D. Io. Georgii Rosenmülleri Scholia in Novum Testamentum. Tomus 1. 5. .. Tomus 3. continens Acta Apostolorum et Epistolam Pauli ad Romanos post auctoris obitum curavit et praefatus est d. Ern. Frid. Car. Rosenmullerus, litterar. oo. in univers. Lips.

131쪽

SCHOLIA

dam poenitentiam Israeli et remissionem peccatorum. N δεφια σου θεού est potentia et maiestas Dei. τν δεφια autem h. I non est i q. προe τὴν θεείαν Deus eum ad dextram suam exaltavit); sed potentia gua; vid. noti ad Il, II. 'Αρχητο e, dux, hino Dominus, imperans. Est autem ἀρχηγοο i. q. κυριος, vid. not. ad II, 56. et

est pro εἰς το εἶνm ἀρχ, κ σωτ. Darct emendationem, i. g. viam emendationis monstrare. Cf. III, 26. Dum Israelitae agnoscunt, Iesum esse Dominum, abstrahuntur a sceleribus et coatemtu Μessiae. Sensus: Monstravit Deus, Iesum c quem evexit in coelum, ut sit Dominus ecclesiae, qui salutem largiretur vere Me stam divinitus missum fuisse. Opportunitatem ergo magnumque incitamentum nacta erat gens resipiscendi, eaque, quae ingrate in eum egerat, compensandi transeundo ad ejus castra, sub qua conditione anteacta peccata remissum iri profitetur Apostolus. Vid. not. ad III, 19. sqq. 32. Καὶ ἐμεῖο - πειθαρχουσιν αυτροῦ Nos autem sumus harum rerum teεtes, et Spiritus S., quem dedit Deus omnibus. Obedientibus εibi. Tα ρηματα ταυτα, reser ad res illas in facto positas, quarum testea erant, veluti Iesum resurrexisse ex mortuis, et ad do trinas, quas Proponebant, v. 31. Nam ρχνάατα, sunt res gestae, et doctrinae. Nos, Petrus inquit, sumus testes, γω το πνευμα το gγ.ον. Id, quomodo sit intelligendum, apparet ex Io. XV, 26. 27. , ubi vid. not. nOStra. Tola πειθαρχου ν αυτω, i. e. nobis Apo

stolis.

132쪽

IN ACTA APOSTOLORUM. CAP. U. Laet

1. Chr. I. , tum dentibus fendere, veluti si quis se

ram trahit. Pass. διαπρίεσθαι metaph. significat dias cari corde, i. e. Vehementer pungi, ira corripi. Infra VII, 54. plene scribitur: διεπρίοντο ταχ καρδίαις αυτων Vernacule dicere posses: Sie halteri Dor Zorn zerberaten mogen. ἐβουλευοντο Non: deliberarunt de iis occidendis, sed: eorum supplicium vere decreverunt

colla Io. XII, 10. , vel etiam: Noluerunt, i. e. jam in eo erant εie waren im Begri f), ut furore correpti talem impetum in Apostolos facerent, quali Stephanus occisus est, VII, 57. sqq. 34. Non eodem furore correpti erant, qui ex Pharisaeorum secta Synedrio assidebant. Cf. ad IV, 2. Γαμαλ ἡjλ J Dubitatur quis suerit hic Gamaliel P Ρlures enim hujus nominis fuerunt. Plurimi tamen Inte P. intelligunt R. Gamalielem, filium Simeonis, nepotem Hillelis, Pauli magistrum, XXII, 3. - Νομοδιδάσκαλος,

legis interpres, fere i. q. γραμματευς. σκέλευσεν ποιῆσαι) μεεit ApostoIOs foras duci. εξαν ποιειν denotat abducere, ut εεω ποιεἰν ἐαυrον abire, Secedere; sic apud losephum Ant. X, 6. 2. οἰῶ γεμονες - κελευουσιν 'αυτον τε κώ τον γραμματέα Βαρουχον ἐκποδων ἐαυτους ποιῆσαι - e medio Secedere. Contra accedere exprimitur apud Philon. lib. quod Deus s. imm. p. 516. C. εγγιστα τα Θεε ἐαυτον ποιεῖν. Nec Latini ab hoo Io- quendi more abhorrent. Terentius Huc te fac, i. e. accede, exponente Donato. Apuleius: Intra limen se

facit. 55. Προσέχετa - πρασσειν) Bene perpendite, quid cum hominibus istis Delitis facere. Propria r Cavete vobis in his hominibus, in caussa horum hominum.

