장음표시 사용
541쪽
Θεου, Putabant, quae opinio in sequentibus refellitur. 'Εκ πίστεωe. propter sdem, ut hebr. ita. Ita statim
in sequentibus sumitur. Ε πίττιν, credentibuε s. incredentes. Sio etiam Gal. III, 25. η πίστις sumitur pro πιαστευοντες, ad similitudinem vocum ακροβυστιας et περιτομῆς. HOpys verba ἐκ πίστεα εχ πίστιν resert ad δικαnσυνη, et εἰς πίστιν Pro ἐπι πωτει accipiendum supplendumque δοθεῖσα existimat, ut git popuIaris loquendi modus, quo solemus appetere ea, in quibus insignem quandam vim inesse significare volumus. ut
Rom. Vt, 19. 2 Cor. II, 16. Io. I, 10. Sensust 1Nulli tilii rei nisi fdei tribuenda est felicitas a Deo hominibus constituta. Aliis δικαιοσυνη Θεοῖ h. I. Est iustitia et aequitas Dei, rectoris et gubernatoris mundi, quae ante Promulgationem Evangelii nondum in clara luce Posita erat. Iudaeis enim impositum erat onus durum; gentes vero videbantur plane negligi: tantum inter ludaeos et Gentes discrimen erat, ut non eiusdem regis subditi, neo eiusdem patria filii esse viderentur. Do. ctrina demum Christi Deum absolvit, quia ex ea intelis Iigitur, Deum esse aequum, iustum et honum ergis omnes. Origenes: Iustitia enim Dei in Evangelio revelatur per id, quod a Ralute nemo excipitur, sive Iudaeus, sive Graecus, sive barbarus veniat. Cf. c II, 11. III, 4. 21. 22. 26. 29. 30. Sed priorem explication Praesero. καθίς γέγραπται; ut hic etiam ualeat,
recte applicari possit illud, quod scriptum eat. o δεδίκαιος ἐκ πίστεωρ ctσε rati) Pius per sdem cet fiduciam in Deo repositam) felix erit, et beatus. Nam ou ex hebraismo saepe notat felicem e1se, Locus est Habac. II, 4. Quod ibi Propheta de liberatione du-daeorum Deo confisorum ab invasione Babylonica scri-
542쪽
psit, id potiori iure de salute aeterna, quam Deus omnibus Christo credentibus collaturus est, dici potest. Ponit ergo Apostolus praestantiam religionis christianae in eo, quod ea nobis viam monstret consequend favorem Dei et veram felicitatem, Et quidem nullo ha-hito respectu ad propria hominis merita, sive Iegis observationem, qua gloriabantur Iudaei. 18. Incipit ipsa tractatio. Et primo quidem Apostolus describit totius fere generis humani contagionem
moralem, seu prolapsionem in vitae morumque depravationem pessimam. Itaque scelerum et flagitiorum accusantur atque convincuntur 1 pagani inde a v. 18.
usque ad finem capitis I. 2b Iudaei o. II. quos illis nihil meliores esse docetur o. IlI, 1 - 19. utrique o. III, 20. 22. 23. Argumentatur Apostolus enthymemate rhetorico illius formae, quae est ex consequentibus, ita: Neque Pagani religione naturali, neque Iudaeie', quam Μoses instituerat, ad ineundam vitae recti. tudinem et perfruendam salutem, flecti animo potuerunt: ideo δικαιοσυM1 Θεου, melior illa, et consilio divino, Procurandae conserendaeque generi humBno Sa Iutis accommodatior ratio, perquam optabilis. et quam omnes ingrediantur, dignissima est. Exornat autem ita Srgumentationem, ut primo generaliter, apertum esse moneat, Deum connectere mala cum sui contemtueorum hominum, qui, quam edoceri Potuissent, veritatem, Per laevem mentem reprimant atque infirment;
deindes doceat quoque, dedisse Deum paganis certa adminicula quum cognitionis, tum actionis; proxime admovisse ipsis et sui cognoscendi pieque reverendi, et rectum a pravo discernendi facultatem atque occa-
543쪽
IN EPISTOLAM AD ROMANOS. CAP. I. 53s
sionem, D. I, 19. 20. 22. o. lI, 14. 15. 26. 27.; tandem vero ostendat, eos nihilo tamen magis ab idololatria et vita turpissima coerceri aut avocari potuisse. Sio ne-x egregie constituit Frieci. Sam. Winterberg in Periculo exeget. II. in cap. VlI. ad Rom. Pag. 22. sq.
