D. Io. Georgii Rosenmülleri Scholia in Novum Testamentum. Tomus 1. 5. .. Tomus 3. continens Acta Apostolorum et Epistolam Pauli ad Romanos post auctoris obitum curavit et praefatus est d. Ern. Frid. Car. Rosenmullerus, litterar. oo. in univers. Lips.

181쪽

commemorata habuerunt 'Israelitae. Καὶ το οἴσrρον τοῖΘεου υμῶν 'Paμφαν. Vocem 'Pa αφιαν, seu, uti cum optimis Codd. legitur, 'Pηφαν, Drusius aliique existimarunt corruptam esse ex hebraica ly , quo Amosus utitur, quam LXX. interpretes, Caph cum Resch pem mutantes iam legissent, et substituissent Pata φαν, sive

ut in aliis Codd. legitur, 'Psμφα vel 'Psμφαν. Sed,

ut taceamus, tun illos potius per 'Pευαν expressuros fuisse, ista coniectura iam ob aliis vanitatis est convicta. Quodnam vero idolum fuerit 'P dissentiunt Interpretes. rabionahitis in commentatione peculiari ostendit, vocem esse Aegyptiacam, quae Regem coeli significet, atque eo nomine ab Aegyptiis Solem vocatum esse. Sed hanc Iablomnii opinionem multis argumentis impugnavit Michaelis in Supplementis P. 11 15. TVic. Giail. Schroederus diss. de Stella Remphan et tabernaculo Molochi, Μarb. 1745. cui Eichhornius in emendoto a se Lexico Simoniano, aliique accedunt, statuit, Rem phari esse Saturni stellam, qui m CoptiPH PAN appellant. Vid. etiam Dolingit observati. sacr.

Ρ. II. nro. 57. Cum his Viris doct. etiam nostratium plurimi consentiunt. Neque tamen haec res ita est explorata atque perspecta, ut certi quid definiri possit. Sed plura huc non pertinent. Copiosius de difficili illo

Amosi loco, et de versionis Alexandrinae ratione egit .Roserim uellerus in Scholiis. Verum sive in hoo Aotorum loco duobus hemistichiis idem idolumi per parallelismum membrorum) expressum iudices, scit. SO- Iem, sive diversorum siderum, Solis et Saturni, cultum indicari existimes: sensus idem est, Israelitarum animos a vero Deo ad cultum idolis praestandum fuisse

182쪽

iN ACTA APOSTOLORUM. CAP. VII. m

transversos. τους τυπους Τυποι hic fiunt simulacra Deorum, ut apud Iosephum Ant. I, 19. 1 l. illa simulacra deorum quae Rachel patri suo Labano eripuerat, τι σοι vocantur. Apud eundem XV, 9. 5. αγαλαατα κώ

τοις neque in textu hebr. , neque in versione LXX. leguntur, sed Stephanus ipse adiecit. Ουο ἐποιε τεὰ Consulto ad ea nomina, quae praecedunt, saepius vates repetit pronomen Deεter, et in fine Versus addit: quem fecistis vobis, ut indicet, non illum eos secisse, ut Deum, sed ipsos eum sibi secisse, et con*ixisse, ut eum adorarent. Ceterum de hoc siderum cultu, cui Israelitae in deserto dediti erant, Moses copiose non egit. Videntur igitur Amosus et Stephanus cultum aurei vituli, cuius Mobes mentionem facit, interpretati esse de cuItu siderum. Aegyp iii enim sub imaginibus duorum vitulorum astra coluerunt. Fortassis etiam Amosus, et ex eo Stephanus addidit hoc Mosaicae narrationi ex aliis sontibus, nempe ex traditione, ore vel scriptis propagata, quae iam in itinere per desertum, Praeter vitulum illum aliaque numina, et Bstra quoque, Solem etc. divitio honore celebrata suisse retulit. Neque tamen Mosen Israelitarum idololatriam ignorasse, docent loca supra in not. ad hunc H. et ad Vs 42. a nobis allata. καὶ μετοικιω υ ge ἐπέκεινα Βυβ υλωνοe Itaque triansferam Cos ultra Babylonem, in Assyriam et Mediam. και, subaudi δ.ὰ τουτο, itaque, quia re. 'Επέκεινα, ab ἐπὶ et ἐκεῖνα Sc. μερη, et de tempore adhibetur, et, ut h. I., de loco, trans, ultra. Amosus c. V, 27. habet: Ultra Damascum, quod sensu non differt. Nam ultra Damascum reIegati

