Consolatorium timoratae conscientiae venerabilis P. fratris Ioannis Nider S. Theologiae professoris de Ordine Praedicatorum

131쪽

nia opera mea, sciens quia non parcis delinquenti. Et iterum. Si voluerit mecum contendere, non po ter respondere unum pro mille.Cui conformis est illa oratio ecclesiae. Non intres in iudicio cum sesevo tuo c. Iterum: Si inquitates obseruaueris c.

Humilis etiam Hestias ait. Omnes iustitiae quasi pannus menstruatae. Quis igitur iustitias suas velut gloriabundus ostentaverit Deo plusquam pannum confusionis suae mulier viro Quem denique non exterruerit Apostoli verbum dicentis. Nihil mihi conscius sum, sed in hoc iustificatus non sum Causam reddidissse sapiens videtur eum ait Iapien . .

Cogitationes mortalium timidae, incertae proui-pentiae nostrae. Et Hierem I 7. Prauum est cor ho-

ninis inscrutabile quis cognoscet illud Ego, inquit, dominus, scrutans corda & probans renes. Scio etiam, inquit Apostolus Roman quod non habitat in me, hoc est in carne mea bonum . PrPterea costituat se homo in conspectu tremendi iudicisDei sapientissimi, qui omnia videt potentissmi qui cuncta iuste plectenda nouit. In via tamen propter bonitatem naturalem patris misericordissimi, ibi conscientia se quantum potest ream accuseti ita ut testis fiati actor de pecca is singulis clamet praecordiorum vocibus . Iste est aequissime ii de homo, qui iusto tuo iudicio damnaudus est sic etiam ex rationabilibus scrupulus velut granum ad palea teritur ventus, motibus aqua purificatur maritima in tenebra lucis fugatur praesentia, cum timoris scrupulis incipit mundari conscientia. Vnis de fit, quod anima,quae diu agittata est scrupulorum impulsibus, velut acus tacta virtute magnetivae fortitudinis per spem diuinae misericordiae quiescere

studeat circa polum diuini auxilij. Spes igitur doinfinita Dei bonitate talem reum terrorem diuini

iudicia deiectum erigat, ne nimis dauciatur eis

morum,

132쪽

morum scrupulus: sed de remissione eonfidatere dedo verbis Dei certatismis,quibus dicitur per Apostolum . Si nos ipsos iudicaremus non utique iudicaremur. In praesenti enim peregrinationis exilio teste psalmo Apud Dominum misericordia: com

piosa apud eum redemptio. ρ noscat praeterea ani mico suo reus, de quo loquimur, cum obserua tione decalogi de peccatis conteratur praeteritis.&certitudinaliter credat: certitudine, quam expressimus se habere nulla, non Summi in terra Pontificis,sed eius, qui de caelo venit, nosa ad patrem colestem dicere docuit. Dimitte nosis debi ta nostra sicu ,& nos dimittimus debitoribus nostris Matth. Vbi post Dominicam oratione etiam statim se iunxit si enim dimiseritis hominibus peccata eorum: dimittetri vobis pater vester caeleltis delicta

vestra Si autem non dimiseritis hominibus: nec pater vester caelestis dimittet vobis peccata vestra a. Certimima denique non scrupulosa ratione tenere

debet omni homo vivens quod sine gratia Dei damnatus esset quapropter humiliet se homo quantam poterit, sibi vili scat ac conculcet in cogitatione uaci qui non haberet quid de Deo damnati respondere posset, 'uid obij cere dicenti Amiace non facio iniuriam, accipe quod tuum est,is,a- de . Quid est autem tuum, nisi peccatum desectus & mendacium, quia omnis homo mendax, ait psalmus . Talem timorem laudabilis scrupuli habuisse legitur salictus pater Agathon,qui moriens

