D. Io. Georgii Rosenmülleri Scholia in Novum Testamentum. Tomus 1. 5. .. Tomus 3. continens Acta Apostolorum et Epistolam Pauli ad Romanos post auctoris obitum curavit et praefatus est d. Ern. Frid. Car. Rosenmullerus, litterar. oo. in univers. Lips.

461쪽

IN ACTA APOSTOLORUM. CΑΡ. XXIV. 457

quenti die post illius adventum venissent: de qua Tein Lucae narratione nullum deprehenditur vestigium. 12. Καὶ ουσε - διαλεγομενον Nempe de rebus ad

religionem pertinentibus; multo minus sermones ad seditionem spectantes habui. Totius Ua. sensus: Intra iIIud vero tempus me neque in templo deprehende- , runt cum quoquam diεputantem, aut plebis aedifiω triem siυε in dynagogis, Siυe in urbe mOυentem. 'Κπισυστασα, Proprie congregαtio multorum hominum eodem loco, concursus, deinde etiam, ut hic, concursus seditiosus. Ποιει, ἐπισυστασιν, concuraum s cere, ad εeditionem concitare. II. Oυτε - κατηγορουσι μου Neque demonatrare possiarit, de quibus me accusant. Eorum quae obiiciunt mihi nihil probare possunt. Subaudi: ταύτα, περὶ ων κατηγορουσι. Παραστῆσαι, clare et liquido demonstrare et ob Oculos ponere. Sio apud Ioseph. A. IV, 3, 2. VIlI, 2, 5. . 14. Κατα τήν οδον, ἐν λεγου-ν αιρεσιν Secundum reIigionem eam, quam υocant sectam. Ρrofiteor, me doctrinae Iesu Nazaraei esse addictum; quae tamen nullo modo est αδεσις dicenda, quippe quae cultum servat Dei Iudaeorum patrii, et fidem habet omnibus, quae in Iibris Iudaeorum sacris scripta leguntur, etc. Sectae appeIlationem Paulus corrigit, non quod tum esset odi- , Osa, sed quod non satis digna, ουτω λατρευω Ουτω reserendum ad ea quae sequuntur, quibus explicatur summa religionis, cuius se sectatorem profitetur. ταπατριναι ) Magna erat gentilium erga θεοῖς πατρω-

462쪽

SCHOLIA

ovo, Deoε Patri , religio, Per quos etiam praecipue iurare solebant. Sio Demosthenes de corona iurat per σον 'Aπολλω νον Πυθιον, δο πατρωος ἐστι σν πολεt, Apollinem Pythium, qui urbi Athenis so.3 patri est. Sapienti vero Apostolus agebat consilio, dum contra obiectam sibi haeresin Us. 6. se Dei patrii cultu, et legis atque prophetarum obsequio tuebatur. Invisum quippe erat gentilibus, si quis se peregrinis aut Diis

aut Deorum eultibus addiceret. Praeterea Iudaeis permulta Imperatorum inferiorumque magistratuum decreta et senatus consulta sancita erat potestas, Deum yα- trium colendi. Brevissima igitur via, qua Christiani Romanos magistratus sibi conciliare, et cultus sui libertatem consequi poterant, haec erat, ut sct eundem cum Iudaeis Deum colere, et iisdem libris sacris fidem

Praestare et obsequium assererent.

5. 'Ελπίδα - ἀδίκων Habens spem in Deum, quam et ipsi habent, futuram rase resurrectionem piorum edi impiorum. Etiam hoc erat verum de plerisque Iudaeis, exceptis Sadducaeis. Quod multi Pharisaeorum resurrectionem impiorum negarent Ioseph. Ant. XVIII, 2. B. J. II, et.), inferioris aetatis inventum videtur rinappio opus . p. 515. Certe Pauli tempore Pharisaei in defendenda ἀναστασει Lκα-ν καὶ αδίκων eum Christianis consenserunt. VId. o. XXIlI. 16. 'Εν τουτω - διαπαντος Propter hoc, i. e. Pros ter hanc fiduciam, exerceo me, in inoffensam habeam congcientiam respectu Dei et Omnium Omnino hominum , i. e. ut perpetuo habeam animum, nullius male iacti erga Deum vel homines sibi eonscium. 'Aπ ρό

