장음표시 사용
111쪽
IV L. c ASTEL. DE FI V M. IN TE L. tur, ut nullo modo cum eius natura cohaerere possit.hic
enim scilicet intellectus noster secundum substantiam propriam est pura nudaq; potestas: ille vero nimirum Agens, est purus, ac simplicissimus actus: hic aliquando intelligit, aliquando non intelligit: ille in intelligentia semper versatur: hic si aliquando cognoscit naturam propriam, id summa cudi cultate, & argumento quodam obliquo consequitur ille perpetuo se ipsum percipit, ac intuetur, cum eius scientia
secundum a tum sit eiusdem natura atq; substantia: hic a lensu. N altrice anima nequaquam loco . Sc subiecto disiungitur: ille vero ab omnibus animae partibus, materia omnino separatus est. Atq; , ut illud, quod maNime urget, non Pr rcreamus, si intellectum Agentem partem animae nostrae te Nucris, arduum ac difficillimum tibi erit, causam reddere Propter quam Aristoteles, cum iit XX. tertii de anima contex. solii in separatum solum immortalem, solum Perpetuuesse a r manerit. Postea quam enim Philosophus in xvii. &Nviii. contex. necessitatem , ac officium & munus intelle
Eliis Agentis aperuit, & deinceps in xviiii. particula Ostendit, quae huic cum Possibili intellectu cbucniant, inccepitq; δε-- μα Griaturam eius, ct substantiam explicaressandem in XX. cono iii ter utrunque discrimen ponit, & Agentem ab intellectu potentia separando, perficit naturam, ac substantae illius explicationem. Quamobrem nulla alia ratione existimare possumus, Agentem, intellectit in solum separatu, solumq; ἡ immortale atq: Perpetuum vocatu fuit se a philosopho , nis, quia eu tunc cu intellectit potentia, qui etia in nobis inest, & Moster est proprius, comparauerit. Quippe mendax fuisset
Aristoteles, si absolute locutus estet, cum praeter Agentem ne alii diuini pariter intellectus, separati, immortales Perpetuiq; reperiantur. Mirum tandem, ac quasi nefandum eia in Iet, quὀd Aristoteles intellectit ira nostrum voluerit esse eter-
Inum, ac immortalem, S de eo eiusni odi nunquam voces Protulerit, cum in eius pr sertim disputatione versatus est; quas nihilominus de intellectu Agente, de materia prima de corpore coelesti, deprima illud mouente Causa, ac caeteris beatis mentibus aperte Palaniq; pronuntiauit. ASe v O
112쪽
1 a B E R S E C V N D a. II η7 quispiam me intorroget, quis. sit eiust nodi intellemis Ages, cum eum nullam anime nostrae partem est e , decreuerim: Equidem una cum Alexadro Praeliantissimo interprete Aristotelis, respondebo, hunc et se Deum Opt. Aiax. cui quide μ' - γα νο sententiae maxime sustragari videntur ea dicta Aristotelis, quae supra iamdudum a nobis adducia suerunt: solus quippe summus ipse mundum arcens & continens Deus omnia efficere potest, quae intellectui agenti tributa sunt. Illa praeterea verba, quae significant, Agentem secun clum substantiam esse exilientem actum, cuius scientia sit eiusdem subilantia, semperq;, ac perpetuo seipsum intelligere, ac solum separatum esse, solum immortale, atq; perpetuum, in Deum OPr. MaX. praecipue conueniunt, dc ad summam eius praestan-riam , singularemq; persectionem aptissime quadrant. Quibus hanc satis firmam subiungere rationem pol sumus. Cum se intellectus Agens debeat ab omnibus conditionibus , & ap- Pendiculis materis, & ab omni potentia phantasma separare, necessario opus est eum ab omni materia remotum esse, ac potestate, nec non vi ac natura propria esse intelligibile, si caetera hunc participiando ab eo reddi debent intelligibilia . Tantae vero perfectionis, atq ; virtutis solus est omnium Princeps, ac moderator Deus, S huic solii m eiusmodi ossicium demandari potest: nam reliqui diuini intellectus omnis omnino potentiς non sunt expertes, cum eis saltem. admisceatur potentia intellectus posiibi Iis, de qua supra locuti sumus. Hac profecto ratione hic intellectus, quem Agentem communiter vocamus, in xviiii. terti j de Anima con-t tu νας τῆ οὐσία ων ab Aristotele dictus ell, quae praecipue Deo Opt. MaX. verba conueniunt. Et quanquain nonnullis libris Basileae impressis gretco legitur inργεια; attamen illi, qui deinde millesimo ingentesimo Trigesimo nono Basiles item impressi lunt. atq; conteΝtus Aldi Ma . nutii, Pauliq; eius filii, nec non ille, quem Philippus Iunia correctum a Nicolao Leonico Florentiae imprehit annosaluti, nostrae Millesimo Quingentesimo vigesimo septimo verba graeca sic habent, κοα οἰ- ὀ -sλω is, S.