fiatribu interrogatus, an timeret, an in operibus suis confideret. Respondit in veritate neque timeo, neque confido in operibus meis, quousque venero ante Deum quoniam alia sunt iudicia Dei, alia hominum Et tamen, quia misericordia superexaltat iudicium Dei spem in se omnino quantuinquλtu potest actuet . Sunt autem quatuor meditatio- ρο me'nes, velut tetragonus firmissimus, per quas spes

dit tu te erigitur. Prima scripturae lacrisiuiuo,Vt spe

133쪽

immenset Dei bonitatis,ne unquam desperes in tuis miserationibus. Quarta,propriae fragilitatis ne nemres in te, vel propriis viribus ut peres in eo,Deus iubet in mille ultra sacrae scripturae locis. Si spe res, deus eris merces tua magnanimus Teste apostolo, qui dicit fidelis Deus semetipsum negare non potest. Ne desperes, quia infinita est Dei misericordia, qui dicit Petro. ait i. ia. Non dico tibi dimittere septies, sed septuagies septies, idest secundum omnes catholicos dost toties quoties peccare quis poterit in hac vita. Ne etiam in te speres, quia Hierem l . Maledictus homo,qui confidit in hinnine: ponit caxnem brachium uium, ri Domino rece dit cor eius Midem Benedictus vir, qui sperat in Domino. Audi quid de se confitetur Augustinus libro sotiloquiorum Sperabain aliquando, inquit in

virtute mea, quae tota erat virtus de cum sic volui curreret ubi magis credebam me stare: ibi magis cecidi, factus q. sum magis retro quam ante Dicesbam enim. hoc faciam illud perficiam, fiebatq. nec hoc,nec illud, quonia de meis viribus confidebam. Nunc autem cofiteor Domine pater rex clii aerrae, quoniam no in sortitudine sua roborabitur vir: ut non glorietur ante te stulta praesumptio omnis

Quintam regulam declarat scilicet, ut quis credat sapientibus V expertis ac obedire debes superioribus indubjs Cap. XVII,

QVinta praeterea regula principalis, lens ad

deponendo scrupulosam conscientiam est o-heuientiae humilis imitatio modis tactis in praece,

denti capituloride hoc etialia patuit supra'. cap. Parte secunda cap. . Hac regula necessaria est prε-cipue simplicioribus,qui propria adiuuentione,aut

134쪽

ducit hoc ta auctoritat quam ratio:inemmo exemsto notabili antefatus Cancellarius lectione iiij ibri sui de vita animet. Hoc, inquit, genrale damus documentum: credere videlicet specialiter sapientiorum lonorum iudicio s& contra comm nes eorum senteritias non leti iter sibimet sorinare scrupulos anxios timidos Fallor si non iubet Sapiens. Proue iij. Habe fiduciam in domino ex loto corde tuo: ne innitaris priade tiae tuae rursus ibidem ii. Noli transgredi terminos antiquos Quos posuerunt patres tui. Hoc praecipe necessarium est

apud religioses: respeetu superiorum suorum hoc

est, apud ignaros diuinarum legum. Quin etiam minores, quanquam theologicis literis imbuti talem debent reuerentia senioribus, in quibus vita cum

scientia concordaverit: ut vix propter alias nouas persuasiones quatumcunq. apparentes, pertinax vuquam feratur cito contra deterivinationes eorunde

assertio . Virtus quippe qualem habent enixam ex multis experientijs, longe certior arte iudicaturvi operatur. Porro iudicium rationis sicut obtenebratur&luminosa eius radiatio diuersis vitiatur appaskeri rentiJS:per interpositionem nubilosarum passionum olum prauorum affectuum etiam in literatis. Iuxta si- militudinem Solis visi per nubes, Sic per paucam instructionem uitellectus in sciet ijs,prqsertim diuinis,causantur Modnunquam rrores in eis,qui se to to deuotioni tradere crediderunt. duri, volunt. ς' plus sapere tiam sibi satis erat. Ad praesens etiam, μ' 1nducam iis extimplum de medico: cuius consilijs aliquando parere debemus , sub pena peccati mortalis, dum ex trasgressione sui: consilii, vel scimu