463쪽

IN ACTA APOSTOLOR . CAP. XXIV. 439

roe est is, qui ita vivit, ut nemo eius vita possit offendi. Quum autem conscientia nostra sit iudicium de nostra vita, quo homines alii ossendi non possunt, erit hoc Ioco intelligenda notio adiuncta probitatis, ut

conscientia ἀ προσκοπος sit conscientia hona, conscientia recte factorum. 'Aσκω, exerceo, nemPe memet ipsum, quod apud Hellenistas saepe subauditur, quia Hebraei saepe pro reciprocis usurpant modo acti Fa, modo Passiva.

17. Δί ἐτων δὲ πλειοὐων Post aliquot annos. Toδux habemus Gal. II, 1. et alibi. Postquam multi anni

elapsi erant, ex quo tempore non fueram Hierosolymis, rursus eo veni. παρεγενόμην) Veni Hierosolyma. Eleemosynarum perserendarum caussa profectus erat Hier

solyma. I Cor. XVI, 1 - 14. 2 Cor. VIII. IX. Rom. XV, 26 - 27. I 1. Non igitur nocere, sed prodesse voluit. Quod obtulerit victimas, commemorat ideo, quod haec res occasio tumultus suit. 18. 19. 'Εν oh - Ιουδαῖοι In quibus dum occupor, offenderunt me in templo in ca4tu υiυentem, nulla cum turba, nullo cum tumultu, Iudaei quidam Asiatici. 'Εν oli) se quibus, go. rebus, studiis. In quibus dum occupor. ήγνισμένον Uid. supra XXI, 24. 26. Δὲ multi codd. recte omittunt. Verbar τινες ἀπο τῆς 'Aσίαο 'Ιουδαῖοι. coniungenda sunt cum antecedentibus . nempe cum verbo ευρον Vs. 18. . Ους ωι - προς μsy Hos Oportebat coram te apparere et a cusare, ri quid haberent adυersus me. Illi Iudaei Asiatici erant testes αυτοκται, hinc Paulus eos abesse

queritur. Pro uaι in Codd. haud paucis legitur δεῖ.

464쪽

SCHOLIA

Prius, observante Matthaeo, lenius et humanius est; posterius eius est, qui iure suo, quae iusta sunt, Postulat, Lectionem Dr probant melaten. Grirab. aI., inordinem receperunt Bengelius et matthaeius.

20. Η αυτοὶ ουτοι) Aut hi lysi, nimirum accus tores mei, de quihus comm. 1. Illud autem εἰπανωσαν est ex illa caussae fiducia, quam reis solet sufficere bona conscientia. Part. εἰ ante τὶ in praestantissimis libris abest. Quare rectius τι interrogative legitur. 21. 'H 'ουερὶ Φιῶν Nisi hoc crimen esse volun , quod palam professus sum, credere me, mortuos re Deo posse resuscitari. Ipse Pontifex Μ. Ananias Sadd ea Drum sectae addictus suisse videtur. Vid. supra XXIII, G. sqq. 22. 'Aκουσας δε σαυrα ὀ cpiDε, ἀνεβαλετο αυτους inliores codices habent: ανεβαλετο δὲ αυτους o Φiiλιε, omissis verbis ακουσαο ταυτα. Sensus idem est. Amplioυit eos Felix, i, e. distulit in aliud tempus caussae huius cognitionem. Loquitur sic Cicero pro Caecina et tertia Verrina. Solemnia vox iudicia disserentis ulteriorem caussae cognitionem erat: Amylius, sc. cognoscendum. ακριβέστερου εἰδως - καθ' υμας Fuerunt, qui verterent: Quamquam ac ratiUS norat, quam GCCUSatores retuἶerant . quae ad doctrinam christianam percinerent etc. Alii verba ακριβέστερου - oδου cum oratione Felicis coniungunt, et εἰσαν per traiectu onem explicant, hoc sensu: Quando, inquit, accur tru4 cognoυero, quae ad religionem christ. pertineant, et Lysias huc υenerit, tum cauSam latam

