D. Io. Georgii Rosenmülleri Scholia in Novum Testamentum. Tomus 1. 5. .. Tomus 3. continens Acta Apostolorum et Epistolam Pauli ad Romanos post auctoris obitum curavit et praefatus est d. Ern. Frid. Car. Rosenmullerus, litterar. oo. in univers. Lips.

451쪽

IN ACTA APOSTOLORUM. CAP. XXIII 447

otant, ut Promittas, daturum te, quod petunt, Paulumque ex παρεμβολῆ educturum. 22. Παραγγεδειας - προς με Transilio 4b indirecta oratione ad directam, frequens Hebraeis, sed et aliis Scriptoribus. 23. ΔΘ τινας DuOS, ne4cio quos. Sio Bretschnesederus in Lex. Alii et quoεdam, circiter duos. Tedimnumeralibus adiectum notat: fere, circiter, ungUEhritet wa. Thucya. VIII, 21. διακοσίουοῦ μέν τινας τους πανώσαο τῶν δονατῶν ἀπέκτεινε Κως Καισαρεαο) Caesar iam ad Procuratorem, ad cuius forum iam tota haeo respertinere videbatur. μπεῖς ἐβ3ο.αηκοντα θ Solent pe-dilibus equites attribui qui eis praesidio sint. δεξιιλα βονο διακοσίου:J Satellites, stipatores ducentos. υε δεει

λαβουe Iegas, sive ex uno codiee vetustissimo δε Οὐόλοoe, non satis certum est, quale militum genus fuerit. Omnes de has voce sententias et Coniecturas SchIeusne rus in Lexieo ita conciliari posse putat, ut dicat, δε- Τολάβουο fuisse satellites regis, aut tribuni militum, . dextra lanceam gestantes, quorum munus fuerit, non solum custodiam corporis regis et tribuni militum agere

sed etiam custodire captivos, quorum dextrae catena alia ligabantur παρα σο λαβελν την του δεσπιιου δεῖαν LSyrus vertit: lacuIatores, Arabs et sagittarios, Aeth. Sahid. Vulg. lancearioS. ἀπο τρ911c ἄρας τῆς νυκτος)Frequens est in Syria noctibus iter sacere ob calores diurnos. Verum hic consilium hoc eo pertinebat, ne in ipso itinera insidiae fierent, ante deducto Paulo, quam ad coniuratos eius rei notitia perveniret. Hora

tertia est nostra nona post solem Occagum.

452쪽

SCHOLIA

24. Κτηνη υ παραστῆσα) Et iumenta praestare. Transit oratio a directa ad indirectam, contra quam modo. Vid. ad XIX, 27. ινα ἐπιβιβασαντες - τον ηγε

μ ονα Ut imρο nentes Paulum ciumento incolumem ad Felicem perducerent. Sio Iosephus A. II. 6, 9.οῖσγε προς τον πατέρα saei ἔξεστιν ανασ ωθῆναι μονοις, nobis solis non licet redire ad patrem incolum . . uum hio Felix Procurator tantum Iudaeae fuerit, nequis nomine ηγεμονος ductus, suspicetur, Praegidem suisse, tenendum est iγεμονα dici h. I. qui proprie nominetur ἐπίτροπος. Nam Iosephus tribuit et propria voco rei ἐπιτροπ ευειν, et de B. I. II, 15. huno Felicem vocat Τουδαίας ἐπ ροκον. Felix hio suit libertus Antoniae matris Claudii imperatoris, frater Pallantis,

eiusdem.Antoniae liberti Plin. H. N. XXXIII, 10o, qui

apud Claudium omnia potuit. Tacitus Hist. V, 9. Claudius, defunctis regibus, aut ad modicum redactis, Iudaeam prOυinciam equitibus Romanis ciue libertis permisit e quibuε Antonius Felix, per omnem 5ae-υitiam ac libidinem, ius regium εσυili ingenio exercuit. Fuit trium reginarum maritus testa Suetonio ita Claudii vita, c. 28. quod inte lige non eodem tempore; sed alia mortua duxit aliam: et reginas intellige regum filias et neptes, quomodo Antigone et Electra ανασ- σαι apud Tragicos. Harum reginarum una fuit Dru-εilla, infra nominata, o. XXIV, 22. Agrippae regis

soror.

