장음표시 사용
161쪽
II, 5. r. admiratus esse. χάριν καὶ σοφίαν per hendia- dyn Pro χαριν autem denotare se rem, gratiam, qua apud αἶiOS soremus, notum est. ἡγοι- μενον ἐπ Αἴγυπτον ξγεμονα κρή αρχοντα Αἰγυπτου, Principem et gubernatorem Aegypti, vice Regis cuncta regentem. Gen. XLI, 43. - ολον τον οἶκον αυτου Fe-
eit eum etiam aulae suae magistrum.
11. X ορτασμα Pabulum, plerumque de pecudi-hus dicitur. Semel tantum in N. F., et quidem h I., de victu hominum usurpatur. Ita χορτος in Epigr. Cratetis Thebani in Anthol. p. T. I p. 119. ed. DCObS, ad quem locum Iacobs T. VI. P. 582 obser at, χορτος
de animalium pastu ad humanum victum, viliorem tamen plerumque, transferri.
13. 'Εν τω δευτέρω Supple χρονφ, 1. e. quum Iacobus aItera vice eos mitteret. Genes. XUll. ανεγνωρίσθν - αυτουθ Cognitus est Iosephus a fratribus gula, i. e. notum secit Iosephus se ipsum fratribus suis.14. 'Aποστείλαις ὀδ Iaur φ Misit Iosephus scit. nuntios, Seu etiam carpenta et plaustra cum iumentis ad subvectionem, ut dicit Philo, de Iosepho p. 562. C. μετεκαλέσατο - ἐν ψυχαις ἐβδομηκοντα πέντε) ἈυDtaυit patrem auum, lomnemque ipsiuε familiam, et ghominibus conatantem. Συγγένειαν ἐν ψυχα ς ἐβδομ η- κοντα πέντε, scit. H αμεν v. Quum Μoses Gen. XLVI, 26. 27. nonnisi 70 homines numeret, inversione Alexandrina autem, et in hac Stephani oratione 75 fuisse dicantur, mire se torserunt Interpretes in conciliando hoc Ioco cum Μosis narratione. Haud pauci opinantur,
Stephanum de iis loqui, qui . in Aegyptum invitati fum
162쪽
IN ACTA APOSTOLORUΜ. CAP. VII. 15et
rint, qui erant et 5, si uxores Iacobi, Rahel, Bilha et Silpa, ad filii Iudae, Ger et Onan annumerantur; quos Iosephus cum ceteris invitaverat; mortuos quidem Esse illos Iudae filios ante adventum in Aegyptum, mortuam etiam RaheIem Gen. XXXV. 19.), id vero ignorasse Iosephum. Nosen autem Ioqui de iis, qui in Ae- Ptum venerunt, quorum nonnisi 70 suerunt, Et sic Philo distinguit, eo in Ioco, quo de numero septuBgenario allegorice agit, in libr. de Migr. Abr. p. 419. B. Cf. inprimis Hrebati observ. ad h. I. Sed praeter Rahelem etiam reliquae uxores Iacobi, Lea, Bilha et . , Silpa mortuae erant, idque haud ignorabat Iosephus, quippe qui multa de familia sua ex fratrihus sciscitatus erat, Gen. XLlli, r. XLIV, 19. Praeterea Gen. XLVI, 26. 27. cos. Scholia ad eum locum omnes ini nominati ex Iacobi semore egressi dicuntur, quod uxoribus ipsius non convenit, et diserte ibi quoque notatur, uxores filiorum Iacobi
non es8e numerandos. Vid. aliorum coniecturas ap. Wolfium et Bowyeriam ad h. l. Probabillima nostrum locum eum illo Geta. conciliandi ratio est haec: Alexandrinos Manassis et Ephraimi, in Aegypto natos . ex 1 Chr. 7, 14. addidisse. Notandum est etiam hoo, Iudaeos habuisse traditiones vel ore vel scriptis propagatas, quas Alexandrini, Iosephus interdum, Philo plerumque secuti anni. Non igitur est mirum, Stephanum, Hellenistam, . adsuetum versioni Alexandrinae, cum illis Alexandrinis
16. Καὶ μετετο σαν εἰς- Et translati sunt in Sichem. Nempe Iacobus et Patres nostri. Sed Μο-ses Gen. XLIX, 30. Iacobum sepultum tradit in caverna quos Stephanus sequutus est Iacobi posteris quinque filios
163쪽
Μachpela propre Hebron. Hano dissicultatem Viri docti
