimositos,scilicet duos ante, totide in medio ad latera posito reliquos iuxta radice vescuntur enim phrygarijs,oc vermibus, tum locustis palus us: quamobre his dentibus,multiplicii ordine in palato truttae indigueret,
294쪽
ne esca diffugeretinam pisces necue manus habent, quas oti admoueant, aut pedes
cum unguibus,quibus ut aves loco manuum utantur, neque mandibulas circumuertere queunhut quadrupeda: quoniam ( ut alias dictum est; musculis ualidis, ecsanguine indigerent longe copiosiore. Natura quoque huic opta teluctatur, nam dc si mandere postent, aperto ore,aqua in uentriculum delabereta coctionem* impediret. Propterea dentibus,ta aduncis indiguerunt hi pisces. Cum* natura calidiore,ac mobiliore essent, tum ut magis occurrerent praedae aduerib amne feratur. Itaque fiigidiorem,ae puriorem aquam inueniunt,&animalia illa parua,quibus uesci solenti uini uero non solum adunci, sed etiam in quibusda uelut umbilicis serarat quos etiam exerit nam inferiori labro quidam ex his infixi sunt. Adsicis autem dentibus uel etiam serratis, illis quidem quasi per transiuersum secantibus in plura cibis diuiditur. Sed Sc sic quia mandere neque i, non concoquunt,ces interm excernunt,ideos voraces sunt, binas utring tum ad branchias tum in uentre halent pinnas,aliasi duas in dorso,oc aliam paruam in imo uentre.Totus* piscis ex albo nauesci maculis modo purpureis, modo nigricantibus, dorsum ac latera speci se Noti. pingentibus,squamis te turparuis, est nodilissimus piscis trutta, repraecipue si m frigidioribus saxosis,& purioribus amnibus procreata suerit, atque recenter c pia comedi debet,nam mortua paucissimis horis summam illam saporis gratiam mmittit: cito enim putrescit ob pinguedinem, propter quam tenera, se mola is est eius caro, quae nimio eis uentriculum degravat appet edim facultatem facile deiicit: uio. stiditate enim obstruit,pinguedine laxat, aestigida ac humida intemptae, succum prauum lacile procreare potes 5c ob id aegrotantibus euidentissime nocet. Maior plicem exactuare sale eo sturam amat. oc si acetum addatur, salubrior siet, demendo pinguedinem ac lentore maxime aestatis tempore,nec alia patitur condiment suo enim sapore satis grata est. Erigitur praeterea in oleo minor, eius* frigiditas ac humiditas,& si quid lentoris insit, imminuitur: sic etiam limund mali, & armcij succo gaude sale conditur,a pistoribus* dulciarijs incrustatur, nec non Neo mo- . . do conditur,quem vulcatitet acarpionar dicunt(uis ra non solum ut iucundis V UN M' sime capiat sed ut in multos etiam dies seruari possit. Carpio autem lacustris est pia scis,qui re si ad trutis similitudinem proxime accedat, prominentiori tamen rostro, maioribus oculis,candidiori Sc turgidiori uetre,& subnigriori dorta est,quod do sum non modo nigricantibus,ac purpureis (trtitiae instar) maculis pingitur, uerum nigris,atque nisis, aureis simul conspergitur, os oblongis dentibus, no in maxillis modo,sed N in palatq, super ipsa lingua praeditum A Unicam breuem pinnam in ultimo dono prope caudam, crassam, camosam siue cutaceam habet: Qua
rnis tenuibus tegitur,uelutWtrutta, cum qua in reliquis aliis notis ad ungue conauenit,licet masnitudine longe disserat, in carpio uix libras ternas excedat. Pisidiculis uescitur,ae non auro ut bracastorius alludit,ouam ineunte aestate patit. obiis lissimus ab omnibus censetur hic pistas,tata enim est eius saporis gratia, ut nulli poscium secundus existimari debeat.Carnem teneram,ac stiabilem habet, iccirco m . rito inter salubres pisces connumerandus esi Et quocunm modo conditus,siue suis xu siue assus,siue elixus semper suauissimus est, saepistime solet, eo condimentim genere quod acorpionanuel amarinar dicitur condiri, no solum ut re ipse sapidior reldatur,sed ut longius per plerasque Italis urbes circunferri possiLut plurimum enim lautioribus Italorum mensis expeti soleta
De s merito, ex Agone. cap. LXXI.