25. Γρά ρας - τυπον τουτονὶ Scribens e 4tolam, quas hanc continebat, s. habebat formam; aut brevius et scribens mutolam in hanc formam, hoc tenore, ut loquitur Cicero. Τυτος, omnino integram formam,

453쪽

IN ACTA APOSTOLORUM. CAP. XXIII. 449

s. ut vulgo dicunt, extensum epistolae significat. Sio a Maco. III. Io. de epistola Ptolomaei, quae integra ibi praemissa est, dicitur: σοι ὀ μὲν τῆς ἐροστολῆς τυπος ουτως ἐγέγραπτο, et ita forma Nistolae, a. πλεtola ipsa conscripta erat. Alii τυπος h. l. vertunt

argumentum epistoIae. DUO . τυπος, ait Nuinoelius, usus est Lucas, ut ostenderet, se non accurate verba, sed argumentum tantum epistolae memoriae mandasse.

Ipsam epistolam in Pauli manus incidisse, parum pro habile est, sed argumentum Lucas cognoscere potuit, quum ipse Paulum Caesaream secutus sit inXUII. 1.2 3 ab hoc illove, qui Procuratori familiaris esset. Π ριέχειν τυπον idem valet, ac ἔχειν τυπον. 27. Κα μέλλοντα ανωρεῖσθα υπ αυτωνὶ i. e. quum iam prope raset, ut ab eis interficeretur. 29. Mi θεν δὲ - ἔχοντα IIum criminis reum, quod Romanae leges morte puniant, aut vinculis coerceant: non signiferum rebellionis, non homicidam, non seditiosum. Ἀεια θανατου dicuntur, quae mortem mctrentur, 'Κγκλημα ἔχειν h. I. idem est quod ἐγκαλεῖσ- Θω, accuSari. Sic Appian. de bello Annib. Claudiam Quintiam μοιχείας ἔγκλημα ἔνυσαν επι ακριτον, ad ut

terii accusatam, nondum cognita CauSSa.

50. --ἔσεσθαM J Sermonem ita incepit, quasi dicturus esset μελλουσης . dixit autem μέλλειν quasi praecessisset: μ νυθέντος δέ μοι ἐπιβουλ/ν. Ita saepe constructio sit ad sensum magis, quam ad verba.

31. Εἰς miν 'A9GπατρIM Obadias de Bartenora notat, esse locum ultimum in finibus Iudaeae. Hiero- Tomus III. 29

454쪽

nymus Epitaph. Paulae: Deinde a Caesarea Antipatrida, semirutum Oyyidulum, quod de patris m-mine Herodes Nocaυerat et Lyddam υersam in DNospolim. Saepe huius urbis meminit Iosephus e. g.

Ant. XVII, 15, 1. XVI, 5, 2. de B. l. II, 19, 1. IU, 8, 1. 32. ππέστρε ραν εle τῆν παρεμβολὴν) Reversi sunt

in Antoniam, go. pedites. Neque enim opus tam muLtis erat, quum iam longius abitum esset ab Hierosolymis, ubi erant coniurati. Adversus vulgaria itinerum pericula sussiciebat equestre praesidium. 33. Oιmνες θ Hoc ad remotius, i. e. ad equites reserendum. Iq. 'Εκ ποίαο ἐορχίας ἐστὶ θ Ex quianam proυimcia e ety 'Επαρχ. est proDincia etiam infra XXV, 1. PIutarch. Catone: των ἐπαρχιῶν ην ἐντος - νίαν καλουσιν οἰ ρωμαῖοι. 55. Λιακουσομαί σου Attente te audiam, et caus-εam tuam cognoscam. Plutarch. Cic. 'Aντιοχου eor ἈσκαλωνIτου διηκουσεν. PericI. διχηκουσa - Ζηνωνος. ἐν τω πρατωρίω σου 'Hρωδου Ita dicto, quod ab Herode exstructum esset. Praetorium a praetore Romano, i. e. imperatore nomen habet; sed, ut fieri solet, coepit proferri Iatius eius vocis usus ad omnes domos virorum illustrium.

