Joannis Aloysii Maneiri veracrucensis De vitis aliquot mexicanorum aliorumque qui sive virtute, sive litteris Mexici inprimis floruerunt. Pars prima tertia

281쪽

et conatu, nihil non tentans, ut Christiani hominis virtutes inter discipulos promoveret nec interea latinitati data tempora , ingenu imque ac civilem institutionem praeteribat. Et pueri quidem noverant, displicere nimium quantum Magistro negligentiam in re litteraria ; caeterum displicere plus oppido, cum noxam vel minumam in christianas leges eos admisisse animadverteret. Assiduus. hortabatur, consilio iuvabat tum omnes publia, tum privatim singulos, ut opportuna quaeque se dabat Occasio . Christianae doctrinae rudimendi enucleate, ac patienter explicabat ; l ros in schola legi imperabat,

quos praecipuos' ex/erimento didicerat, ut a tenera illa aeste timorem Dei salutatem ebiberent. Toto Virium conatu in id incumbebat, ut ad Poenitentiae , atque Eucharistiae Sacramenta quam frequentissime accederent: quam videlicet securiorem noverat Semitam , ne a reis

ela aberrarent via; vel , si humana fragilitate

lapsi essent, ut a criminum veterno excarareniatur . Persaepe ad illos colloquia movebat de virginum Regina, cuius et praestantissimas dotes, et innumera humano generi praestita beneficia , et patrocinii magnitudinem memorabat; rationemque docebat, ea praestandi ossicia, quibus tantam sibi Matrem demererentur; haec inter pietatis ossicia i et verbo monebat, et exemplo

praeibat, ut piaculares globos in ipsius Virginis honorem percurrerent; quod ille genibus provolutus quotidie in schola faciebat. Praeter hos domesticos labores, concionandi muneri quamliben-

282쪽

libenter etiam vacabat; quod solebant in illis Collegiis grammaticae Praeceptores Fidei dogmata , sacramque Christi doctrinam ingenti animi fervore ad populum explicabat. Neque vero concionari unquam audebat, quin scriptam suam oratiunculam aetatis provectae viro eme dandam prius detulisset; cuius utique Sententiam . qua pueruli solent sinceritate, Rotericius audiebat. Et favebat quidem Deus pio iuvenis oratoris conatui, atque illi largiebatur affatim , non modo copiam , perspicuitatem , elegantiam. que in componendo; verum etiam essicaciam quamdam , servorem , atque expeditam in dicendo facultatem ; quam nemo sane ullus ab ingenita ipsi speraret verecunda cunctatione. Post annum Magisterii, cum sensim increvisset dversa eius valetudo, cessare a munere iussus est, Mexicumque remeare, Theologiae absoluturus curriculum.

Huic dedit operam ad alterum fere annum, nimirum ad eversionem usque Mexicanae Proin vinciae , Iesultarumque expulsionem ab Hispania universa . Huiusmodi casus, qui tot aerumnas exulibus attulit, Joanni quidem fuit clarissimarum virtutum proventus uberrimus. Tot mamrium discrimina, tot terrestrium itinerum in- Commoda, Conquestionem elicere nunquam potuerrint a patientissimo iuvene, neque vel levi. ter eius vultum turbare; qui semper erat religiose placidus, et facile poterat fractos animo Contubernales ad coelestem laetitiam revocare. Nec post longa itinera lassitudo, nec diverSO-

283쪽

riorum angustiae impediebant, quominus Divinarum rerum commentationi ad horam quotidie, ac sacrae lectioni ad constitutum tempus vacaret maneque ac vespere, de Societatis praescripto , sua omnia facta, dicta, cogitata, eo-ram Deo perpenderet. Alias etiam ultro addebat precationes quamplurimas , quibus adjutus, in ipso rerum strepita tranquillus durabat, animi solitudine gaudebat, Fidei actus assidue ingeminabat , Numen in omni loco , et tempore,

