Exactissima ac brevis logicalium terminorum ratio ...

61쪽

tDe termino primat,& secudae intentionis...peritis tale nominatur genus.Aliud reperit esse in plurib' vel praedicari de pluribus, solum differentibus numero, quod minant speciem specialissimam. Aliud reperit omnino indiuis sibile in partes subiectivas quod nominant individuum' sic genus,species,indiuiduli caeteri termini, qui sunt nomina nominus uni termini secunde intentionis,sub tamen aliqua propri - . tale logicali, grammaticali,seu rethoricali. * Item nota: quia secunda intentio secundum viam scoli, non ussurio, est aliqua res realis: vi, substantia,quantitas.&c.Neq; est nomeelus,puta iste terminus substantia,iste termitius quantitas,n

iste terminUS homo, RItem . Secuda intentio pro formati,non est terminus cunde intentionis,puta,Iygenus species,indiuiduum,nomen,verbi exordium,narratio,conclusio. Sed est relatio rationis si no realis secundae intentionis. H potest fieri eomparatio termini significantis,ad suum significatum et ec ontra.Unde dupIex estiundamentum secundae intelionis Remotum:videlicet,ipsa res vel terminus Et propinquumvidelicet,esse cognitum illius rei vel termini, super quo immediate fundatur illa relatio, quae dicitur secunda intentio. Et id quod aliqui asserunt, quod intentio secunda est relatio pertinens ad extrema,vel actum intellectus non est de mente Scoti:quae non fit nisi prius intellectus nego- cietur aliquid circa rem ut reducendo speciem intelligibilem, reprae aentativam uniuersi is et praedicabilis, quaequi deprae dicabilitas, S vniuersalitas, relucentesin specie intelligibili, sunt secundae intentionis, vel relationes rationis. Ex quo ii fertur,quod non omnis secunda intentio, fitperactum compa

rativum.

Uel seclido Comparando superiora ad Inferiora, vel .cotra. unde si compararetur generalissimum adstia inferiora, iste te minus gelieralissimum,est terminus,vel fundamentum iecur die intentionis:& relatio,qua refertur ad sua inferiora, est ipsae mei secundaintentio.Similiter iste terminus subalternum est fundamentum,vel terminus secundat intentionis; de quo, vide

62쪽

et sequitur quinta diuisio termini.

T r minorum,alius communiret Itua discretiis.

hac materia erunt treSpartem l Pritna erit pars declaratIua. Secunda autem, argumentativa.dTertia vero,obitastorum follitiua.

Quo ad prima. Vniuersale capitur dupliciter, prima interio M. i. naliter et secudae.&c.Primae inestendo proprie sicut est essetitia uniueris diuina unica,maiies indivisibilia,comunis tametribus supposi, Iecapiturtis diuinis, realitem; disiunctis unde haec est vera,& catholica, dupliter. Pater Filius Sc Spiritus Sanctus,sunt haec testentia diuina.' Seso in essendo improprien partibiliter: ut est natura humalia in suis indiuiduis, natura animalis in suis inferioribus.&c. Tertio potest diei, communeinformati uesic competit cuicum formae sicut animae vegetati uar,respectu vegetabijium, .nsitive in ordine ad sensibilia tantinae intellectitie,qus est forma corporis Phisici organici, in potetitia vitam habetitis.Et similiter potest dici de materia prim velPhisica,resseeui ominium fodi Imarum naturalium.