113쪽
3- -ς ἡ οὐσία ων 1ν, mra. Haec igitur nostra est de intellectu Agente sententia , contra quam , non me latet, mul. tis rationibus occurri posse , quae satis eam infirmare ac frangere videntur. Quare illas nos diluere oportebit, ut firma stabilisq notira permaneat opinio. Verum antequam attingo eas dissoluere, opere precium est Aristotelis diligenter locos perpendere, qui priori sententis nostr , quam de Potelia intellectu protulimus , aduersari videntur. Atq; , ut recto ordine progrediamur , hinc tertii li
114쪽
SIUM D v c E MPraestantissimum,
OPTIME Dux, Quibusda huius nostiae clatis Doctis, & Eloquetibus Viris, quod plures ijs nostris temporibus, quam par esset, Iuris Ciuilis arte contempta, in quo praecipue sita sunt praesidia ad summos omnium honorum, & dignitatum gradus consequendos, se se dedant nudiis Philosophiae, in ijsq; pristare omni cura,& diligetia contendant. Et propterea conati sunt eiusmodi Homines satis lonFo, Seleganti sermone imminuere gloriam , & dignitatem Philosopnorum, ijsq; anteponere I ureconsultos, de summis laudibus legum doctrina usq; ad coelum eXtollere, ut omnem in posterum iuuetutem a clarissimis Philosophiae studiis auocarent, eamq; ad Iuris Ciuilis disciplinam adducerent . Ego vero contra deplorandam csse arbitror miseria& calamitatem nostrorum temporum : quod adeo quaestu S auaritia corrupta & deprauata sint omnia, ut pauci admodum hac nostra aetate reperiantur, qui ad sacra Philosophiae studia se conserant, aut saltem in ijs multum excellere nita
115쪽
tui: quipi e serὰ omnes, sue adolescentes, siue prouemores aetate, ada ure consultorum libros, tanquam ad pecuniae, &opima vastissimum mare deseruntur, in quo *pe ac sepius toto se animo, & corpore ingurgitant. Quibus si aliquando obieceris, illud studiu eos sibi delegisse. quod illiberalis quidem laboris, fastidii ac satietatis est plenum,& omnis omnino est eruditionis, elegantiae,& delectationis expers; ij tibi responderint, sese veram sequi philosophiam , atq; in optimo laudis S gloriae madio versari; cum ex una Iuris Ciuilis eXercitatione quam plurimum lucri faciant ,& amplissimas sibi
fortunas,& opes comparare possint: nos enim addent in ea incidimus tempora, quibus quae homines arant, nauigant, aedificant. Pecuniae omnia parent. Quorum sanc responsum cuipiam fortasse dignum excusatione videbitur, qui multorum Principum huius temporis animii , & mores animad-tiertet:ij enim cum diuitias ita colant & venerentur, Ut sum- .mum in eis bonum ponat, quasi venali se emenda felicitas, nullia mirum videri debet si deinde plerique alii, qui ab eiusmodi Croesis ivlidisq; gubernantur, cum omnia quaestui haberi videant, ad hunc solum intendant oculos, dc eius gratia illiberalibus & sordidis interdum se se artibus tradant: nam, ut praeclara ea docemur sentetia, Corrupti sunt, deprauatiq; mores admiratio e diuitiaria. Scio aute illos, qui noitro imperant tepore si in TE, PRAESTANT SSIME COSME, tanquam in speculo, rectam vivendi rationem intueri vellent, nunquam sane diuitias, quae ne ullo quidem tempore mi extingunt cupiditatem ; quod, ut aiebat Solon, Haud est finis opum fixus mortalibus ustus ;tanto amore, & obseruantia prosecutores esse : sed illas hac rubim ratione curaturos,quo eis ad liberalitate.& magnificetiam, ac ceteras virtutes e ercendas satis comode vci possent. Tu enim pecunias & opes, quas ct largissime fortune manus S singularis tua virtus ac diligentia quotidie Tibi tribuerue amplissimas, tanta semper moderatione animi, ac aequitate