mentis oculis praesens conspicabatur. Veracruce ad tres menses, et fere dimidium commoratus , quanquam a coelo insalubri rueret in deterius eius valetudo; mane quotidie ad horas aliquot ante lucem surgebat: quo nimirum tum aurae sub frigidae , itum silentii opportunitate, sacris meditationibus tranquillior daret operam , atque inde pluribus ad aram facientibus ministraret . Charissimum erat hoc illi ossicium , quod ferme ad dimidiatum mane protendebat, nihil exterritus ad perniciosam sacelli humiditatem , nihil etiam ad infestos pulices, quorum eo loci erat innumera multitudo . Quidquid diei .su-Pererat , aut studio , aut pietatis operibus intendebat quorumdam maxime consuetudinem amans, quibuscum aut Divina legebat, aut Mariam Virginem solito penso Salutabat, aut Colloquia de rebus coelestibus instituebat. Deside 4rio flagrabat comparandi se se ad navigationis pericula sacris per dies octo meditationibus. Caeterum ne id aperte postularet, timor impediit: ne quis aut bonam de se postulante opi

284쪽

nionem conciperet, aut rei novitate offenderetur . Nihilo tamen secius, re mature considerata ; et probatae prudentiae viris proposita; cum gratum Superioribus futurum intelIexisset, qui, bus , in illa rerum perturbatione, imperare non placuit rationem excogitavit, in tanta diversorii angustia, locum inveniendi, ubi liberum

esset volenti cuilibet ad sacras commentationes recedere. Hunc ipsum agendi tenorem postea retinuit in Mnestei portu; et universim, ubicunque morari datum est, prima illi solicitudo erat de piarum rerum usu , quibus fere non intermissis , diem exigebat, nisi ad alia traheret charitas, aut Superioris imperium. Toto navigationis tempore tanquam sibi iure debitum elegit ossicium , et aegrotis, et aetate provectioribus inserviendi; quod tanta fecit comitate , alacritate , et constantia, ut etiam nautae mirarentur. Duos praesertim, annis iam graves , et valetudine affectos , proposuit sibi totis viribus adiuvandos; qui profecto sive transire alio vel lent , Joannes erat illis instar baculi; sive reficiendi essent praefinitis horis, Joannes mInistrabat sive medicamentum sumpturi, Joannes a Dferebat sive taedium eis crearet vita illa tam otio referta, quam aerumnis, Joannes praesto aderat , verbis religiose iucundis, modestaque hilaritate ab suis aegris molestum otium depulsurus; quin aut immensa rerum confusio, aut navigium fluctibus agitatum, aut vacillans interdum eius valetudo, ab incepto charitatis o Lficio removerent. In terrestri itinere a Se estae

285쪽

'Titulliorum ad Pontificiam usque ditionem , Socios aliquot pedites ipse cCmitabatur ; et quanquam magni interesset, quamcitissime diversorium attingere , ut requiem corpori daret, fracto prorsus, et Viribus destituto ; gressum tamen componebat ad debiliorum facultatem ;nihil propterea curans, quod adulta iam nocte ad desima tam venirent cauponam ; aut etiam quod semel accidit) Omnino non accederent. Ut in diversorium ventum erat; Conspectum omnium, quoquc modo poterat, continuo fugiebat, tum ut solitis bietatis exercitiis reficeret animum, tum vero ut , nulla sui absentis habita cura , libera caeteris facultas esset, quem quisque mallet angulum pro suo lectulo praeoccupandi: atque hilari risu excepit, cum , Sero superveniens, locum fere non habuit, ubi corpus itinere defessum, et valetudine prostratum

sopore componeret. Utique nunquam visus est

non modo sibi eligere, verum nec longe aperire desiderium huius equi, aut navigii, aut cubiculi; quibus in omnibus ipsa rerum perturbatio locum dare videbatur arbitrio.