randi sunt ab eo die, quo Hierosolymis Caesaream deductus erat Paulus. Vidia not. ad Vs. 11. Venit igitur

455쪽

1N ACTA APOSTOLORUM. CAP. XXIV. 451

Ananias cum ceteris accusatoribus Caesaream, sine dubio certior factus per Chiliarchum Lysiam. Κω ρόrορος Ἀρτυλλου τινος Homine Romano, qui et linguam Romanam, et actionum formuIas melius nosset. Graecis ρητωρ est orator, et caussae Patronus. Latini eam vocem graecam magia de dicendi magistris usurpant, quos Graeci σοφι re e vocant. Causarum Patroni aderant in omnibus Rom. imperii provinciis, quia, quicunque causam habebat apud forum aliquod Rom. . certis qui'husdam iuris Rom. formulis debebat uti. Earum ergo quia experies erant Iudaei optime sibi consultum put hant opem causidici Romani implorando. ἐνεφανι σαν Παυλουὰ Indicium Procuratori fecerunt contra Paulum, i. e. accUεarunt Paulum apud Procuratorem. saepe apud Iosephum aliosque est pro indieare aIiquid ita, ut cum alterius accMaatione εie coniunctum I e. o. Ant. XIV, 10, 8. eodem cap. h. 12. et cap. XI, h. 4, 'Εμφανίζειν autem κατα τινος, eadem . constructione dictum est, qua Rom. VIII, 33. τίς ἐγκα

2. Κληθέντος οε αυτοδὶ i. e. adduci iurao; nam sub militari custodia oervabatur.

fruimur, quodque per tuam curam huius nationis rea sint bene institutae, id agnoscimus etc. Captat Rhetor mercede conductus benevoleutiam Procuratoris, cuius proυidentia et pax Φεia contingeret, et pra etare administraretur proυincia. Εἰρηνην intelligo de tranquillitate illarum regionum procurata a Felice. Ver-

456쪽

SCHOLIA

rei bene ac praeclare gestae. Polybius L. I. ως δἰ 'αυτον mi διά τὴν Hίαν προνοιαν .κατορθωκως, quaSi ipse per 5e et sua proυidentia rem bene gessisset. Ciceto de fin. III, T. quae autem nos aut recta, aut

recte facta dicamus, si placet, illi autem appellant

κατο ρθω ματ α, omneε numerOg Nirtutum confident - rectum factum est κατ ό ρΘ ω μα ad mentem Stoicorum. Τω Mνει τουτω egi genti Iudaeorum. Lamdem, quam hic Tertullus tribuit Felici, eandem et Io-geptii narrationes ei trihuunt. Sio v. c. Iudaeam latronibus imposioribusque repletam et infestatam cura gua virtuteque liberavit, teste Iosepho XX, 8, 5. Aegyptium illum Pseudoprophetam, res novas molientem, eiusque asseclas vi armisque repressit, i. o. 6 6. seditionem, quae inter Iudaeos Caesareenses et Syros gravissime exarserat, restinxit, multaque alia facinora egregia, commodo Iudaeorum, perpetravit. Cf. eundem de B. I.

II, 13, 2. Sed idem Felix molia iniuste et crudeliter egit, testibus DSepho Ant. XX, 8, 5. , Tacito Ηistor. L. V, c. 9. Ann. XII, 54. , Suetonio cin Vita Claudii o. 28. et aliis. Vid. et not. ad XXIII, 2. παντητε κ, πανταχοῖ αποδεχομεθα ) Semper et ubique agnoscimus, vel laudamus. Haec enim elegantissima est του αποδέχεσθαι notio, DSephus A. VI, 14, 4. Δώκαιον δὲ Σποδε εασθαι τῆς opιλοτιμίας τὴν γυναῖκα, coΠυenit autem, Iaudare mulierem ob prolixam liberalitatem. Unde ἐπαινεῖν et αποδέχεσθα apud eundem

tanquam Synonyma iunguntur, A. VII, 1, 2. ibid. 2, 2. aliisque locis. Παντη τa mi , Semper et tibique. Quod nunc facimus praesenti tibi, inquit Tertu, Ius, id etiam de absente praedicamus. Non inmos

soIum laudamus.