133쪽

SCHOLIA

56. Πρὸ τουτων τῶν ραερῶν Non ita pridem. opponitur infra XV, 7. - αρχαίων ἐμερῶν. -) Ut et paullo post Q Ιουδαο et UlI, 18. Q/μη βααλευοετερο , in quibus locis ἀναςῆν, significat exoriri, σxistere, ut apud Hebraeos ram Θευ O Quum ille Thou

das, de quo Iosephus Ant. XX, 5. 1. exponit; quatuo decim vel quindecim annis Post hanc Gamalielis oratio. nem turbas in Iudaea excitaverit, ob quas Cuspio Fado, Procuratori, iustas poenas dedit; facile intelligitur, nota potoisse hic Gamalielem ad istum homuncionem respicere. Duo igitur Theudae fuisse videntur, unus, Iosepho commemoratus, recentior; Blter, cuius Gamaliel mentionem Loit, antiquior. Quum frequens esset nomen Theudas apud Hebraeos, non est mirum, diversis temporibus duos extitisse lactiosos homines eiusdem nominis. Hunc Theudam, quo Gamaliel utitur, simila vero est vixisse circa tempora nati Christi, ultimosque adeo Herodis Μ. annos, ut notat Casa onus Exercitate. Anti-Baron. II. n. 57. Silentio autem Iosephus hujus Theudae seditionem praeteriit, sicut et alia enarrare

omisit, quorum tamen 'veritas neutiquam in dubium v cari potest. Beza vero, quocum consentit Nuinoesius,

hanc historiam resert ad ea tempora, quibus Iudaeam scribit Ioseph. Ant. XVI l, 24. innumevi, seditionibus fuisse exagitatam. Quae incidunt in id tempus, quo post Herodis Μ. mortem, veluti interregnum in Iudaea fuit, Archelao Romam profecto, ut ex patris testamento regnum impetraret, quo tempore Iesus in Aegypto exulabat. Alii vel Iosephum vel Lucam erroris postulant,

aut ratione aetatis, quam Theudae assignant, aut nominis. Plura de hac re attulit riuinoelius ad h. l. λέγων εἴνα τινα ἐαυτὸν Sct erae aliquem, i. e. se esse homi-

134쪽

IN ACTA APOSTOLORUM. CAP. V. 129

nem haud mediocrem, eximium, magna viriu te aut dignitate Praestantem. τις ponitur pro μέγα:. Similiter Plutarchus φορht. lacon. coniungit inter 8e, ὁρκρυντας ναί τινας Ῥου μεγαλοφρονουντας, ciliquid ae erae Putantes atque superbientes. Ignur hic Theudas multum iactabat de se, quidp expressis verbis non dicitur. Seditiosus contra imperium Romanum suisse videtur. Idonea ratione destituta est eorum sententia, qui iam

ante Christi mortem de Pseudo- Messia cogitant. Pro προσεκολλ. Θ , odiuristus est, in aliis Codd. legitur προσεκλίθη squam lectionem genuinam iudicant Gries-bachius, Iinappius, Scholiuι , in aliis προσεκληθ' , adυocatus est, quae lectio Nuinoelio praeserenda videtur. διελυθησαν b dispersi ac dissoluti sunt, Ductore e medio sublato. Quasi dieat Gamaliel: Theudas et

Iudas armis . Romanorum perierunt, etiam vobis de eorum nece non deliberantibus, neo eam decernentibus.

ἐγένοντο εἰς Ουὀὲν Opposita est haec phrasis illi λέγειν

εἶναί τnα ἐαυτον, et Significat, si de hominibus usu patur, peraumdari, dignitate et honore, aut opibus exutum in miserum redigi statum. Plutarchus de sera Num. Uind. Cleonaei, quibus eadem medela non obtigit, εἰς το μηZἐν ηκουσι, pe3Sum eunt.

