D. Io. Georgii Rosenmülleri Scholia in Novum Testamentum. Tomus 1. 5. .. Tomus 3. continens Acta Apostolorum et Epistolam Pauli ad Romanos post auctoris obitum curavit et praefatus est d. Ern. Frid. Car. Rosenmullerus, litterar. oo. in univers. Lips.

101쪽

SCHOLIA

Ioannes, quis fuerit, incertum est Light Dotus in

Hor. Hebrr. et Talmudd. opinatur esse Iochananen Zaccai filium, e stirpe sacerdotali oriundum, summae auctoritatis tuno temporis hominem. Aλεεανδρος) Alexandrum L imachum, Fratrem Philonis Iudaei, . cuius

filius Alexander Tiberius duxit Berenicen, Agrippae maioris filiam Ioseph. Ant. XlX, 5, 1 G intelligit man-geae in praefatione Philoni suo praeposita. Memorathos Lucas ad monendos Iectores, quos adverSctrios, potentissimos nempe, habuerint Apostoli. γένουο ἀρχιερατικου Nuinoelius intelligit Synedria assessores, Hannano et Caiphae cognatione propinqua iunctos. minrichsius e gens, ex qua oriundi ad summum sacerdotium Adspirare poterant. Ita ferme apud Romanos di. oebatuh: Diri conSulares. r. Καὶ στησαντες - τουτο υμεχ0 Et postquam eos in medio stare i. e. coram iudicio comparere iusSerant, quaeSiuerunt: Quo iure aut cuius iussu fecistis Dos illud' ut nempe auderetis in templo docere. 'Κν ποια δυναμει; quo iure ' Non videtur quoad sensum differre ab eo quod sequitur: ἡ ἐν ποίω ονομα- σι J Quo iubente, qua auctoritate P Non enim licitum erat publice docere inscio Synedrio. Neque tamen rejicienda est riuinoelii aliorumque interpretatio, qui quaestionem illam ad sanationem aegroti reserunt, coli. Us. 9, ut sensus sit: quanam υi num naturali an magica et cuiusnam auxilio fretiy ut lil, 6. XVI, 18.

Io. X, 25. cou. Act. III, 16. ἐπὶ τy πωτει σου ονοματος αυτοῖ), nam pro hac formula Vs. 9. legitur ἐν τίνι, per quem; Vs. 10. ἐν τουτω. per hunc. Usi autem sunt Synedri, inquit Nuinoelius, is sermula: cuiuS NO-

102쪽

mine fretiy quoniam exorcistae Judaeorum illis temporibus daemonia eiiciebant, et morbos graviores sanabant, ita, ut praeter medicamenta, etiam varii generis formulas et incantationes adhiberent, atque nuncuparent nomen Salomonis, aut Abrahami, Isaaci et i .cobi, aut

Dei. Vid. Iosephi Ant. Vill, 2, 5. Origenes Lib. IV,

Irenaeus adv. haer. ll, 6, 2. '8. Γλησθεα πιευματορ ἁγίου θ Diviniore pro re christiana quidlibet audendi enthusiasmo Curreptus, fiduciaque et παέντια plenus, coli. Us. 13. nti illi A, 19. Luc. XII, 11. 12. . ' γ. 9. Ei νιύς σημερον οἰνακρινόμεθα ) Quandoquidem hodise in nos inquiritur; si interrogamur. Habet enim αυακρM εσθαι significationem interrogandi et inquirendi, quum alibi apud auctores graecos, tum apud Platonem Liti l . de legibus. ubi ςρχεσθαι ait: in iudicio, rον γεραίtατον ἀνακρίνεσθαι, ordiri maximum natu inquisitionem, quaa thidem ἀνακρι-ο dicitur. ἐεὶ εὐεργετία ἀνθρα 'ου ασθενουο) Pro εἰή aνθραπον ἀσθενῆ. Est enim Genitivus obiecti, non subiecti. Sio apud Philonem: επ' ε υ εργε σIs του γΔους iuων, iaci b Πσ- fuciendiam nostro generi. Miratur Petrus, ob beneficia homines in carceres trahi, quum id ob malefacta tantum soleat ac debeat. Uerum, inquit, si de hac re quaestio est, parata nobis est responsio Us. 10. . DrAι ρίτος σέσωστα I Psr quem hic sanatu4 eSt. σωζεσθαι saepius dicuntur qui a morbo liberantur, in vita