457쪽

q. Πνα δε- εγκοπτω) Ne te pluribus morer; aut, ne pluribus tibi mOIestias sim. Est et hoc inter rhetorica artificia, polliceri se brevem fore, praesertim aput occupatos. συντομπύ, sc. λεγόντων, quae Paucis dicturus sum. Loquitur ita Tertullus ut ad hominem multis negotiis districtum, et ut meliorem iniquae caussae colorem superduceret. τῆ σν ἐπιεικεία) Ea humanisate, qua εοlra. Solent coniungi ἐπιείκεια et πραοτης. Intelligitur hic facilitas et patientia in audiendo.

5. Εὐροντες - λοιαον Deprehendimus Scilicet hunc Dirum pratilentem, noxium. Particula γαρ in orationis initio eleganter adhibetur, et reddenda est acilicet, nempe. Participium vero εὐροντες scit. ἐσμὲν Pro ευρομεν Positum est; qui Participiorum usus, etsi He-hraeis epi familiarissimus, non ita tamen proprius, quin apud Graecos etiam inveniatur. Apta vero etiam est BOrnemanni interpretatio, qui verbum εὐροντες accipiendum praecipit pro Nominat. absoluto, trahe ido ad καὶ εκρατησαμεν, Vs. 6. Vertit igitur: nam deprehendentes hominem - custodiae tradidimus. Inchoatam ut constructionem Lucas abrumperet, effecisse imprimis

Homines noxios λοιαους, pestes s. Pratilentes vocant

Graeci. Sic etiam Cicero dixit: pestem ciυitalia, Pro Rabirio; pestem patriae, pro Sestio; pestes imPerii,

Pro Deiotaro. πρωτοστατ ν δ Principem et anteaignanum. πρωτοστατης, qui Primus stat, Primo Ioco, potissimum in acie, dux, ordinem ducens; tum, ut lat. dux, i. e. auctor rei. Quare sic vocantur, qui in arte,

qui in convivio, qui in iudicio aut re quavis alia pri-

458쪽

SCHOLIA

marium locum obtinent. τῆς τῶν Ναζωραίων αἰρέσεως Hazaraeorum εectae. Ita in Iudaea vocabantur, qui extra Iudaeam Christiani, nempe a Domino ipsorum, Iesu Nagareno. Et sic hodie quoque Iudaei et Μnha-medani Christianos appellant. Ceterum, ut Procuratorem Paulo iniquiorem redderet, a seditione accusationis initium Tertullus fecit; quum tamen reditiones non . Ρaulo, neque ab ipsius asseclis, sed a Iudaeis ipsis con- ira Paulum concitatae essent. 6. 'Oο x, - βεβηλ- Introductis alienigenis. Falsum erimen. Κροειν, punire. cf. ad VII, T. Tota particula: mi κατα- ἐπί σε Us. 8.) a plerisque codd. graecis penitus abest; in aliis est multa lectionis varietas. Si Iocus omittitur, sensus non est integer. Quum haec particula in versione Syriaca et Iatina vulgata legatur, videtur aliquid excidisse ex hoc loco, quod deinde Iectores satis antiqui supplerent. A Lucae manu haec verba non esse videntur. Vid. MoruS ad h. I.

T. Μετα- απήγαγε J ElIiptice, pro: ἐκ η. ἀρ- παύων, ἀπηγαγε, quem sensum respexit Latinus, dum vertebat: eripuit eum. 8. Παρ' ου A quo, nempe Paulo. ανακρίνας Quaestione habita. Syrus in elligit quaestionem per tormenta. Sed Tertullus non ignorare potuit, de cive Romano quaestionem per tormenta haberi non posse. Alii, qui verba praecedentia genuina esse censent, ilIud παρ' ου ad Lysiam reserunt, de quo ante sermo fuit. Ipsum enim Felicem oratoria verba de Lysia intellexisse, d sere Us. M. Celerum summam tantum huius orationis Lucam exhibuisse non est quod dubitemus.

