D. Io. Georgii Rosenmülleri Scholia in Novum Testamentum. Tomus 1. 5. .. Tomus 3. continens Acta Apostolorum et Epistolam Pauli ad Romanos post auctoris obitum curavit et praefatus est d. Ern. Frid. Car. Rosenmullerus, litterar. oo. in univers. Lips.

481쪽

IN ACTA APOSTOLORUΜ. CAP. XXVI. 47r

ia Familiaribus vocat. Ουν facit accessum ad tractationem. μεν, non sequente. δὲ, mollit sermonem. 5. Aνωθεν Iam dudum, vel a superiore aetatis ineuntis tempore, i. d. ἀπ αρχης et ἐκ νεοτητος. κατασῆν ακριβε στατην - φαρισαῖος) Securidiam exquisitissimam sectam ri Strae religionis etc. Vid. not. ad XXII,

I. Θρ ησκεία significat religionem. cultum divinum et eeremonias. Iosephus de B. I. Il, 8. 14. φαρισαιοι μὲν οἰ ὀοκουντες με τἀ ἀκριβείας ἐξήγεῖσθ' τα νόμιμα.Vit. 58. τῆς των φαρισαίων α ἰρέσεως, εἰ περὶ τὰ πατρια νομιμα δοκουσι των αλλων α κρ ι βεία διαφερειν. s. 'Επ' ἐλπIδι - γενομένηe Propter spem felicit iis, maioribus noεtris a Deo promi ae. 'Επαγγελία, promissa felicitas. Intelligit promissionem Messiae,

quem omnes Iudaei expectahant. Resurrectionem mortuorum negabant Sadducaei; sperabant autem eum omnibus reliquis Iudaeis felicitatem, cuius auctor futurus sit Μessias. Hunc promissum Messiam iam venisso Paulus docebat. Ἐστηκα κρινομενος, ato in iuS UOcalias, i. e. accusor. In iudicium adductus adsto, Propter spem venturi Messiae maioribus nostris a Deo promissi, cuius adventum populus Iudaicus avide exspectat, quem ego . venisse doceo, dum Iesum Messiam esse profiteor, vid.

γελLν. Δωδεκαφυλον, duodecim tribuum popuIug, Iudaicus nimirum. Grapca Istertate novam vocem finxu

482쪽

SCHOLIA

Lucas, concinne admodum. Tu ἐκτηνεία, indefesso studio. Addit: diu noctuque; nam indesinenter fiebant saerificia in templo, et per cultum illum indesinentem Iudaei assequi volebant hona Messiae. Καταντῆσα εἰς τι, ad aliquid perυenire; consequi aliquid. Historice tantum Paulus haec commemorat, hene gnarus, Iudaeos sacrificiis et rituum observatione non posse consequi felicitatem a Deo per Messiam promissam. περὶ ς, subaudi: igitur. υτο Ιουδαίων b emphatice: Mirahit. diei ut Iudaei me accusant.

8. Τί - ἐνεψει; Quid ' num incredibile apud

Nos iudicatur, mortuos a Deo excitari y Paulus nune transit ad demonstrationem, Iesum Nagarenum esse itinium promissum Messiam, a Deo vitae restitutum. Verba νεκρο ἐγε ει non reserenda sunt ad omnium mortu rum resurrectionem. Non enim legitur τους ,εάρους, est ergo νοκρους indefinito dictum.

s. 'Εγω μεν ουν - πρῖεαι Putaυῖ equidem mihi neceSSe esse, ut nomini Iesu Nazareni in multis adversarer, S. multa acloer3a ager8m. 'Sio phrasin usu pat Demosthenes de fals. Iegat. κυῆ παρα ταυτην απρο δ', ειν παντα ταναντία ἔπραττον τουτοις, et in hac Profectione illis per omnία fui adυersatus. ονομα 'Iποσi. q. I σουν. Sed Christo adversari, est religioni ipsius adversari, sectatores persequi. 10. 'Aναιρουμένων τε αυταν Plures Christianos anta Pauli conversionem a Synedrio necatos fuisse, non coo- stat. Quare plerique Interpp. hic enallagen numeri statuunt, atque haec verba ad solum Stephanum reserunt.

