장음표시 사용
561쪽
Iegem revelatam non habentes, flagitiose vivunt. Ratio est, quia facultatem habent rectum a pravo discernendi. Oταν ταρ- εἰσι νομος Sensus est: Quum enim ethnici, legem geriptam quam Positivam vulgo nominant,) riori habentes, a natura informati Iegis postulata faciant: sequitur ut ratio recta ipSα eos edo - ceat, quid iustum iniustumυe Sit. φύσει τά του νόμου ποιῆ) Natura duce faciunt ea, quae praecipielem so. Iudaeis . Quum φυσις hic opponatur νωω,
non significat ingenium prava educatione corruptum. ged usum Tectum rationis, cuius facultas homini agnata est. Sic το μαιον φυσει, et το δίκαιοy Θέσει distinguit Aristoteles, ac Iurisperiti ius naturale ac civiIe. τοι νομον μῆ ἔχοντεe Repetitum maioris evidentiadeaussa, ex eo, quod praecesserat. Et neutri nomini additur masculinum, constructione ea, quae dicitur κα- τα το - σημαινομενον. ἐαυτοῖς εἰσι νομος i. e. sibi id
praestant, vet. sibi ipsi imperant, quod lex Iudaeis. Est hic πλοκη, simul et Ogὐuωρον. Est et orarαλῆψις, quia
caussa nomiuatur pro effectu, quamvis ex talia caussa procedente.
15. Oιrινεο - ἀπολογουμένων) Ouippe qui declarant, regis praecepta inscripta eSSe animis eorum, confrmante hoc etiam Conscientia, et cogitatis eorum mutuo te iaccudantibus et defendentibus. Τοἔργον του νοαου est cognitio liciti si illiciti, vel ipsa lex, quae opera Postulat. Hanc legem, vel cognitionem recti animis inscriptam esse, significat, tam se-mam atque constantem inesse gentilibus Iegis naturae cognitionem, ut non possint eandem ex animis suis evellera et supprimere. Opponit hoc modo Aposto-
562쪽
Ius legem hanc animis inscriptam. Iegi divinae reveI
tae, quae tabulis inscripta erat. Similis mos est profanorum, ut veri rectique scientiam animis insculptam,
opponant legibus civilibus. Plutarchus ad princip. indoct. Quis ergo imperabit principi ' ο νοαος, ὁ πάντων βασιλευς θνητῶν τε καὶ ἀθανάτων ύς φησὶ Πίνδαρος) ουκ ἐν βιβλίοις γεγραμμένος sio enim
legendum pro γεγραμμένοις , ουδέ τισι γλοις, αλλ' ἔμψ/υχος ἐν ἐαυτ ιν λογος, υiυα in ingiua corda ratio. 'Ενδεμνυνται, declarant flegis praecepta inscripta esse animis eorum,) vita et factis, item publica civitatum disciplina, Iegibus Iatis, introductis multis
institulis, honestatem iuvantibus. Συμμαρτυρουσης - συνειδὸσερυς Confirmante hoc tySOrum conscientia, vel, si resolvas Genitivos consequentiae: συμμαρτυρεῖ γαρ τουτο αυτοχ ῆ συνείδ σιις αυτων. Συνεβησιe, intExior sensus recti pravique, moralis sensus. Igitur gemtiles nosse officia, id declarant extrinaecus factis, imstitutis, Iegibus .intrinsecus vero idem illud confirmat sensus honesti et pravi. De vi conscientiae Polybius
ρος, ου τε κατηγορος δεινος, ῶς si συνεσια ἐγκατοικουσα ταῖς ἔκαστων ' λυχαῖς. Gυenalis XIII, 192. Cur tamen hos tu eυaSisse putas, quos diri conscia facti mens habet attonitos y - Nocte dieque suum gestant in pectore tratem. καὶ μεταευ - απολογουμένων) Minpitis commate post μιεταμ posito, hoo ipsum μετα adverbialiter accipit, pro μετέσειrα, POStea aliquando, et iungit cum ἐν τη ημέρα v. 16.), ut parenthesis evia tetur; sed duriuscule. Nam μεταμ nimis remotum est a verbis v. 16. vas eonscientiae iam in hac vita sa exserit in homine. Probanda igitur 'vi-
563쪽
detur esse' vulgaris constructio, ut gensus sit: Quost, ut ipsi seipsos alternantibus cogitationibus Delaccusent, si quid male gestum est, υel excusent, si bene sibi conscii sunt. Ipsa conscientia inquit Ap stolus, edocet gentiles de ossiciis. Nam conscientia
actionum honarum dulcis est et iucunda malarum acerba et molesta. Unde Patet, vitiositatem esse contra
naturam; virtutem exercere esse naturae et rationi conetenienter vivere.