ex loquendi more scriptorum sacrorum, e. g. EXOd. Nil, 5. ita sustulerunt, ut dicerent, verba Stephani capienda esse ita, ut quidam Patriarcharum, E. g. Iosephus, sepulti dicantur Sichemi, ut testatur Iosua cap. XXIV, 32. quidam vero Hebrone in sepulcro, quod Abrahamus sibi posterisque suis comparavit. In hoc sepulcro sepultus est Abrahamus eum uxore Sara, Gen. XXV, 10. et spud Ioseph. Ant. 1, 17.: θάπτετ' ἐν Xεβρωνι. μετα τῆe γυναικος Σάρρας. Porro, Issacum, etsi Moses Gen. XXXV, 20. tantum ad patres translatum esse dicit, sepulturae loco non indicato, Iosephus
tamen diserte tradit, Chebrone fuisse sepultum, Ant. I, 22. De Iacobo idem amrmat Moses Gen. XLlX, 29. sqq. et Iosephus II, 8. q. qui eodem Ioco testatur, filios ipsius, in Aegypto mortuos, Chebronem deportatos esse, ibique terra conditos. Sed et Iosephi ossa, Hebraei quum ex Aegypto egrederentur in Cananaeam deportarunt, Gen. L, 25. Ioseph. I. c. Και ἐτέθησαν
σου Sepulcrale monumentum, quod Abrahamus emerat, erat Hebrone, nec emtum a filiis Emmor,
sed ab Ephrone, Gen. XXlu, 1s. Aliud sepulcraIemonumentum non Abrahamus, sed Iacobus emit a filiis Emmor, Gen. XXXlli, 19. Videntur itaque Dei duae rationes esse confusae, aut a Stephano, aut a librario quodam; υel diversae exstitisse traditiones. Scilicet GuimoeIio observante vulgaris Iudaeorum traditio erat, non tantum Iosephi, sed etiam undecim fratrum ipsius ossa Sichemi suissa condita. Vid. loca e ecriptis Rabbinorum a Light oto et Wetstento ad h. I. ollata. Etiam Hieronymus Ep. 86. Paulam matrem eorum monumenta prope Sichemum vidisse testatur: υenit Sichemum, ae-
164쪽
IN ACTA APOSTOLORUM. CAP. VII. 139
que inde divertens Nidie duodecim Patriarcharum seis pulchra. Hanc ver traditionem Stephanum sequutum esse, riuinoelius arbitratur, qui praeterea: vhae difficultates, α inquit, D meo quidem iudicio, commodissime solvuntur, si μετετο σαν et ἐτέθησαν reseruntur tantum ad verba οἰ πατέρες , et vocabulum 'Αβρααα tamquam spurium e textu elicitur, ut adeo verba reddenda sint: translati εunt Sichemum, et conditi in sepulcro cquod emtum erat sci νησατο impersonaliter Sumtob, ctringenti pretio, a stiis Nemori, patris Sichemi g. Varias eruditorum Lententias de optimo difficultates removendi modo vid. ap. Lowyerum in coniecturis, PF ἶ- fiam in Coris, Nuinoelium ad h. l. Digna tamen est quae adhuc asseratur Hein richSii sententiar B Sed quum omnia. quibus expedire se ex his laqueis conati sunt, impeditiorem rem reddant 'et contortiorem, nil restat, quam assumere, aut Stephanum ipsum, aut traditionem, quam sequutus est, consudisse locum Gen. X lil. cum XXXIII. Quae confusio quam sacile accidere potuerit, tum ob Temotiora antiquitatis tempora, tum quod utro' hique de emtione agri sermo est, tum denique, quod nomina Ephron, Hebron, Hemmor, sono parum disseis rent, lubenter Iariemur. Conseramus tamen ea, quae ad Vs. q. scripsimus a nobis quoque ad illum loc. ablata , apparebitque, traditionem hanc, quamvis divergam et consusam, tenaciter tamen retinuisse illam rei
summam: Iacobum etc. Non in terra extera, aedapud patres lepultura affectum fuisse. B17. Καδ ωο - τί 'Aβρααμ J Quum iam appropim quaret tempus, quo Deus praeεtare Voluit id, quod iureiurando promiserat. Promiserat Deus Abrahamo
