Consolatorium timoratae conscientiae venerabilis P. fratris Ioannis Nider S. Theologiae professoris de Ordine Praedicatorum

121쪽

stante illo dubio agens, tunc peccat mortaliter, conc.&discrimini se committit, quando dubium illud est vehemens, aut magis, aut aeque saltem indi2cit mentem credere, quod est mortale illicitum , sicut quod est licitum me illo enim potest intellia gi illud eccles iis Cor durum male habebit inimuissimo, qui amat periculum, in illo peribit. Secus autem est, abi plus inclinatur quis, iudicat quod est bellum quam illicitiis, 3 quamuis non habeat usquequaque certitudinem euidentem , aut fixam, quia nec hoc requiritur , ut patebit infra. Secunda conclusio. Non omnis aeliberans agit securce deliberatione, sicut non omnis ignorans , aut concia contemnens agit ex ignorantia, vel ex contemptu. potest enim aliquis propredi in actum primoxum motuum antequam deliberat quid agendum, noutamen ex deliberatione aget, sed effreni appetitu motu passioliis. Dicitur autem aliquis geli ex aliqua caula, quando si non esset illa causa , . ipse ab agendo cessaret accipiendo agere large, prout ab omittere extenditur . hanc concluyonem posui, propter quosdam timorata conscien til, qui Quando agunt ad extra , vel loquuntur aliquid contra quod murmurat interior imagina. tio, vel cogitatio, putat, quod tunc semper e X-terior actus procedat ex deliberatione, quod non

est verum.

Τerti conclusio qui inter diuersorum opinio nes doctorum fluctuat, si vult aliquid in eadem materia secure agere debet certus esse illud esse bo inum, nec virtut contrarium ., sed multum reseri, qua certitudine. Suffcit nempe certitudo moralis , qualem notauimus , &sequenti capitulo plus declarabitur, ut scilicet vel non sit quis in peccato, dum laci quod in eo est, aut saltem peccatum non

incurrit nouum per temeritate, exemplum imme

ssi te patebit de celebrando , cuius ratio est, quia

tota

122쪽

Quarta conclusio ponitur pro e xemplo in male

ria communicandi, vel celebrandi ubi reqiliritur status gratiae, carentia peccati mortalis Coninclusio igitur est ista Non; omnis scrupulius, aut

dubitatio de peccato mortali, neque omnis inde uotio, aut de ordinatio aut non attentio, impo diunt de necessitare celebrantis clignitatem patet.

'uia certitudo morsis, de qua dicetur , quae suffiis tit,compatitur semm vacillationem quandam ani mi,aut haesitationem, aut sus,icionem, seu scrut' los, quod homo non fit lassicienter di ositu quod impedimento ligatus sit. Npta Quinta conclusio Ad digne celebrandu absq; temeraria prqsumptione, imputabilitate ad nouum peccatum mortale non requiritur certitudo

euidentiae super dignitate celebrantis sed sufficit certitudo moralis, patet, quia tunc nuIlus quantumcunque purus, iustus deberet celebrare , nec hoc posset absque discrimine, si ei non fieret tripὶς reuelatio specialis. Vbi dicit. Quod certitudo tris plex est in genere. Vna iupernaturalis. Altera n M' turalis. Tertia moralis seu ciuilis. Certitudo supernaturalis, ita se habet quod non stat aliquem fit assentire , falli. Et haec certitudo dividitur . Quia qumani est euidentiae clarae, antuitaein patria beatorum. Alia euidentiae reuelatae in pro- etarum illustratione in alia est solius adhaere tiae in speculo Menigmate, quae hon innititur euidentiae rationis, sed ainstoritati diuinae, qualem certi iudinem fides habet, praestati cordibus fidelium. Haec certitudo omnibus fidelibus, dum in .Via peregrinantur, convenit, quos tinta certitia dine, ne dum duodecim articulis fidei, ted totius sacrae scripturae necesse est credere actu vel habitu explicit vel implieite. niti tἔλ' Di Alioquin dubius ut fide infidelis est, quam certitudinem martyresadeo habuerunt, ut prius re