16. 'Εν ημέρα - Xριστού) Tum, quum Deus iudicabit cogitata hominum, quemadmodum hoc in Euangelio meo docetur, per Iesum Christum. Τακρυπτα, latentia Peccata, et ipsos hominum interiores sensus. Δια Ιησ. Xρ. iunge cum κρινεῖ. Deus imdieahit per Iesum Christum. Κατα το ευαγγ. μου, Sicuti ego doceo. Το ευαγγμον, doctrina, institutio. 17. Aeriter nunc Paulus castigat Iudaeos, vana rerum inanium et externarum specie tumidos attite innatos; increpat arrogantiam et superbiloquentiam eorum, qui de accurata legis cognitione, Deique veri veneratione nimis gloriabundi, enormia tamen scelera committere nulli vereantur. δε - ἐν Θεα Vide modo, tu nomen Iudaei tibi tribuis, et aequiescis lege. el gloriaris de Deo. Pro in legendum esse videturri δε, quae lectio et testimoniis Codd. , Uerss. et Patrum nonnullorum nititur. Si haec lectio praesertur, apodosis, quae tamen non exprimitur, sed permittitur arbitrio lectorum est v. 21. et suppleri posset stoi uum tu talis sis, cogita, quanto graviores Poenaatiui sint metuendae, etc. In versione evreSSi vulga- .
564쪽
rem Iectionem, ut nexus sit facilior. Ιουδαχύ, origine sua nomen patronymicum, quod signifimi hominem e tribu Iuda oriundum, interdum usurpatur ita, hi aIiquid dignitatis et religionis simul exprimat. Semper nomen Iudaeum crepabant, et iam eam ob caussam se omnibus aliis hominibus meliores et nobiliores esse existim haut, quod essent de gente ludaei. Ostendit Aposto- lus, etiam Iudaeis, si deliquerint, poenas divinas, ea ' que multo graviores, quam ipsis gentilibus, esse. me. tuendas. καὶ ἐπαναπαυχν τῆ νο et cyb Inniteris, Solariste lege. Hebr. a LXX modo ἐπαναπαυεσθαι, ut Egeoh. XXlX, T. 2 Reg. V, 18. modo πεποιθέναι Vedititur, et Chron. XVI, 7. 8. Sensus est: Μultum praesidii in eo ponis, quod Iegem habeas a Deo datam. ωαὶ ἐν Θεω) GIOriaris, quod unum υerum Deum cognoscaa; Deum putas Iudaeorum tantum Deum
18. Καὶ γινωσκειο το Θέληιμ) So. του Θεου. υOluri-.tat ex Dei, i. e. quod Deo Placet. καὶ δοκι&αζεις ταδιαφήρον rae i. e. τα κρείττονα, ProbaS meliora. Scis, quaenam praecepta sint maxima et prima. Versio Uubgata: Utiliora: GlOεsar. N. T. τα διαφέροντα, τα κρείτ τονα. Κατηχουμενος ἐκ του νομον, in4titutus e lege. 19. Πέποιθαο - σκοτει θ Perguasum tibi habes, te esSE ducem Coecorum, lumen ignorantium. Una eademque res hoc et sequenti commate saepe. Bo v xiis verbis exprimitur. τυφλοe, et ὁ ἐν σκοτει ων, COE-cus egse, et in tenebris Dersari dieitur is, qui non cognoscit verum. ψλως, doctor, ut Io. I, 4. 6. 7. S. s. Confidenter existimas, te esse, a quo omnes gentes do Diuiti eo by Cooste
565쪽
IN EPISTOLAM AD ROMANOS. CAP. II. 66 I
ceri possent. Iudaeis adscribuntur, ex ipsorum iudi-eio, tituli magia ficentissimi, gentibus vilissima nomina. 20. Παιδευτην ἀφρόνων) Praeceptorem stolidorum. i. e. eorum, qui disciplinam nondum experti sunt, veI ta, quo titulo Iibrum inscripsit Maimonides, Ἀφρονεο etiam scelesti esse possunt; tum παιδευτῆσesset, qui corrigat et ad meliorem mentem reducat. νηπίων θ Nimo: h. I. est rudis, indoctus. ἔχον rae
ν ω Qui rectam doctrinae formam libris sacris truditam hiabeat. n l. Ill, 5. ΙIesychius et Suidas:
Mορφωσιν, σχηαατισμον, ε&όνα, Abriss. 'H γεω τις, cognitio quae Dis, saepe autem lubtilior quaedam et sublimior a Dulgo hominum recondita sapientia.