165쪽
prolem numerosissimam, liberationem posterorum ipsius ab eorum oppressoribus Us. 7.) et Cananaeae possessionem, Gen. Xu, et. XV, 13. sq. XXII, 16. Quae promissiones h. I. Tespiciuntur. 'o χρονος της μαγγελίας est i. g. χρονος τῆς πληρωσεος τῆς ἐπαγγελίας, tempus, quo Deus facere voluit, quod Promiserat.18. 'Αχριο ρυ ἀνέστη βααλευς ετερος θ Rex ortus
ex alia familia; id enim ετεροι hio denotat, quod di
Iucido cognoscitur ex Iosepho Antiqq. Lib. II, 9, 1. πιο ς κ εδει τον 'Ιωσηφ, qui DSephum non NOυerat. Quod vulgo explicant: infenso in Iosephum animo erat;
eius nullam Tationem habebat; eius merita agnoscero nolebat; immemor erat Iosephi meritorum. Non enim credibile esse, novi regis tempore memoriam Iosephi
periisse. Nihil tamen impedit, quo minus illud ουκρδει sensu proprio intelligonus. Auctor enim est Μa- .netho apud Iosephum contra Mion. I, 14. . potitos esse circa illa tempora homines genere ignobiles ex regi nibus ad Orientem sitis, quos nonnulli dicerent fuisso Arabes, Aegypto, principibus eius in potestatem redactis. Vocatam fuisse gentem illam Aegyptiis 'Υκσως, i. e. βασίλεti: ποιμένες, μαεtore3 regiOS. Postquam autemper totam Aegyptum crudeIiter desaeviissent, regem sibi e suis elegisse, cui nomen esset Σαλατα. Huno S Iatin verisimile est suisse illum regem nobiam. Is enim quum esset alienus ἔτερος , utpote Arabs, de Iosepho nihil antea audierat, neque grato animo eius
in Aegyptum beneficia recolehat. Plura vid. in Scho- Iiis ad Exod. I, 8. Cf. E. F. C. Rosenmtillari mnd-buch der bibI. Alterthumaliunde. MI. III. R. 312.
19. Obτος κατασοφισαμενος το γένος ημων 9 Recte VuIgatus: Hic circumeniens genus nOSirum. Nam
166쪽
IN ACTA APOSTOLORUM CAP. VII. 161
κα σοφ*εσθω in hoo Lucae loco est callida fraude decipere et circumυenire, ut upud Ioseph. Ant. VI, 11, 4. de Michaia Saulum, patrem, decipiente et ex eius insidiis Davidem eripiente: μευ φοαδεου του πατρος
ὀ, ον, quum Pater cam reprehendisset, quoci eius inimicum Serυa14et, ipSum autem callide decepisset. Suidas: τεχνῆ καὶ τινι κακουν. Eodem sensu Exod I, 10. usurpatur verbum 2 n, sapiens, callidus fuit, quod in Hiibpael arte uti, callidum conailium inire significat. Nimirum, quum non ausi essent rex eiusque consiliarii, in Hebraeos vi aperta desaevire, ob ingentem eorum multitudinem, varias artes excogitarunt, quibus sensim illos imminuerent; cf. Ex. I, . . sqq. ibique notata in Scholiis. του ποιεῖν ἔκθετα τα βρέφη αυτῶν Omnino haec reserenda sunt ad ipsos Israelitas, hoc sensu: Rex afflixit patres nostros, adeo ut infantes suos αυτων enim Iegitur,) exponerent, S. exponere cogerentur. Minus recte alii, verba nostra ad Pharaonem reserentes, vertunt: liberos abiici iubens, seu: ita offixit, ut eorum infantes exponendos curaret, ut Pro αυrων Iegendum sit αυτων. Sed εκθετα ποιεῖR τα βρέφη melius ipsis parentibus, insantes suos exponentibus cne scit. ab Aegyptiis interimerentur, vid. Exod. I, 22. et ibi not. , quam Regi, con-hile,reddit Versus 21. Suidas: ἐκτοέναι τα βρέφη, αντὶ του, εἰς βοραν θηρίοις, η κμ αλλως εἰς διαφθοραγ παρατιθέναι ἐπ' ἐρημίαις. Ερ το μη ζωογονεισθη invita cor Serυarentur, s. ne υiυi nutrirentur. Id de insantibus Iudaeorum accipiendum. Phrasis petita est ex Exod. I, 17. 18.