sunt Iudaei in Assyriam et Μediam. Hieronymus ad Tomus III., 12

183쪽

SCHOLIA

Amosi l. o. r MNeo putandus est primus martyr errBsse. Magis enim intelligentiam quam verbum posuit. Et hoc in omnibus Scripturis sanctis observandum est, Apostolos et ApostoIicos viros in ponendis testimoniis

de U. T. non verha considerare, sed Sengum, nec eadem sermonum calcare vestigia, dummodo R sententiis non recedant.=- aqq. Hactenus de idololatria Israelitarum exposuerat; ism Cultum memorat, quem vero Deo adhibuerint sidicultores. 'Η σκηνή - ον ἐωρακει) Tabernaculum testimonia conventus erat inter maiores nostros in de-εerto, uti praeceperat iS qui cum Mose loquebatur, ut faceret illud secundum Auram quam Niderat. H σκηνη r ου μαρτυρlου, tentorium testimonii. Sio Alexandrini. Sed in textu hebraico est 'uvoquod significat tentorium conυentus, sic dictum, quod conventibus sacris destinatum erat, ibique Deus oracula edere solebat, vid. Exod. XXIX, 42. 43. coli. XXV, 22. Num, VII, 89., a ny', conυenit. Sed LXX. In derivarunt ab Nat, testari, hinc vertunt σκην si του μαρτ., tentorium, in quo de se testificatus est popuIumque edocuit Iova; quod tamen non nar U, sed π P est. Sen

dum Auram quam υiderat Moses. Res ipsa narrator Exod. XXV, 40. , ad quem locum etiam respicitur. Hebr. VIII, 5. Quod ita illo Ioco Μosis dicitur, Deum Mosi monstrasse exemplar tabernaculi, id intelligendum est sic, obversatam fuisse hanc figuram menti eius, Deosio dirigente. 45. Ην mi εἰσηγαγον διαδε μενοι οἱ πατερες ἡ μων Quod tabernacuIum patres noliri a maioribus sibi

184쪽

IN ACTA APOSTOLOR CAP. VII.

traditum acceptumque attulerunt. nempe in PaIaestinam. Est nimirum διαδέξασθαι a Iiquid ab alio traditum accipere. Dicendum fuisset λαδεμμενοι αυνῆν, scit. σκηνην. Sed quum ista Accusativi repetitio maximo

ingrata fuisset. recte neglect' est. ἐν τη κατασχέσει των ἐθναν J Plures vertunt: in Occupatione gentium,' i e. eius terrae quam tenuerant gentes, e conspectu patrum vestrorum divinitus expuIsae. Sed rectius explicatur: in posseSgionem gentium, i. e. in terram, ngentibus Cananaeis possessam, ut ist τν κατασχέσει sit Pro ειο την κατασχε v, ut dium. XXXII, 5. δοθηrω uis η γῆ ἐν κατασχέσει. detur nobis terra in posae aionem. Particulas ἐν et εἰρ saepius promiscuo usurpari constat. Ἐως T. ηα. Δαβὶδ, υSque ad aetatem Daυidis. Possunt haec vecta coniungi cum εξωσεν ο Θεος, hoc gensu: devicerunt gentes Cananaeas usque od Da. 'vidis tempora. qui indigenarum Cunanaeae reliquias devicit. Malim tamen eorum sententiam sequi, qui illa Verba connectunt eum εἰ, γατ ν, ut sensus sit: induxerunt tentorium illud, atque in eo Iovas cultum praestiterunt, usque ad Davidis tempora. Nam in iis quae , Proxime sequuntur, sermo est de templo exstruendo.

46. Fυρε χαριν) Consecutus est DCorem Dei, Deo probatus est, ut Luc. I, 50. Vid. infra XIII, 22.

yrησατο εὐρεῖν σκηνωμα ) DeSidera Uit comparare Pedi manentem sed . Sic Deut. XIV, 26. per ἐπι- δυαε, vertitur. Illud ευρε, est sumtum ex Ps. CXXX li, 5. Cupiebat invenire scit. Iocum, occasionem templi exstruendi, i. e. templum exstruere. alias quaelibet habitatio, h. I. est templum. Historia legitur 2 Sam. VII, 1. 2.12.

