Iulii Castellani Fauentini In libros Aristotelis De humano intellectu. disputationes, siue lucidissimi commentarij, ex doctrina Christianorum auctorum, ac philosophorum antiquorum descripti. ..

141쪽

iv L. CAST . DE HUM. IN TE L. I VERBA II l. CAP. SECUNDI LIBRI . de Generatione Ammatium exponuntur.

cap . Viii I qua sunt verba Aristotelis, quae Aduersariorum roborare opinionem videantur, ea praesertim sunt, quae iam explananda suscepimus. Nunc certe in dissicili loco versamur , ad quecum peruenerunt Doctissimi homines, ncq; plicare, neq; AleXandri partes satis firme tueri potuerunt. Nam Excellens vir cum subtilitate , tum copia Simon Potius, qui nouissimus omnium, quos notierim , hac disputationem de Mente Humana satis do te e& eleganter

egit, cum ea verba , Restat igitur , ut siola mens ea trinsecus accedat , ad secundum afuim intellectus nostri transtulerit, ab intentione Philosophi, mea quidem lantentia , longe receiast. Quamobrem hoc in loco Petri Pompo salii Docti homiminis, atq; sapientis plicationem ne suam tam magno Peripatetico gloriam adimere videar Caeteris omnibus lutcusq; praeserendam duxi: quippe quae nullam mihi repugnantia inducere, at caeteris Aristoteliis dictis maκimc consonare viedeatur. Uerba igitur, quae summam parere ambiguitatem

solent, ea praesertim sunt. Restat igitur, ut sola mens extrinsiccus accedat , eas feta diuina sit: nihil enim cum eius actione commvnteat

amo corporalis. Ad quae haec alia quinetiam, quae paulo post

eodem cap. subsequuntur, addere Aduersarii consueuerui. corpus autem geniturae , in quo semen animalis principii contentum una' prouenit, partim peparabιle a corpore , in quibus diuina pars camprehenditur, quatis est, qua mens appellatur, partim inseparabile ; hoe inquam geniturae semen dissoluitur , versuras in tritum euanscit.

Iam vero ut planam & integram eiusmodi verborum sententiam habeamus,& omnem tollamus omnino difficultatem, nobis oriendum est altius , & ea omnia repetenda, quae ad plenam huius cap. explicationem spectant. Postea ergo qua Aristoteles in primo huius secundi libri cap. nos docens, quid sit primum mouens & procreas in generatione animalium a

142쪽

L I B 1 R T E R T I v s. 62lium dixit semen prius motum ab externo mouente principio huius virtute deinceps omnia gignere membra conceptus, sed nullam esse rei genitae partem; ac praeterea , quae sit natura eiusdem seminis, in sequenti cap. declarauit; statim

dubitans in hoc i i i. quaerit, si semen nulla sit pars eius, qui

in utero gignitur, foetus, quando virtute in eo contenta agit, in quam illius corpus naturam aliam conuertatur . Quam

Porro dubitationem ante quam tollit Aristoteles, duo alia Prius explicanda proponit. Primum est, 'an san uis menstruus aliquid a semine maris accipiat:alterum vero est, utruin semine & conceptu ea insit anima, ob quam res animal nominatur, sentiendi nimirum virtus, &vnde haec proficiscatur ; quam sanὰ rem in primo cap huius secundi libri caeperat in uestigare. Cuius ille quaestionis rationem asserte

quoniam nullus negauerit, conceptum eXpertem omnino

esse anime, cum is,& semina perinde vivere,& foecunda esse, ut stirpes . appareant, & deinceps progrediente tempore sensum pariter accipiant, & intellectum. Ad quae addit Γhilosophus, idem esse de intellectit quaerendum, quo scilicet tepore,&quo pacto , & unde eum lemina,& conceptus accipiant. Haec me hercule tria sunt capita principalia quae nobis perpendenda attulit Aristoteles. Quorum iam nobis videndae sunt explicationes. Sed primum Philosophus ad declarandam questionem tertiana aggreditur,& inquit, statuedum esse a nobis, in seminibus , & conceptibus nondum solutis ab utero altricem Animam non actu , sed tantum in es.se potentia, idemq; de sensu,& intellectu censendum esse. Et quanquam paulo ante diNerat Aristoteles, conceptus

etiam nondum separatos actu altricem animam habere, cum aeque vivant. ac stirpes; ne tamen eum sibi ipsi in conliantemelle ac volubilem teneas. Nam re vera semina ct conceptus in utero, cum alantur,& crescant, actu altrice sunt anima praediti: attamen cum umbilico, velut pars animata, neq; Vtinfantes, ore cibum arripiant, nec proprajs organis huius annmae fungantur offici js, iccirco .non ama , sed potentia eam obtinere di euntur. Quamobrem hic palam est, cum asserit