167쪽
20. 'Aστε 'ος τω Θεω Venustissimus, Ionge formosissimus. Locutio Hebraeis propria. Nam νω θεωhebraico more additur, ad magnitudinem et praestan tiam rei describendam. Sic h. Ι. Moses formosus fuisse dicitur σω Θεις, ipso Deo iudice, ut Deus ipse eum
formosum esse agnosceret. Exprimitur sic maxima venustas. Cf. Ionae o II, 3. Insantis Nosis eximia forma Exod. II, 2. describitur verbis: Ino ubi LXX.
quoque utuntur Voc. α σπε χ: proprio urbanus, fac tus, ab αστυ, Urbs). Moses etiam in Epist. ad Hebr. XI, 23. ἀστεῖον παιὀίον vocatur, loquendi ratione graeca.
Versio neograeca: εἶχε Θεmν ευμορφειν. Hesychius: ἀστεχς, ο χαρίεις, ο ἐπίχαρις. Iosephus, praedicans sormam Mosis, Ant. Il, 9, 7., vocat παῖδα μορφῆ θεῖον, P erum formae praestantisεimum id enim denotat . Θειος quam Nenustatem formae paullo ante ita expressit, ut Μosi ευμορ ἔχειν, Θαυμαστον κάλλος et ἀναστημα tribueret. Neque aliter Philo variis Iocis de hac Mosis
21. 'Aνείλατο αυτον) Suscepit eum, quasi nausea- gum. αυτον redundat. Hesychius, hunc locum fortarespiciens: ἀναιρεῖν, κρυπτειν, το τεχθεν ἀνατρέφειν.
'Αναιρεισθαι diei inprimis de iis, qui liberos expositos tollunt et educant, multis exemplis Wetstentus ad h. I. docuit. 22. Κω ἐπαιδευθη - Αἰγυπτίων Sapientia Aegyptiorum cernebatur inprimis in astrologia, somniorum interpretatione, prodigiorum essectione, arte medica, physica, mathematica, hieroglyphica etc. Ioseph. Ant. ll, 13. I. His ergo aliisque sapientiae Aegyptiorum partibus institutus est Μoses a sacerdotibus, qui regni senatusque principes, et regum regiaeque familiae ma-
168쪽
IN ACTA APOSTOLORUM. CAP. VII.
bris Mosaicis expressis verbis non dicatur, traditio tamen ferebat, et credibile est, quum studiose filii instara Pharaonis filia educatus esset Moses, Exod. IJ, 10. Mosen medicinae suo aevo fuisse peritissimum, multis ex legibus praesertim in Levitico apparet. Singulas partes sapientiae Aegyptiorum commemorat Philo L I. de vii. p. 605. A. Sed et Graecorum inrtibus, o magistris, magnis e Graecia praemiis invitatis, eruditum esse Plosen eodem loco refert. Haec quidem ficta sunt. Sed Aegyptios semper ceteris nationibus sapientiores habitos esse, satis constat. Vid. 1 Reg. IV, 30. Ies. lX, 11. 12. Plura veterum de hac re testimonia congessit σetstentus ad h. I. δυνατος ἐν λογοις EIoquens. Seilicet δυνατος ἐν λογω, qui alias δυνατος s. δεινις λέγειν dioitur, est υi perεuadendi pollens, qui oratione animos auditorum sectere, tenere, et propemodum cogere potest. Natura Moses erat lingua balbutiento Exod. IV, 10. VI, 12. , neque adeo ulla dicendi mi praeditus; posteaquam vero Deus ei dicendi vim largitus erat, Exod. IV, 120, tum vero factus est πλ θει ὀφλεῖν πιθανώτατος, dumma υi Ps Io persuadendi pollens, ut loqui ur Iosephus Ant. Ill, 1. q. Il, 12. 2. Mosi autem in dicendo adiunctus erat Aaron, frater, de quo Deus Exod. lV, 16. loquitur: Et futurum erit, tu is tibi sit pro ore, pro interprete; tu Vero eris ei pro Deo. qu, hominis menti cogitationes suggerit; itatu Aaroni mandata, quae tibi dederim, indicabis, quae ille tui loco proloquetur. Sic semper fere Aaron coram Pharaono in Aegypto loquebatur. Sed ipse Moses diuturniore exoec latione illud . linguae vitium superasso videtur non enim ulla styli insecundia laboravit, sed