185쪽

SCHOLIA

48. 'AλYἱοὐχ - καrοικεῖ Depromtum ex Salomo. nis verbis 1 Regi VlII, 27. ubi κατοικησει, in Hebria ' significat contineri Poterit. καθωρ ο προ pirης λέ-τsιθ Hunc Iesaiae locum Stephanus admonitionis caussa

adiecisse videtur. Iudaei putabant se nunquam carituros esse templo. Stephanus autem monet, Deum non

egere templo et habitatione similia Paulus proser infra XVll, 24.3; ergo fieri posse, ut Deus templum Hierosolymitanum sibi structum destrui patiatur, C s. c. VI, 13.14. Voo. vae est hoc Vs. obvium in pluribus o timae notae Codd, deest, quare recentiores N. T. Editt. ex ordine eliciendum esse iudicarunt χειροπο'τα etiam LXX. absoluto dicere solent de idolis, Ies. XXI, 9. et sacrariis, ibid. XVI, 12.49. 50. Memoriter ex LXX. Iaudatur Iocus Ies. LXVI, 1. 2. Coelum Dei thronus dicitur, quia Deus imperat coelo, et tellus pedibus eius quasi scabellum, qu*a tellus etiam subest imperio divino. Utroque igitur tropo exprimitur id: Totus mundus meo subest imperio et regimini. Καταπαυ-ι: h. l. est εecies fixa,

rvr , ut Ps, XCV, 1 l. , ubi Palaestina quies Iudaici populi dicitur, quia populus ibi sedem fixam et patriam

habebat. Quae nunc sequuntur, cum praecedentibus parum cohaerent. Subito enim invertitur dicendi genus, et qui Entea tranquillo et sedato sermone historiam et vicissitudines populi exposuerat, iam concitatissima oratione, vehementissimisque conviciis invehitur in iudices. Procul dubio interpellatus suerat Stephanus; neque tamen, ut nonnulli opinati sunt, ingenti obloquentium strepitu de qua re tacet auctor, qui tamen φ. 54. 57. similia interserit , sed, quod vero si-

186쪽

- IN ACTA APOSTOLORUM. CAP. Vt I. 181

milius est, nonnisi voltu, risu, gestibus, fortassis et leniori murmura. Nempe synedri, qui de Stephano supplicium sumere iam sibi proposuerant, orationem

illius prolixam pertaesi, et haud dissiculter perspicientes, quo tenderent ea, quae de numine nullis templis incluso dixerat, indignationem summam prodebant Ethao iam re ossensus silum orationis Stephanus abrumpit, animoque concitato pergit.

51, Durus cerDice, i. e. contumax, pervicax. Frequens in sacris litteris est translatio ista a iumentis, significans refragantem contumaciam.

Similiter σκληροκαρα dicitur Matth. XIX, B. - ιμερίτμητοι τῆ καρδία γ sv τοχ ωσιν i, e . animum habenates pravis assectibus impeditum, ne audientes quidem praecepta Dei. Mente et auribus Ethnicis similes. Rabbini etiam loquuntur de praeputio aurium, labiorum etc. Quum vero circumcisio symbolum esset foederis Hebraeos inter et Deum, atque animi puritatem signia scaret, acriter increpantis ista obiurgatio est, adimens Iudaeis Iaudem quoque circumcisionis, qua insolenter superbiebant. Crebrae sunt huiusmodi obiurgationes

in V. T. , e. c. Levit. XXVI, 41. Exod. XXXIlI, 3. XXXIV, 9. Devt. IX, G. Neh. IX, 16. Phrasin circumcidere praeyutium cordis, Ier. IV, 4., coli. Deut. X,

16, Symmachus recte interpretatus est: ἀφελε σθαι ταύπον ρίας της καρδίας. υμεχ ἀεὶ τῶ πνευματι τω οἰγίω αντιπίπτετε i. e. Dei monitis per Prophetas transversos vos opponitis, ut patet ex statim sequentibus. Spiritus sancti nomine h. I. intelliguntur oracula a Prophetis instinctu Spiritus sancti promulgata. Hesychius:

ἀντέπιπτεν, ἐναντιουτο.