λανίτηρ ριν,ἐρ, ἐκ πόλεως ονομα Γαμαλα: Iudas Gau Ianites, ortus ex oppido GamaIa. Quae urbs in Gallaea sita erat. Sed idem Iosephus hunc ipsum Iudam non uno loco Γαλιλαῖον appellat, e. g. Ant. XVill, 1. 6. XX, 5, 2. et de B. I. II, 9. 1. Non igitur dubium est, quin Iudas hio duplex habuerit eognomen, ab urbe Tomus III. - s

135쪽

natali alterum, a Ioco educationis aut habitationis alterum, quemadmodum ii Ie Apollonius, Argonauticon Seriptor, qui patria Ae yptius erat; a loco habitationis Ithoclitis dicitur. ἐν ταῖς ξιώραις τῆς απογραφῆςJ IJono descriptionem sicultatum in populo Iudaico de illa aecipiendam esse, quae Archelao Viennam relegato, illiusque ditione in provinciae Romanae formam redacta, a Quirinio peracta suerit, gravissima nos Iosephi auctoritas docet, Ant. XVII l, 1, 1. ubi diserta mentio iniucitur huius Iudae, concitatoris turbarum et rebellionis ob censum a Quirinio agendum. Nam Sadduco, Pharisaeo 'sibi adiuncto, Populum ad desectionem concitabat, dicens censum illum nillil minus secum afferre, quam manifestam gervitutem. Itaque totam gentem ad Iibertatem vindicandam cohortabatur. Non ivitur confundi debet descriptio h. l. commemorata, cum descriptione capitum, de qua Luc. II, 1. sermo est, quam Augustus regnanto Herode Μ. iusserat. 'Aπέστησε - Ο πί-σω αυτου , multos homines in suas partes traduxit. Αποστῆνα h. l. est ad defectionem impellere, Sectatores Sibi conciliare. 58. 'Aetros rηνε θ Absistito, quasi dicat, manus ob istis ahstinete, nolite eos laedere. εχσα ε αυτρυς θ scit.

Nam Si eorum coeptum est humaniam. disSOIDetur; si consilium et coeptum eorum humana fraude est proingenitum, machinatio humana est. sua ipsius imbecillitate corruet. βουλή et ἔργου de omnibus institutis ρccipiendum, quae produxerat novus in civitate christiana

rerum ordo.

136쪽

IN ACTA APOSTOLORUM. CAP. V. 131

nt ii, qui cum Deo bellum gerant. μηποτε saepius ita ponitur, ut subaudiendum sit ορατε, βλέπετε, φυλαττετε, ἐαυτοις , id quod docent loci plures, in quibus haec verba addita leguntur, Hebr. III, 1ss. Luc. XX l, Iq. . Videtur Gamaliel, dum haec pronunciaret, dubius haesisse, quid de Apostolis sit statuendum, quos non solum noverat singulari modo ex carcere liberatos, sed quos etiam summa onimi fiducia de Christi doctrina perorantes audiverat Totam igitur rem providentiae divinae permittendam esse putavit. ἐπεωθησαν ὀε αυτω Nempe ne Apostolos occiderent, non autem, ut intactos dimitterent, quod tamen aequum fuerat, et congruens iis, quae dixerat Gamaliel. 41. Xαίροντεe Memores praecepti Domini Matth. V, 11. 12. Luc. VI, 22. 23. Magna virtus, ipsam conintumeliam honori ducere ob causam honam. Pron. α του , quod plures Codd. omittunt, alii autem pro eo

nomen ipsum substituunt, recentiores Edilt. ex ordine eliciendum esse censuerunt, ut ἰνερ του ὀνομακτος, sero , hoc nomine nempe Iesu, notet eiuS cauσα, et orticulus δεικrneri positus sit. καθηgιωθησαν αrιμασθῆναι)Elegans oxymoron, quum duae sententiae iunctae sint, quae sibi repugnare videantur. , 42.' Πῖσαν τε ημεραν i. e. κατα πασαν ἡμεραν. Nullo die intermittebant doctrinam et praeconium Evangelii iesu Christi publice in templo, et privatim intra