169쪽
potius balbuties orta videtur ex eo, quod labia aut Io- quendi organa minus apte. ad usum disposita haberet, ut Scholl. ad Ex. VI, 12 Nam relicta ab Israelitis Aegypto ipsum Mosen sermones orationesque frequentes coram populo suo habentem audimus. Potest etiam id, quod de Mosis eloquentia dicitur, ad scripta eius reserri, ex quibus patet, eum vi quadam singulari indictandis legibus, et narrandis rebus gestis praeditum fuisse. Quin autem verissime dicatur a Stephano δυνα- τος ἐν ἔργοις, rebus gerendis aptissimus, dubitari non potest per ea, quae de rebus ab ipso praeclare et mi. Yabiliter actis in divinis libris leguntur. Nonnulli Interpp. arbitrantur, h. l. non esse sermonem de Μose Israelitarum duce, sed de eius vita in .aula Pharaonis gesta. Ili formulam δυν. ἐν λογ. κ. εν ἔργ. explicant: oratione et rebus gerendis pollebat; consiliat optima dabat, et in rebus gerendis sortissimus erat. Traditionem autem a Stephano expressam credunt, quae Mosen Aegyptio-xum contra Aethiopas ducem fuisse statuebat. 23. Tεσσαρακονταετης Mosen eo annos in
Aegypto degisse, ipsius testimonio non constat vid. Exod. II, 11. sqq); sed haustum est hoc ex traditione, quae reperitur in Midraach Rabba Bereschit. ἀνέβεμ την καρδίαν αυτου) Venit ipsi in mentem, so. διωλογισμος, ΝοIl. Luc. XXIV, 38. 'Aδελφοὶ h. I. sunt popularea. 'Κπισκέψασθαι, υlaere, ut nempe statum eorum accuratius cognosceret, iisque opem ferret. Eodem senis su Deus visitare homines dicitur. Edoctus Μoses, seortu Hebraeum esse egressus est regia, atque Aegyptiorum consortio, a quibus fratrum sortem curiosius sciscitari sorsan non audebat.
170쪽
IN ACTA APOSTOLORUM. CAP. VII. 165 η
νομαι, iniuriam Propulso, vim Rrceo, resisto, Pro- pugno Pro aliquo. η, ἐπο/σεν ἐκδω ησιν τα καταπονουμένον ) Defendit, et ab iniuria vindicavit eum, qui op- Primebatur. πατάἴας τον ΑἰγυπτιονJ Ad mortem usque, ut apparet infra Us 28. Moses ipse hoo auum factum Deo approbat, nec vituperat. sed iudicium lectoribus suis relinquit. Stephanus laudat factum, et clare innuitav. 260, MOsen voIuisse excitare populares suos ad PropuIsandam a se Aegratiorum nefandam' tyrannidem. 25. 'Ενόπιζε - ου συνῆκανὰ Ex eo Mosis animi robore , quo ausus erat ulcisci Aegyptii illius hominis facinus, obscure concludere poterant Israelitae, hunc tantum virum fortassis aliquid maius moliturum esse. Sed rem non comprensam esse a multitudine exemplo prohatur Us. sq.
Η, 13. 'LLφθη αὐτοῖς μαχομένοις αυτοῖς, Pro τιαὶ, paruit i. e. ex imyrOUiSO suPeruenit, quum duo e eorum rixarentur, in Hebraeo ci ga, quod et alibi per μάχεσθαι vertitur Exod. XXI, 22. Levit. XXIV, 10. Deut. XXV, 11. Neque enim sola litigatio significa- itur, sed indicatur, viros illos se verberibus invicem . excepisse. Vid. not. ad Ex. II, 13. συνηλασεν αυτους εχ : εἰρξνην, compurit eos iad Pacem et concordiam. 29. 'Εν λόγω σουrcio Propter illud dietum Wie er das horte), Μaro. X, 22. 'Εγένετο πιήροne ς, commoratus eat exul. Μαδιαμ erat regio Arabiae Petraeaa