Aucis notus est piscis iste, quem Trideti uulgariter s. i. -- ti nouocant. Fluviatilis est, oc paucis quibusdam locis reperitur, figidissi, misin ac saxosis fluminibus, Sc non omnibus nascitur, qui figura rotum
da,ec oblongiuscula es eiusue ueter,ec latera ex albo rubitant, Dotium
295쪽
uero re rubro, flavescit, ac luteis quibusda maculis notatur,squamis mediocribus, ta non istae decidi uis tegitur. Caput rotundum habet, rostrum breue,ac retusum, os mediocr*robustis dentibus munitum, oculos medio ec orbiculatos, brachias utrinque quaterna re pinnas etiam utrinque geminas,duas ad branchias, ta duas circa medium uentre, praeter quas duas alias indorta habet, quarum maior in m dio est, minor uero prope caudam , di edirecto huius alia parua imo uentri haeret. Caudam latam re lunatam habet, quae rubra est, sicuti sunt , pinnae omnes, duas libras magnitudine non excedit, pisciculis uescitur, re nobilissimis: n piscem inter omnes pisces Tridentini esse contendunnatque maximo in pretio tenent. Qui etsi carnem teneram,ac prspinguem habeat,non attamen uiscidam,ac glutinosam, sed ' iriabilem latis. Quapropter boni est succi, concoctu facilis atque omnes illas, quae laxatilibus alijstributitur, obtinet laudes, imo quouis modo condiatur semper oti gratus,ac iucundus est. Agonus autem piscis est no marinus,nec fluviatilis, ted la- Agonis Q. custris,nec in omnibus lacubus nascitur,ac degit,sed in nonnullis Sc tam copiose in Mediolanensibus lacubus prouenit, ac capiatur, Quod non solum piscatores toto anno recentes uendi inhsed etiam magna partem salire coguntur, est j adeo alos e sardae nostrae similis, ut non nisi magnitudine differre uideantur: minor enim estatose,sarda uero maior. Corpus eius argenteo colore ni te sed in dorso, ex caeruleo
nigricat: squamis tenuibus ratis, Sc transparentibus,laeuid contactu decidentibust hincaput ae totius figura in latera compressa est, oris rictuni gratidiusculum hahe sine dentibus oculos grandes profert. Pinnam in tergore simplicem paruam, duas in lateribus sub branchiis, & aliam sub uentre serratam ad anum desinentem, quam si digito aduersum confrices,acutam senties. Branchias habet utrinque quaternas, iuxta quas nota semirotunda ae nigra apparet, & caudam lunatam, de tanisdem in reliqui alo se ualde pessimilis est,nec palmi magnitudinem exedit, uel raro. Timidus est piscis, simplex, ae omni astutia carens, gregatim uiuit, atque adnatat,
qu truttae magno impetu sectantur,quo tempore no solum piscatores innum rosagonos perterritos, sed aliquas etiam truttas magnas capiunt. Suavis est piscis, re nobilis: sed quia carnem praepinguem ac teneram habet, ideo non facile conciquitin, sed crauum generat succ licet non uitiosum,& mediocriter nutrit, & qumcunque modo condiatur, semper mavissimus est. Minores agoni in sartagine oleo friguntur, re arancij succo , uel aceto, uel omphacio,vel atomatibus comeduntur. parum grandiores in aqua oleo,olentibus herbi atque aromatibus iniectis elixantiit. Uerum eoru praetantior condiendi ratio ea est,quae Marpiorare, Vel amarinare Uul- bdiariter (ut supra i dicitur. Saliti quoque seruantur in minoribus dot is, muria coniti, qui adeo gustui sunt grati, ut deiectam appetentiam conciliare queant, ut nos e experti sumus.