Comune vel potest capi Iosealiter,&hoc tripliciter .Friamo,insignificandotatu rio lapponendo: ut y Chimerantigua quae lignificalptura,cii cognoratione repugnare, Pro quibbu3 supponere non possunt. Secundo,dici mr quid comune insignificado,' supponedo: unitater milaus, homo,animal, lapis.&caeteri termini c5munes,quo ii significata adaequata sunt ii rurae comunes inadequata vero sua indiuidua,vel singviaria(s

cs ivnam opinionem vel significant principaliter plura indiuidua lecundario unum conceptum comunem, dici bilcm de suis singularibus. Tertio,dicitur quid c d mune, indisti ibi edotalist, vel indistribuedo,&significando.Exeplum primi Atly ois disimilia plura hiacathegoreumatica uniuersalia. Exemplum secundi, vily quantumlibet, quodlibet,&simillia signa mixta. Similiter,singularc potest capi dupliciter no modo realiter. smyia .rce Alia modo logice: primo tripliciter. uno mo dicitur singulare casi dv. seu indiuidvumper se priminosum differetis indiuiduales: ut,

63쪽

De termino coi, aediscreto.QSorteitas,Ioanneitas.&e. Secudo per se sed iro primo:vt, individuit,puta, Sortes e Fraciscus Tertio paceideS: visunt nature coes,singularietatae per disseretias indiuidua Ies,&sic ois res,tac restia, q3 increata,est una numero,primoseclido et tertioni odo,quadere,fertur.Omnis resideo est,quia una numero est.

Secti do potest capilogicaliteri&hoc tripliciter seindit coiter loquetra .Primo insignificado latu: vhAdam. Secundo in supponendo tantum . ut diopulus. Tertio insignificando,&supponendo simul: ut, I Sortes y Ioannes,&caetera indiuidua, de quibus est propositum presens. His suppositis, eggredimur ad diffinionem terminorum supra positorum: unde terminu ScQ-munis infigitificando,&supportelido sic diffinitur. lis coiis e Terinitius communis es qui ex modo suae impositionis, vel naruralis significationis,natus est praedicari de pluribus, directhessentialiter distinistis ere,assirmative, tuoce diuisim, me, diantec opula non ampliata. insingu Terminus discretussie diffinitur. Terminingularis, seudis.cretus emqui de uno solo praedicatur: ut Sortes de seipso. Secudo dissinitur sic Termii singularixest cui ex modo suae Alla disti. impositionis,vel naturalissignificationis, repugnat praedicari de pluries,essentialiter distinetis,divisi vere,affirmatiue,vni uoce,directe,mediante copula non ampliata

Paesar . e Sequitur pars argumentativa.

Primar. V Rimo sie argu . bilis est terminus, qui neq; est comunim, neq; singularis ergo diuisio non evacuat diuisum : forte negabis antecedens,quod sic probo .Ly omnis est terminus:tamen non communis,quia non potest prydicari de pluribus, ii v pro eis supponere monsingularis muta non signisi taliquidiaeq; pro aliquo supponit ergo intentum. ij c Secundo arguitur sic Contra diffinitionem termini communis. Si texempli gratia II homos homo non est terminus communis, ergo nullus. Consequentia videtur bona, cum non fiet maior ratio de hoc,quam de aliis terminis. Sed antecedes probo Repugnatsibi predicari de plurib', ergo no est trscois. Alis

probo:Irho in hac,ppositione,ho est species,noror supponere

64쪽

tecedenS probo.Bene sequitur,homo estspecies,ergo iste homo est specie vel iste:descendentessuratfalleargo descensa. Confirmatur. quie termino homo repugnat supponere pro duobus asinis duo asini sunt plura,ergo repugnat sibi suppone re pro pluribuS. Tertio arguitur contra diffinitionem termini discreti Siali id quis esset terminus discretus, esset ly Sortes, sed ly Sortes non est tradiscretus,ergo diffinitio mala Minoreprobo, non repugnat sibi praedicari de pluribus, ergo non estierminus discretus. Antecedens probo,hae sunt ver e,demonstrando semper idem, hoc bifillabum est Sorte Schoe bifillabum est Sortes, ergo i

tentum.

Confirmatur illam diuisionem esse malam .Homo Sortes h mo veI Sortes: Sortes si est Sortes: Sortes de omnis homo sunt termini tamen neq; videntur singulare&, neq; communes: erg diuisio non videtur bona.

