D. Io. Georgii Rosenmülleri Scholia in Novum Testamentum. Tomus 1. 5. .. Tomus 3. continens Acta Apostolorum et Epistolam Pauli ad Romanos post auctoris obitum curavit et praefatus est d. Ern. Frid. Car. Rosenmullerus, litterar. oo. in univers. Lips.

391쪽

IN ACTA APOSTOLORUM. CAP. XIX. 58r

audaria et semicinctia ex eius corpore afferrentur, atque ad horum contactum morbis liberarentur, etiam mali spiritus egrederentur. χρως, exterior Pars cor-POris, species externa, corpuS. σοι δαρια ε σιπικίνθια Significantur ambabus his vocibus linteola et fasciolae, quibus et praecingerentur, et detergerent sudorem. In specie autem σι υκωθ.ον Semicinctium, Succinctorium habet duplicem significatum, nimirum Orarii, eines Schnuestuches, et succinctorii, quod Partes anteriores opificum cingit. Petronius 94. ego suspendio vitam finire constituti, et iam semicinctio stantem ad parietem spondam vinxeram, cervicesque nodo condebam.

dere. Hoc non intelligendum est ita, ac si linteola et scioIae vim depellendi morbos habuissent; sed vi ac potentia Christi sanati sunt aegroti, cui fidebant, qui linteola et fasciolas admovebant corporibus. Cf. ad V, 16. coli. Matth. IX, 20. 21.13. Ταν περιερχομ ένων 'Iουδαιων ἐ&ρκιστῶν J Tales Exorcistas, qui quarundam formularum incantationumque ope daemonia eiecerunt, inter Iudaeos fuisse, illustris Iosephi locus docet, ubi huius rei auctorem ipsum Salomonem edit. Ant. VIII, 2, 5. περιερχομ ένους autem eos vocat Lucas, quod non uno in loco subsisterent sed huc illuc cursitarent, quaestui aucupando, quales apud Latinos circulatores. Medicamentis autem simul usos esse illos Exorcistas, ex citato Iosephi loco patet. Haud mirum, quum ex vulgaribus istius aevi opinioni-hus homines a daemonibus vere obsideri crederentur,

392쪽

SCHOLIA

mox exstitisse et homines, qui eos quacunque tandem arte expellere se posse profitebantur, ipsique vere persuadebantur; unde non est, quod omnes eiusmodi homines fraudibus decepisse alios dicamus. Cf. supra ad VII l, s. sqq. XVI, 16. sqq. ἐπὶ τουο ἔχον rας τα πνEυματα τα πονηραὰ Super aegrotos Christi nomen invocarunt, quasi de coelo Christum in aegrotantes evocaturi, ut bene explicat Bornem ann in Rosenmulieri

14. 'Hσαν - ποιουντεο Recte Priciaeus haec ita intelligenda esse putat, ac si scriptum esset: ἡσαν δε καI νεο etc. Neque enim praeter hos Scevae filios nullos circumforaneos exorcistas fuisse dicit Lucas, sed in numero praestigiatorum eiusmodi etiam hos septem suisse. 15. 'A τοκριΘεν - τίννο ἐστέ o Non recte concluditur ex his verbis, malum quendam Spiritum per hominem locutum esse Paulus enim per biennium Ephesi docuerat et miracula patraverat; homo igitur daemoniacus multa iam audiverat de eo eiusque miraculis. Di-eehat: Scio quidem, Paulum esse in hac urbe, et nomine Iesu talia miracula patrare; sed vos non videmini esse tales, qualis est Paulus. Scite Raphelius in Annotatu Polyb. observavit haec: Interrogatio haec est non ignorantis, sed Partim increpantis eum, qui sibi arrogat, ad se quod nihil attinet, partim contemnentis eum,

qui neque fluas, neque hostis Vires considerat, sed temeritata quadam actus certare audet cum valentiore, eui eum vincere ludus est.

f6. Κα ' ἐς αλλομενος - οἴκου ἐκείνου m homo. malo daemoni obnoxius, inamit in eos, atque sub