mram Anae anti s in usu non surae, credo reformidantibus, ne non essent exstariae qui ergenere busonum, sol terrestrium, sunt maxime trium generit: palustres, uerer quae solae aptae sunt esui arboreae: id est, qxiae arbores scandunt: minores re paruae, quae etiam avelluntdentes, ae uocales sunt: tetriares prorsus sunt uenenatae, quae colore sunt susco, nigro ac cinereo,sub terra dc in sterquiliniis, ac in paludibu in stagnis imo quandoque in lapidibus inueniuntur. Palustres uirides sanx sub uetre candidae,maiore, ardoreis. Adsunt oc ranae marinae deformes, foedae almaspectu horridae, quae pedessubuentre geminos habent ad ranae palustris similitudinem, membrana inter textos, quae plan cartilagineae, ac iustae sunt, capite rotundo, plano ae maximo ore, in prona parte amplo, magnis oc acutis demtibus munito:& has cum Diapeae essem,suspensas uidi,nec edules sunt. Ulusit diu extra aqua inter herba re ad duos dies quando*.Etenim narrat Rondelle dis, runam peculae per noctem in littore uagantis pedem corripuis ac retinuive irim tales. . ad auroram. Quod ut uenim esse credam,um authotitas facit: Secus demiror quo-- I Mm modo
296쪽
modo illa a vulpe quae ualidissimis est dentibus demorsa uicissim no eam reliquo est,sed quaedam profecto supra fidem accidunt. Exenterat gnductas candela a censa translucet,liori edums spectaculum exhibere sertu ed ad palustiem ranam
reuertamur,quae solum inter omnes edulis est,quae non multis antehac annis in ciabis apud nos expetita est,os praefrande habe nullis dentibus praeditum, quod foras ex aqua testudinis modo emittit, ut auram excipiat, primum bipedes uidentur, inde cauda in duos posteriores pedes diuis stunt quadrupedes linguam habet
contrario more csteris animalibus,splutam iuxta fauces,et annexam anteriore parate,ec iuxta maxillam 2 satis perfectum est animal uisceribus omnibus, sed ualdemG-struosum.Ex ouis ec concubitu generatur ranae,ac in aquis degunt, oc uirides sunt trum (ut diximus Rubetae uero ex terra generantur, & ex limo in aqua. At uerae ranae, ueneni sunt expertes,ac siccatis paludibus in terram conuertuntur, exeas adu niente aqua rursus generantur. Uulgus existimat eas cum bufonibus coire, quod
falsum esse puto illos tamen haud laudare possum,qui adeo illas extollunt, constat enim in plurimum in palustribus, oc coenosis,siantibusT aquis nasci: quamobrem uiscidum alimentum praebent Sc frigidum,imo humidius quam frigidum,at 3 exiis guum,non tamen minus quam quod ex leuibus piscibus:sed quae ex fontibus, aut
rivulis,aut sititiris,aiit quoquomodo profluentibus aquis capiuntur, longe meliores sunt,& a multis frequentissime in delitiis habentur. Caeterum earum caro duritiscula est, si brosa, nec concoetu facilis, sed bene coeta eius nutrimentuum diu hsed iecora. renatu perdurat,ob id hecticis conuenire creditur,sanguinemcn meliorem gignit. quam cochlearum caro, eduntur & ex eis iecora, quae optima iunt, ec saginantur pro eorum magnitudine:crura etiam oc intestina pinsuedine praedita gustui grata sunt,reliqua uero inutilia existunt. Detra fila enim pel e tota die in aqua maceriatur, dein elixantur,tandem in sartagine friguntur, aspersa larina . Deinde apio aut aromatibus,aut sceniculo, aut lato uiridi mensis inseruntur. Retinere utina creduntur. maxime quae in locis calidioribus gignuntur, atque aquis corruptis, ec multi ob id earum usum fugiunt. Cinis rubetarum sistit sanguinem, Scalo petias sanat, occaro earum imposita emplastris, multum confert omnibus aste stibus neruorum, ociunisiurarum. cursale com
Ale condiri solent pisces non solum ut uiui diutius seruari possint, sed de