A B primum.Quando arguis:dabilis es terminus,quinosiit M. l. communis, neq, singularis nego maiorem. Ad probatione ly omnis no significat aliquid,nec aliqua. Respodeo,quod sufficit in proposito significare aliqualiter. Secundo dico,quod diuisum illius divi sionis est terminus significans aliqua,vel aliquid,vel aliqualiter.Tertio dico, quod oppositumpotest iusti neri.& tunc oporteret re pondere,quod di iustum plius diuisi nis est terminus cathegoreumaticus,& tunc ly omnis non est terminus cadens sub diuiso. Ad secundum.Nego antecedens:& ad probatione. Repugnat Ad. d. sibi supponere pro pluribus, respondeo, quod quilibet termi- Trs colanus comunis potest supponere tripliciter. suppo.tri. Primo Simpliciter hoc pro significato primario,&imme Primo.diato:vt homo est speciesanimal est genus:&sic no oportet habere aliquas singulares veras,solum enim in ipse saIuatur verbias propositionum sicut in ista Deus creat Deus guberlaat, quae

65쪽

De termino cεmuni,&discreto leest Vera,& catholica Ergo iste Deus,vel iste De us,non sequitur similiter,ho est species, ergo iste,vel iste Estfallatia figure dictionis,quia non supponit nisi pro una natura communi predicabi

terminis.

jl si Tertio otest supponere personaliter pro suo significato et

suis significatis Et istis duobus modis semper ret terminuSe munis nisi restringatur ad standum pro uno. C confirmationem.Nego antecedens .Et adprobationem dico, quod est fallatia consequentis,cum arguatur a minuScomin. ni Ad magis corvinu ne,cum distributioiae comunioris.

Ad.iij. Ad tertium respondeo,quod argumetum probat de termino discreto,stante materi Aliter qui taliter sumptus,est terminus c5 in unis: sed sumptus personaeli tersemper est terminus discretus de scintilligitur diffinitio eius,quando dicitur quod de uno so- , Io praedicatur,vel quδd repugnat sibi supponere pro pluribus. Ad . . cos. Et Ad confirmationes dico plamo,quae homo Sortes,estterminus complexus. Secundo dico,quod est terminus dilaretus,pro Regula. quo ponitur talin regula.Omnis terminus complexm,complexione in distanti, copositus ex duobusrecti si eius determinatio est terminus discretusi discretus: vt,animal Sortes,lio Ioanem M. n. Dico quod homo vel Sortes, i terminus cois: pro quo poni Regula. tur talis re Ia.Omnedisiunctum,copositu extermino comuni&singulari est terminus comunis: vi homo vel SorteS.Item, omne disiuncu costituim exterminis singularibus est terminus cinmunis vi,Sortes vel Plato .Et exterminis comunibus similiter ut homo,vel equus Ite,disiun mi ex terminissingularibus demiasquare significantibus. eit in singularis: vi, Marcus I ullius. Ad in. Ad tertia Sortes si est Sortes Dicitur, quide siterminus comunis: quia de quocumqIemostrato verum est dicere,quod est

Sortes si esi Sortes, similiter hoc coditionatit,homo si e lapis.li Secudo dicitur. Quod si terminus illatus fuerit terminus sit gularis,& terminusinferens transcendens, tale coditionatu erit terminus singularis:ri,Sortes si est ens. Plato si est aliquid.ini Tertio dicitur Quδd quando terminus illatus non pol suppo

tiere pro omnitu Pro quo supponit tibinseres ut Sortet si est

undo potest supponere materialiter pro se de alijssimili

66쪽

RDe termino aequi troe H&vrinimo te xxviri. Plato.De copulatis auit, no est dubiit,quin sint termini cornuitea quacunq; compositione componantur, nisi supponatirpro eadere singulari Exemplum primi, Sortes& Plato Sortes& homo: homo&equus Exemplumsecundi,Tullius Cicero.