123쪽

Iinquerent vitam , quam fidem , est enim quaelibet trium supernaturalium certitudinii tanta, quod per nullam potentiam etiam di trinam, absolutam,fallax esse poterit , alioquin Deus negaret seipsam Porro naturalis certitudo se habet ita, quod non certio stat per naturam aliquem aliter assentire, falli actudo sentiendo, quam philosophi posuerunt nobis possi naturabilem in primi principiis. per se notis cognitis, lis. scilicet ex sola apprehensione terminorum: ut quod quodlibet est, vel non est ci posuerunt etiam in conclusionibus demonstrativis,4 in consequentiaeuidenti deductis per talia principia, quemadmo dum dixerunt Mathematicam scentiam esse certissimam. Certitudo vero moralis, seu ciuilis tangitur Certi una cum praecedenti certitudine a philosopho in laudo Et hi suo principio, cuius sententia haec est . Disci mora-plinati est in una quaque re certitudinem querere, iis, seu

iuxta exigetiam materiae Aeque enim vitiosum est, ciuilis. inquit, persuadentem querere a tematicum,& moralem demostratem Non enim consurgit certitudo irroralis ex euidentia demonstrationis sed ex probabilibus coiecturis grossis figuralibus magis ad

nam partem quam ad alteram. Dicitur auten pro Probababile, quod pluribus, maxime sapien ibu appa bile

rei eram. Ex ante habitis secuitur quod in huma quid. nisagibilibus qnaetanam habent varietatem, di Cente Aristo & teste ex perentia, quod visu magis

uam arte conit ire vicisntur. si Ecit tertia certitu-o,' lis non semper omnes scrupulos abi jciti sed

sussicit ut contemnat eos vel si peret eos sic operando, quasi non sint ut clarius ostendetur infra capitul. 8. Sussicit igitur ce itudo talis qualem in materia morali consuevimus expeterem capere, quae certitudo appellatur moralis, seu ciuilis . Ad hanc itaque cellitudinem moralem sussicit ut plurimum. quod homo, exempligratia, accedens ad missam disecusierit conscientiam suam, sicut fecisset pio magna relucranda, aut incommodo graui de vitando: H tuo a

124쪽

peccato mortali, cum proposito non peccandi mortaliter: quod insuper non noscat se aliquod impedimetum legitimum per excommunicationem, aut credulitatem habere. Consentio itaque in hoc cum Durado in quarto Senten distinet . Quod talis s esset in peccato mortali nescienter,nec de eo ex pressam ageret confessionem, reportaret num ex duobus, aut remitteretur sibi tale peccatum virtute sacramenti quia videtur facere quod in se est ad eius deletionem. Non enim Deus requirit ultra posse: aut fieret sibi diuinitus illustratio, recognitio ui peccati: quatenus peritnitentiam illuci dilueret quemadmodum multis contigisse probatissimum est: qui in initio sui sicerdoti in rememo. rationem redeunt plurimorum,& occultissimorum peccatorum. Similem inueniunt gratiam illi,qui nouiter ad frugem melioris vitae se toto corde prae

parant..

Quibus vij quis ad talem certitudinem venire possit ostendit. cap. XV.

SEd quaeritur, ex quibus doctrinis colligitur a lis certitudo moralis Respondetur ibide.quod

principaliter ex uno trium modorum,quorum unus prouenit ex alterius auctoritate salter ex oropria eruditione tertius ex experimentali conruetudine Sub primo vivunt insipientesi animalem subsecundo,proficientes,& rationales Sub tertio, Per

secti spirituales. Consonat philosophus tradens tres huiusmodi maneries ad doctrinam inueniri Quartus modus addi potest videlicet ex gratia gratis data: qua quidam faciliter agenda concipi ut, discripturas, ut Augustinus, intelligunt . Quintum autem genus desperatum ei ad doctrinam, qui ne is aue doceri possint,neque do intibus assentire, 1unt tales fiunt distoli Huiquam multa ex brutis