465쪽

iN ACTA APOSTOLORUΜ. CAP. XXIV. 461

terminabo. At vero quum ista. verbi εἰπων traiectio violenta sit, cum Schotto, BOrnem. et Nuinoel. hio Iocus vertendus est: Quum accurativi, quae ad r Iigionem chriεt. pertinerent, cognoυisaee, distulit causam in aliud tempus. Enimvero vectis utor Bomnemanni accusatorum Paulique orationibus cognitis Felix, quum, quid sibi vellent Pauli vecta Vs. 14. κατατην otii, εν λέγουσιν αιρεσιν, non satis 8secutus esset, sive ex Sadducaeis, sive ex Paulo ipso, quid hoc rei esset, accuratius Percontatus dixit: simulac Lysias advenerit, illorum εe causam diiudicaturum esse. Quodsi quaeras, quidni Lucas illorum verborum interpretationem, quae Procuratori scitu esset necessaria, adiecerit, eius rei causa sine dubio in eo posita est, quod Christianorum lectorum, de doctrina Evangelica sermonem esse latere potuit neminem. - Ceterum aut Lysias Caesaream non venit, aut Felix promissis non stetit. 23. ΤηρεισΘ - προσέρχεσθω αυτω) Gεεit asse mari Faulum, sed liberaliter et laxe a1Serυari, nec quemquam Suorum prohiberi, ipsi ministrare, eumque adire. Vox ανε ο relaxio, remiSSio, non vinculis tantum, ged et rigidiori custodiae opponitur. Sic Io

seph. Antiqq. XVill, 6, 10. de Agrippa post Tiberii

excessum non Rmplius in carcere, sed suis aedibus custodito: φυλακὴ μὲν γαρ ηπι τηρησις ην, μετα ιλέντοιά νέσ εω ο τῆς εἰς τὴν δίαιταν. - IAοὶ h. l. sunt populares, Pauli doctrinae addicti, familiares. 'Τm ρετεῖν, nec Saria ad Uictum Suppeditare, sere i. q. διακονεῖν. Verba η προσέρχεσθαι Codd. et Verss. haud

pauci omittunt. . .

466쪽

M. Συν Δρουσlup - λυδαία Cum Drusilla, ux re sua. Paulum audiendi cupida. Duas Drusillas Felix uxores habuit; alteram Iudaeam, de qua hic sermo, Agrippae maioris filiam; alteram Romanam, Antonii et Cleopatrae neptem; de qua Tacitus, Hist. Liv. R o. 9. Quam autem prius secum habuerit, adhuc dubitatur. Gramius ad Sueton. Claud. o. 28, suspicatur, DrusiIIam Antonii neptem diem obiisse antequam Felix venerit in Iudaeam, ibi vero duxisse Drusillam Agrippae Ηano ipsam, Herodis Agrippae maioris filiam, AElao, Emesorum Tegi nuptam, nefaxiis artibus a marito abduxit, sibique uxorem ad scivit; de qua re Iosephus XX, 7, 2. Vid. et not. Bd VIII, 9. 25. Κμφοβος γενομενος θ Expaυefactus; metuens sibi, si res sio se haberet; conscius si hi vitae flagiti. tiosae. Non erat tuati hominis, servili ingenio, i. e.

per omnem Saeυitiam ac libidinem exercere ius regium, quod de Felice dicit Tacitus Hist. Lib. V, c.

s. nec erat continentis, a marito nolente uxorem ab aducere. το νυν ἔχον πορευου In praeaentia jur jetzi , ut nunc se res habet, abi. Sio Μaximus Tyrius Di Sert. 8. Rectene ian contra haec fecerit Socrates, inquirere αναθησόμεθα σμικρον οσον το νυν ἔχον, pauIuIum in praesentia differemus, Aristeas de 70. interpret. καταληεω το νυν ἔχον, in praesenti Iinem faciam. Sio et alii. καιρον δε μεταλαβων) opportunitatem s. tempuS Opportunum autem nactus. Sio Polybius L. II, o. 16. μεταλαβοντεο δὲ καιρον αρμότrον τα, OPPOrtunum Nero nacti tempu3.