vel probabiliter, vehementer formidamus nos urebriandos, & consequenter transgressuros legem, Die Narrat praeterea auctentica Praedicatorum historia,quae vitas fratrum dicitur. Ibidemque refert

venerabilis episcopus vlixionensis praefati ordinis

135쪽

destinctus poli mortem visus ei a quodam vivente eiusdem ordinis fratre ad odum struulos DCuque Exemscrupulosus vivus inter cetera de sui a defuncto plum. uereret conscientia, respondit mortuus. Consuleiscretosi acquiesce eis. Simile repetamus fere in heati Bernardi legenda ubi dicitur.Quod iter beati Bernardi discipulos erat quidam tantis inqtiteratus scrupulis:vt ad celebradu nullo pacto auderet accedere. Dixit ei beatus Bernardus: postquam ilia Xeinpercepit vade frater, Min fide mea celi bres. Obe plianudiuit discipulus i scrupulus ille omnis perpetuo discessit. Sed dicit aliquis scrupulosus: utinam mihi tali esset pressatus,qualis erat B. Bern Crederem faciliter in peranti. Nunc vero, dum superioris mei patuam sapientiam conlpicio , nou audeo meam conscientiam Talutem suae fidei cofidere. Respondet Cancellarius . Quisquis qui ita dicis, Iapis rerras, desipis,non enim commissi te, Mialutem tuam in manus holinis quia prud ius aut littoratus Id urimu ,i deuotus sed qui tabi secundum leguarem uastitutione pr positus est, praelatus Quamobrem obedias sibi non ut homini, sedit Deo iubenti: si tamen non contra Deum praecipiat. Et sepetanta erit obe fientia tua Deo placentior ': bique fructuosior, ouato est ille indignior: dc cui piopter Deum non refugiis ubi jci. Caueas ad extremum nedum quςxis securitatem me illar adi us caiis ii grauem :, a dijudica ionis, praesumptionis foueam . item ex prosta ponit beariis Bernamius in libro depretcep.&d spen. Vbi dicit. Si tantopere canenda sunt candala paruulorum, quanto magis praelatorum quosibi Deus aequare quodammodo in utroque dignatur:& sibimet imp tat, illorum reuerentiam, conteπptum Dipecialiter contestans eis . iam vos audit me audit r& qui vos spernit, me spernit. An non denique

hoc ipsum regula nostra prohibet, ubi ait. Obe.

136쪽

dientia, quae maioribus debetur , Deo exhibetur Quamobrem quicquid vice Dei praeceperit homo. quod non est certum displicite Deo haud secus

accipiendum est omnino, qtiani si praeciperet Deus. Quid enitia interest, utrum per se , vel per suos mi-n viros, sine homines , siue angelos hominibus innotescat suum beneplacitum Deus Sed homines

iniquis facile falli in Dei volutate de rebus dubi j si ercipienda,&precipieda fallere possunt.Sed quidoc refert tua, qui conscius non es praesertim cuna

teneas de scripturis quia labia sacerdotis custodiunt scientiam, Hegem eius ex ore requirunt: uia Angelus Domini exercituum est . Requiruntixerim legem; non qualem audientica illa scriptura tradiderit, vel manifesta ratio probauerit. De huiusmodi quippe nec praeceptor expectandus, neCprohibitor auscultandus est . Sed quid ita latere , aut obscurum esse cognoscitur, ut in dubium venire posui Vtrum nam Deus sit, an aliter forte velit, si non de labi js custodientibus scientiam, Me ore Angeli Domini exercituum certu reddatur. A quo denique potius diuini consilia requirermar, qua II