quae

125쪽

quae per humanam domantur industriam: ut canes, equi, simi ,& aues aliquae. Qito ad primum modum, multi sunt,qui per alios erudiuntur, recipientes ab eis intelligentiam scripturarum aut si nequeunt credunt saltem dicenti bus puta,quod religionum instituendarum, princia palis causa fuit auctoritas regiminis, cui magis obedientia praestaretur quam proprafrationi: quae in pluribus dubia valde est, debilis&incerta Similiter habet haec auctoritas respectu iuniorum qu rumlibet ad parentes seu magistros, quoniam iudiacium propriae rationis vel nullum vel imperfectum habent. Haec Pytagor et cholae seruabant. Sie iubet

ominus dicens. Interroga patrem tuum, dicet tibi,maiores tuos Mannuntiabunt tibi. Maiores intellige, qui multis experientijs eruditi sunt in agibili biis humanis: quorum iudicia Aristo tradit esse recipienda tamquam principia propter multa vidisse. Extenditur hoc ad eos, uti rei peetu diuinorum Propter consuetudinem exercitatos habent sensus: quales iam in solitud. ne sibi viuere sulficiunt. Quo ad secundum doctrinae modum, per quem sumitur in agendis suffciens moralis certitudo: quae oritur ex prima eruditione,talis nutritur ex sacrae Scripturae studio,ex vita debita theologoru,ex ingenio eleuato, intuitu iuridico,i ex consideratione circumltantiarum particularium . Ex sacrae

Scripturae inquam studio quale suadet sapiens Eccles iu dicens. Quae tibi praecepit Deus hic cogista semper: in pluribus operibus eius, ne fueris curiosus . Semel enim in scripturis sis locutus est

Deus, idipsum non repetet quoniam suffcienter erudiunt, consulunt tantum modo legantur puro, fideli, integro corde, non obstante quod male uotis,& incredulis tenebrosior inde nascitur erioris caligo: ut iu hqreticis liquet & vita sua a scriptura defendentibus Nutritur dixi ex vita debita theologorum. Est autem Theologus vir benus in sacrisI litte-

126쪽

Theo litteris eruditus. Sicut etiam secundum Ciceronem Non quide de theologi dico eruditione solius tellectus; sed multo magis affectus:ut ea, quae per ineologiam intelligit: traducat per iugem ruminatione in affectum cordis operis executione, quatenuS, sapientia secundum nomen suum lapida, sit in bonis suauiter iucunde; is malis trist ibiliter,& acerbe; alioquin tales inliar Uriae, ferunt litteras damnationis supdant aduersus semetipsos ex ore proprio

iudicium itusquam inficiunt exemplo vitet, quam

instruunt verbo doctrinq. Ex ingenio e la nutria ur eleuato,studio iuridico. Si enim de ibus loquimur, non ita in solis constitutionibus4 decretis memoriam suam debet figere,ut quorumda mos est, quin

exerceant intellectu,ristionemq. consulant, ex quibus principijs vel moralibus,vel theologicis origi

nantur huiuimodi constitutiones:quia sic collultrahuntur lamine primorum principiorum.quod si vel noluit,vel nequeunt credant vel illustratis. Recogitent insuper prestatiam hu: nanet conditioni , qu ad hoc condita est; ut totum sensibilem mundu,quia Deo progrediens continuo fit vilior in suis partitet;& Solis Iune lumine, c. Rursus per sensuiti ortas ingrediens imprimedo species suas,& simu-acra per intellectu agentem a corpor ilibus fantasmatib. piritualiter factis, reducatur in primi piincipium. Sed sunt non connendandi quidam morales querentes certitudinem quos ex doctrina nullia lumen rationis mouet ad allensium cuiuscuq adibilis; taliamodo eis satis videtur, si potuerint diceri hoC

scriptu est hoc talis doctor in scriptura sua sentit; hoc alius ita posuit. Tales similes lunt aspicietibus solum spledorem solis in montibus, verso ad sole tridoris,quos nullus sussicit digitus ostendentis attotalere; quia deorsu niculum mergere soliti sunt i ubi non aspicitur sol, nisi circumuolutus caligine Eshenim