Ἐποκαλυπτεται - κατεχοντ-J Declaratur autem indignatio Dei maiestate pleni in quaeυis peccata et scelera hominum, qui Dim υeritatis improbe imp diunt. 'Οργὴ Θεου, indignatio diDina. Deus nempe
discrimen boni malique sanxit, annexis bono commodis, malo incommodis, ut homines iIlud discrimen experirentur. Hoc ita esse exemplis et Proianorum et Iudaeorum ostendit Apostolus in sequentibus. 'Aπ' ουρανου, iunge cum Θεου. Ps. XIV, 2. Ps. II, 4. 5.' Αποκαλυπτεται, manifeStatur, declaratur. A σέβεια, Peccata, quae directe in Deum seruntur. 'Ἀδικία, peccata adversus homines. Aliis Sunt synonyma, quihus exprimuntur flagitia omnia, sive illa cultu idolo-xum, sive aliis vitiis et sceleribus contineantur. των την αληθειαν ἐν αδικία κατεχόντων Oui veritatem improbe impediunt, i. e. improbis moribus suis impediunt vim religionis, ne se exserere queat. Die das
Nam omnis sensus honesti et honi malis moribus sensim opprimitur. Κατέχειν h. l. est impedire. Hesychius, καrέχειν, κρατειν, κωλυειν, συνέχειν. 'Aλ θεια omne υerum, vel potius Rensus veri et honesti, sive illud natura, sive revelatione homini innotescat. 'Κναδικία, verte adverbialiter: improbe, malitiose. Quomodo malitiose oppresserint sensum veri et honesti gentiles et Iuthei, statim ostendit Apostolus.
544쪽
Quonam vero modo Deus manifestaverit οργήν, et e stigaverit hanc improbitatem id docet v. 2q. sqq. 19. Διοπι το γνωστον του Θεου φανερον ἐστιν ἐν εὐ-το O Siquidem notitia Dei manifeate' est inter eos; i. e. facile possent cognoscere Deum, si veIlent. Γνωστον του Θεου idem esse videtur ac γνωσις Θεου, cognitio Dei. Amat Paulus adiectiva neutrius generis loco substantivorum. Sio το χρηστον του Θεου, Rom.
II, 4. Cf. etiam cap. VIII, 3, IX, 22. 1 Cor. I, 25. Alii
Vertunt: cognoscibile Dei. Arrian. Lib. II, c. 20. γινά- ε, ora ουδέν ἐστι γνωστον, αλλα παντα ἀτεκμαρτα,
acito, quod nihil sciri sive cognosci et certo percipi Possit, sed quod omnia sint ObScura. Sic το αμθητον, Senεibile, το νοητον inteIligibile, το ὁρατον υ isibile. Quid de Deo ex natura cognosci poεgit, Apostolus ipse explicat in sequentibus, F. 20. 'Eν αυτοιοῦεc. ἔθνεσι. 'Εν vel redundat, ut saepe hebr. I, veI vertendum inter, ut 1 Cor. XI, 19. Phil. l, 13. Θεος γαραυτοιο ἐφανέρα τεὰ Deus enim Occiagionem iiS prae-btiit adipiscendi hanc notitiam. φανερουν, miani-fratare, docere, ad omnium notitiam perducere. 20. Tα γαρ ἀορατα - Θειότηe a Sensus est: Quae enim cin se) conspici non potegi aeterna ipatus υis
et diDinitas, conspiciliar tamen inde a murido Cori-dito, ex rebus creatis intellecta. Manifestum est enim verbis : ἡ τε αιδιος etc. explicari, quΘenam sint τοι αcρχ- τα του Θεου. Aristoteles de Μundo, VI. πασν θνητῆς υτει γενομενος αθεώρητος, απ' αυτῶν των ἔργων Θεωρεῖ-ται o Θεού. Cic. Tuscul I, 29. Meum non υidra, tamen - Deum agnoεcia ex osteribus eius. 'Aπο κτί- Di iti se by Co le