143쪽

Aristoteles, has tres animas,& virtutes potentia,& non a tir,' in seminibus, ct conceptibus nondum separatis inesse, cu nequaquam intelligere has inesse potentia, quemadmodu in vitiente adhuc homine dicimus potentia ineste forma cadaueris: sed potius ne ab ipsius mei Philosophi in primo cap. hutiis libri exemplo receda sicut in dormiente Geometra Geometriam affirmamus inelse potentia. Na de potentia loquitur propinqua Aristoteles, quς est primus acius,& ortus eiusmodi animaru ;quas potentia,& no actu, dicit ineste seminibusn conceptibus non dii segregatis ab utero; quoniam vel adhuc no habet organa propria, vel cis adhuc nequeunt propriis tangi muneribus. Qua hercule de causa nuper etiam di

Nerat, primum altrice recipi anima a sociis, deincie progrediete tempore tu recipere sensum.& intellechim. Nam ut secundo libro monstrauimus, una tantum actu in nobis est anima,

quae a nobiliori eius parte intellectiva dicitur, quaeq; una cualendi, sentiendi, ac intelligendi virtute statim, ac temporis momento in iactu virtute seminis oritur: attamen primuim homo plantarum, deinde animalis, tandem hominis vitam degere putatur : quoniam primum altricis animae, deinde sensus, tandem intellectus munera & actiones in nobis apparent. Immo ucro, ut eX X X X. sectione Problematum su-Pra notauimus, vera & Praecipua mentis munera eNequi,

nisi in senectit te , non pol sumus. Statuendum eli igitur, ut ad rem redeam , non solum altricem animam in seminibus,5 conceptibus nondum segregatis, sed etiam sensum, & intellectum eo modo , quo diXimus, inesse potentia , cum inmortalibus eiusmodi anime inter se nequeat separari, atq; has omnes Potentia prius haberi, quam acui necesse sit. Hac tertia quaestione Philosophus explicata minime ad alias duas propositas prius reuertitur; atqui sententiae dudum ab eo determinatae triplici occurrit illo ratione. Et mim cum decreuerit, altricem animam, sensum,S intellectu an seminibus & conceptibus nondum separatis inesse poten.tia, Sc non actu , potentia, inquam, quae primum actum,&Grtum eiusmodi animarum non excludit . iterum dubita

144쪽

do subiungit, necesse esse, vel has omnes innasci, eo scilicet Diodo,quo iamdudiim statutinis, in conceptibus nondum separatis, cum e dem prius numero nam de iisdem numero loquitur animis non fuerint,vel cum prius fuerint actu intelligas tu, & vel cum corpore alio , vel sine corpore ) vel aliquas quide innasci necesse est, cuante non fuerint, aliquas

vero innasci, cum ante fuerint. Et easde numero sena per intellige animas,an eα prius Gliterint vel no extiterint cum alio copore vel sine corpore , quam tu conceptibus innascatur Aut necesse est has innasci in materia nepe in sanguine meis struo, antequam semen maris adueniat, vel in sanguine me struo ex semine maris innasci: aut necesse est, vel has omnes extrinsecus in semina & conceptus accedere, vel nullam, vel

aliquas quis m , aliquas vero non. Hae tres Porro dubitationes , ptam mcepta, sunt de primo actu animarumq substantia , de qua prius locutus eli, eamq; in conceptibus &animalibus nondum sollitis ab utero collocauit. Et in tertio capite quςrit philosophus, an tres, quas modo tractamus, anima , vel potentis non innascantur in sanguine mel truos antequam semen maris adueniat, neq; c semine maris oriatur, sed ab agente eX terno , a corpore nimirum coelesti proficiscantur. Ad primum igitur, & tertium caput simul explicandum accedit I nam secundum idem cum prope sit, atq; secundum principale, infra dii soluetur. Probat ergo

ut aperte ac distinete magis horum capitum videamus explicationem sic ri nequaquam posse, ut omnes animae amifuerint in alio corpore, vel sine corpore ante quam in comceptibus innascantur. Haud sine corpore exiliere potu runt, propterea quod ea principia, quae actionem habent

.corpoream, ac inter operandum indigent corpore, unquam

absq; corpore exiliere nequeunt. Quare atqndi saltem, atq; sentiendi anima ante sine corpore cile non poterunt; quam ingenerentur conceptibus, cum utriusq; sit actio corporea, neq; sine corpore obiri poisit. Sed in alio etiam corpore dimersum ab eo, quod generatur, actii esse non poterunt, quo -nia sic idens numero actus duo perficeret corpora, pe con