483쪽

IN ACTA APOSTOLOR . CAP. XXUI 4rs

Quae tamen enallage quum duri, aliis videatur, revera plures a synedrio existimant esse interemtos, coli. VIII, 1. XXIl, 4. Κατηνεγκα 'ρῆφον Sententiam dixi, ' s. εὐ- fragium tuli, calculum meum adieci, i. e. approbaviassentiendo caedes illorum. 11. Τιμωρων αυrους 9 i. e. κολάζων, puniens, aff- ciens supplicio, flagris caedi iubens. Nam τιμωρων et τιμωρούμενος, cum BCeu lativo casu, poenae et supplieii signiseationem habet, ut in Oreste Euripidis: Παλανα - δους σε τιμω ρων φὶγου, poenas exigens abs te obcaedem Palamedis Cum Dativo eadem verba habent noxilii et ultionis significationem. Hippocrates: τιμορε αυσας τω παθηματι, Subuenienteg et opitulantes malo. ῆναγκαζον βλασφημεῖν Cogebam maledicere, nempe Iesu Christo. His verbis Paulus ait, se suppliciorum atrocitate coggisse pios, ut veritatem negando, oratione uterentur contumeliosa in Christum atque turpi; ia quod postea quoque crudelitas inimicorum Christiani nominis sacere consuevit.' Hrnius Ep. X, 97. Ouum praeeunte me Deos appellarent, et imagini suae thure ac υino supylicarent; praetera maledicerent Christo, quorum nihil cogi pogse dicuntur, qui sunt re vera Chriotiani. περισσως τa ἐμααινο αευος αυrοῖς Supra modum in eos υelut furore accensus; nam de furioso admodum impetu haec recte accipi possunt, quia de istiusmodi consiliis et actionibus commotionis inconsideratae et impotentis et es renatae, Graeci verbo μαμνεσθαι, et Latini insanire, usi sunt, e. g. inSanire libet quoniam tibi. 'Euωκον - πολειοὶ Ad exteras Usque cisitates insectatus Sum, ad oppida extra Palaestinam sita, e . g. Damascum, Syriae Drbem, Cop. IX.

484쪽

12. 'Κν oh, so. ἔργοις, πράγμα σι. με dum Occupor, his negotiis Vacans. 14. Παντων δε καταπεσοντων ημων εἰς τῆν γῆν Est in his verbis quaedam difficultas, quum supra IX, T. Paulum tantum in terram esse prolapsum narretur. Quam difficultatem iam Valla ad Act. IX, T. fio tollere studet: -Ρostquam collapsi fuerunt Pauli comites, continuo surgentes steterunt. Nam etsi non dicatur, quod surrexerunt, nihil obstare debet, cum videamus a Paulo

multo plura reserri opud Agrippam quam apud Iudaeos sibi dicta suisse a Domino, qui ipsum circumfulserat

atque prostraverat: quamquam non dicitur graece stabant, sed Steterunt, i. e. surrexerunt; me adhuc iacente, et verba audiente, ειουτ κεισαν. - Ηano rationem secutus HaseIaariuS vid. supra P. 211. et ,,non video, inquit, quid obstet, quo minus statuamus, eos Primum in terram prostratos, Postea, quum, Paulo adhuc humi iacente, surrexissent, attonitos stetisse. - Neque enim

probatae honitatis scriptor, qui in libro non ita mapnae molis hanc sibi necessitatem sibi impositam esse sentiat, ut unius eiusdemque rei plus semel mentionem iniiciat, hanc sibi legem poni patiatur, ut itentidem se ipse quasi revocet. Imo potius hic et illio, salva v xitate, veI addendo nonnulla, vel omittendo, cavebit, ne satietatem lectoribus asserat. Quam prudenter aliquando ab oratore quaedam addita sint, ab historico praetermissa, docuit Richmius de Fontibus Act. App. p. 97. ubi comparationem instituit inter Ρaesi conve sionem a Luca enarratam Aet. IX. et ab ipso ApostoIo duabus orationibus c. XXII. et XXVI. intextam. Σκληρον σοι - λακτρον Difficile tibi erit, adυersus sti-