545쪽
σεως κόσμου, i. e. ου ἐκτολν ο κοσμος. Io. XV, 27. Matth. XIlI, 35. τα ποι ματα, i. e. ἔργα, uni erga Te-Tum natura, 'gubernatio gentium singulorumque hominum et . Νοουμενα καθορῶται, merite Gnimoque cernuntur. Δυναμις και Θειοτης, sunt synonyma I 2 IV,
diυinia eius maiestas. Vid. Hopp. in h. l. 21. Etiamsi vero Deus paganis magna et sui documenta et incitamenta ad honestatem proposuerat, ruerunt tamen in deterius. γνοντες τον Θεον) Quum. PotuiSSent cognoscere Deum. Verbum, quod actionem notat, de facultate s. potestate agendi saepe est intelligendum, e. g. Matth. VII, 16. XII, 31. Deinde etiam Pagani nonnulli cognoverunt quidem existentiam Dei creatoris, sed non coluerunt eum ut Deum, ut Statim dicitur. Chrysippus apud Ciceronem de natura Deorum Lib. Il, c. 6o: Si est aliquid in rerum natura, quod hominis mens, quod ratio, quod bis, quod potestas humana effcere non Po4sit: eat certe id,
quod illud effcit, homine melius. Id autem quid potius dixeris. quam Deum y Ibid. c. 2. Quid potest
esse tam apertum, tamque perSpicuum, quum coelum suspeximus coelegitaque contemplati Sumus, quam viae aliquod numen praeεtantulimae mentis, quo haec
regantur ' Adde insignem Iocum Lib. II, c. 37. Si essent, qui Mib terra semper habitaDisserit et . Oυχ ως- ευχα-ρωτησαν Non tanquam Deum pie coluerunt, Siυe adorarunt. Δολων, colere Propter ingas numinis Cirtutes, hebr. III Ies. XLIII, 23. Κυχαριστειν, cοῖere propter beneficia in nos collata; quare ut hebr. lna ad ipsam pietatem universe spectatam transfertur. Ipse Deus κατ' ἐξοχην dicitur Ia a, o ευλογητος, i. e.
546쪽
numen adorandum. αλλ' ἐματαιωθησαν ἐν τοῖς διαλογισμοις αὐτων Sed in idoIOIatriam prolapsi sunt,
ferri potest vel cum hebr. , Inri decipi ' ra Dana, vel cum Stulte egiti Utrumque saepe a Pr phetis resertur ad idoIatriae vanitatem. Sicut ματαια, hebri rari saepe sunt idola, quippe vana, ita etiam. ματαουjθαι dicitur de idolorum cultu et cuItoribus, g. 2 Reg. XVII, 15. Ierem. II, 5. Διαλογισμοὶ, OCR-bulum μώου, h. I. in malam partem dicitur de cogita. iionibus et opinionibus pravis, et perversis. ἐσκοτὰ Θ -καρδει 3 Crassis ignorantiae) tenebris circumfusa
est stupida mens eorum. Vere dictum Prov. XIX, a. Stultitia hominis perυertit Uiam eius, i. e. mores eorrumpit. Ηοo praecipue olet de idololatriae stultitia, quae impietatem et mores pessimos attulit 22. Φασκοντες - ἐμωρανθησαν) Ouum Sapientes se esse existimarent, fatuOS se GSe declararunt. Φασκειν haberi υelle. Aristoph. in Ran. Act. III, Scen. 1. sub. init. οτι δουλος ων φάσκες an αι δεσποτνς, quod quum Se US ESSES, herum te Deriditares.