etiam saepe, si quid uim eis infiniit corrigatur,tollatur*,ec ut eorum usus melior, tutiors evadat. Et primo quidem crassities eorum ui salis, ait nuatis partibus inciditur, atque superfluus humor aufertur. Vndeat sumpta putredinis materia, astrictis* seu solidatis aduersus putres a Silonis iniurias carnibus,incorruptae diu maneant.Ob id mos est solummod8 ea quae excrementis redundant sale condire, nam quae natura siicca sunt, ui selis longe licciora redduntur,atet esui inepta consumpto naturali humore:magis enim nerii ola fiunt, cutis baccorq instar. Quapropter eadem metratione crassiores partes attenuat fili turn nam sicuti pituitosior humiditas evanescens distatur, ita simul absumendae huic salis iam uiribus ex parte debilitatis, crassiores partes attenuantur, nec dissoluuntur,duriores tenerescunt,nec exarescunt,sed nunc temporis cuncta indifferenter se te condiuntur, siue durae sint carnis, sue suapte natura humidae compagis, siue te. ne, siue inter hos mediae, siue carnose, uel pinguedine constenues uetusta,uel in dia, uel recentia sint. Atque haec ut plurimum ori gratae sunt,ec appetentiam excitant, aluumsemolliuntam fluviatilibus etiam ac palustribus sale condiuntur pisces qui ad spinam dissecti sunt,ut luci j,truit silmerini, a ni,serdenae,& alq id ge. nus pisces. Multi quoque fumo durantur, ad Solem etiam siccantur. Et communi ter mali sunt succi, reconcoetii difficiles. In aliquibus tamen potius salsura iuuat, sui; oram etenim Mimis excrementitia sunt, selis conditura sirperfluam illam humiditatem absumit,nam siccandi vim, concoquendi j excrementum omne pituito-
297쪽
pituitosum, nec non 8 glutinos, crasses* humores attenuandi, atque haerentestientriculi,uisceriim tunicis iussi: candi, atque detergendi. Ad Ueneris etiam sti mulum commendantur,nec non oc ad deiectam, sopitam (ut ducimus appetentiam excitandam,quadam salsamenti calorifica facultat Clitim uero afferunt, sc ob id uini potores eis libenter uescuntur. At ori uentriculi inflammationem addunt, sanguinem exaltant, ec usiis eorum copiosus ad aucta succorum malorum praui late plurimum humoris atrabiliarii stiggerit. Quare potius in prima mensa utenda
sint pro conciliando appetiti quam ut loco ciborum sint, an menda ab eis, quae omnino caueri debet aestatis tempore,& praesertim ab immoderato eorum usu. Atque omnia potissimum hanc exigunt praeparationem, nelnpe ut antequam decoquantur in aqua,diu macerentur, ut salilla nem deponant, uel bona ex parte exuant, tum albi ita,emundat ab , nil aliud quam simplici aquae incoquenda tradantur, desii oleo cis aceto impolita commendantur. Notandum tamen quod salsius piscis aquae infusus cu sapore amittit gratia. Retulit mihi Diophoebus Drudelus e Caesi nati biis senatoribus unus,hs iolaris meus, detersum piscem linteo, ae compre sum, sic ut materiae nil retineat, inde loli bene sicco immersum per horas duodecim, aut amplius, post rursus detersum fieri usui commodum exuta salsedine: fieri enim potest ut ob hympathiam salsugo a sale ad extima traliatunexperimentum non feci. Qui calida lauant sane celerius reddunt insulsum f. ideo melior relinquitur. Caro quom immodice salsa in aqua calida diu tenenda est: alia in duabus aquis coquuntur. Atque haec de piscibus dicta suffician; non enim de omnibus ac singulis tactare proposui,cum hoc infinitum est negotium, oc a pCesenti instituto alienum, sed ut solummodo dc ueluti per exemplum illos per capita compraehenderem,aim describerem qui apud nos frequentiori uel aliquo sunt in usu. taec quom alios deest episces arsit randum duriqri aut mollioris,aut mediae carnis . Uerum hi horum g nerum a nobis potissime sunt enumerati, ad quorum exemplum deduci reliqui haud ita dissiculter possint gustus, odoratusqsuauitate, aut secus teneritate, duritia. asstitie,tenuitate ac similibus qualitatibus explorandi, at 3 de omnibus sic re
h. Latione impoli mucidormiae prae ratio ius. p. Lae illi. Uamuis ciborum compositio, ut alias dixi, ualetudini sit inimica, tres ta.