10. Γνωστον - Scitote υοs omnes et unisergus populus Israeliticus, per Iesum diaetare- Tomus III. T

103쪽

SCHOLIA

num, quem UOg in crucem egistis, et quem Deus ex mortuis excitaυit, per hunc, inquam, huic homini Dhletudinem esse restitutam. Ex ultimis huius comm. verbis patet, hominem sanatum simul in Synedrium ductum esse. Ceterum haec Petri verba erant ut libera, ita plena gravitatis. Quid enim hoc erat aliud, quam summum senatum arguere summi parricidii P Παρεστηκεν, adεtat erectus, ut infra v. 1q.

11. Ουτος ἐστιν Vid. not. ad Matth. XXI, 42. Addo Echermanni observationes ad Ps, CXVIII, 22. in Symb. th. Vol. I. sesc. 1 Ip.f95. et faso. g. P. 131. cui assentitur Elchhornius in Alig. Bibl. Vol. III, p. 70.

Ουτος, nempe Iesus coli. Vs. 10. Haud raro Pron. demonstr. ad nomen remotius reserendum est. Vid. IVNneri Gramm, 17.

in alio nemine gita est 5alus; a nullo alio est emspectanda salus. Sio Iosephus Ant. L. Ill, c. 1. Μosen pro sublevanda Israelitarum commentos et aquae penuria Deo ita supplicantem sistit: ἐν αυ res γαρ εἶναι ην σωτηρίαν αυτου--ουκ ἐν αλλω, in illo enim Deoa sitam esse Salutem eius populi et non in alio. Quaenam vero ea est σωτηρει, quam Petrus hic praedicat PQuae sequuntur Ostendunt non tantum de aegrotis compore, eorumque sanatione sermonem esse. Significat potius η αὐτηρία, quamVis sediecto articulo, indeterminate, quamlibet Salutem, quamlibet ex malis vel expertis vel formidatis liberationem adeoque etiam liberationem a poenis Peccretorum, et sBIutem aeternam. Idquati. I. probabile sit magis ex eo, quod morbi semper

104쪽

IN ACTA APOSTOLORUΜ. CAP. IV.

pro peccatorum poenis habiti sint. Sensus Igitur verborum Petri est: christus unicus est εospitator hominum; ab illo solo ut auctora hominibus obtingit liberatio ab omnibus Ditae praesentis calamitatibus; eatenus Saltim, ut mala physica et externa a vera Chriεtianis non amplius conεideranda sint ut poena peccatorum, i. e. ut indicia iras diυinae; inprimis vero Iin solo Iesu εita eli Salus a Mimarum. ονο αα Persona, ut supra I, 16. III, 16. 'Υrro τον ουρανον Eorum, qui in terris conspecti sunt; non patriarchae non Prophetae, non sacerdotis, non regis. Michaelis vertit: DurcIi keinen andern ist die Gesuri ach unggeschehen, unci es ist auch hein anderer Nama un-

gesund werclen hann. 'H σωτηρία igitur ex elua sententia hio est sanatio, et σωθῆναι significat sanitatem recuperare. Sic haec verba explicanda esse putat pro-teeen, quiae Vs. r. non fuerit quaestio, per quem homines salutem aeternam consequantur, sed potius, per quem claudus sanitatem recuperaverit 7 ' Verum ut taceamus, gravi duritie hano interpretationem laborare praesertim in Pronom. ad hanc Daestionem Petrus iam responderat Us. 9. 10. Addit Vs. 11. 12. eundem Iesum cuius vi et auctoritate fiant miracula, esse verum Messiam, per quem solum homines possint consequi veram salutem, felicitatem perennem. Alii utrumque Apostolum complecti opinantur; sio minrichsiuSr Asi- quidem, inquit, occasio huius sententiae proserendae erat aegroti ganatio: qua arrepta ad altiora ducit, et de sublimiore quoque illa σωτερία a Iesu exspectanda admonet, unde et definitius loquitur addito articulo i σω-