485쪽

IN ACTA APOSTOLORUM. CAP. XXVI. 481

mulos calcitrare; i. e. magno tuo damno fiet, si mihi diutius repugnaveris. Μale tibi cessura est tua pertitinacia. Proverbium desumtum a Bobus adversus stimulos, quibus fguntur, calcitrantibus, atque ita se ipsos magis Iaedentibus. Fuit autem κέντρον nihil aliud, quam pertica, cum cuspide acuta. Provectium hoc de his, qui res sibi male ceSsuraS moliuntur, ad Iudaeos a Graecis venerat. Arachylus Agamemn. 1633. πρὸς κέ τρα μῆ λακτιζε, μὴ πησας μογνο. Idem in Prometheo: Ουκουν ἐμοιν χρωιιπος διδασκάλω προς κέντρα κωλον ἐκτενεῖς. Schol. προς κέντρα κωλον ἐκτείνει o βους, λακτμοι δε κεντουαενορ υ πο κέντρου, ἄστε λακπιθι προς κέ τρον, καὶ το κῶλον αἱμάσσετ' o γαρ προς κέντρα λακτί- κων τους ἰδίους ποδας α μασσεν φησίν ουν' ἐάν μοι μῆπεισθjic, βλα ρεις σεαυτον. Terent. Phorm. I, 2. 28. Nam quae inacitia rat, adυeraum Etimulum calces'

Dei designarem miniStrum atque doctorem eorum quae Didisti, et quae te indere faciam. Προχειρίσασθαι σε, i. e. sνα σε προχειρίσω. De significatione huius verbi os supra XXII, 14. ιῶν ra εἶδες, ων τε ὀφθησομαί σοι οφθησομαι, Fut. Pass. . Verbo οπτομαι, hic sensu tram sitivo denotat: manife4tabo, amarere faciam. Hino vertendum: eorum quae υἱdiati et eorum quae te

Didere faciam, i. e. quae tibi manifestaho, edocebo. Commode Morus vertit: Quae tibi reυῶαυi cin itinere et porro r elabo. Sensus est: Eligo atque designo te Apostolum. 17. 'Εξαιρουμ ενος - αποστέλλω Eligens te ex Iudaeis et Pagania, ad quos te nunc mitto. 'Eεαι-psis denotat eximere, i. e. Iiberare, eripere. Sio supra Tomus III. II

486쪽

VII, 10. ἐεείλατο αυτον ἐκ πασων των MMεων, eou. ibid. Vs. 34. XII, 11. XXIII, 27. Gal. I, q. Hino muIti locum nostrum explicantet erepturus te in3idiis et υμα-tionibus huius populi et gentium. Sed ἐξαιρεῖν et Μed. ἐξαιρεισθαι significat etiam eligere. Ita LXX.

pro 'ira Tob. XXXVI, 2ν Ies. XLVIII, 10. Vid.

Xen. Anab. V, 4, 3. aI. Et haec significatio huic Ioco est convenientissima: Hlegi te ex Omnibus, cum Iudaeis tum gentilibus. Scientissime observavit minrichsius: se Haud bene dici potuit Apostolus ἐμιρει Θαι, σωζεσθαι ἐκ των ἐλων ceripi potestati paganorum , quia inter Iudaeos quidem vixerat, sed nunquam dum adierat gentes, neque adeo jam imbui poterat eo. Tum flagitiis. et impediri. At multo melius dici poterit ex omni incolarum τῆe olao .gwνο numero, qui ex Iudaeorum partitione tam ludaeis λαω, P , Dam gentibus ἔλυεσι, οῦ D) eis ciebatur, selectus fuisse divinitus aliquis, qui magno huic negotio perficiendo destinatus fuerit. Λαός, cum opponitur τοχ εθνεσι, est populus Iudaicus. ala ους ad utrosque Pertinet, Iudaeos paganosque: atqui et utrique parti salutarem doctrinam Promulgavit Paulus, Vs. 20. 18. 'Aνοῖλι οφθαλοῖς αυτρον in oculos eorum aperias, i. e. ut ad cognitionem veritatis salutaris eos perducas. Oculi mentis aperiuntur, quum id, quod rectum, verum, et nobis salutare est, cognoscimus. Τοῖἐ ιστρNαι - τον Θεο Ut ab ignorantia cxerum divinarem transeant ad scientiam ccognitionem Dei et religionis verae , et e regno Satanae ad Deum. Σκόταο metaphorice est ignorantia quacum coniuncta esse soIet flagitiosa vita, et miseria; τὀ φῶς, scientia,