187쪽

SCHOLIA

gelorum, sive angeIta legem promulgantibus; angelis in legibus constituendis ministrantibus; nam verbum διατάσσειν, quando sermo est de legibus, significat constituere , ferre legem. Posset etiam verti: per constitutos angelos. Variae sunt interpretum de huius Ioci sensu sententiae. MuIli his verbis commoti ata, tuunt, legem in monte Sinaitico per angelos datam esse, quod potissimum e Gal. III, 19. apparere videtur, ubi disertis verbis νομού dicitur διαταγεὶς δι αγγέλων, et Hebr. II, 2. λαλ Θεἰς ὀι' ἀγγέλων, quas tamen phrases alii ita explicant, ut lex data, Promulgata prae-εensibus angelis dicatur, quemadmodum δια cum Genit. 2 Tim. II, 2. usurpatur, quia vix possit lex diei Iala

esse per angeIOs et verbum διατάσσειν auctori legum

tribuatur, qui Deus est, bon angeli. Sed Deus auo-tor legis etiam tum esset, , angelis illam promulgantibus usus suisset. liret,sius liliar sensum huius Ioci

hunc esse vult: Qui accepistis legem inter ordines angelorum, sive PraeSentibuS angelis, ita ut simul ministerium eorum e. g. quod tonitrua, flammas, prOeellas excitarint, tabulas legis Mosi tradiderint, testes denique huius solemnitatis fuerint, indicetur. Prior explicatio ministerio angelorum. angelis miniatrontibus , J inde firmari potest, quod διαταγη, sit opera, ut Bezae visum; εἰή autem positum sit pro ἐν , vel ita dicatur ut εἰή τάχος. celeriter. εἰ: ακρσειαν, diligenter, Seholion Cod. Mosq. habet διαταγας, τουτέm, σου - αγγέλων διαταχθέντας ut adeo ἐλάβεra τον νο- μον ἐιο διαταγας αγγέλων sit i. g. ἐλαβ. r. v. διαταγέντα

G αγγέλων, promulgatam per angelos. Plurali sorma διαταγας uti potuit orator, quod vel plura praecepta

188쪽

IN ACTA ADOSTOLORUM. CAP. VII. 183

data esse, vel non eodem tempore ea promulgata ste- cordabatur. In Exodo quidem cap. XlX. et XX. nulla neque ministerii, neque praesentiae Bngelorum mentio fit. Sed quae ibi narrantur de tonitrubus, suI rihus etc., Iudaei ex veteri gentis suae persuasione dei angelis intelligebant. Vulgarem Christi temporibus fuissa Iudaeorum sententiam de Iege Dei per angelos data, probat Iocus Iosephi Ant. XU, 5, A. et versio Alexandrinorum Deut. XXAlli, qui per λοι reddentes, Iovam angelorum cohortibus stipatum in monte Sinai incedisse dicebant. Addi potest, quod Deus Ps. LXVIII, 18. myriadibus csc, angelorum) cinctus in

montem venisse dicitur, quemadmodum olim in monte ΝSinaitico maiestate plenus fuerit. Ceterum quamnRm huius loci interpretationem Praetuleris, sensus eodem ' , redit. Hoq enim vult Stephanus r Vos quidem de legibus vestris tanquam divino instituto vobis concredi. tis gloriamini, sed parum religiose eos conservate.

54. 'Aκουοντες - ἐπ αυτον) His auditis, illi. υehementi ira commoti, frendebant dentibus. Vide supra c. V, II. Idesychius: διεπρίοντο, sΘυαουντο, ἔτριον τοὐe οδοντας, ubi pro ἔτριψον legendum esse εβρυχον, recte suspicatur I. Chr. G. Ernesti, hoc etiam addens, interpretem pro more, Parallelo membro usum esse, quo verbum Prius explicaret. Per haec signa irae oratio Stephani denuo interrupta est sic, ut eam ad finem perducere non posset. Nam sine dubio etiam da Mes gia repudiato dicturus, et se purgaturus fuisset ab ista accusatione, propter quam Bd iudicium vocatus erat. I ana igitur est eorum calumnia, qui Stephanum vit perant , quasi enumerando historiam Populi, quam om-