ab illo, cui credita est dispensatio mysteriorii Dei

Ipsuiri proinde , quem pro Deo habemus tamquam Deum in js, quae aperte non suis contra Deum,m-dire debernus . unde Oximindus, quae inter iuri stas stricte valde videtur fuisse conscientiet in sua summa libro tertio de sentetia praecepti dissinit.&excom:u unicationis, sic dicit Virtus sine essica cla praecepti est, quia subditus tenetur de necessitate obedire praecepto Practati sui Latias peccat moris liter quia ariolus Midolatra dicitur. Vbi tamen si praecipiatur aliquid contra Deum; villo modo est Obediendum: quia tunc obedire debet quis magis Deo ouam hominibus. Si tamen dubitat subditus, virum contra Deum,verno,illud quod pre ripitur,

debet obedire: nisi esset tale quid,m quo nullo modo esset excusabilis talis ignorantia puta articulus fide Is

137쪽

idem ei Henric de Gandatio, quodli. 8. q. 6 di cens . Si esset certum , Quod praeceptum luperioris esset contra Deum,esset contemnendum desin du hio ait sit contra Deum, praecepto praelati standum est quod i est contra Deum, propter bonum Obedientiae non peccat subditus. 'eccat tamen pratatus 23. Q I. cap. quid culpatur qu5d subditus excusator, si obedit domino, quando dubitat subditus, an sit bellum iustum, vel iniustum .

Deducit sextam regulam, I docet, animose pugna, re contraJcrupulos, e quid sit liberum arbitrium, quid argumentum, voluntas, ratio,

SExta proinde regula ad euadendum in ordinatos scrupulos conscienti fest scrupulorum aniamosa abiecti, cum scilicet sui a leues aut friuoli contra efficaciores aliorum rationes, vel auctoritatem pretiati, ubi non est quicquam determinatumsab Ecclesia, vel in scriptura manifeste contentum: ut supra cap. D. satis dictum est valent ad horum inordinatorum scrupulorum abiectione,ea quae dicta sunt prqcedenti capitulo. Vnde Cancellarius tractatu de pollutione Mille surgunt apud aliquos Exemctales scrupuli, more canum oblatranicis, dacera pluiri ire minates ipsos, qui volunt, ire per viam Dei: quos conuincere&coiupesceres, melius quam percontemptum nequit tantummodo sit contemptus iste timoratus & regulatus,non absque prquio alterius: praelertim superioris consilio, alioquin timor inordinatus facit casum, aut praecipitat inconsulta pra sumptio sunt itaque nonnulli plures, qui sortis sunt phantasis, pretiere saepe trepidant timore, iudicant non esse timvndum; tales debent inniti con

silio

138쪽

silio superiorem, trudentum,& contra talem idisorum vacillationem audacter operari, sic enim plerumque Vincetur, abibitque. Qui vero rennuunt credere superiorum , prudentumq consilio ad tales scrupulos deponendos Gad agendum contra eos errant multipliciter Primo per arrogantiam& superbiam praeponendo iudicium & prudentiam suam, aliorum iudiciori consilio Rursus tales vix aut numquam deuotionem habebui solidam, nec pacem conscientiae suae a talibus scrupulis. Ac proinde carebit locus animae suae hospite illo, de quo propheta dicit In pace factus est locus eius Et intractatu de regulis moralibus dicit Consilium salubre est frequenter agere contra scrupulos leues,& trepidos vitando eos ad aliorum iudicium: quatenus ex consuetudine fiat homo robustus solidus, Mnanuuillus in exercitio spirituali. Exemplum indomificatoribus, funibularijs. Ad idem in tractatu suo de contractibus sic dicit. Probab iis certitudo sufficit in moralibus: ut non exponat se qui Periculo:sicut dicunt doctores de celebrante missamvisimilibus Vbi requiritur status gratiae quod sussicit ad hoc probabilis coniectura quia certitudo a