26. Ἀμα, λυσν αυτον SimuI Nero etiam aperabat, Sibi pecuniam a Paulo pro redimenda libe

467쪽

tale datum iri. Nempe et quia civem Romanum esse intellexerat, et principem sectae multorum millium. Quamquam enim lege Iulia, de repetundis, prohibitum erat, ne quis Ob hominem in Nincula Publica conii-eiendum - n e υinculia dimittendum aliquid acciaperet Mig. Lib. 48. 11. 70; hanc tamen Icgem Procu-νatores Romani non magnopere curabant, sed dimittebant captivos, ob leviores praesertim causas in vincula coniectos, accepta Pecunia. 'ομιλεῖν, cum aliquo υemaari, sermones habere. Verba οπως λύσν αυτον, a pluribus Codd. et verss. omissa, valde suspectu Sunt.

27. Διετίαο δε πληρωθεI re) Biennio autem peracto, nempe ex quo PauIus Caesareae in custodiam traditus erat. Durante hac captivitate plerasque epistolas scripsit, in quibus fie religionis christianae caussa in vinculis esse dicit. Ελαβε -- Ioseph. A. XX, 8, 9. et de B. I. II, 14, 1. idem tradit. θέλων τε παριτας καταθέσθω τοῖς 'Ιουδαίοις I Quum Dellet gratiam a Iudaeis intra. Paulo accuratius tamen κατατιθέναι χαριν explicaturr gratificari alicui, ut mutuum ab eo benescium expectes, benescium depositi Diae apud aliquem collocare. Xenoph. Cyrop. L. VIII. Regnum equidem minime admitterem, χαριν r ανδρὶαγαθῶ καταθέσθω δεδείμην ων, gratiam Gero Iocargapud Dirum bonum admitterem. Μoris erat magistratibus, ut discedentes e provinciis incolas beneficiis sibi devincire studerent. Referre volebant eam ab ineolis gratiam, ne accusationibus suis et querelis eos Romam sequerentur; quod nihilominus evitare non potuit F Ita. Iosephus Anti XX, 8, 9. Πορκχυ δε Φεστου δια- δοχου ΦηDκι πεμφθέντος Dare Νέρωνος, oI πρωτευοντες.

468쪽

των τὴν Καισαρειαν κατοικουντων 'Ιουδαίων εἰς την 'Pa μιην αναβαώουων, Φηυκος κατηγορουντες. παντως αν ἐδεδωκει τιμι ρειν των εἰς Ιουδαίους αδικηματων, εἰ μη πολλα αυτον o Νέριον τ αδελφω Παλλαντι παρακαλε- σαντι συνεχώρησεν, μαλ στα δὲ τοτε δια τιμῆς εκα Ῥ

ἐκεινον.

stus in proυinciam perveniaSef. Quum Iudaea ex eo provinciarum genere fuerit, quae a Procuratoribus tantum administrarentur, ei non tam vox ἐπαρχίας, quam potius ἐπιτροπῆς, convenire videtur. Sane Iosephus XX, 11. 11. Praesecturam administrationemque Iudaeae ἐπιτροπηυ vocat; accurate sane, et voce maxime Propria. ἐπαρχίαι appellabantur Provinciae ampliores, in auas mittebantur Propraetores, qui et legati Caesaris audiehant, ανταστρατηγοι, ηγεμόνες, et ProconSuIES, αν πατοι. Sed, uti apud Latinos vox Praesidis de omni-hus, in universum Provinciarum Gubernatoribus intemdum sumitur; sic apud Graecos ἔπαρχοι et ἐπαρχία de euiuscunque provinciae Praesidibus et administratione adhibetur. Sio Iosephus hunc ipsum Festum, quem probe solebat proprie ἐπωροπον nominandum esse, tamen επαρχον dicit XX, 8, 11. Notandum est porro, hos Procuratores in Iudaeam fuisse missos post mortem