men ob causas de ea sermonem facere cogimur, una quidem ob necessitatem,com cibus cuius copia est,non bonus est,aut omnino insuauis, neque sussicit praeparatio ut in alto,unde moretum illud Virgilianum : Ita nisliginis farinam seu sesalae componunt Germani ut pani triticeo assimiletur. Et ca- liqueas,& orietam, cum pani faciendo parum apta lint, coquimus, cum alijsI miscentes enicimus,ut edi commode possint: san ius enim diximus cibos eo esse utiliore quo suaviores: Et farcimina componimus, ut caro suis rancida non euadat. Et etiain quoniam altilis suis immodice cum sit humida, dc cruda, pinguis, oc ob id flatuo dc dissicilis coctionis,& excrementosa corrigatur missione, tempore, cum alioquin conseruari non possit. Secunda est ob gratiam in conuiuiis, oc usum in delicatis, S maxime potentibus uiris,iam consuetudine naturam imitante, imo uincente,ut de his affatim Apicius tractat. Tertia est ut cum in omni malo tria ob inuare deceat,ut minus mala sint, ut maiore cum decore fiat,& ut omnino sacere id norimus,nempe optimum est, nil mali sacere, huic proximum est minus mali fac re,oc rite scire facere,et cum decore facere: pessimum uelle, nec scire minus male, minus indecore: maius tamen est peccatum uelle,nec omnino scire. Ergo huius tertiae caus qus omni b. at is comoda est ratione inire oportet, sumitur ea a fine,ut cibus sit utilior, Sc suauios,ut id Poeticum in eiusmodi observemus:
Et prodesse bini re delictare F te.
Hoeautem ea ratione fiet ut temperatior euadat cibus, de compositione melior, cilicet ut minima minimis exquisitemisaeantunido cotingit tum trituratione subrem et illi,co-
298쪽
tili,coimon Nagitatione. Ad suavitatem autem ut cum illa odoribus, aes, imbus constet,ut quae conueniunt inuicem misceantur, idm trifariam sepores sapotiabus,odores odoribus,tum uero odores saporibus: A od es quidem honos elige. resutacinactemperare illos decenti quantitate,ut ne exuperent, similiter oc cum saporibus odores conueniunt:quidam tamen mali odores gratiam addunt, uelut alia: id. ferine peculiare es seu in saporibus non solum boni bonis conueniunt, sed
di maii quidam uelut salsius. Et in donis ipsis etiam magnum dii crimen comparationis estiuelut salsus si inter malos censeatur, maxime tamen congruit insipido, re etiam amaro, si inter bonos non conuenit, dulci conuenit, tamen admodum pingui,acris autem dulci minus quam pingui,& insipido magis quam dulci,minus au tem quam pingui. igitur in lactandis cibis habenda est ratio prima salubritatis, resic'm ' rum q' non obviud hoc in loco ubi argumentum libri id postulat post suavitatis. Disserte autem compositio a praeparatione nam praeparationis duae sunt partes,a io,ae res NM' A J miscetur: res quae miscetur seniter pauca est mole,ui autem persaepe multa, ut aroma, acetum,mel pauca ut petrosiilia sapa,omphacili Actio ut uix assielixa, it rulenta, in patella,in crat' aeri exposita,macerii multa aqua sub cineribus,tusa aut prope odorata, coponis, salubres igitur cibi, ne tenui nem dulcia, lentus, aut cras sis,admisia habere debent: nam quae leuia sunt, Tacile, re celeriter concoquuntur,ec ideo uel trahunt secum incocta,crassi, ta lenta, re causam omnium malor nn praebent: aut ipsa diutius retinent, ut de ovis dixi, corruimpuntur,ec corrumpunt, atque in hoc dii fert mistio a praeparatione, quod substantia in mistione plurima sit, quae retenta nocet, aut translata: in praeparatione non est neces larium, siue pauca sit,&retineatur parum obest, seu transeat ad iecur, idem contingit: si sola qualitas persaep/ retunditur in uentriculo,& ideo deterior est mistio conomento,ec praeparatione.in dulcibus autem minus est diserimen praeparationis, di condimentorum nulli, O, amistione trahit enim iecur dulcia,seu talia sint natura, seu qualitate ea affecta. At