393쪽

IN ACTA APOSTOLORUM. CAP. XIX. 38s

genε, tam male tractaυit, ut nudi εauciiqua profugerent ex aedibus illis. Κατακυριευειν. in poteStα-tem redigere. ἰσχυσιν κατά τινος. υim exserere Cori-tra aliquem, vioIenter tractare. Hoc non parum secit ad confirmandam auctoritatem Pauli, cui, sananti daemoniacos nunquam tale quid accidit. 17. Κη ἐπέπεσε - 'L1σου Et Ob1tMytierunt omnes ea de re, et celebratum est nomen Iesu. φόβοe h. I. hebraico more potius est admiratio quam timor. C Iebratum est autem nomen Iesu ideo, quia per eum vera fiebant miracula, non talia, qualia erant exoreistarum illorum, de quibus sermo Vs. 13. sqq. 18. Ηρχοντο δεο κολογeυαενοι Venerunt ad Apost

Ios, confitentes, quam male vitam haetenus traduxissent, commemoratis etiam criminibus gravioribus, utiIli, qui ad Ioannem Baptistam venerant, Matth. III, 6. Multi etiam magicas artes, quibus dediti fuerant, da- testati sunt, quod patet ex Vs. 19.19. 'Lιανοὶ δὲ τῶν τα περίεργα πραεάντων Περίερ- , CuriOSa, h. l. omnino artes magicas significant. Sio Dio Cassius excerpt. Vales. de Imperatore Adriano dicit: ὀ Ἀδριανος περιεργοτατος ην - μιαντείαις η, μαγ γανεεια παντοδαπαις ἐχρητο, Adrianus admodum curiosus erat, et diυinationibus magicisque artibus

utebatur. Herodian. IV, 12. 6. Ephesus anta alias Oivitates his pravis studiis dedita. Συνενεγκαντες τας βμβλουe, congerentes libros, in unum acervum. Videntur fuisse Iihri tales, qui formulas magicas, et modum exer-eendi artes magicas continebant, Zauberbiicher. Nota

394쪽

SCHOLIA

sunt inter, veteres 'Κφέεια γραμματα, Ephesiae scrip turae, set schedulae, quae magicis vocabulis inscriptae, deinde ut amuleta αλεξιφαρμα καθ corpori alligari solebant, Bd averruncandos morbos, . daemones, et alia mala tollenda. Μagorum, qui erant Ephesi, meminit Plutarchus Alexandro. Menander in puero apud Suidam: 'Lφέσια τοῖς γαμουσιν Ουτος περι ατεῖ λέγων αλε- φαρμακα. ElymoL ἐφέσια ἀλεξιφαρμακα η γραμμα τα,ανόματα αττα ημὶ φωναὶ αντισαθειαν φησικὴν εχουσα .Eustalli. ad Hom. Odys. τ. P. 694. 'Εφέσια γραμματα - ἐπεδαὶ γαρ τινές φασιν ἐκειναι ησαν, ας καὶ Κροῖσος ἐπὶ τῆς πυρας εἰπῶν ωφεληθη' καὶ ἐν 'Oλυμπίε ὀέ φατι MDλησίου καὶ 'Eφεσίου παλαιόντων τον Mιλναον μη δυνασθω παλα&ιν, δια το του ετερον περὶ αστραγαλω -τα 'Εφέσια γραμματα, ων γνησθεντων καὶ λυθέντων αυτωτριακοντακις το ἐεῆς πεσοῖν του 'Εφέσιον, quidam dicunt illas litteras incantationes fuiSse, quae Croe- εο , quum in rogo USuryaret, maxime profuerint. In Olympiis autem, dicunt, Milesio et Ephesio inter se pugnantibus, MileSium nequaquam potuisae vincere, quia alter in talo hiabebat Ephesias litteraS, quibus cognitia et ablatis, Ephesium ter deciese υestigio cecidisse. Plura habes 9p. IVetsten. et Groistium. Vid. et Deyling. I. o. p. 280, Ua terum ad Suidam, T. I. P. 919. κατέκαιον Combusserunt fideles isti' libros illos, non vendiderunt, ut pretium ad Apostolos afferrent; ne aliis occasionem peccandi, hisque libris utendi darent. καὶ συνε' ς φισαν - πέντε) Quorum Pretio computato, denariorum quinquaginta millia reperta sunt. μυρtαδαο πέντε est usitata ellipsis vocis δραχμ8, in pecuniae summa indicanda. Cf. mineri Gram m. s. . 0, 4. Sunt igitur μυριαδες πέντε. so. δραχ