127쪽

enim natura lucis;ne dum sensibilis,sed etiam intelIigibilis; ut quanto longius ab origine protenditur,

eo fiat debilior,crassior,&obscurior. Lumen igitur veritatis praefati recipiunt circumuolutum, veluti suaedam uimanae traditionis caligine. Et intuituimasIuper nutritur iuridico; quia quando veniendum est ad agibiliu traetationem oportet rursum in inmferiora respicienda descendere; alioquin fallerentur isti ad praecedentes per cotrarium si principiorum lumen haberent; adeo quod conclusionum visiones omitterent exemplo Astronomi cadentis iumuea,dum ambulas respicit astra Persectias igitur esset, qui cum Iurista foret Theologus; qualis fuerunt primi Doctores, ex quorum sententijs Decretalis,decretaq. compacta sunt. Postremo nutritis

ex circumspectione circumstantiarum particul 'rium . Infinuatu enim difficultatem habet negociis missi- morale: dum prosequi quaeritur; quia non ussicit cultas. intelligere quid verum sit; quid rectum,sicut cavit sub arte tradere; sed particulatas circumstan tias,quae variabiles sunt neque sub arte, neque subdoctrina veniunt circunspicere necesse est. Igitur 'deant etiam in primis statum reipublicae cum moribus eam regenti vaes ut scilicet iuxta soceri Moy si consilium sim viri potentes timetes Deu i quiabus sit veritas, qui oderint auaritiam, neque si apud eos personarum acceptio, nec inconstantia que consilium deprauatum. Alioquin non exibiae x es iudicium rectum, quantumcumque fuerititulatum, nisi prouideret ex alto Deus , qui petpuero , per iniquos, per bruta , per dρrmone

exercuit saepe iudicia iusta. Verum quia infinit Uni accidunt, eo quod circumstantiae infinitae infinius modis variari possunt, nec per consequens iubarte cadunt, aut eruditione doctrinali . Idcirco de eis omittimus loqui . Nam propterea m ratis certitudo sub certa regula tradi non potest aqua uincia in omni casu conscientiam agenti

128쪽

reddere securam, se non deliquisse quod ex nenis tu rerum solet perpendi saepius Ideo etiam constituti sui tres ciuitates refugij. Fides,spes,Charitas: continentes poenitenti lauacrum immunitatis asylum quatenus pax conturbata per ea,quae se 'ficisse sermidat, homo consoletur, ,eformetur. Verba sunt per torum Cancellarii.

1esui argumenta terrenita timidas conseientias r declarat quomodo stes cum Fumiat te haberi debeat, tam qM ad onscientiam de

praeteritis, quam defuturis cap. XVRElueet ex praetactis quomodo argumenta stimpulosos terretia faciliter sunt solubilia Nam que quidam e riIm terrentur ex regula magistrati. quae dicit quod faciens contra dubium incidit in peccatum, secundum illud Eccles 3. Qui amat peria,

culum peribit in illo.Quibus respohsum est pere me fri Ali obiiclitat dicentes Tutior via est etiagenda;quibus resposum est cap.r . Non enim opomtet semper tittiora viam eburet qui stat aliam esse nitariquet eligi potest Tutiorem enim viam eligere est consili, non praecepti. Alias enim oporteret ansuos ingredi religiones saeras, in quibus tutius is itur quum in saeculo.Non Mest: sed sicut diueris viae tendunt in visam patria rerrenam, quarum ' libet tuta est,8 tamen una tutios alia,sic etiani ad viuitatem caelestis patrit multis vijs peruenitur tutis quarum una turior est aliar secundum illud psalmus. Vniuerset viae Domini miselletudia N e. rit ut, sed requirentibus testamentum eius 'estimonia eius. Alios terret verbum Augustmi dicen eis Tene eertuin , dimitte incertum. Quod qui ἐκ vectum est: sed quae certitudo iussiciar, habitu

est pracedenti cap. Nec auctoritas Augustini Pri lata, dicta elide quolibet dubio, sed solum de illo,