145쪽

ceptum & animal nondum sepa ratum, & illud corpus, in quo prius existeret. Quod si dixeris has prius animas in semine eXillere, laoc falsum erit, siquidem nulla actu anima in semine reperitur, cum istud sit res qu dam redundans& l eruacua alimenti mutati. iniam obrem eadem alendi, acentiendi anima haec enim est tertii capitis explicatiol cum minime sima corpore separabiles extrinsecus etiam, ab agere scilicet externo in conceptus S animalia accedere minime Poterunt: at in eis gignentur : quoniam, ut in XX vi. secvndi de Anima conteX. legitur, formae, actusq; corpora inso mantes in propria semper fiunt, existuntq; materia. Relinquetur ergo, ut solus intellectiis proficiscatur extrinsecus, nepe conceptui.& homini diurna virtute corporum coelestium tribuatur. Porro intellectus noster una cum reliquis animqviribus e virtute seminis S potentia materiae deducitur, ut

satis superq; in primo, & secundo libro probauimus: sed euhic Aristoteles comparans cum alendi, sentiendiq; anima, dixit hunc proficisci a calore, ac diuina virtute corporum coelestium, non, quod vere absq; primis qualitatibus, &singu-gulari essiciete causa a principio omnium uniuersali creetur; verum quia in intellectus nostri ortu paru, aut nihil serc pri- marum qualitatum , & singularis causae operatio, S ex altera parte lolis virtus, & aliorum siderum maxime appareat, ac ille valde similis diuinis naturas videatur, cum minimest virtus corporea, sed ab omni corpore, & organo separabilis. Haec hercule interpretatio magis, quam altera Simonis Morti, hoc in loco ad verba,dc cosilium Aristotelis quadrat: nana praeter id, quod in primo huius i l. libri cap. vis est eodem genere loquendi, cum proposuit nobis quaerendum csse, a quo efficiente principio Partes corporis generen

tur; aut ixum inquit Philosophus, extrinsecus aliqvro, aut in Fnιtura,

er se ne insinum agit; si de secundo actu S animarum operationibus sermo haberetur, quo pacto effugeret sortius, quin etiam sensus extrinsecus acccderet, cum istius actio aeque, ac operatio intellectus ab eiusdem proficiscatur obiectot Quare hic madis est commeudandus Averroes, qui in huius lia. a bii

146쪽

INI B E R T 1 R T, I V ' V bri Paraphra se hanc etiam partem persectione, & substantia animarum exposuit, quanquam hic de intellectu nihil velit deteriminasse Philosophum, sed dubitanter et se locutu, Seiusmodi contemplationem ad libros de Anima retulisse. Immo vero idem magnus , ac nobilis Philosophi interpres

alias in secundo libro de Anima cum LIX. cotex. interpre '. . , eatur m sententia Arillotelis asseuerauit, primam sentiendi animae perfectione extrinsecus, nimirum ab intelligentia ut

inquit ille) Agente proficisci. Quod ea ratione dictum est ve N.

xu: nanq; sentiendi anima licet e potentia materiae nascatur ' ut optime norat Averrore quod omne cu materia permiκ- rum a permixto cum materia fiat; neq; sempiternae formet Q. quicqtiam in hoc mundo inferiori proxime agant: attamen ea si vitae stirpium conferatur, magis diuinitatem superiorum corporum participare , diuinisq; formis similior esse uidetur , atq; in huius generatione coelestium corporum vir-4us sese magis ostendere, dc qualitates primas, ac singulares causas magis in strumen torum subire rationem . Quod si de sentiendi anima affirmare nobis licet, quam alacriori animo adem de intelle tu asleuerare poterimus 3 Ueritin ut magis pateat hane eandem esse ipsius mei Aristotelis, nedum eius ante retis explicationem , illumq; eiusmodi dixisse ratione, intellectunt nostrum accedere trinsecus, huncq; nominasse diuinum, hanc sententiam noliram cis conseremus,

qu e ab eodem Philosopho in hoc secundo libro dicuntur. Primum enim in initio huius secundi libri alserit Aristoteles ea , quae hic apud nos meliorem & nobiliorem obtinent naturam,& conditionem , suam e coelo deducere originem: nam cum rerum alis sint diuinae ac sempiternae , aliae vero caducae atq; mortales, pulchrae semper, aio; diuinae addit Phidosophus) earum dicuntur causae, quae hic meliores, & n biliores sunt, atq; gignuntur. Deinde in iii. cap.postquadixit intellectum solum accedere extrinsecus, atq; diuinum esse, quasi ratione huius dicti subiunges stati in inquit. sed

omms animae sue uirtus, siue I otentia eorpus aliud participare uidetur, idis; magis diuinum, quam ea, quae elementa appellantur: MerAm pro