395쪽

IN ACTA APOSTOLORUΜ. CAP. XIX. 391

μων. Quinquagies mille denarios. Denario proxima accedit moneta Argentinensis, quae valet 12 Hreutaeer, I HelIer, ut 5 drachmae sint l il. et paullo plus; 50000 drachmae plus 10000 n. , seu plus 6000 imperialium. 20. Oυτω κατα κράτος - 1σχυεν Sic magna Di religio incrementa cepit et inυaluit. HGychiva: καrακρατορ, ἰσχυρως, τελείως. Magorum fraudibus, seu invalidis artibus detectis, miracula Pauli eo maiorem fidem invenerunt; sicque multi Christo dederunt nomen. 21. ΕΘετο ὁ Παυλος ἐν τω πνευματιὰ In ianimo posuit, i. e. consilium cepit E plurimorum sententia ἐν τα πνευματι positum est Pro εἰς το πνεῖμα, in animum induxit, quum Praeposs. ἐν et ε si gaepissime inter se permutentur. Sed simpliciter explicari potest: Propositum cepit Paulus in animo εuo. Quomodo Latini dicunt: ponere in cliqua re, quam locutionem a Graecis Romani mutuati sunt. Qua de re plura vid. ap. BOrnemann I. o. P. 236. sqq. 22. Εραστος, cuius mentio fit a Tim. IV, 20. Alius Εραστος commemoratur Rom. XVI, 23. Aυνος ἐπέσχε χρονον εἰς riv 'Aσίαν) Substitit ad tempus in Asia.

go. εαυτον inhibuit Ee, i. e. moratuS egi, remanait.

Herodoti VIl, 123. ἐπισχῶὰν χρονον. 112. ἐπισχDτες ὀλμγας ἐμέρας. Εἰς την 'Aσίαν, Pro: ἐν τν 'Aσία quae mutatio frequens. 23. Ταραχος οὐκ ὀλιγος Non Ieυis tumultus. περὶ τῆο οδου) Occasione Euangelii, de religione christiaria, qua significatione Oloe iam saepius aderat, IX, 2.

396쪽

XVIII, 26. al. Concitabatur tumultus de nova illa viis vendi numenque colendi ratione, quam suadente Ρaulo, inierant Ephesiorum haud pauci. 24. Αργυροικοπος Faber argentariuS, proprie: argentum tundena ex αργυρος et κοπτω i. e. fabricans. ναοῖς ἀργυρους 'Αρτωιθος Aediculas argenteas lileine Tempelchen Dianae. Templum Dianae Ephesiae septem miraculis mundi est Dnnumeratum. Demetrius autem confecit aediculas argenteas, imaginem il-Ιius templi reserentes. Sic in monto Albano aedicula Iunonis fuisse dicitur. Dio Cassius XXXIX. νεωσ Ηρας βραχυς - τραπεζνο τιν προς ανατολων Πρυμένος. PetrorituS 29. Praetctrea grande armarium intingulo vidi in cuius aedicula erant liares argentei positi. Diana Ephesia in nummis repraesentatur ornamento capitis alto, multis mammis, pedibus invoIulis, cum duobus cervis a dextra et sinistra Minutius Fe- Iis Oetam Diana - Ephraia mammis multis et uberibus multig exstructa. Neque tamen cum nonnullis h. I. intelligendi sunt nummi argentarii, templi figuram

repraesentantes, neo ἀργυροκοπος Vertendum monetarius. Sermo enim est de aedicuIis, quales plurimi domi habebant, ut et ibi religionem exercere possent, aut praesidii causa in itineribus secum gestabant. Cf. die bibI. Alterthum ελ. Vol. I. P. II. P. 184. Rqq. ἐργασίαν) Ouaratum; nam ἐργαHα non solum opiscium, artifcium, sed et quaestum significat. Vid. XVI, 16. 25. O ἐργατ ὰ Quoa quum CONUOCaδε l, Caeterosque opifera, operarios huiusmodi rerum, qui sortassis imagunculas numinis sabricabant, in aedi oulis