Agrippae Magni, de quo supra c. XII. Quum enim

hic esset mortuus, et filium vix septendecim annorum,

Agrippam minorem, reliquisset; Claudius, quum, ami

469쪽

corum et libertorum consiliis edoctus, periculolosum iudicaret, adolescentulo, qui nondum ex ephebis excessisset, tantae magnitudinis regnum committere, Fadum

misit, qui Iudaeae, totiusque regni praeses esset, de qua re Iosephus NIX, 9, 2. de B. l. ll, 11, 6. Et quanquam postea Agrippa minor, quum ad imperii maturi tatem pervenisset, a Claudio tetrarchiam Philippi, et Baianaeam, una cum Trachonitide et Abila accepisset; tamen Iudaea eius ditioni potestatique non subiecta est, sed a Procuratoribus administrata. loseph. XX, T, 1. εἰ: 'Iερουσαλημθ Bene Hein richSiuS: Non quidem, ut quae pertinebant ad Pauli causam exploratius ibi pedinosceret: tanti enim ea non videbatur momenti: sed ut

urbem capitalem inviseret, conveniret gentis nobiliores etc. 2. 'Ενεφανισαν - Παυλου Hic quoque ἐμφανίζου deferendi, accusandi notionem habet, ut supra c. XXIV, 1. Commate 5. κατηγορεῖν dicitur, quod h. I. ἐμφανώζειν. 'Ο αρχιερευς Ismael tunc temporis pontificatum gerebat. vid. ad XXIII, 2. Ρlurimi autem h. I. Ananiam intelligunt, acerbissimum illum Pauli adversarium. Pro

ἀρχιενυς alii Codd. exhibent ἀρχιερε ζ probante Grie

hachio , quam lectionem Valerus et Minoelius e G. 13. in hunc locum venisse Putant. καὶ παρεκαλουν α τον et rogabant eum, precibus eum adibant. I. ADωμενοι - 'Iερουσαληα Petentes, ut in hoc ipsis gratificaretur, et Paulum accergeret Hierosolyma. αιτεῖσθαι χάριν τινος, expetere sibi gratiam, quae vertit in alterius detrimentum. ἐνέδραν - οἰον 9 Insidias tendentes, Ut interficerent eum in υia; clandestina sicariorum usuri DPera.

470쪽

q. 'Aπὲκρίθη - Καισαρεία i. e. Bene eum ibi servari, nec quicquam caussae. esse, cur transferretur, quum ibi non minus, quam Hierosolymis accusari possit. Ro- mani Praesides non semper in una urbe ius dicebant, sed ubicunque erant. Amrορευεσθαι Hierosolymis Hempe

Caesaream

5. OI δυνατοι ουν si ἰ ιιιν Qui inter Usa auctoris late, dignitateque praestant, ut οἱ do νατοὶ iidem sint, qui infra Us. 15. οι ἀρχιερεῖς et οἰ πρεσβυrεροι Vocanis tur. Hac notione haec vox quum spud alios Auctores, tum apud Iosephum, frequentissime occurrit, e. g. A. XlI, ',' I. κατ' ἔτος δε ταυτα. τέλη το ς δυνατοῖς των is ἐκαστη πόλει ἐπίπρασκεν ὀ βααλευς. Rex cuiusque urbis PotentiSSimiε υectigalia Dendebat, ubi δυνατοὶ iidem sunt, qui cap. eodem f. 1. dicuntur οἰ ἐπίσημοι, Princisera in Ratria. Paulo post f. q. iidem δυνατοὶ dicuntur οι τοῖς άἴαύμασι si ταχ πατρίσι διαφώρουτε , qui in patrii4 4 utS dignitiate ceteris praea tant. Possumus et δυνατους simpliciter exponere τqὐς δυναμώνουο cf. Luc. XXIV, 19. Aot. Vll, , ss. κατηγορῆ- σα , qui POFSurit GCCUSare; ret δυνατοὶ sunt, et ἄριστα κατηγορῆσω δοκουντες, quasi dicat: Turhae comfusae voces nil significant; tol lit Fiemst formam iudiciorum incondita multitudo : seligantur ergo ceteris instructiores ad accusandi munus obeundum.' Sed prior explicatio omnino praeserenda videtur. Συγκαταβάντεe, mecum abeuntes. εἴ τι ἐστινJ ssit. αἰρίαμα, vid. Vs. r. 6. 'Εν αὐτοχὰ Sc. 'Iεροσολυμιοιc. ναέρας πλείους εδέκα. Legendum esse videtur: ηαέρας οὐ πλείους ρκτω η δέ, α. Solemus fio Ioqui, ubi numerum exacte definiendum notitid aut membria ribnI suppetit.

라틴어 텍스트