129쪽

iam iam moriturus, in infirmitate poenitentiam primo postulat: an talis habeat veram contritionem,

vel non, quem peccata dimiserunt, nec ipse peccata dimisue videtur, qui ultra peccare non potest hoc est dubiu de tarde poenitente. Et nil aliud vult Augustinus,ut patet, tam per Magistrum in quarto diu ro. Vbi dictam auctoritatem allegat. Et sumitur ex quodam sermone Augustini de poenitentiaeuius initium est Poenitentes ubi sic de morituro dicit. Duae res sunt, aut ignoscitur tibi,aut non ignoscitur: quid horum tibi futurtim sit nescio: igitur tene certum d iniit te incertum. Alij pro se allegant sanct.Thom. Qui quomodo intelligendus sit satis dictum est capitulo undecimo. Ali beatum Gre gorium adducunt dicentem in epistola ad Augustinum episcopum Anglorum Bonarum mentium est, ibi agnoscere culpam, ubi non est. Sed ad illud respondet B. Tho secunda secundae quaest, 3 arti Dicendum,inquit,qnod ad bonitatem mentis perti

net, ut liqmo ad histitiae perfectionem tendat, ideo in culapm reputat non solum si deficiat communi iustitia, quo vera culpa est sed etiam si deficiata iustitiae perfectione: quod quadoque culpa non est. Non autem culpa dicit quod per culpa re.

cognoscit quod ad roniae mendacium pertinet. Haec ille Considerent allegantes praefatam aucto uritatem , quid glossa, super verbo agnoscere dicat Ad declarationem eius verbi, ut nouimus, dicit, quod quilibet potet se dicere peccatorem, dum tamen non credat contrarium. Et si obijcitur illud Angustini de verbis Apostoli, tonitur. a. q. v.

cap. Cum humilitatis causa mentiris,si no eras peccator antequam mentireris, mentiendo eisceris:

quod euitares Respondet glos ibidem quod nocicontrariatur August. Gregor quia urgenere potest

quis se dicere esse peccatorem , cui nemo sine crimine vivitatem aduertat quid gloss. aliorum theo

130쪽

Iogorii dicat super verbo, agnoscere, scilicet agnoscere; idest formidare exemplo Iob . Qui verebatur omnia opera sua. Unde Cancellarius super ea-Caeel dem auctoritate dicit . Agnoscens inquam,non perlirius assensem firmum hoc enim stultum periculosum que fieret. Sed sic doleat, poeniteat homo posta modum quasi veraciter in culpa teneretur. Vnde Eccles. s. De propitiatu peccatorum noli esse sine metu : Cum igitur allegatur illud beati Gregorij. Bonarum mentium, Sc. Videndum quatenus sc4gnoscatur culpa,ut non indiscrete impediatur,peratio iusta. Et quia quida multu scrupulosi sunt de rebus agendis aut dimittend4 de futuro;de ovibus iam principaliter plura dicta sunt. Alij vero scrupulosi sunt de actibus praeteritis adcirco, de eisdem notat Cancellarius.quod quilibet debet, iotest

se veraciter peccatorem aestimare. Quia in homine

duo sunt,quaedam, quae habet homo a se; videlicet esse de nihilo signorare de pluribus, habere infectiones omnium potentiaru quae ad peccatum sunt prons nimis, vulnera insuper animε, habitus vitio Tu, peccata sorte actualia,quia nullus scit an suffieienter contritus sit super eis, an in agendis aut dimittendis plurimum erraueris; similia multa deis lactuosa in nobis sunt. Alia sunt, quq habet homo a

Deo solum ut puta , essentiam anima nobilissimam eum suis potenti js: virtutes infusas ad minus fide,&spei,& sacramentorii characteres immo immediate a Deo plus quam alia creatura habet corpus bona ortunae. Propter priora bona potest debet se homo in iudicio conscientiae peccatorem timere,

veraciter accusare, non tamen firmiter credere,

sententiare,& si fecit quod in se est. Exemplo Apostoli qui dicet.i.Thi. i.venit Deus peccatores saI- uos facere, quorum primiis ego sum.Iustus enim in principio accusator est sui. Quis gloriabitur mundum se cor haberes Quis dixerit innocensi munisdus ego sum Quis constitutus sub iudicio Dei teris

tibilis