397쪽

IN ACTA APOSTOLORUM. CAP. XIX. 595

ponendas. 'Orι ἐκ ταυτης τῆe ἐργασίαο η ευπορία ημων ἐστὶ) Quod ex huius operis quaestu copia nobiS contingit facultatum. Nam ευπορ Ια h. I. non quae stum, sed copias, opes, facultates indicat. Simillime

voces has coniungit Demo3thenes in Neare. ceu αὐτηομο του σώααRe ἐργασία ουχ ἱκανὴν ευπορίαν παρεχεν, ωττε διοικεῖν τὴν ο&ίαν, quum illi quaestus comporis non Satis magnae ad alendam familiam copias

suppeditaret. Scitis. o socii, Demetrius inquit, hoc

quaestu non tantum victum suppetere nobis, sed et vitam nostram abundanter instrui. Procul dubio vel omnis, vel magnam partem hic provenius evanescet, si

exitialem doctrinam istam Iatius evagari patimur. Ergo pro lucro pugnemus sortiter. 2G. Πa σαο μετέστηπεν Δανου οχλου multos homines peruertit, ad OIias cogitiationes traduxit. λέγων vireμενοι Multi inter Gentiles simulacra ipsa non habebant pro Diis, sed ea tantum praesentia Numinis reserta esse putabant. Plerique tamen eredebant ipsa simulacra esse Deos; unde, qui illa fingebant, sεοποιοIet Θέοπλασreu, factores Deorum et fictores appellabantur, ut constat ex POIliacis Onomastico, L. I, 1, 13. 27. Ου μονον - ἐλθεῖν ) Non solum periculum est, ne haec r s in contemtum veniat. Toυτο το μέρος verter haec res, hoc negotium, aut si placet, μέρος in versione plane omitti potest. Εἰς απελεγμον ἐλθεD, in contemtum υenire, ad nihilum recidere. 'Aπελε μος proprie est consutatio, Sap. IX, 6. deinde contem- us. ἀλλux ros - λργισθῆναι Non solum periculum est

ne quaestus noster pessumdetur, sed etiam no Dianae

398쪽

templum pro nihilo habeatur; obolitum uero etiam iri deae εplendorem cea wiarde aber aucti die HereIich-Mit der Gottin vernichtet werden. Bornemanu, I. c. p. 2400. Quasi dicate Parum est de nostro quaestu; tota religio hic periclitatur. Verba μέλλειν τε καὶ κ. τ.λ. non Pendent a verbo κινδυνευει, sed oratio recta in obliquam declinat, ut subaudiendum sit εφη vel EArg. Vid. XXIII, 24. τῆν μεγαλειοτητα αυτῆς Bene Latinus : Maiestatem. Posses et Numen vertere. ῆν ολη - σέβετ Non falso hoc dicit. Apuleius lib. II. de eadem illa Dianar Cuius numen unicum multiformi Specie, ritu Vario, nomine muItiiugo totus veneratur orbis. inter paucos Deos, qui a Romanis testatoribus haeredes institui poterant, erat haec Diana Ephesia, ut nos docet inpianus Institutionum tit. XXII. 28. Mεγαλη 'Αρτεμις 'Εφεσίων Xenophon Ephes.

I. ομνυω τε τiv πατριον ημιν Θεον, τὴν μεγάλην 'Εφεσίων Ἀρ αν. Istiusmodi acclamationes in numinum honorem non infrequentes erant. Pariter apud

Aristidem legimus: μέγας o 'Aσκληπιος. 29. Καὶ ἐπλησθη - συγχυσεως b Sic urbs tota hoe

tumultu repleta egi, per totam urbem ortus est tumestus, a concitatione unius profligati nebulonis. ωρμησάν τε ὁμοθυμαδον εἰς το θέατρον Concurrerunt coniunctim, confertim in Theatrum. In institutis Graecarum vivitatum fuit hoc, ut de rebus gravioribus, ad rempublicam spectantibus, in theatris ageretur, concionesque ibi haberentur . ut adeo proprie fori loco fuisse videantur. Tacitus Hist. II, 8o. de Vespasiano diciti Ant*chensium theatrum ingressus, ubi illis con-