s Sequitur quinta diuisio termini aequi

loci, et uni voci DRo quo supponitur, quod nullum equi vocum 'tequi uocii 1 est poni bile in praedicamento, nec diffini hile, nec diuisibile, diffinitione,vel diuisione proprie dictis inia de rescie dum

est,qd duplex e equocu: a casu,&acosilio .Aequi uocua casu iteruest duplex squi uocii equivocans &aequivocum equivocatum. Primum Est terminus plura significans diuersis conceptibus totalibus' non synono mis. Vel est terminus,habens plura significata in hec no significat unum propter alterum: utly eanis au d si a significat caniculam coelestem, et canem latrabilem.&pilae marinum,haec primo, idest,unui V non propter altarum. Sed aequivocu equi uocatae suntipsa significata,illius tricanis: Lilicet, canis caelestis: canis latrabilis: pisci SmarinuS,quae qui' aequo. at dem significata equi uocantur,inita voce,vel termino cani S. uocatu Seeuudo notandue si .Quhdia equi cum squivocanS,quam i, aequi uocii aequi uocatu, possunt capi pro habitudinibus,vel relatione rationis, quae si fundantur in equi uocatis, & terminaturi nequivocati asiaest,in terminos unc dictitur squi uocatu,vel equi

uocata. Si vero fundentur in nominibus, seu terminis vocatur equivocum aequi uocans,veI equivoca aequi uocati a. piunt nere suam denominationem,eiundamento &nona termino: que

ad modii,pater capit denominatione a gignere,& non a genito.' Aliud est equivocum a consilio, quodquidem potest capi,tii a quocumbus modissupradictis: puta,proterminis:vel rebus significatis a consi. vel pro habitudinibus,vel relatioibus unius ad alterum: quae nucupantur secundae interiones.Est ergo terminus equi uocusicosilio,terminus stigiufica1Eplura aequivoce, unum quippe principaliter,aliud vero minus principaliter: hoc est, propter simili rudinem ad primit principale: ut, II homo, in ordine adhoiem . vius,& holem pictu His suppositis,praesens lectio liccaturi tre S e

su eduplex

67쪽

, De termino aequivoco ,&vni uoco. partes Indiffinitivam:argumentativam,&responsiuam. aequivori ae Quoad primam .aequivoca dicuntur quorum nome est comune

dies. & ratio substantiae secundum illud nomen estdiuersa. Expositi. Declaratio huiusdiffinitionis aliqualiter patet ex dictis,sed pro

diffini. ampliori notitia notandum est,qu id hoc vocabulum Canis,& milia aequivoca ,solum nome vel nomina eorum sunt comunia: ut dicendo, nislatrabilis est Canis.Sidus coeleste est Canis: sed ratio, id est,diffinitio illorii,vel coceptus,sive formalissiue obuolualis est diuersae quia postini sie describi. Canis latrabilisest animal latrativum. Sidus cceleste est corpus de sui natura calefacti uu nis marinus est piscis natatiuus. Ecce quomodo ania,&alia est diffinitio illorum Sed quialsia diffinitio magis videtur pertinere ad aequi uocata,quam ad aequivocantia potest aliter diffiniri squia

vocum equi uocans sic. EsiterminuSSquivocus, atqui uocansac ala

significans plura, equeprimo, mediantibus diuersis conceptibus,totalibus,& non synon mis, vel sic. t terminus,habens plures modos significandi. Sed terminusaequium usa consilio,est terminus significans phara,vel habens plures modos significandi num principalitern reliquum per posterius,mediantibus diuersis conceptibus totalibus,& non synon mis, ut, II Caesar,in ordine ad Caesaren ad imagi

nem eius.