suscepisti, easq; ita prudenter,& magnifice distribuisti, ut, quemadmodum in aliis virtutibus, quae ad morum attinent. V probitatem
116쪽
probitatem, hucusq; superasti Ctteros Illustres Sc Claris,imos Uiros, ita in hac largiendi, qti est valde praestans, atq; laudabilis, parem certe habeas neminem . Uerum, ut redea ad hanc turpissimam lucri iam inueteratam,& animis infixa cupiditatem, cum eκ hac multa mala & incommoda proueniant, illud maxime in primis dolendum est i quod ab ea praestantissima quaedam ingenia adeo corrumpuntur, cit cum liberalibus disciplinis,& nobilissimis Philosophiae studiis
maXime eκcestere, et summam ac immortalem sibi gloriam consequi possent, sese tota abdunt, atq; sepeliunt in artibus insatiabilis lucri, ex quo deinde sit, ut humaniores expolitiores literae, optimeq; scientiet magis in dies senescant, breuiq- tempore ad nihilum venturς videantur. Huius vero praue ac deterrimc cosuetudinis si nobis causam perscrutari licet, hinc eam quidem, vestitie iante; manasse arbitror: quod raro admodum Principes horum temporum Philosophantur, aut consuetudine Philosophorum gaudent, etenim si Philoso-Phorum congressibus, monitisq; oblectarentur, non ita me Hercle omnia pro libidine gubernarent. Verum se ipsos aut maduertentes ministros esse Dei Opt. Max. electos ad curam habendam hominum,&corum pacem, salutemq; tuendam, seipsos in primis moderarentur, atq; componerent, ut deinde lege , quae Regina est omnium mortalium rectum,&immortalium, nem pe ratione, recta in eorum semper visi a ct imperante animo,suos regerent populos,& similes atq; carissimi summo Deo, cuius sunt iucundissime,&'magnificentissimi imagines, fierent. Illi .n. maximc decipiuntur, quod Tu optime nolli , SAPIENTl SsIME DUX, qui vanam Prorsus Sinutilem humano generi arbitrantur esse Philoso Phiain, etiam in priuati alicuius animo, veluti in cetro restii iam, octo languescere neq; in publicam sese aliorum utilitatem transfundere': quippe quod ea prodest compluribus, si huic aures adhibeatitur,& multorum populorum mores consormat, eosq; conseruat in summa concordia Sc tranquillitate: Quod optirne intellexerunt Principes superiorii aetatum,ctim clarissimus ille vir Pericles Anaxagore, Critias,
117쪽
S Alcibiades Socratis, Syracusius Dio Platonis, Agesilaus,
Cyrusq; Xenophontis, Lysiae Thebani sit m mus vir unus opinis Graecis Epaminondas, Alexander ille: Magnus Maximi Aristotelis, Cittiaei Zenonis Antigonus, Ueteris Italis Prima xij, quae Magna Grecia dicta est, Pytas orae , Μqrcus Antonimis Proesi,atq; Traianus Plut rchi Sacronei familiaritate &colloquiis maxime delectati fuerint , S ab eiusmodi Docus ac Sapientibus viris artibus ac doctrinis omnibus expoliti, S agendi praecepta acceperint, & eloquendi . Ueri si ima quippe, Scaurea quidem est ea Platonis sententia, quam in iiii. dialogo de Repub. protulit, atq; a nemine , quod .l
quibusdam fit, ullo pacto reprehendi, aut irrideri potest
I s enim , ut ibi Socrates inquit, Philosophi riuitatιbus do nentur, vel j, qui nunc Regesi pol tess dicuntur. , latume si scienti sdmmnenturi, ιn idem, cratilis potent ιa, π phueoplari coincurran s neq; , quod nise fit., a diuersis duo haec tractent ιν ingeniis , muerit riuitatis, vel . ut mea fert opimo , hominum teneri requies ulla ni