Ad Castrum Divi Petri in Aemilia, milliaribus a Bononia plus duodecim , locum sibi a

Superioribus destinatum, cum tandem perveni set; commodius tempus nactus est, ut pietatis

exercitiis tranquillior intenderet. Quae profecto exercitia illam diei partem occupabant, quam a Teologiae studio reliquam habebat. In huius Divinae scientiae cognitionibus eo majorem adinhibebat conatum, quo, praeter obedientiae m ritum ,

286쪽

ntum, opportunius ornamentum nomini esse crediderat , qui ad Sacerdotii excellentiam quam .

primum esset promovendus: etenim quantumvis

pro ingenita demissione animi penitus indignum

se existimaret, qui ad tantam eminentiam exintolleretur; praevaluit tamen ardentissimum desiderium, se se intime, ac frequentius cum Numine copulandi. Anno igitur millesimo septingesimo sexagesimo nono, Februario mense, per omnes Ordinum gradus, ex Ecclesiae more, ad Sacerdotii fastigium evectus est. Atque eodem ipso tempore tentare voluit Deus Ioannis patientiam: cum enim lenta febri per eos dies corriperetur, incertum diu fuit, num posset in eo statu valetudinis ad sacros ordines promoveri. Magis quam aegritudine, cruciabatur pius iuvenis anxia formidine, quae mentem eius agitabat : ne praeconceptam animi voluptatem, ob sibi proximam cum Numine coniunctionem, deponere opus esset. Attamen ea demissione, ac temperantia Divino se commisit imperio; ut vehementem animi dolorem nullo prorsus aperuerit indicio. Non impediere febres, quominus tandem Sacerdos consecraretur: quas febres immisisse solummodo videbatur Deus, tum ut Ioannis desideria accenderentur; tum maxime ut appareret eximia Pontificis promoventis erga promovendum benevolentia, singularisque opinio, quam ille paucis diebus de infirmi merito

et virtute conceperat. Porro coniecturae facilis

est, quanto pietatis servore primam hostiam Numini libaverit, quantaque sedulitate, dum vita

287쪽

superfuit, ad eamdcm quotidie offerendam ae- cesserit, qui a puero habuit in delitiis, Eucharistica dape se reficere, ac rem sacram faciem tibus ministrare . Hanc facere Sacerdos ipse nullo certe die praetermisit, nisi gravi aegritudine omnino impediretur e lecto consurgere . Ad aram agebat lente gravis, et circumspectus; maiestatem , modestamque Serenitatem praese ferebat: ut quicunque attente interesset sacrificanti, prae ustum Divina charitate animum , et reverentem mysterii fidem internosceret. Longam coelestium rerum meditationem sacrificio praemittebat; ad quot tamen horas, penitus ignoramus: nam vigilantiores etiam, cum excitarentur a Somno, se se a Ioanne praeoccupatos demirabantur.

Equidem cum per id temporis in eodem cum Rotericio commorarer cubiculo, testis fui ocu latus , hora post noctis concubium quarta cum dimidia nunquam non illum paratum fuisse, ut rem Divinam perageret; postquam consuetum coelestium meditationi tempus dedisset; atque in silentio noctis, quem sibi quotidianum usum praestituerat, longa corpus flagellatione macerasset: neque vero Scire unquam potui, tametsi ante diluculum evigilarem interdnm, quot iam horas in Divinis Iucubrationibus insumpserat Rotericius. Et erat hic annus, in quo, de more Societatis, post confecta Studiorum curricula tertio probabatur: quem annum ut absolveret, Bononiam contendere a Superiore iussus est. In hac Bononiensi domo post menses aliquot datum

illi fuit incolere cubiculum sacello proximum ,

288쪽

unde commodum erat ex interiori fenestra Ie sum Eucharisticum adorare. Quibus ferventissimo viro, et latentis in ara Numinis amantissimo , sponte oblatis delitiis, factum etiam est, ut, siquando celebraturo Sacerdoti minister non aderat, Ioannes e propinquo vocaretur, qui semper alacri animo veniebat ad gratissimum eiusmodi ministerium. Haec eadem propinquitas , parum ab suit, quin ruinosam eius valetudinem omnino prosterneret: cum enim , olei