vis uoti Sedunium dicuntur,quorum nomen est comune,&ratio su . et stantiae eneadem: quae diffinitio sic venitintelligeda.Vni voca viii

uocata dicuntur idest,concipiuntur ab intellectu, & habet nomen c5mune t iustitia,fortitudo temperantia,humilitas, habent hoc nomen comune:puta virtus,quδd praedicatur de his omnibus dicendo, fortitudo est virtus. &c. Habent secundo eandem rationem: puta,conceptum obiectivalem,velformalem.Et eandem dissinitionem,quia de his verum est dicere,quod faciunt habentem bonum, ainn,philosophus,in Ethicis. Virtus est,quae cit habentem bonum. et sic:virtus est habitus es tuus,provisapiensdisponit. Sed quialta diffinitio videtur magis pertinere ad res significatas, quam ad ipsum terminii significantem potest iter diffiniri. vlia dis ii Terminus uniuocus est,termiis significanssuasignificata mediate unico conceptu,vel pluribus synonymis: utly animaI,in ordine ad animalia, vel lyhomo.in ordine ad homines,

68쪽

esse termino aequivoco,& Unium O. xxix. Item nota . Quod uni uoca uni uocata univoea Vnium antia possunt capi,pro relationibus rationis,in era fundatis, vel terminatis, quemadmoduiexpositu est de aequi uocis aequi uocatis

sequitur secunda pars,qus dieitur Pax F arg.

argumentativa. D Rimo argu .sic.Si esset aliquis terminus aequivocus, equete Prim2 r

1 tur quial quilibet terminus,tam mentalis,quam v Ucali S, q3 scriptus elset equivocus,sed cosequens videtur falsum ergo antecedens.Prima sequelam probo. Notitiavltimata hominis, si gnificat homine principaliter' naturaliter proprie: &secumdario significat imagine eius,ergo est trsae qui uocias. 3 Confirmatur.Notitia no vItimata, huiusvocis homosignificat illam vocem naturaliter proprien hominem ex impositione improprie,ergo,intentum. Secundoconfirmatur.De tro vocali,&scripto, significatibus sua significata ex impositione proprie,&pictura ex impositione improprie,&se,& sibi similia naturaliter c omuniter , ergo

antecedens Verum.

Secundo argui.&.Si dissio tri equivoci essetbonassequeretur quod iste trs Sortes,esset trs equivoc respectuvmus prpprnsignificati .Forte negabis sequela,quam sic a bo.Ista vox Sortes significat Sortepuerulu,vagiente inter brachia materna, iuuenem ludente,senen eundem claudum n5 claudum,mediantibusdiuersisconceptibus,&non synony mir,ergo est aequivoc'. Tenet quela,adiffinitioneaddifinitum. Tertio argu.&.Si diffinitio termivniuoci esset bona,sequeret id quod iste termin Sortes esset trs comunis,&vniuocus,quod videtur falsum,quod sic probo Sint tres homines sic nuncupati, Sortes videlicet: tum sic arguo. Iste trs Sortes significat homine hunc,mediate hoc vilico conceptun hunc hominem,mediante hoc unico coceptu, hunc homine,mediante hoc unico coceptusergo est termin' comunis,quia nomen est eis comune,&ram rio substantiae i. conceptus est eadem,sed hoc est inconuenicu quia nullustii discretus esitf3 comunis. '

69쪽

st De termino aequivoco, de Diuoeo e Pars res E Sequitur pars responsiua.