21. 'o ουν - ὐδασκει. Est πλοκῆ. Nam docere secundo Ioco sign ficat semet ad facienctum excitare. Dicebant et non siciebant. Matth. XXIII, 3. Interroga tive haec omnia pleraeque editiones esserunt, simpliciter autem, et sine interrogatione Erasmus et Luth rus. Utrinque sensus est idem. Efficacior tamen est reprehensio, si interrogative pronuncietur. o κηρυσσων - κλμrεις γ Κηρυσσειν est Palam n liquid docere, ut Matth. III. 1. IV, 17. Recens erat Romae memoria furti a quatuor Iudaeis commissi qui praetextu institutionis legum Mosaicarum, Fulviae proselytae dona, templo Hierosolymitano consecrata, in suos usus con
22. Mοαευsιe Taloindici libri ostendunt, plurimos Rabbinos hvio et amnibus vitiis deditos fuisse, Anibam, metrum, Chaninam, Eleazarum. Hi seu Tomus III. Is
566쪽
ius fuerunt fiduciae in solis caeremoniis collocatae. τὰ Αἴδωλα θ Εἴδωλον Graecis est simulacrum viribus et compora destitutum; figura umbratica. Animas deiuncto-xum, quas Latini umbras, Graeci appelIant εἴδωλα, et εἰδωλοποιεD vanam cogitationis figuram animo eonoipere. Sed eam vocem usurpant Iudaei Hellenistae, eum de Diis gentium agunt, quia imagines tantum eorum existunt. ἱεροσυλεῖς Syrus e Sanctuarium δρο-lias. Hoo iaciebant sacerdotes, non offerendo ex Pr ventibus ea, quae lex Dei ipsis praecipiebat, aut certo non questa oportebat. Malach. I, 8. 12. 13. 14. III, 10.
Aliud genus sacrilegii commemorab Iosephus, Antiqq. XVIII, 6, a. XVII, 6. h. 2 - 4. De B. Iud. I, II. f. 2-ο.
Praeferenda tamen videtur CIerici sententia, qui δεροσυλaιν interpratatur: idolorum templa spoliare.
23. 'Oο ἐν - απιμα ειο Nonne tu, qui de Ima gloriaris, hanc Iegem υiolando. Deum contumelia affeta 8 'Aτιμάζειν ονομα του Θεοὐ vel Θεὸν est: Vfeere ut homines alii contumelioSe iudicent de Deo. Vera haeo Apostolus dixit. Nam gentiles sibi persuadebant, Deum Iudaeis melius nihil praecepisse . quam quod ab iis patrari viderent; quod quum parum h num esse intelligerent, Deum ipsum, eiusque legem contemnendum putabant. Tali igitur modo, religionem, voIente ac gubernante Deo institutam, paganorum Iudibriis et contumeliis exponebant. 24. To γαρ ονομα - γέγραπrα,0 Πam Dei gloriae propter vos detrahitur inter gentes, sicut scriptum est, so. Ieg. LII. s. Egeob. XXXVI, 20. 23. ete. Nam
iam olim talia exempla extiter ni. .