isodo his .m uti dam nostri medici qui tata de rebus claris scripsere, hoc ipsum declarassensii c. i. quomodo iecur. quod animali sensu caret dulcibus adeo oblectetur, ut illa anteco, coctionem trahat praesertim cum uentriculus, ciui animali sensirpraeditus est, non percipiat,tamen nec amarum,nec dulce,sed sola lingua,palatiim p, ta suprema m-la,ac uix.Etsi percipit,cur ergo no retinet et Et cur uua passa quamuis dulcis ab hoc malo excipitur: An forsan quod dulcia plerunt tenui substantia sunt:ideo cum tiam calida sint,dcceleriter concoquantur,breui transeunt adiecur,&in bilemve tuntur. Acida autem frigida,& pinguia crassa,& acria difficile concoquuntur, re deo diutius in uentriculo manent: naec igitur uerisimiliora. Unde concocta breui eandem quam tenuia subeunt rationem,ec eisdein noxis communia sinit. Quod si mistio non sit bene contritorum, eadem accident detrimenta, associata enim comtritis trahistur, quia adhaeret magis si lenta sint, aut cum lentis mixta: Et semper ch lus lentus est, uel propter mucum, qui a capite descendere solet, uel quoniam rellia tu is prioris alimenti, unde sedimen in urina miscetur, aut quoniam concoctione ipsa condensatur. Sin autem tenuia sint mista, sed non benem ista, necesse est fiericliylum,& sam uinem ec alimentum non unius larinae,quom am ab eodem, atque diuersis necesse est diuersa fieri: similia enim fiunt aut ex omnibus similibus, aut ambobus dis imilibus. Ut fratres similes ex eisdem parentibus maxime eode tem pore geniti, aut prorsus diuersis ambobus, ut duobus Gallis, ta duobus Asianis. Oportet igitur in temperie miscere calida frigidis,sicca humidis: omnia autem boni alimenti,ato succi. in saporibus autem dulcia,arida, Scinsipida bene sociantur, mara cum exuperant nullis moderata, non nisi salsis, Sc acribus, acidis, non ita. stringentia dulcibus omnibus quae iucunda sunt gustui diu enim retinent sua uitatem. Propterea similia sunt collo gruis, quod optabat Philoxenus Siculus, ut diutius edendo sentiret uoluptatem eorum, quae deuoraret: insuauibus adiuncta aueet abominationem. Amarum tribus saporibus(ut alias diximus inimicum est.
dulci quod nausea murat,astringenti quod asiligatur, insipido quod nulla ex pa te retundatur. in absinthio non adeo insuaue est, ut in acerba glande, quoniam nium mis
299쪽
mis astringit 5 grauis est substantiae,& inodora sit:gaudet enim amarum odore bono, re mitescit, ut in myristica nuc Dryophili S gai 'philata. Austerum cum a litingetis re acidi particeps sit, ae odoratum,commode dulci miscetur, sunt praeteris ea o dires cibarii ut aromatum, S reeie cibis miscentur, alij licet boni non cibarii, ut moschi,Tibet lai, ambrae, oc florum qui no recte miscentur,atit parcissime.Alii auis rem prauus odor simplicite unde deterrimus ab his,qui id ipsum deuorarunt, conistra iucundus in cibis, quia cibarius,ludente in extremis natura. De sale. cap. L X X U.