2b. Κα ηλλαεαν την λεαν κ. τ. λ. Nam Commutarunt maiestatem Dei immortalis cum simulacris mortalium hominum etc. Pro Deo immortali .coluerunt simulacra hominum etc. Καὶ, ut saepe hebr. h. I. valet nam. Ratio enim redditur, cur profatuis habendi sint illi sapientes, v. 21. Ceterum similes his locutiones vide Ps. CUI, 20. Ierem. ΙΙ, 11. 'ADλασσων, commutare, NertauSchen. Δόξα Θεου, ψο-
547쪽
Tiosus Deus. Ἀφθαρτος, immortalis, 1 Cor. XV, 12. Eu, sicut hebr. denotat cunt. 'Ομοίωμα εἰκονος idem est ac ὀμοί-- ιιικὶ aἰκῶν vel genitiv. εἰκονος pro adiectiν. εἰκονικον, Simulacrum iconicum, Sueton. eL figies ad vivum factae. Aegyptii, Graeci et Nomani, quo magis sapientiam suam iactitabant, eo stultiorem omnis generis idololatriam sectati sunt. E genere τῶν ἐρπετων inprimis notandus est cultus crocodilorum, apud Aegyptios usitatus, de quo Philo, Iegat. ad Cai. p. 566. Apud Philosophos atque politiores homines, i. e. ΗOmanos, videtur praecipue veritas et virtus inveniri debuisse; at illi ab utraque aberrarunt et turpiter officium erga Deum, erga semet ipsos, et erga alios negIexerunt.
24. Διο mxὶ - ακαθαρσίαν Ouapropter permisit Deus, Ut turpibus cupiditatibus obsequentes invitam impuram prolaberentur. Παραδιδο- sicut hebr. lna, interdum est permittere. Vid. not. ad Act. VII, . 42. Ostendit nuno Apostolus, quomodo Deus animadverterit in impietatem illorum hominum, declaraveritvγῆν, v. 18. Erat ncmpe vuIgaris Hebraeorum, ut omnium gentium et hominum subtiliori phiIosophias haud adsuetorum opinio, quicquid sit, sive bonum id
fuerit sive malum, tribuendum esse Deo. Recte ita statuitur, quatenus natuxa hominis, quae Deum habet auctorem, ita est comparata, ut ex uno peccato plura Consequi soleant; ut unum peccatum plura Post se trahat. 'Aκαθαρσία, υita impura, 8aepe cum πορνεία et ασελγεία coniungitur, 2 Cor. XII, 21. Gal. V, 19. Eph. IV, 19- 'Εν ταῖς ἐπιθυμίαις εiυe pro κατα τας ἐπιδ . . ut verba παρέδωκεν εἰς ακαθ. iungantur, Sise, ἐν Pris
548쪽
εχ, hebr. more, Pr τ εχ σαο ἐπιθυμίαe τας μαλιστα α καθαρτας. Historia teste scimus, gentes profanas plerasque in innumera scelera esse prolapsas, hisque flagitiis per idololatriam datam esse occasionem. Non negat tamen Apostolus, vitiorum origines ex aliis causis sis esse repetendas. του ατιμ αζεσθαι - ἐαυτοῖς Ueipsi corporibus aula dedecus inferrent. 'Εν ἐαυτορος. Per sese, sua sponte, cogente nemine. 1 Cor. VI, 18. Contumeli' afficit corpus, qui eo abutitur contra
25. OPrινες - ρευδεο Qui Deum Nerum, i. e. cutitum Dei υeri commutarunt cum mendaciis, i. e. cum idolis eorumque cultu. 'Aληθεια σου Θεου, pro Θεός αληθινός. et q/ευδος, , ut lorem. XIlI, 25. Ies. XXVIII, 15. et aliis locis, est Deus falsus. eiusque cultus religiosus. καὶ ἐσεβάσ σαν- κτίσανταγEt Denerati aurit et coluerunt creaturam magis quam creatorem. Hoc sensu παρα aliquoties apud Iosephum, e. g. Ant. VlI, 10, 6. de Simone quodam, Herodis servo: ουτος εἶναι αδος ἐλπίσας παρ' ἐντινουν, se magis dignum, quam alios existimaret. Ant. XUIILI, 5. XlX, 2. 6. Scilicet loquitur Apostolus de iis
Gentilibus, qui non in aeque magna coecitate et suem λομανει, uti ceteri fere, versarentur, sed una cum id Iis suis verum etiam Deum colerent, ita tamen, ut iis cultus plus venerationisque, quam huio praestarent.
Σεβαζεσθαι, pro vulgari σέβεαι, religiOSe colere. ος ἐσπιν αἰωνας9 Qui eat laudandus in aeternum. Δο-gολογία, frequens Hebraeis, sed praecipue usurpari solita, ubi aliquid narratur, quod factum dictumve sit
549쪽
IN EPISTOLAM AD ROMANOS. CAP. I. 5 5
oontra maiestatem Dei. In medio sermone Paulus to- statur, quantopere idololatriam aversetur. 26. τουτο - Συμία θ Ouayropter Deus pedimisit eos foedis cupiditatibus, vel amoribus. affectus h. I. est nefarius smor venereus, ut sequentia docent. Undo Pathici sunt foedae libidini dediti.