487쪽

IN ACTA APOSTOLORUM. CΑΡ. XXVI. 48I

eognitio veri Dei et virtutis studium. N ἐεουσία i. e.

regnum, et regnum SatanaB est omnis multitudo e

Tum hominum, qui Deum et, quem misit, Christum,oognoscere et colere nolunt; qui improbitati student et doctrinae divinae adversantur. Vid. Io. VIII. 'Επὶ τον θεον, pro ἐπὶ τὴν ἐξουσίαν του μου, ad regnum Dei, quo intelligitur omnis multitudo eorum, qui Deum cognoscunt et colunt. σου αβεῖν - ἁμαρτων) ut accipiant peccatorum remiadionem, idolorum cultores p riter ao Iudaei pristinae perversitatis et impietatis. CL ad Il, 58. κληρον ἐν τοῖς ηγιασμένοις Aeternam feliciatatam cum omnibus vere Piis. 'Εν Pro inter, ut saepe. Κλ. iiροο eodem sensu accipitur, quo κλ ρονομια o. XX, 52. 'ΗΠασψνοι, Deo co ecrati, Christiani. 22. 'Επικουρίας ουν τυχων τῆς παρα σου Θεουθ DDMino igitur adiutus auxilio. Polybius L. I. c. 10.μη τ ροντων ἐπικουρHς των Llαμερτίνων, nisi Mamem tinis auxi Iium feratur. Ammonius: ἐπίκουροι ἐισιν οIτοχ ποεμουμένοις βοηθουνυς καὶ συλλαμβανομενοι. εστ μκα) Sum incolumis, in statu permansi pristino. Vox haec h. I. respicit ad σο διαχειρIσασθαι T. 21. oui Apostolus opponit, se ope divina adhuc in visis esse,

imo se etiam prorsuS illaesum rase. opponitur Ιστα Θαι, in εtatu Suo conSemari σω -πτειν, ct statu

pristino deturbari. μαρτυρουμενος μηρα τε καὶ μεγαλε distituens omnis generis et ordinis homines. Genus Ioquendi hebraicum.

et mortem lubiturum esse. Εἰ pro οτι, quod, sicut

488쪽

apparet ex Luo. XXIV, 26. Alibi haec vox non Teperitur hac forma Adiectivi; sed ex re concluditur, hano

h. I. veram esse significationem. Nam PauIus tradit eventum vaticiniorum; unde Patet, παθητον esse eum, qui revera passus sit. εἰ πρωτος - ἔθνεσι Et primum fore, qui Poεt reSurrectionem, vel ab eo tempore, quo ex mortuis r urrexit, annuntiaturus rasee d

ctrinam ad lalutem popuIo Suo et ceteris gentibus, nimirum per Apostolos. 'Εκ, a. Temporis, ut Matth. XIX, 12. Rom. I, 4. Luc. VIII, 27. Paulus vero eam ob caussam praecipue invisus suit Iudaeis, quod gentihus etiam Evangelium secundum Christi voluntatem praedicaret. Quare is omnino mihi sensus verus esse videtur. Possunt tamen verba πρωτος ἐε αναστασεως νεκρῶν etiam sic verti: Primus inter hos, qui ex mortuis in Nitam redeunt, primus scilicet ordine et tempore vid. Col. I, 18o , nemo enim ante Christum tam solenni et singulari modo in vitam rediit; deinde etiam primus dignitate; nam per reditum in vitam declaratus est dominus generis humani, et fecit nobis spem, nos quoque in vitam esse redituros: Hio ergo post reditum in vitam Iudaeis et Paganis misit nuncios

felicitatis. Lux est doctrina ad salutem Ies. XLII, 6. felicitas. ,24. ΜαLν Παθλε Verbum μαίνεσθαι, inSanire, poni seset etiam ut bene observat Nuinoel. de iis, qui aliquid dicunt aut faciunt, quod aliorum fidem cogitationemque superat, imprimis de iis, qui vehementiore animi motu seruntur, aut asstatu divino, aut a daemone agitati, loquuntur et Rgunt. τα πολλα - περιτρέπει multae literae, multa Iiterarum studia, te