147쪽

si nebilitate, ignobilitate ue animae ritersee disserunt, ita et natura eiureorporis differt. lnest enim in semine omnium, quod facit, ut foecunda sint simina , videlicet, quod calor uocatur , idb; non ignis , non talis facultas aliqua est, ped sti iritu3,qui in Iemine, spumosoq; corpore eent nitur Icr natura , quae in eo syiritu est, proportione restondens elemenin re eis crito stilli Vum. Quibus verbis i Philosophus satis mihi aperte

Ostendere videtur, se paulo ante intellectum nostrum cum

eliquis potenti js anime comparasse, eumq; propter nobili uatem, qua caeteris animet longe priestat virtutibus, solum a P pellasse diuinum ; quod quidem sine eiusmodi falsum esset

paratione, cum ceter potenti Sanimae, earum quinetia

diuina appellari possint. Ac illud praeterea hinc Gbis patere arbitror, Aristotelem eiusdem intellectus nostri ortum esticienti externo ac immortali tribuisse , quod iIle Praecipue ab elemento stellarum quem etiam calorem spiritumq; diuinum vocat, ac alias arti, beataeq; , ac sempiternae menti similem esse dixit a quo seminis S humaria praesertim , quod est omnium uberrimu , foecunditas prouenit; infundi ac largiri videatur. Atq; haec satis sint pro explicatione priorum verborum, quae tantam vim contra opinionem nostram habere videbantur. Iam ad alia reuertimur, quae ad eandem labefactandam adducta sunt. Sed lisc satis a superioribus explicantur, illaq; haec contra eXplicant.. Nam

modo volens Philosophus ad primum dubium respondere, quod in huius cap. initio ab eo fuit propositum , in quam

stilicet naturam corpus, materiaq; seminis conuerratur , si nulla id pars conceptus fiat, antequam ad huius veniat explicationem, sermonem suum suspendens inquit. corpus au rem geniture, in quo semen animaus principii contentum una proue niti partim 'arabile a cerpere, in quibus diuina pars ccmprehenditur,qualis est , qu mitis appellatur I partim insteparabile. LX qui bus profecto verbis, quanquam intellemina nostrum Philolaphiis diuinuni vocet, ac separabilem , minime possvnvis argumentari hunc est e mansuraim euo sempiterno: nam Aristoteles repeten. ea, quae supra decreti erat, nil aliud nobis ijs verbis significat, quam in seminea Patre deciso omnem animam

148쪽

LIBER TERTI v s 6sanimam contineri potentia, unaq, cum eo proscisci. inquit enim in semine patris semen principii animalis, hoc est initium &causa, qui coelestis est calor, animae contineri; anima enim principiu est animalis; & una cum eo prouenire:quod deinde principium , quam scilicet animam in duo distribuit fenera in separabile, & non separabile a corpore,& separa-ilem vult esse intellectum nostrum, huncq; rationibus non semel supra adductis diuinum vocat. Quare eκ hoc loco manifesto comprehendimus in virtute seminis contineri,&eκ eo oriri intellectum nostrum: Quibus ita repetitis qu stionem primam statim explicat Aristoteles, &ait, corpus materiamq; seminis expedita generatione dissolui, versamq; in spiritum evanescere , cum humoris, S aquς naturam habeat ;& idcirco minime quaerendum esse, an semper foras egrediatur, vel pars rei geniri fiat , cu perinde se habeat , ac succus, a quo lac cogitur, quod movet lac quide, & coagmetat, neq; vlla ipsius Pars evadit. Tandem Philosophus, quod reliquum est pro uniuersa, S integra huius cap. interpretatione, secundum principale eXplicat dubium, docetq; , semen maris, postquam est proiectum in uterum, mouere de componere sanguinem menstruum, huicq; origine & principium, quo istud caret, animae largiri. quo a muliebri sanguine accepto formatur deinde conceptus,atq; perficitur.

Locus VII. PRIMAE PHILOSOPHIAE perpenditur. cap. IX.