Diuiti se by Cooste

459쪽

s. Συνέθεντο) As1enserunt s. confrmarunt. Sic plerique vertunt hanc vocem. Sed συντιθένα, componere, in Μedio est pactum inire, con-plire de aliqua re. IgituT Praeserenda esse videtur συνεπέθεντe, quam Iectionem plerique Codd. habent. Verbum autem σ-aπιτίθημιι, et in Medio συνεπιτί iam significat: sygredior aureum, hoatiliter aggredior. Sensus est; Simul Iudaei PauIum una cum Tertullo aggressi sunt accusando . 10. Natis. ντος αυτω του ἐγεμόνος λέγε ν) Ouum Procurator signum nutu dedialet, ut ipge reεPonderet. ἐκ πολλῶν ἐτων 9 Si Iosepho credimus, Cumano

successor datus est, anno Iul. 97. et nunc Rnnum Rgebat sextum in provincia. A. XX, 6, I. Notandum est Rutem, uno tempore Cumanum et Felicem administrasse regnum Iudaeae, quod antea Agrippa pater obtinuerat, adeo. ut Cumantis Iudaeae et Galilaeae, Felix autem Galilaeae Transamnanae, quae, teste Iosepho, Iordane et Coelesyriae Philadelphiaeque montibus includeretur, Procurator esset. Sed Cumano damnato, Felix Iudaeae et Galilaeae quoque administrationem accepit, Bdeo, ut ex eo inde tempore non solum Galilaea Transsmnana, quam antea iam Procurator obtinuerat,

sed Iudaea etiam ipsius ditioni subiecta pareret. Ios. A. XX, de B. I. II, 12, 8. Κριτίje h. I. non tam Sensu graeco est iudex, quam potius significatione hebrai-zante LUDO rector, magistratus populi, nominatim

Procurator. ΕυΘυαοrερον - απολογουμ ω AlacriUS, Vel ut Vulgatus reddit, bono animo pro me ip4O CauESam dico. Non ut Tertullus, mercede conductus, quam que caussam, etiam deteriorem defendo: sed, quod

460쪽

a equissimum est, Pro me ipso verba facio. Noverat Felix tum experientia propria, tum historia gentis eiusque Procuratorum edoctus, quam proni ad seditionem essent Iudaei.

11. Δυναμένου - ἐν 'Ιερουσαλ μθ Quum tu possis

cognOScere, non eSSe niSi duodecim dira, ex quo ad sacra facienda υeni Hierosolyma. ημερα δεκαδυο Plures autem utique dies exire videntur: unus advenius Pauli Hierosol. XXI, 15 - 17.; unuε, quo con e

nit Apostolos XXI, 18.; εeptem, quibus in castimon a vixit XXI, 26. M.; die castimoniae septimo paracta sunt quae narrantur XX l, 27. - XXlI, 29. et unuS, quo Sistitur coram synedris XXII, 50. - XXIII, 10.; unua, quo insidiae ei structae erant XXIII, 11- II.; Uriua, quo Caesaream erat deductus XXIII, 31. sqq.; quinque usque ad adventum accusatorum XXIV, 1., quibus cunctis efficitur summa 17 dierum. Sed probabile est, Paulum intelligere non nisi eos dies, quos in urbe Hierosol. degerat, quibus inde a Cap. XXI, 15. usque ad XXIlI, 51. computaveris, exeunt dies 11 vel 12, ergo

ου πλείους δεκαδυο. , .Et Par erat, inquit minriosius, Paulum Caesareae coram Felice stantem nonnissi de

illis diebus loqui: namque id agit, ut ostendat Felici,

se nuIIam seditionem movisse; quam Hierosolymis quiadem, inscio Felice, movere potuisSet, sed haudquaquam Caesareae, ubi a Felice custodiebatur: supe fluum ergo fuerat, et de illis diebus, quibus Caesareae iam fuerat, Ioqui. Alii contra rerum naturam ordinemque narrationis quinque illos dies Vs. 1. ab eo te mino. computant, quo Paulus Hierosolymis in vincula

erat coniectus, ut adeo accusatores Pauli Caesaream se.