399쪽

iN ACTA APOSTOLORUΜ. CAP. XIX. 395

εultare mos eat, concurrentea et in adulationem effusos alloquitur. Cic. ad sana. VIlI, 2. pro Flacco T. Cornelius Nep. Timol. 4, 2. Meniebat in Theatrum, quum ibi concilium plebis haberetur. Valer. Μax. II. 2. Situs ipse locorum huic tumultui augendo ao fovendo non Parum conducebat; ut enim perhibent, qui ista loca oculis perlustrarunt, Sponius et inheelerus, Di nae templum in conspectu theatri erat situm. Vid. XX, 4. non confundendus cum eo, qui Rom. XVl, 23. memoratur, qui erat Corinthius. 'Aρωrαρχος XX, 4. XXVII, 2. Col. IV, 10. Philem. 24. συνεκδήν υς VarinuS: συνοδοι'ορους. ComitUS. 30. 51. Βουλοα,,ου alasLyεῖν εἰς τὸν Mi ιον Quum ingredi υellet in concionem populi, scit. causam Suam de sensurus. Tniae δὲ των 'Aσιαρχῶν) Asiarchaserant praefecti certaminum, Iudorumque sacroyum, vel summi Sacerdotes. De nomine provinciae, cui Praeerant. singuli audiebant: Ciliciarcha, Syriarcha, Phoeniciarcha, Helladarcha, Bithyniarcha, Cappadociarchaelo. Strabo XIV. Asiarchas πρωτευοντας κριτα τὴν ἐπαρ χm v vocat, qui et hoc nos docet, lectos ex praecipuis Asiae civitatibus, inter quas fuisso et Tralles. Potestas eorum erat annua in Asia minori, ni praesiderent in Iudis, et sumtus in eos sacerent ut Romae aediles).D. de Nacat. et excus. muner. L. 6. 8. D ASia εa

cerdotium proυinciae augcipere non coguntur numero liberorum V. subnixi. Modestinus VI, 14. 'AG- Βιθυνιαρχία, Καππαδοκαρχία, ἔθνους la ρ ω συμναι. Plures Asiarchae hic commemorantur. Namque initio cuiusque anni cutor riuinoelii verbis), i. e. sub aequinoctium autumnale, singulae Asiae minoris urbes

400쪽

eonoionem habebant, in qua uni ex suis civibus Ἀσιαρ- χtae honorem deserebant. Tum unaquaeque civitas Iegatum in certam urbem mittebat Asiae proconsularia Primariam quales erant Ephesus, Smyrna, Sardes, aliae ad το κοινον, ad commune gentis conciIium, qui nomen eius, qui domi eIectus erat, Publice renunciaret. Ex his, quos singuIae urbes Asiae Asiarchas nominaverant, synedri nonnisi decem Asiarchas designahant, ex quorum numero Proconsul Romanus summum sacrorum praesectum eligebat. Electus κατ' ἐεοχῆν ο'Aσιαρχης dictus, reliqui autem eius assegsores fuisse, et ipsi quoque Asiarchae dicti videntur. Asiarchae non semper Ephesi, sed in aliis etiam civitatibus sedem suam habebant, ubi communia Asiae sacra habebantur, veluti Smyrnae, Cyzici elo. Vid. anhemium de Usu et Praest. Numism. p. 694. Eo Butem tempore, quo Paulus Ephesi commorabatur, Asiarcha cum collegis ibi sedem habebat, ab eoque Iudi editi sunt; unde

tamen non consequitur, ea quae h. l. narrantur, inter Iudorum solemnia evenisse. Qua de re in omni narratione nihil occurrit. Ceterum etiam ii, qui Asiarchas munere functi erant, hoc nomen retinebant, sicuti ii, qui apud Iudaeos Pontifices maximi fuerant, ut adeo Lucas, qui tum essent Asiarchae, aut olim suissent, Asiarcharum nomine insignire potuerit. M δουνα ἐαυτον εἰς το θέατρον Ne in theatrum Se Conferret, E. coniiceret. Latet in phrasi, quod periculum PauIo in theatro immineat, cui se non debeat imprudens com

mittere.