i Nomne siccat,detergit etiam maxime quod subamartim est, cuiusmodi salis uno. quod enitri specie est,adeo ut abradat maxime tenui stilis amiciun ictum, i nam per se crassae est, modicem excalefacit. Humidis ac obesis optime co
putatur, ut piscibus ecporcinae carni,contra male siccis, tit te; os inae car- esilam ani, animalium enim corpora senum,& siccorum,si satiantur,cua tulit ut coria, ci ci. ii Fini. hos inutilia, ac atri alimenti. Eadem ratio uentriculois humidis aptissimuni est, sic cis noxius est. Dubitandum cur cum aqua multa substantia constet, immodice tata me exsiccet: causam esse reor, quod exustum sit, ait ob id operatur et am aqua retustam: ea enim est natura ustorum, ut etiam ab aqua irritentur, aut saltem non o
tundantur mo enim aquam in suo statu relinquunt. Depopulatur humida lal,Sc di mergit,digerit ,cogi astringi extenua condensat quae solida sunt: exulcerata e rodit prohibet putredinem, litum excitat si quid aliud, oc appetitum ciborum exa cuimoculis nocet,& uisui, urit enim humores, quo circa dysenteriam, & tinesmone gignit, pruriginem,scabiem, genituram minuit, condit omnia amara pinguia, ocin spida,dulcibus non conuenit, acria hebetat: reliqui eo non indigent sapore, vitain producit multum eo argumento quod immixtum oleo inlampade igne longe diutius alit. Antiquae carnes dum non admodum siccae utilius sale iuuenibus codiun, tur. Ipta per se ueteres pro condimento utebantur, melius uero molere quo uis, cur plinaxime acri in ore retentum, dentes prohibet ne erodantur, &gingiuis utilis per priuii cereia saepe non tamen semper ieiuni sub lingua ut licities hcontinent, nil omnino ferme sit metur.
alit,& tamen alit, pi ngue enim es ut in quibusdam regionibus Indis uiuere sine sa, te non possunt, ita temperaturae quaeAm. Impositum atramento scriptorio pro
hibet ne a frigore congeletur. iuuat etiam corpora aduersus sir ora,atram bilem au ut a tr. iaget. Torretur,ae nigreicit, inde dealbatur quod siccissimum es exterius admotum non congela resoluit statum. Distatuitur aqua excolatur, inde sui panes candidi, cuni forma, tur. iii mensarum usum. Aquam pervadit,oleo missicere no leue negotium est. Rubrume in ebas magnas coactum efficacius est,& ad rem domesticam utilis. Seruatur phara eo,uelut cappares,radices solidae, oliuae,sed cum aqua fungi, piscium plerim, no incorrupta Lbstanti ob hoc salire res leuissima bene salire res industriae plena. Unde dieii sales scit eprolata: loco humido p sedis luitur, ut mitis merx peri
erit. Immodice salsis multi commod/ utuntur diu affusa aqua, di mutata, sed cali, Nola.da longe celerius. Aduersari uenenis silem hoc argumeto depraehensum est, quod nemo a saliti quos tamen crudo ec sine dele liu condiunt laesus inueniatur. Hye. me magis quam Uere,N Uere quam autumno,Naestate magiscduenit. Extenuat viperinis sal corpus,ideo etia conficitur ut perinum sit ad tenuandum immodice pin est uiperae enim uiuaces abscisse capite, cauda, in ollam noua uitro non obduciam, cum sale mittuhinoctandiu manent,donec corpora viperarum in cineres redigan- . tur. Siccat in secundo ordine,calefacit in primo. Quo circa dubium est cum classae sit substanti cur erodat cum multa siccior ec calidiora, tenuia id no aUnt: causuperius adduximus. Sal igitur moderate sumptum confirmat membra, prohibet putredine, uitam produci siquod terreum est, obstruit,fc lapides gignit ec nocet habentibus humores acres, ec urinae uriginem, ulceras exedentia, scscabiem intus assumptum generat(ut dixi quam
300쪽
Deolanere lecta exsilieturor Dulcite. LX vLLeumec sal conuinia sunt omnibus mistis. Et oleiam quide uicem ris,sal ionis gerit. Et olei facultas,ut ad cibos pertinet, est calida, humida, concoctu leuis, supernatans alijs cibis, sed magis potibus: id, animad--L uertendum,sedataolores, re uentrem lenit uentriculum laxat, ob haec