Carm. Priap. Cui mens e4t pathicae memor puellae. Aτιμία pro adiectivo αειμον. Ur τε γαρ θήλειαι - παραφύσιν Foeminae eorum commutarunt HSum naturalem corporum suorum cum eo qui e3t contra na- uram. Μετῆλλαξαν cum particula εχ eodem spnsu, quo id verbum sequente ἐν bis habuimus, quia Hebraeia ponunt, quod et per su et per ἐν vertitur. ' Vocem χρῆσις, VSus, in eodem argumento usurpat Ocellus Lucanus de uniυers. o. q. ubi utile esse dicit, si sero discat iuvenis, την των ἀφροδι τὸν χρῆσιν. AeSchines in Timarch. τὰ Ουκ α παίδευτος εἶναι dori, τῆ ναεν γυ- ναιαὶ κατα φύο ιν αμαρτανουσν χαλεταίνων, τα δὲ-παρα φυσιν ἐαυτον ὐβρίσαντι συμβούλου χρώμενος; Wid. Melam. IX, v. 724. Ardetque in Dirgine υirgoato. Lucianus Dial. Meretrio. U. τοιαυrας γαρ ἐν Λε βω λέγουσι γυναῖκαe, i ro ἀνδρῶν μεν ρὐκ ἐθελουσας αυro πασχε ν, γυναιοὶ ὀa αυτας πλησιαζουσας, ωτ'ερ ανδρας. Mulieres frictrices commemorat Tertullianua de Pallio.
27. οἰ κρσενες - ἀλληλους MareS, relinquentes naturalem usum SexuS foeminini, exarSertine pro sua cupiditate erga se inυicem. 'ΕDκαυθησαν, -- arserunt aestu foedae libidinis correpti. Virgil. EcI. II. l. Formosum Pastor Corydon ardebat Alexin. Se Mius: impatienter diligebat. 'Εν τῆ ορέεελ αυσων, mus III. 35
550쪽
δ Dehementissima cupiditate agitati. Oρae ιν voeat, quod paulo ante ἐπιθυμίας. Non enim amoris nomen meretur talis cupido. Aρσενες - ἀπολαμβάνοντες ita ut mares cum maribus turpia Patrarent, atque sic mercedem dignam erroris sui, in semet ipsis acciperent. Heraclides de Politiis, dicit de Cretensibus: τα re δὲ προς τοὐς ὐρενας ἐρωτικαχ ο λίαις πρῶτοι
κεχρῆσθω, καὶ ουκ αἰσχρου παρ αυτο τουτο. Quantopere Puerorum amoribus insanierint Romani non Imperatores solum, verum etiam cives, docere possunt Suetonius, Tacitus, Horatius, GDenalis et Artemidorus. Suetori. Ner. 28. Piaerum Sporum emectis testibus etiam in muliebrem naturam trans urare
conatus, cum dote et fameo persolenni celeberrimo Q cio deductum ad se pro uxore habuit. Extatque cuiusdam non inscelus iocus, bene agi potuisse cum rebus humanis, si Domitius pater talem habuisset uxorem. Τῆο πλάνης αυτῶν, εui erroris, illius erroris de vero Deo. Ista flagitiositas fuit meroes debita, consequens die natilesiche Folge , illius erroris, ergo Deus non est auctor et essector illius flagitiositatis. 'Εν ἐαυτοις, i. e. in suis corporibus. Nam dehonestarunt ac debilitarunt sua eorpora. Libido H manos steriles reddidit, ita ut ius trium liberorum Iega Papia sancitum suerit. 28. Καὶ καλους - ἐπιγνασεο Et quemadmodum
noluerunt Deum accuratius cogno ere. Δοκιμα- ζειν, adiuncto τω ουκ, Graecis eleganter est nolle. Iosephus A. II, 7, 4. τα μὲν ουν ονοματα δηλῶσαι του- των Ουκ ἐδοκοααζον, Nomina illorum Norui recengere. Potest tamen propter ea quae sequuntur: εἰς ἀδοκιμον