567쪽
IN EPISTOLAM AD ROMANOS. CAP. II. 663
25. Περιτομὴ - γέγονενὰ Prodest quidem cireum elato professio Iudaismi , εi Iegem Obse ea; εi υero
legem Nioles, Perindε me, iac si circumcisus non e les ac si non esses Iudaeus . Occurrit ApostoIus suissae Iudaeorum persuasioni, qua Putabant, se vel propter solam circumcisionem, vel propter prosessionem religionis suae Deo esse gratos et acceptos. Περιτομὴ, Pro ὀ Ιουδαὶ σμος, quia Iudaei circumcisione potissimum gloribantur. Ex iis, quae praecessere Comm. 14.,
opparet, per Iegem hio intelligi quidem universam Iegem Mosaicam, inprimis tamen illa praecepta, quae
Perpetuam ac naturalem in se honestatem continent.
Ἀκροβυστία γέγονεν, Pro et αἰ- ακροβυστίας, perinde eβt, ac si circumcisus non esses; inter te et gentilem nullum discrimen intercedit. Παραβάτης. nemPoin gravioribus illis, quorum exempla iam Posuerat. 26. 'Καν Οἴν - λογισθησεται) Quodsi igitur Dicaveraa gentilia praecepta legis secutua fuerit, nonne eodem Ioco habendus erit cum Iudaeo' 'Aκροβυστία priori loco per metonymiam denotat genti- Iem, ακροβυστον. Τα Me ω - του νομου, quae suaPta natura honesta sunt, praecepta ιegis. 27. Καὶ κρινει- νομου; Et nonne) natione gentilis, Iegem Obserυans, iudicabie coondemnabit te, qui, quum habeas legem scriptam et circumcisionem, υiolator es Iegis' Post καὶ repete ex comm. 26. ρυχι. Nonne potius ' 'Εκ φυσεως cum plerisque interpretibus refero ad ακροβυστία, ut intelligatur Gentilia genere; nam ἀκροβυστία et h. l est praeputiatus, non cireumcisus. Aliam explicationem vid. apud Noppe. 56.
568쪽
Natus Ethnicus opponitur nato Iudaeo. Κ νεῖ. Pr κατακρινες damnabit te; sententiam dicet contra te; i. e. comparatione sui tuam culpam evincet, ut Ninbuitae, Matth. XII, 41. Δια, cum, ut infra IV, 11. XI 20. Γράμμα in talibus formulis, ut 'Do, denotat membranam, s. codicem vel librum, Scripturam, nominatim legem Iudaicam scriptam. 28. Ου γάρ - Ιουδαῖός ἐστιν ' i. e. οὐ γαρ ὀ ἐν τω φανερω 'Ιουδαιος, ἔντως Ιουδαῖος ἐστιν. ΠOn qui tantum externae Iudaeus est, hoc nomine egi dignus. Tο φανερον h. I. complectitur res illas externas omnes, quibus Iudaei ab exteris secreti erant, quasque Pharisaei vulgo maxime iactabant, e. c. natales, habitus, lingua. ουδὲ - περιτομη) i. e. eυδὲ η ἐν τω ψλανερω, ἐν σαρκὶ γινομένη περιτομῆ, ἔντως περιτομή ἐστιν. Nec cidicumclaio in coryOre peracta est ea, quam Deus' praecipue aut necratario probat. 'Εν σαρκὶ exponit
illud ἐν φανερω, i. e. quae, si inquisitio fiat, in carne adspici potest. 29. 'Aλλ' - σου Θεοζ3 Sed internus Iudaeus est veri nominis Iudaeus); et circumclato animi, quae fit in animo, non ex lege cest veri nominis circumcisi . Quam non homines soli) probant, sed ipse
Deus. 'Ο ἐν τω κρυπτω 'Iουδαῖος, occultu5, i. e. internus, interior Iudaeus i. e. animus eius probus ;supplendum est: veri nominis Iudaeus est. Circumis cisio animi, sc. est veri nominis circumcisio. πνευμα h. l. est animias, nam resertur ad ν. 28. ubi erat ἐν σαρκὶ. Animum circumsidere est animum purgarea vitiosis cupiditatihus, et pravis assectibus. Deut. X, 16.