105쪽

SCHOLIA

Haec autem explicandi ratio, ut recte monuit RaDius fa Nuinoelio Iaud cautis interpretibus non facile placere poterit, quum nulla urgeat necessitas ut in verbis σωτηρία et σισθῆναι quaeramus emphasin. 'Ενανθρωποις Positum est Pro τοῖς ἀνδρwroις.

tiam, ConStantiam καταλαβομενοι Scientes. Verbum habet significationem comprehensionis, ut Imrodotus ait se executurum narrando ea, quae alii ου κατελαβονre, i. e. omiserunt Quia autem, quae comprehensa tenemus, certa habemus, transfertur verbum ad cognitionem et scientiam, et ea quae sunt comperta et

explorata. αγράμματοI εἰσι GV ἰδιωται J Homines imperiti Iitterarum et rerum, i. e. indocti et privati atque plebeii. 'Aγραμματος, qui γραμματα, litteras non didicit; indoctus. In ore Iudaeorum αγράμ. est, qui

non habet doctam et subtilem literarum sacrarum cognitionem, easque interpretandi peritiam; qui in scholis Η binorum non institutus est. Est autem ἰδιωτ ο in mentione magistratuum, privatus; in mentione artificiorum studiorumque, imperitυε: in mentione dignitatis et praestantiae, humilis et inhonorastis. Indocti et plebeii homines, si Bd iudicum subsellia protrahantur, sunt plerumque timidi, nullius animi atque consilii, ac sae-Pe paene exanimati . Miratur igitur Synedrium mentis constantiam, siduciam atque dicendi vim, qua Iegati divini caussam suam defendunt; mox t3men ἐπg- γινωσκον, Iesu B8seclas eos suisse, qui eadem illa πας- ρησία Iocutus erat et similia beneficia aegrotis Praestiterat. ἔσαν, fuerant, Impers pro Plusquampers

106쪽

IN ACTA APOSTOLORUΜ. CAP. IV. 101

14. 'οὐδὲν εἶχον ἀντειπεῖν δ Πihil poterant re-εyondere. Neo reselIere poterant quod factum erat; nec probare volebant. 15. Συνέβαλον προς ἀυι λουοὶ Consultarunt inter Sese, Contulerunt sententias; subaudiri enim potest βουλας, aut βουλευαατα aut γνωαην. Sio Plutarchus in conυ1υio et . 1aDient. Itaque censeo debepeoos denuo de reipublicae popularis forma, γνωαην

τινα συμβαλέσθαι, in commune Consultare.

16. Τί ποιησομεν τοῖς ανΘρ. τουτ.; Quomodo hos homi es tractabimus P num eos puniemus, an dimittemus P Οτι μὲν - αρνησασθαι Etenim perapicuum per eos Patratum cst miraculum, quost manifestius est Hierosolymitania, quam ut POSSimuS negare. Γνωστον h. I. est certum, omnia Deri signa habens,

indubitatum. φανερον, manifestum, quod aliis in

notuit.