iube,. Parit, re alimentum eius in incorruptum, de quoniam supernatat, re est densum, dissicile est ad concoquendum. Neque igitur oleum, nem sal sunt species, sed eduliorum genera, ut non solum ab alijs speciebus differant, sed generibus u luti planti carnibu piscibus: sed etiam inter se, ut non quemadmodum oleum a mygdalarum Nolitiarum inter se differunt, ita sal olivarum, di amygdalare . Ideo primum de hac differentia dicendum est: neque enim ut oleum a piscibus differt. . quoniam genus est commune, pisces autem certum,ita sal differt ab oleo, inini oc i- psum sit commune, sed non eodem modo:ueriam ut dixi & terra, re aqua commi mympi' nia sunt. Verum in lioc magno errore labitur Galenus, existimans salium saporem ' conuerti posse,ut ex pomo in carnem quod ex ulteriori coctione, salse,amara m dant. At non plus salsedo commutari potest in amatorem, qua in albities in nigriamtum M se, frigiditas in caliditatem, sed Galeno susscit, ut salsa possint evadere amara, quod uerum est tenui resoluta parte, secus nulla qualitas in aliam qualitatem peris mutari potest,neque generis eiusdem,neque alterius. Quod etiam ii fieri pos Iri, es mi imsem set uterque sapor bubstantia. Dicimus enim transmutari quod iubiecto eodem mat ira nente mutatur. At salsiim cum fit amari im,tantundem deperit ex tenui priore fit, stantia. At si fieret cum ad summum deuenerines lent contermini,sed non sui estinchil enim est immodice sialsum, simul re amarum, quinimo salsedo crescit, donec in- sapor uelim terficiat. Omnis enim sapor qui ad extremum peruenit salsias, amarus, acris, astrin.noM- gens acidus, est uenenum, Scuenenosorum,tit in napello,sed dulcis pinguis, aetimii pidus in extremo es le non post int, cum unus consistat in simplici aliorum priuatione, reliqui duo consistant circa medium: indicio est etiam quod magna quanti, lassalis Huantitas enim immodica qualitatem adauget,&experimentum,h ratio, re medicorum conseiisus ostendit nullum habet saporis amari uestigium:sed non tanUrocul a proposito degressi sumus alteriuraratia, quam ut ostederemus etiam
MI quomodo ex Galeni suppolitis quod sal esset, Sc quid postri. Ergo cum sal fiat ignea ui in ma-fat. teriam terream agente,ita ut attenue ii totum patiens terreum esset, ex huiusmodi
ustione, iam no salsum, sed amarum fieret. At nos diximus salsum iam factum recismo em ergo oportuit tantum humidi laciari,ut amarum euadere no posset: Ex manifestis uos vilic ergo inchoemus rursus. Ex aetione calidi temperati in humidum crastum absque dubio fit pinguis sapor: in tenue dulcis, in aqueum parum non terrae admistum insipidum, seu ut calor non tantus sit ut attingat actio ad terreu in actione sicci in tetreum,& modiciun aquei fit astringens: ex licco Sc frigido uehementi in aqueum acidus. Ex actione caloris adurentis fiunt tres sapores: in terreum per se amarus si sit crassum: in tenue terreum,seu luimido misitim,seu perse(semper autem Sc in his, rein salso cum sit calor igneus,estoc siccus) acris. Lxactione autem caloris ignes in Dis. queum terreo admistum fit salsum,unde duo priores sapores ad uenenum pertinet cum saltassed hic minus. Sal ergo non misti qualitatem adeo ut oleum, quoniam ibi lius author est calor immodicus,&siccus, quem uero uocant ammoniacum, iam . -- - ni naturam sapit. Omnis salis species ergo utit,siccat, astringit, dissecat putredinem tuam. arcet. Eius natura est quasi media inter acidum Sc acre: non quemadmodum acetuquod medium es quasi particeps utriusque.Magis siccat sal,quam acidum, iaaqueo as laciat terreum tenue magis quam amarum, quia magis penetrat ob tenui- . talem: magis quam acre, quoniam acris est magis calidus quam siccus: cotra salsiis. Sunt autem duo salsorii genera , ut Aristoteles inquit, quod coit in duritiem, aliud quod duntaxat igne crassescit,uelut aqua maris, donec aquae nomen retinet, non satis. Quocirca ex subamaro superaddito litimidosus sum, ut cineri addita aqua hiavium, oleum er su