569쪽
1N EPISTOLAM AD ROΜANOS. CAP. III. . 666
οὐ γραμuατι, non ex Iege εcripta, non legaIis. Ου Θεουὰ qui non tam) ab hominibus. quam potius) α Deo laudatur. Laudari duplici sensu h. l. dicitur; proprie: laudatur ah hominibus; improprie: praemiis
Tl ουν το περισσον του 'Ιουδαίου Quodnam igitur est emolumentum, quo Iudaeus prae gentibus frui- ,
tur ' Pergit Apostolus in reprehensione Iudaeorum, atque ad obiectiones, quas ei opponere Poterant, res pondet. Το περισσον, non Vertendum effi Pract- rogatiυα, quasi quaeratur an Iudaei meliores in ollare fuerint gentibus, sed idem est cum eo quod statim sequitur ωφέλεια. Sio Eccles. VI, 11. τί περισσον αν - Θρ rω; quid prodest homini' η τίς - περισυκῆς ἔγAut quodnam commodum circumcisiSy In voce περι τομῆς est synecdoche partis, ut supra c. II, 23. InteI. - ligitur nempe externa professio religionis Iudaicae. Obiectio interrogative proponitur. Si ita se res habet, ut Deus sine ortus discrimine munditiem cordis solam
opprobet, quid ergo praecipuum habet populus ille,
quem Deus toties suum peculiariter populum vocat pQuid prodest esse prosessione Iudaeum P Arcte cohaerent commata octo priora huius capitis cum c. II. extremo; nec hic novi capitis initium erat constituendum. 2. Πολῖ, κατα παντα τροτον) Πολὐ proprie respondet isti περισσον, at κατα συλλ ιιν etiam membro secundo interrogationis. Multis omnino commodis
570쪽
fruuntur Iudaei', quamquam in se non meIiores sunt ceteris. Πρωτον - του Θεουθ Et hoc quidem praeciapuum eSt Commodum, quod disina oracula a ipsis concredita δ urit. Πρωτον, ut supra I, 8. excelIentissimum quoddam commodum designat, quasi dicat, hoc est praecipuum περισσον Iudaeorum. 'Επιστευμναν ταλογια του Θεου Oracula diυina concredita sunt iis. Ex Graecismo perquam eleganti, pro: το 'Ιουδαῖοις ταλογια ἐπιστευθη. Tale illud Μauh. XI, 5. πτωχοὶ ευαγγελίζονται. Saepe nimirum in hac loquendi formula
Aecusativus iungitur Passivo, atque adeo vox λογια eodem casu hic esti sumenda. Simili phrasi Ioseph. Ant. Il. 9. 6. de Mariamne, Mosis matrer πιστaυεται τὴν τροφὴν του παιδίου προς το παν, mulieri omnis educatio infantis committitur. Sic apud eundem Ant. X, 10, 5. XII, 10, 2. Τα λογια autem sunt oracula quaeυis diυinα, promissa divina. et hoc quidem Ioco plerique interpretes intelligunt libros sacros, in
quibus oracula, et praesertim vaticinia de adventu Messiae et vocatione gentium continentur, quae illorum animos praeparare debebant. Nome intelligit sola promissa divina, oh. v. d. omnino ad haec inprimis xespioitur ab Apostolo; sed ex usu linguae sunt λογικτου Θεου in universum omnis gen ris oracula divina, sive sint Promissa, sive vaticinia, sive praecepta et Ieges. Vid. Bielii Lexic. edit. MutZenbech. sub voce λογιον. Ista autem λογια in Iibris sacris U. T. contineri, satis constat. Hoc permultum prodest Iudaeis, quod Deus iis voluntatem suam revelavit.
I. Τί γαρ - καταργησει Quid enim inde sequitum, si quidam non habuerunt fdem oraculis divi-