489쪽

IN ACTA APOSTOLOR . CAP. XXVI. 4ss

ad insaniam impellunt, tibi sanam mentem eripiunt. Plebis et illiteratorum hominum vulgaris apud vetereserat opinio, eos qui sapientiae et literis nimiam impenderent industriam, mente motos insanire. Serio ita censebant Abderitani, qui, quum Democritum suum ad singula ridentem, ob sapientiam nimiam mente captum esse crederent, Hippocratis opem implorabant, ut

patet ex epistola ad Hippocratem, in huius operibus Secl. 8. Ibidem in epistola quadam resert Hippocrates

do civibus suis dixisse Democritum: δυσαρεστέονται γαρυπ' ακρασ51ς απασι, καὶ μανίην τὴν σοφ*ν νομίζουσιν.

quae sunt vera, fiana, salutaria, Sobria. σωφροσυνη, de animi sanitate. 26. 'Επωταται - ο βασιλευς Hoc enim sic Sct habere, rimit rex; audiverat nimpe Passum esse, in vitam rediisse, iussisse Evangelium esse nunciandum.

LxνΘανειν - ουὁὲν Habeo perauasum, nihiἱ horum ipsum ignorare quicquam. Nihil enim in angulo, i. e. occulte Et clam gestum est horum. Significat ea quae designarint Iudaei, non tantum ad Iesum Chri

stum, sed etiam ad sese pertinentia. Quum in nomine σωφροσυνης sanae mentis Rignificatio sit, refutatur scilicet obiectae vesaniae vitium. 28. Teneriore animi affectu Ioquens orator regis

praecordia tetigit. Quare Agrippa respondet r 'Εν ὀλίγω - γενέσθαι) Parum abest, quin mihi persuadeas ut fam Christianus. ἐν ολθφ pro oλίγον, seu παρ' ὀλίγον, Propemodum, paene. Valla hunci Iocum sic

490쪽

SCHOLIA

transtesit: Parum abeas quin persuadeas mct feri Christianum. Cui dixit: optarem apud Deum, sive

Dotum facerem Deo, Sise parum εiυs multum abast. Erasmus, ad Vallae interpretationem Tespiciense is Ambitror et ita reddi potuisse: Aliquantulum mihi per auades ut fam Christianus. Et Paulus ait, optarimis Deo. ut non εolum aliquantum, verum etiam multum, neque te tantum, Eed et omnes qui me audiunt hodie, etc. Neque enim opinor id sensisse Agrip-Pam, Parum abesse quin cuperet fieri Christianus. sed aliquantulum huo propensum esse redditum oratione Pauli. Ironice ita locutum esse Agrippam, PricaeuSputat, q. d. Christianum me fieri nimis cito vis; tantilli spatii non est opus, a Patrio me ad tuum cultum transire. Eaudem sententiam sequuti sunt alii, intexquos Euinoelius, qui ad ολθω subaudiunt χρονφ. Sed Pauli responsio suadet, ut serio haeo ab Agrippa dicta

esse credamus.

29. Εὐεαίμην αν τω θεω) Deum precor. Ευχεσθαι Θεω primario significat υOtia Deo facere seu nuncupare. Quum vero cum factis votis preces ad Deos emissae iunctae esso solerent, hinc factum est, ut ευ- χεσθαι θεν s. θεο ς simul significet: precibus a Deo aliquid expetere. Occurrit cum Dativo et sequenti imfinit. apud Demosthenem adv. Leptin. ευχθααι τοῖς θεοῖς, μαλι α μὲν lim χρηματα πολλα γενέσθαι, Deos precor, ut inprimis aerarium habeamua Iocuples καὶ ἐν ολέγω καὶ ἐν πολλωγ i. e. Non prose modum tantum sed plane. Ideo addit ἐν πολλs, quia ester ἐνολθω dixerat. Servat enim idem dicendi genus. Alii reddunt et aiυe exiguo tempore, Sibe multo Uul git.

라틴어 텍스트