lorum. Qiiod sanc lituus cipientissimi, ac Diuini Dontinis diictum ea potissimum ratione confirmatur. Siquidem ipsi phi. losophi, cum rerum assequendae veritatis incredibili desidς-rio conflagrent, tandem ex ias corporeis rebus se se erigunt ad Dei Op. Ma X. contemplationem, qui et Hii minum b0norum omnium summa li tultitia i atq; cum eius notione fuerint consecuti, facile deinde illi S est ad veram: justitiam &. bonum, summum & immortalem imitantibus Deum .po-Pulos, bc ciuitates omnes rcdigere. Neq; enim aliter in ciuitates bonum introducere possum iis, nisi, quid sumnium sit omnium bonum, mente comprehenderimus ad cuius tantuexemplar humanas res debemus administrare. Tantu pomm vim habet, i LL vs TR iss i M E PRlNCEPS, ea philosophia, quae proprie in contemplatione versatur, ad sedadas animi nostri perturba tiones, ac iustitiam in primis, &cae. teras deinceps morales virtutcs adipiscendas, ut nihil supra
dici, a ut excogitari possit. Quid enim Z si haec elementa quatuor, si caeteras huius inferioris, S superioris mundi partes deprehenderimus nira priLcipis illius omnium Dei prouidentia
118쪽
regula moueri, sum iniim in omnibus rebus ordinem aequalitatemq; seruare; non ne maκimum &clarissimum lumen
habebimus ad perspiciendam , colendamque iustitiam , quae
humanas actiones moderari, & continere debet i quid e si nouerimus diuitias & opes haud per se ipsas expetendas eia se, verum ad aliud bonum ordinari perfectius, nec non ea rum cupiditatem violentissimam quandam esse & insatiabi. leni sitim , ubi alia viκ reperietur, ac ratio, qu ad liberalitate ac magnificentiam utenciam nos magis impellat,& adhorto eur ρ quid si perspeκ erimus indignam esse homine libero voluptatem , ct beluarum propriam, ac omnium matrem, estamq; malorum non ne temperantiam atq; modestiam
in cunilis rebus amplexari conabim tir ῆ Similem profecto viam & apertissimam ostendit nobis phi Iosophic contemplatio reliquas morales adipiscendi, & exercendi virtutes. Qua obrem satis iniuste,& nimis arroganter mihi fecisse viden rur illi, qui philosophiam non modo Iuri Ciuili anteposue-.runt, sed illam etiam tot verborum grauissimis contumeliis lacerarunt, ac tanta in eam vehementia dc asperitate in uesti sunt; ut etiam si vilissima: ac deterrima artium , Sc scientiarum omnium haec nostra esset philosophia , adhuc tam eis torum hominum furorem,Sc petulantiam vehementer accusare posses. Equidem in praesentia maledicta horum extinguere, ac tot commentitias futilesq; argum etationes reiicere nodecreui alius enim alias dabitur opportunior respondendi locus sed eos nunc tantum roga dos, atq; etiam orados duXi,
ii si veri sunt atq; legitimi, neq; potius ut utar eoru verbis nothi & Spuri j philosophi amice ac beneuou nobiscu agere velint, nec latum odio Sc inuidia obricari permittant; atq; illud in primis animaduertant, quod eis alias obiectum est, nec adhuc plane sublatu, hoc nempe Ginlis sui stidium, quo, ita se iactant atq; gloriantur, iudiciale esse tantum atque s rrense,ac in regendis contractibus hominum, minimis inquat rebus.; & obscurissimis solum versari. Neq; enim in Iurei consultorum Gymnasiis de aliis rebus, quam de stipulatio- : N 2 nibus
119쪽
Dibus, de mutuis, de depostis, de haereditatibus, de possessionibus, dc caeteris eiusmodi inextricabilibus,& exiguis rebus, quae quotidie in controuersiam a priuatis hominibus vocantur, assidue disputatur . De moribus hominum instituendis, de acquirendis virtutibus, deiarmandis Rebus publicis, atq; gerendis, de sedandis bellis, de concilianda pace, de tra-quillitate & summa urbium comparanda felicita ς ne ullum. quidem verbum habent. Haec vero omnia ita aperte, & lu- .culenter a philosophis nostris pertractata ferunt, ut nos Verd ilosophiam elegantissimis Sc aureis Ciceronis verbis ma- . trem omnium benefacti=rum, beneq; dictorum, vitae duco, virtutis