1et. 'Aλλ' - λαον Attamen ne hoc latius disulgetur. Διανέμειν Proprie est diatri buere inter plures, hinc diuulgare. Cod. Laud. et versio Syra Posterior in mBrg. addunt: τα ρ ματα ταυτα. Interpp. alii subaudiunt: λογος, φηui, δι θακη, ne ulceris instar plurium animos quasi depascat, coli. Tim. II, 17., alii: το 1μειον, ne fama eventi Iatius dissipetur. Priorem senatentiam praesero; nam Us. 18. Apostolis interdicitur, ne omnino amplius de Iesu verba faciant coram populo. Aπειλν απείλησωμεθα αυτοὶ minis interpositis, prohibeamus, absterreamus, eos. Loquutio est He

braeis familiaris cLuo. XXII, 15. infra V, 28. XXIlI,

107쪽

SCHOLIA

14. , usitata vero etiam Graecis et Romanis. ἐπὶ raoνοματι τουτω Mentione nominis istius. Ne quid verborum postea facientes meminissent nominis istius, veI personae, scit. Christi, ita videlicet, ut eum eiusque doctrinam populo commendarent. 19. Κι δικαιον ἐστιν) Uos statuite iudicio vestro, an iustum sit coram Deo, vos potius audiri, quam Deum ipsum P Provocant Apostoli simpliciter ad uaturaliter omnibus insitam cognitionem. ἐνώπιον τά Θ., i. q. παρα-Θεω, Deo iudise, M. Ου δυναusθα - λαλεῖν INon potiumus non elo. non fas est, vetat illud spirans in nobis nosque stimulans πνεῖαα. Verba: quae Nidimust et audiDimuS, non tantum ad reditum Christi in vitam, sed etiam ad reliqua omnia, quae Apostoli per triennium

Iesum facere atque docere viderant et audiverant, Te ferenda sunt. Non possumus, inquiunt, tacere ea, quae nobis sunt certissima ex usu triennii ,. quod nos cum Iesu peregimus. Cf. 1. lo. I, 1. 21. Δια τον λαον connecte cum ἀπέλυ ναν αυτους. Μetus orientis tumultus in populo gaepe coercuit Synedrii potestatem. Τ Ο π α' o, quasi vernacule dicas; das yme. Lubenter synedri Apostolos castigassent, neque tamen sciebant, quomodo sic Possent in eos animadvertere, ut populus non tumultuBretur.

ῖ2. 'Ετων - ώσεως) Quum aio natus esset, et tot annis ostentasset mendicus suum malum, nemo calumniari poterat, vitium fuisse simulatum. 3Dissiliaco by Corale

108쪽

IN ACTA APOSTOLORUM. CAP. IV. 103

23. Ηλθαν προς τους mους Venerunt ad Euoε, in coetum videlicet ceterorum Apostolorum, Hiorumque, qui societati christianae adscripti erant. 24. Δέσποτα, συ o Θεοο Est locutio hellenistica, per συ interpositum significans Vocativum. Sensus est: o tu Domine, opifex coeli, terrae et marist, et omnium squae in iis. Universum hoc apud Hebraeos modo trihus nominibus, ut hic, modo duobus, ut coeli et terra, exprimitur. Ceterum recte observarunt InterpP., non omnes simul hanc praecationem elata voce pronuntiasse. Qui enim fieri potuisset, ut omnium cogitationes ita consentirent, ut non modo idem, sed iisdem plane

verbis omnes peterent. Sed sensus est: omnes ad Precandum se componebant, unus autem Apostolorum aIta voce Precationem sequentem pronunciabat.

25. 'O 'δια - εμων) Παιδος σου, Semi, CultOris tui ινα τI ἐφρυαῖαν ἔθνη) Locus laudatus desumtus est e Ρη. II, 1. 2. atque e versione LXX. expressus. Verbum φρυασσειν proprie adhibetur de equis, qui collo altius sublato hinniunt, fremunt et ferociunt: Si vero ad homines transfertur, optime vertas: ferocire. Notat enim 1 instatum e44e, et altos aibi spiritus sumere. 23 ob animi fastum, Derbis Delfactis insolenter agere. Philo de charitate hominem superbum ita describit: Incedit in aummis p dum digitiS, Mέ του αυχένα μετέωρον ἐθαίρει φρυαττομενος, et corυicem in equi morem erigens ferocit. In Psalmo extat Verbum tam , quod Arabibus denotat:

tremuit fragore concuMum coelum, tum usurpatur Diuiti eo by Cooste

109쪽

de barritu cameli υehementiore, strepituque ac fremitu maris .Hinc apud Hebraeos translatum ad strepitum tumultuantis multitudinis, quae murmura miscet, et in dira ac minantia verba erumpit, atque in aliorum

copita irruit κω λαροὶ ἐμελέτησαν κενα; et natio NES meditantur innnia' capiunt inania rebellionis consi liap Aliis verbis repetitur, quod in priori membro dictum erat. Verba hebr. sonant: sei id tumultuantiaririSano cum Streyitu gentes' et nationea aeεtuant

inania' Ergo sensus huius versiculi est: Quare nationes rebellant adversus Deum P In quo sit haec rebellio, mox dicitur. 26. Παρωτησαν - Xyurris αυrρύ) Cori5istiane consurgunt rectes terrae, et principes in foedera cociaris, adDersus Dominum flehovom et Messiam

eiuS, i. e. odversus regem ab eo constitutum. LIαορ. στησαν, se. deliberandi caussa. Hebr. Cum

scat, ponitur etiam in malam partem de iis, qui ' ον. pugnant otios, qui coeunt, coniurant, atque adeo consilia adυergus aliorum Salutem capiunt. Rebellare igitur populi eorumque reges dicuntur, quod rejicerent regem ad Deo ipso constitutum. Iam vero de quonam rege in isto Ps. agatur dissentiunt Interpp. E. F. C. Rosenmialterus in Scholl. ad Ps II. Eorum sententias examinavit atque resutavit . qui aut de Davide, aut de Salomone, aut de alio quopiam sermonem

esse crederent. Ipse autem tutissimum esse ostendit, vetustiorum Hebraeorum sententiam sequi, canere Psalmum magnum illum regem, un, Unctum κατDiuiti eo by Cooste

110쪽

ἐξοχην dictum. Tam magna enim et praeclara sunt quae de rege, de quo vates loquitur, praedicantur, ut in nullum regem cadant, nisi in eum, quem Hebraei

sperabant futuro aliquo tempore rem ipsorum multo ampliorem et sugustiorem, quam unquam antea fuisset, restauraturum, orbisque terrarum populos una cum suis

regibus, sub Potestatem suam redacturum. Illorum igitur vanos conatus, tanti regis a Iova ipso constituti et adiuti, imperio sese subtrahendi, iugumque ipsis impbsitum ex .cutiendi, sorma dramatica vates describit CL das alte undiaeve Morgent. Ρ IV. p. 783. . Ceterum Messiam hoc Pscani persuasum erat ei, qui nostro loco precatus est, ne non Paulo, Act. Xlli, II., et ei, qui Epist. ad Hebr. I, 5. scripsit: sed accomodarunt carmen illi, quem verum Messiam praedicarunt. c Nisi ipsis etiam Apostolis persuasum fuerit, esse in iis librorum sacrorum locis, qui tunc temporis ad Messiam referebantur, IesuNaZaretani personam adumbratam; quae res nondum / satis est explicata. Cf. tamen quae scripsit U. D. quidam in literis ad Eiclihornium datis, insertis der Alig. Bibl., Vol 'fi, Partic. I. p. 420 8qq. Ipsum tamen Iesum Salvatorem, vatis menti, dum carmen hocce comis poneret, obversatum suisse, nemo credat, qui, nulla praeconcepta opinio ae occupatus, secum reputet, quae

Us. 9. de crudeli, quod in populos devictos rex ille exerciturus sit, imperio, Ieguntur. 27. 'Κπ' αληθείας) Q. d. et quam vere haec dicta suntlNam vere c6nsurgunt contra Μessiam. Addunt