137쪽

cente disc*ulorum numero, exorta est querela Bel Ieriistarum adυersus Christianos ex Hebraeis. ἐν τροημ. τριυ r. nota est sermula narrationem ordiendi. γογγυσμοο, tacita indignatio, sensim tamen in querelas erum

pens. 'Κβραῖοι h. l. vocantur ii, qui ex Iudaeis Christi doctrinam amplexi erant, ut τἀ ἔθνη Rom. ΣΙ, 13.) christiani antea gentiles. Retinebantur enim in primordiis Christianismi eadem nomina, quae apud Iudaeos recepta fuerant. φιαθηταὶ sunt Omnes ii, qui postea nominati sunt Christiani. 'Ελληνιστα ia verbo ἐλληνίζειν, graecissare, graeca studia, graecos mores sequi, Graecien .ses sunt, qui religione quidem Iudaei, sed inter Grae- eos educati, et linguae et dogmatum pesitiam erant consecuti, ut patet ex Iocis a Wetstenio allatis. Iudaei sic distinguebantur: Iudaei Palaestinenses, qui hio Hebraei vocantur . et διασπορα 'Ελληνων, .qui hio Heu leniatae sive Graecienses. Syrus 'Ελληνι αο intemPretatur Iudaeos, qui noυerant Graecia; Chrysostomus, Oecumonius et Theophylactus τους 'Ελληνιστὶ φθεγγομενους. Iam vero inter Iudaeos in Palaestina viventes, et Hellenistas, Iudaeos extra Palaestinam vivenistes, magnum fuit odium, tum propter diversitatem sermonis, quoniam hi lingua graeca, non sancta cut illi opinati sunt) utebantur, et versionem illam Alexandri. nam adeo in Synagogis suis praelegebant, tum etiam, quia extra sanctam terram, inter paganos homines, ergo inter impuros vivebant, et quodammodo Graecorum mores imitabantur. His igitur de causis Iudaei in Palaestina viventes meliores se putabant Helleniatis, qui

138쪽

IN ACTA APOSTOLORUM. CAΡ. UI 133

non adeo tenaciter legis Mosaicae institutioni inhaerere videbantur. Hino multae inter Iudaeos PaIaestinenses et Hellenistas, etiam Christianos factos dissensiones. Salmasitia in libro de lingua Hellenistica aliisquo libris, non nativitate Iudaeos, sed proselytos graecos, et ad christianam Teligionem conversos intelligendos esse putavit. Quam sententiam alii quoque Interpp. probarunt; sed sine ulla necessitate. Multos Hellenistas additos fuisse coetui Christianorum, intelligimus ex Act. II, s. sqq. Ferri tamen potest 'eorum sententia, qui utrumque complectentes per τοῖα 'Ελληνιστας et Iudaeos et Prose toS extra Palaestinam natos intelligunt, coli. Vs 5. o τι παρεθεωρουντο ἐν τῆ οιακονια καθημερινῆαἰ χηραι αυτρυν Quod in distributione quotidianarreum nec Sariarum negligentius haberetur ratio Miduarum suarum. Nam διακονία b. I. nihil aliud est, quam Cura eleemosynarum Pecuniarumque ex aerario publico erogandarum, qua notione saepe haec vox iri epistolis Pauli. παραθεωρεῖν denotat negligere, Syernere. rationem alicuius non hahere. Minoelius. Moahemium I. I. ad O. V, 6., P. 139. et 118. sequutus, arbitratur, iam tum fuisse certos homines constitutos, qui pauperum curam gererent, sed eos omnes

suisse Hebraeos; iam vero electos, et illis additos suisso septem viros ex Hellenistis. Sed ex iis, quas statim narrantur, colligi potius debet, diaconorum institutum plane novum fuisse. Quodsi autem qui hao vico eligebantur, tantum iis, qui iam antea illo munero sungebantur, addendi fuerint; id clarioribus verbis annotare Lucas vix omisisseti CL not. ad Vs. 5.2. Το πλῆθοe των μαθητῶνJ multitudo discipulo.