Ad primu A D primum quado argu. Sequeretur, quod quilibet terminus

A, esset equivocus.&c.Concedo sequelam,& ad probationem totius discursus dico, quod uufficit ad hoc, quod terminus sitvniuocus,& vniuoce tentus,quod summatur respectu unius, S proprii significata: vl,lyhorno in voce,ves an scripto tignificat hominem ex impositione proprie Et in mente, quando summi tur solumin ordine ad sumsignificatum ultimarum. m q. et Adsecudu,quadoarguis.LYSortes esset terminus equivoctis respectu proprid significati,nego sequela. Et ad probatione respode qudd puerulus non significatur per hanc vocem incomplexa Sortes,sed per istam complexam,Sorrespuerulus.Etsimiliter dicaturde Sorte iuuene ludentende sene claudo Ss non claudo. Secudo dico.Quod dimissa multiplici acceptioeidelitatista

i meralis,ista vox Sortes,semper significat eundemhominem vim numerosi paruulum vagientem, eluuenem ludentem fue senem claudum.&c.Propter id sititatem partium princi alitim, codiporis videlicet animae tametsi multae partes miniis princip-Ies sint diminuis seu corruptae:vti sunt,aures,nare crura, brachia, oculi,&simi Ija,que non suntde essentia hominis, poliqua . sine his homoconsistere potest Ad Ad tertium Nego se elam,&adprobationem, illa voxfignimthunchominem unico conceptu,S hunc hominem viaico co-ceptu concedo. Sed non eodem conceptu, quod requiritur ad uni csitionem termini.Pro quo uotandum, quod pro nomina demonstrativa, demonstrando diuersa, capititur equivoce: ut, iste homo currit S iste homo currit,demonstrando pcrprimuiste, Sortem,Sc per secundum Platonem,mclyisieratitur aequiliocen signa ficatio eius est aequivoca,ctim oriarura diuersis d mostratis: vadelicetasorte, a Platone,&sic patet solutio ad argumentum.

Sequitur sexta diuisio termini.

70쪽

De termino cathegoreu.&'ncathego stTErminorae alius est cathegoreumaticuS,alius syncatheg

reumaticus: alius mixtus.c Praesens lectio diuiditur in partem dissinitivam, diuisium, ab

v argumentativam.

et Terminus cathegoreumaticus est,termitius significans i , Ea cathe.ves aliqua: vi, homo Thomines. Ierminus uncathegoreumatic' est,tra significas no aliquid tra nca. vel aliqua,sed dumtaxat aliqualiter:vt,ly omnis,ly nulluS. et Terminus mixtus est,terminus significas aliquid, & aliqualia Tra tax.ter: vr,IT omnis homo is currit. vel est rerminus, significans aliqua,8 aliqualiter: viiij currunt,uel IT curritur.

e sequitur secuda pars,quae dicitur diuisiva.

quo notandum est,quodrerminus dicitur cathegorein Triple ca1 maticus tripliciter. Sintiliter & syncathegoreumaticuS. the.&hn Primo dicitur cathegoreumaticus,ratione ossici latii. Et cathego. est ille terminus qui non significat aliquad,vel aliqua: potest in Cathego. exercere ossicium in propositione: ut ly omnis, in hac propos, Osinatatu.tione.Ois pater in diuinis est haec e gentia:& ly est in hac, Deus

est homo'nde exercere officium in propositione est esse subiectum,vel pnedicatum et copulam propositionis,vel determi-naetionem alicuius illorum:ut sunt adverbia, adiecit tua, S signa. Exerceres Et sic signa pure syncathegoreumata, sunt cathegoreumata, orea in pratione officij tantum. p . quid.' Secundo Dicitur terminus cathegoreumaticus ratiorne signasi Cathego.

catiorastatum.Et est ilIeterminus,qui significat aliquid,velati signi. . quased rad potest habere officium in propositione desi, neq; euesse extremum propositionis, neq; copula:& huiusmodi dicuitur esse adiectiva adi creuetenta, ut albus, iusius & obliqua: vr,hominis,homini, uenoniunx nomina secundum philosophum, neq; possunt redderesuppositum verbo. ertiodici turterminus cathegoreumaticus, ratione onici, theg . significationias mul Et estille,quis e fignificat aliquid, vel alb officio de qua, potest supponere pro illo,vel illis:ut 3 homo significat sign.simul homines, &potest pro illissupponere, viliomo est animal, homminia sunt an alia.