OLENT praeterea Simplicii, Averroisq; se

ctatores eis verbis que in x i i Primae Philosophiae X v I i. particula scribuntur , nobis o currere et ait enim ibi Philosophus. si vero' σposterius quippiam permanet, consederare opertet: m

quibusdam enim nihil prohibere uidetur , ueluti si anima tale fit, nmemmis, sed mens ipsa . ut enim Omnis permaneat anima , feri fortasse , non potest . Hoc in loco, ut docto quide ac sapieter inquiunt,

ritus,nihil Philosophus de intellecti

Beatus Thomas, ac Portius,

149쪽

nostro determinat, cum eiu sinodi questio de intellectu , an , Post mortem remaneat praecipue ad iii. de Anima librum Pertineat. amobrem ea verba nihil prohibet, fortass. addidit Aristoteles, quae hanc rem profecto dubiam ambiguamq; reddunt. Quod si illud in hoc libro quin etiam perpendere diligenter volueris, videris sane , Philosopliti mineam penitus tuisse sententiam , quam nos, ut verum decet Peripateticum , acerrime tuemur. Nam volans hic Aristoteles idearum Platonis imminuere gloriam , qui eas rerum, quae hic oriuntur, atq; intereunt, efficientes simul causas

ct formas instituebat, efficientia principia distinguit a formis , illaq; res ab eis effectas antecedere tempore, ab eisq; se Parari a stir mat: contra vero formas cum rebus compositis simul oriri, simulq; semper existere . amobrem si hic praecipue velis loqui Philosophum de intellectu nostro Potelia, huncq; aperte & constanter asserere post mortem esse superstitem , vide obsecro in quem eum errorem deduXeriS:pro-itterea quod etiam intellectum nostrum necesse est, in singuarium S co positarum rerum sormarum numero reponas,

eumq; cum illis oriri simul affirmes. At qui asseuerare rem aliquam oriri, ac nullo deinde tempore eandem esse desecturam , Aristotelis adeo repugnat initiis, ut uniuersam eius Philosophiam destruere videatur . Caeterum Aristoteles hac

detur, ubi postremam nostram felicitatem cum Dei optMaX. beatitudine comparat. Siquidem, ut doctissime hune . locum interpretans deliciae nostr , inquit Alexander, cu in te is, lectus noster, qui omnia est intelligibilia potentia, longo studio, atq; doctrina, ac optima vivendi ratione omnia actu intelligibilia euaserit, hoc est, habitu scientis fuerit consecutus, de quo supra ia satis copiose locuti sumus, tunc nos optima, beatissimam, S longe omni u iucundissima degimus vitam, quae sanc verbis explicari minime potest; ab iis tamen copreheditur, qui ad tanta perueniunt felicitatem. tunc enim mesnostra in illud bonum se erigit, quod cst omnium rerum, quae sunt, longe praestantissimum, nempe in Deum OPt.

150쪽

LIBER TERTIUS.

Max. huncque contemplando in eius quodam modo naturam conuertitur . Uerum tam incredibilis humanae mentis delectatio, tanta selicitas ad breue exiguumq; durat tempus, ait Aristoteles : neq; enim ut summus ille arcens, & omnia continens Deus, minime possumus tam beatam agere vitam aeuo sempiterno: quoniam scilicet natura nostra mortalis

est atq; caduca . Quod si credidisset Philosophus, nos aliquando post mortem fore semper tum in maximis, tum in aeternis voluptatibus, ut nos Christiani, qui pie sancteque a sacris literis mandata nobis exequimur, Dei gratia speramus tandem esse consecuturos, utiq; non dixisset eam felicitate,' --κ se ac summam delectatione, qua Deu Opt. MaX.aliqua do se uia σπε - . - mur contemplantes, celeriter labi,& ad breue exiguumq; te: ΘPus permanere. Atq; hanc ego arbitror vera esse huius loci explicatione, quicquid de flatu praesenti, ac mente compedibus corporis Latini interpretes comminiscantur.

ALIORUM VERBORUM PRIMIE hieorum libri uera adducitur explanatio.

cap. X.

QUIDEM fundamenta, quibus Aduersa

rii praecipue nituntur, dum funditus euertere contendo, nollem redundans quibusdam, superuacuusq; videri, is interdum ea solum repeta, quae alias a Doctissimis viris dicta sunt in eius nodi locorum explicationibus. Quaerit Aristoteles in X . primi Ethicorum cap. an secundae res, aduersaeq; posterorum aliquid boni vel mali addant, vel detrahant vita defunctis, atq; concludit in cap. X i. aliquid boni, vel malis osterorum, tametsi exile et paruum ad mortuos peruenire. linc volunt Aduersari j deducere post mortem superesse animos nostros, neq, animaduertunt nobiliores tritius operis interprctes una omnes asserere , hoc in loco de ea loqui Philosophum opinione & fama mortuorum , quae in viventium memoria relinquitur. Neq; enim poterat affirma-R a re