rum , eoetus, concio eorum, qui Ecclesiae Hieros. ad

139쪽

seripti erant. Sine ulla idonea causa cΜoahemius I. I. P. 119.), consentientu, NMinoelio, coniecit, in septem familias distributos suisse Christianos Hieros. , quibus totidem fuerint conventuum sacrorum loci, hino etiam septem electos esse diaconos, ut singulis familiis

unus praeponeretur. Sed. Seselem spud Iudaeos solennis erat numerus, unde in causa exquirenda, cur seriem sind electi, non ulterius argutandum est. οὐκ ἀρεστον ἐσrιν NON COn Uenit, non decet, non est probandum. καταλεψαντας Minus curantes, quam fieret, si eo onere Ievsremur. Quia quod aliis negotiis datur, id decedit praedicationi. διακονεῖν τραπέζωκὰ Inserυire pecuniae et colligendae et in pauperes distribuendae. Nam voce δι Σκονεῖν nihil aliud indicatur, quam illa: διακονια καθημερινῆ, Vs. 1. Τράπεζα autem h. I. κατ ἐγχῆν est rhgnεα pecuniaria, Wechselban L. Seris Mire mensis est impendere curam rei pocuniariae, eth. I. nominatim operam dare fisco et distribuendis pecuniis. Hoc sensu haeo vox occuWit apud. Iosephum, in Edieto Ptolomaei de Iudaeis manumittendis, Ant. XII, 2. 3, ubi ἀτο τῆc βασιλι ξύ τ ρ α π ές κομιιςo αε- νοιπιτά λυrρα sunt de Pecunia xtigia Pretium reώdomtionis accipientes. Paulo post Bae νιλιai κτῆσις, fac υἰtutes regis dicuntur, et ibidem βασιλικοὶ τραπεζῖ. ται, qui Pecumium regiam curant aliisquo ὀOlυunt

et distribuunt. . , of

A scio. 'Επισκεψασθε - μαρτυρουμένους, Circumgpicite igitur septem Uiros Probatos, spestatos, i. e. καλis μαρτυρίαν ἔχοντας 1 Τim. III, 7., probstatis integritatisque laude inclytos. 'Επισκέψασθε Subaudir καὶ ἐκλέξατε, vel sic accipτ' ἐπισκεψάμενοι ἐκλέξατε, cir.

140쪽

IN ACTA APOSTOLORUM CAP Vs. 13s

eumspiciendo eIigite. πλήρεις πνευματος αγίου, mi σο'φὶαο Plenos Spiritu sancto Ct Sapientia, i. e. bene explicante minrichsto divinioris Christianismi praestantiae sensu plenissimos, sacroque pro eo quidlibet audendi enthusiasmo quasi flagrantes. Quod m/ευαα aderat in Apostolis, idem aue adessa debuit et in διακονο , ut qui iisdem sere virtutibus ornati esse debebant, quibus excellebant doctores ipsi. Vid. 1 Tim. III, 8. sqq. Σοφία, qua saepe intelligitur religionis scientia h. l. videtur esse prudentia, nominatim prudentia

administrandi illius muneris, ut rixas evitarent, subortas componerent; uno verbo, ut sapienter diaconorummilnere fungerentur. oue κατατ rησομεν - τα r* quos

hvio muneri praeselem VS, vel huic curae. Sic apud Ioseph. de D. I. II, 3. τον γαρ του Σειρυνορ νίον Ἐλεα- ζαρον - ουκ ἐπέστ ταν ταῖς χρείαις, rion Praefecerunt muneribus. Imitati sunt in hoo Apostoli Synagogam. Nam opud Iudaeos erant collectores eistae, ut quaestores nerarii, qua semel in septimana pridie Sabbati pecuniam distribuebant; et collectores catini, ministrantes mensis quotidie, et peregrinorum praecipue coram suscipientes. Maimon. in Sanhedr. o. I. duo in Synagogo) exacboreS eleemoSyriae, quibus etiam addebatur tertius ad eius distributionem Vid. Light- Doti Horr. Hebrr. et Tia Inam p. 249. Vitringa destria g. Vet. p. 629. 920. et Priaten. ad h. I. q. 'F μεχ ὀὲ προσκxρτερήσομεν NOS Nero precibus et ministerio docendi assiduam Operam dabimus. Per προτευχην tamen non intelligitur recitatio precum simpliciter, quae petitiones dicuntur; ' nam προσευχε- σθαι saepe dicitur, qui nostro more versatur in divi-

라틴어 텍스트