vitio, flamma lampadis ante aram Nummis facile extingueretur; Ioannes perquamanxia solicitudine , bis, terve, singulis noctibus e lecto desiliebat, ut illam refoveret, atque excitaret. Quam sane vigilantiam occuluissent penitus noctis tenebrae , nisi in morbum cum incidisset, rem aperiendam existimaret: nimirum religione ductus, ne, si obstinaret ad silentium, extinctus Numinis Eucharistici lychnus quotidie mane inveniretur. Tertio ad annum probatus, atque iis dotibus florere visus, quae maxime so-rent utiles ad Societatis ministeria, si prospera illucescerent aliquando tempora ; in aliam ia-hetur ejusdem urbis domum immigrare . Sed iam lentae febris repetitis corripiebatur assultibus, paulatim destituebatur viribus, atque omnino

t*bescere videbatur: proinde post paucos menses ad valetudinarium moriturus extrahitur'. Domus erat haec Utrerae Moderatoris imperio Conducta, quae Mexicanis exulibus infirmitatis tempore in refugium pateret. Ibi ergo cum

diuturnis mensium quinque doloribus, inedia,

289쪽

pervigiliis, servidissimisque Divini amoris exedicitationibus , aeternitati se comparasset ; intaminatam efflavit animam: cuius eventus adiuncta plura referemus, postquam gustandum dederimus compendium ipsius virtutum, quibus implevit sanctissimae, ac mirabilis vitae dies, quanquam numero paucos, magni tamen pomoeris ad plenam, immo redundantem gloriae

mensuram .

Animi demissio , superimpositae Christianarum virtutum fabricae solidum fundamentum, in omnibus eius operibus, in gestu, in verbis, in vultu , mirifice resplendebat. Ingenitus I

anni erat a natura suimet contemptus; nec a te, aut studio unquam opus habuit, ut Se, suaque , quoties daretur occasio , libenter despiceret : quasi nihil habuisset laude dignum; sive ab ipsius naturae dotibus, quales erant ingenium , comitas, iudicii maturitas; sive ab honesta, et civili educatione, qua functus erat ab ontimis Parentibus; sive etiam ab aliis donis, quibus abunde suerat ah supremo munerum laris xit ore cumulatus. Atque eo quidem devenerat ejusmodi sui contemptus, ut magnae vir auctoritatis , cui Ioannes aperiebat animi sui arcana, necessarium crediderit ipsi persuadere, non vuL

paribus dotibus insignitum se ser ne videliςet opinio illa, quam perperam de se conceperat, in perniciosam abiectionem desineret; noxiaque subinde negligentia, dona sibi commissa non excoleret. Hinc illa mirabilis propensio ad vialiora quaeque munera sibi adiudicanda: hine

290쪽

pariter, quod hilari semper animo tum aegrotis, tum etiam bene valentibus inserviebat; utique vires charitate suppeditante : nam vires corporis ut ab adversa valetudine, sic etiam ab inedia voluntaria extenuatae , vel sibimet inserinviendo vix sussicerent. Huius itidem altissimae virtutis fructus erat tetra illa cogitatio, qua murum in modum excruciatus, in haec verba semel, et iterum prorupit: Equidem , si Deus aliquando

Sociss exules ad excolendam suam vineam reυ caret , nec verbo Divino annuntiando , nec mini sterio confessionum idoneum me futurum existimθ. Profecto sua ille sententia nec morum scie

tiam, nec fere grammaticae rudimenta satis didicerat. In cubiculo cum contubernalibus, in triclinio , in sacello, ubi libet tandem plures congregari opus eSSet, non modo postremo contentus erat loco ; verum et hunc praeoccupare satagebat. Id vero, quantum industria poterat; longe nimium ab affectata quadam demissione, quae solet sibi honores viis Obliquis aucupari. Verbum , quod suam laudem redoleret, nunquam uditum est in ore Rotericii; qui ut erat caute solers in 'suis dotibus altissimo silentio tegendis, ita facilis admodum in alieno merito extollendo. Et quidem ut laude dignum in alio quid viderat, continuo ad amicos qnantamvis intempestiva videretur interdum narratio) rem nuntiare festinabat, innocentis pueri sinceritate, qui rei, quam laudat, desiderium ingenue aperit; nullo tamen malesanae invidiae livore maculatur. Paucis ante postremam aegritudinem