189쪽

SCHOLIA

nes a pueris didicissent, nihil ad rem dixisset. Spem

tandum est nempe' consilium narrationis, quod in eo erat, ut ostenderet Stephanus, quomodo Iudaei omni-hus temporibus abusi sint divinis benefietis, et etiamnum abutantur, ut adeo non sit mirum, si tandem oliquando poena ira eos ingruat, si templum destruatur, et Mosis instituta mutentur. Hoc omnino fuisse Stephani consilium, tota series orationis ostendit. Vituperant etiam Stephanum, quod quaedam dixerit, quae cum historIa V. T. non conveniant, partim ex traditione hausta, partim ex opinionibus scholae Alexandrinae repetita; quod indignum esse putant viro, qui πνεῖ ιμοῦτιον habuisse dicatur. Sed notandum est, illam phrasin praeditum. vlenum eSSe Spiritu Sancto non explicandam esse de Θεοτ νευστία stricte sic dicta, sive de

communicatione singularum rerum et verborum per Spiritum sanctum; variare potius huius Phraseos sensum, ex Contexto sermone determinandum. Sio quum Stephonus πληρre πνεύματος αγίου locutus esse dicitur, Sensus est, tantam ei, hanc orationem habenti, fiduciam per Spiritum Sanctum esse concessam, ut sine

omni dubitatione et metu Senatum Iudaicum ex ipsa historia argueret, Iudaeos omnibus temporibus immorigeros, et dignos fuisse poenis divinis. Ergo hic non est cogitandum de singularum Terum et notionum inspiratione, qua etiam non opus erat Stephano narrantires ex historia Iudaica depromtas ipsique a pueritia notas. Ceterum non desunt exempla saerorum Scriptorum, qui, etsi inspirati essent, tamen loca V. T. memoriter protulerunt, et secuti sunt traditiones, veluti

et Tim. Bl, 8. Iao. V, 17. Unde apparet, Apostolos et Scriptores sacros gubernatos esse quidem a Spiritu

190쪽

IN ACTA APOSTOLORUM CAP. VII. 185

Sancto in doctrinae christianae capitibus Proponendis, ne aliquid salsi ab iis traderetur, sed in rebus historicis, et chronologicis, aut traditionibus eos usos

suisse' suo sensu, et secutos esse usitatas et receptas gentis suae sententias.

55. 'Υπάρχαύν - του Θεου Sed ille, qui Spiritu

gancto plenus erat, coelum intuitus. υidit Deum maiestate conspicuum, et Iraum ad eius clextram adytantem, i. e. Iesum quoque vidit divina maiestate conspicuum. Πλ ρης m/ευματος ἁγίου, i. e. divina vi confortatus, Plenus animi sortitudine et tranquillitate. Hein richsiuar senon quum divina vi firmatum se videret, sed: prout erat etc. Aber als ein mann , ganddurchglitht Don dem hohen Genthie, inoetu das Christenctum itin begeisterte Δοίαν τοὐ Θεου, maiestatem Dei Didere, hoc ad merum vigum c ἐκστάπιν et speciem magnificam oculis oblatam est reserendum. Sio Ies. Vi , in Ezechielis Iocis pluribus, et in Apocalypsi Deus in throno sedens fingitur. Vid. inprimis Apocal. IV. et V, 5. , quo posteriore loco agni ad thronum stantis mentio fit. Nonnisi hoc N. T. Ioco Iesus στῆναι ἐκ δεξιων του Θεοῖ dicitur. Quibus verbis cutimulti Interpp. arbitrantur) non tam praedicatur eius regia dignitas, de qua aliunde constat, quam potius auxilium praesentissimum, quo protomartyr a Christo adiutus est. Quum enim Christus quasi in procinctu

esset, ut Stephano obviam veniret et succurreret Io. XIV, 2. d. , durgens atque adalans et cogitari et conspici potuit. In eandenti sententiam Gregoriuε M, HomiI. 19. in sest. Adscens. : ASedere iudicantis cet imperantis) est; εtars vero pugnantis, vel adiuvantis. Ste-