indagatricem, expultricemq; vitiorum,inuentriccm legum, magistram morum S disciplinae, ac deniq; laudatarum artium omnium procreatricem quandam, es quasi parentem nuncupare debeamus. Neq; enim illam Philosophiae partem, quς incumbit contemplationi, ab altera, quae hominum mores & vitam instituit, quod fecerunt isti, segre , gare decet: siquidem haec ita cum priori connectitur,ut erit iditissimi quique homines, qui in rerum contemplatione ma ixime praestiterunt, iidem semper etiam vitae, morumq; Probitate csteros eXcelluerint: quippe quod postremum,& opti imum cotem plationis finem attingere non valemus, nisi probatissimis moribus,& virtutum semita ad illum perueniamus . Quamobrem caueant illi, qui tam aspere nobis ad- tuersantur, dum moralium virtutum disciplinam sibi arrogant, qu est precipua & propria Philosophorum , ne eos
plagiaria lege conuenientes surti condemnandos instemus. IH c vero quς paulo ante adduximus, diligenter & rite considerent, quo totam philosophiam frugiferam & fructuosam esse perspiciant, ac ne posthac eam in tantam inuidiam ra-Piant, neq; veXent tot ignominiis & contumeliis, ac ne studio suo in posterum tantum tribuant, ut illud supra disciplinas omnes , Sartes egregiis summisq: laudibus celebranda
putent .Sed ia sentio, PRAEsTANTISSIME COSME,
me ultra quam putaram, in hac causa progressiim fuisse. In qua re plane non vereor, quin T V, ac caeteri prudentes vi
120쪽
ri me excusetis ..Ego enim cum viderem ita deiectos, ita laceratos esse philosophos, non potui quantum huiusce loci petiit occasio) non summam eorum dignitatem & gloriam pro virib) meis defendere. Atq; istud seci quidem audacius; quod certo scio, S itu melius me nosti, Sapientissime PRINC A P s, ipsis philosopliis, ut diuinis & sanctissimis hominibus inuippe qui metitis sontemplatione , & vitae ac morum institutione totius mundi principis ac moderatoris Dei al- de similes fiunt pr clarissimas sane laudes,& maximos honores tribuendos esse. Noli in autem, ut aJiqvii, me odio, . aut malevolentia adductum, a quibus vald; lampςx abhorrui, nunc putet ad Quilis iuris i ludii laudem imminuenda surreNisi ea sed quia lis ee erant partes, cum unusquisq; dς beat stii dii sui ratione mordicus pugnacissimeq; tueri. Equidem sanctissiniarum legum disciplinam semper mirifice commendaui, neque aliquid de gloria quae huic debetur , VnquR
detrahere contendam et immo vero grauisiimos eos Iurecon sultos, qui non tintum. Civilis uiri, docitan se dediderunt, ut aliquam etiam philosophiae partem non tribuerint temporis,atq; hoc studina cum altero non coniunNerint, summis
ubique semper esseram laudibiis, & veram istorum iuris scietiam bis euolentia colam sempiterna. Quos nunquam vereor in eorum sententia ituros esse, qui tantum inuidiae, &indignationis in Philosophiam quaerunt. Illos autem, qui puram ac simplicem iuris ciuilis artem profitebuntur, &eam a Morali praesertim Philosophia seiunxerint quod ex solis Inia reconsultorum libris humanarum rerum haberi administrationem putant, halid multi faciendos ducam. Ii enim quorusummam ego temeritatem ac petulantiam aequo semper animo tuli, si nimias perturbationes, & prauos animi assectus moderar atq; se ipsos continere nequeunt, quo pacto moderabuntur alios,& continebunt aut qua ratione ad gerendos magistratus. & pem p. administrandam adhibedi erunt Illam. regula, quae alia dirigere debet, si transuersa dc distorta fuerit, necesse cli,o: nnia quoq; puertat;cum non sit eadentis, hi Plutarchus ait, alium ditiae re, nec unorantis decere, nee incompe-