lia, sine reuelatione non habetur: proiit in morat bus dicit Aris . sumendam esse certitudinem grosese,& figuraliter: quae certitudo non remouet in una parte omnem piobabilitatem, vel opinionem alterius partis Llicet magis declinet ad istam quar ad

aliam quod susscit: immo formidolosis, scrupu-Ious conscientijs saepe consilium est in oppositum assidue agere: prat sertim ex imperio & consilio doctoriani. Haec ille . Ad idem est liber de Eruditione religiosorum, cuius auctor fuisse videtur Humber tus qui vocat scrupulosos pusillanimes, inlis verba Sepe causa pusillanimitatis est complexio quam

etiam augent tibi, ex quibus humores melat noli. ci generantur, vel augetur etiam ex frequenti adtutiniendi auget etiam eam auum ieiunium vel inisnuae

139쪽

rius modi. Habenti autem hanc tentationem, Vtile est,ut visione, quam timor ille introducit, non repu

te conicientiam in eo ipso visionem suspecta ha beat,quod introducta est a timore,& sustici et deliberatione ea exancinet,cum timor cesiauerit. Sicut enim ira impedit animum,ne possit cernere verum,

ita timor. Et in ijs,quae introducit pusillanimitas, magis credat audicio alieno qua suo: Cum vero vi sionem per se vel per aliti errorem esib deprehederit audacter contra talem timore postea pugnet. Si cui enim timendo timidi . ita audedo audaces effcimur. Valet etiam ut ab his se custodiat, quae pusilla cnimitate augent Hec enim instrumenta sunt daemo im, ideo ut: lis est oratio. Haec ibi. Docet etiam scru 'plos dubiosos deponere tosilia fixa tenere sacra scriptura Eccle. 22. Vbi dicit sapiens . Sint loramentum ligneum colligatum in fundamento aedifici j, non dissoluentur sic cor confirmat una in cogIta tione cosiiij, cogitatus sensati in omni tempore,vel metu non deprauabitur Sicut palea in excelsis,is menta sine impensa, posita contra faciam venti non permanebunt, sic cor timidi in cogitatione stulti, contra impedimentum timoris non resistit . . Sedouia multis scrupula sis videtur dissicile, aut impossibile, quod scrupulos deponant respectu quo rutatam cotemptum. Idcirco opus est videre quomo do hoc est postibile habent usum rationis, voluntaris, perfectum saltem . pro cuius intellectu notancae sunt disiniciones liberi aibri tris imperi j eius dictaminas, rationis, voluntatis. Est enim ut dicit cancellarius de regulis moralibus: liberum arbitrari facultas rationis, arq voluntatis. potens imperare caeteris viribus cognitivis & affectivis, immorationi, quandoq. voluntati: cum caeteris respe ctibus impervim liberi arbr. trij, est dominum a Impotionis dictatis aliqvid motus voluntatis exequen rit n.

tis ipsum inferiores vires, vel tanquam inferiore

I in

Corale

140쪽

Dict in hoc obedientes Dictamen autem rationis exprem mitur per verbum indicativum, vel modum indicati tiuum ut hoc est faciendum executio per verbum imperativum ut fac hoc. Ratio est potentia animae cognitiua,respectu conchisionum deducibilium expr1ncipijs libera,libera secudu aliquos essentialiter volun secundum alios solu participative sed voluntas esttas potentia animae effectiva rationalis haec ex cognitione rationis, potest ceteris omnibus aequaliter se habentibus, elicere actus suos immanentes ActusAMR ' autem immanentes sunt velle & nolle deliberatum& actus quidem medius,suspensivus vel experimen Regu latiuus. Nota praeterea regulam supra capitul l . I, videlicet . Non omnis deliberans agit ex deliber tione, α Rememorandae sunt etiam diffinitiones scientiae, opinionis, credulitatis,& similium pofitae

supra primo capitulo

Latius doret idem rationibus quomodo scrupusi

P tintellectis igitur nominum significationibus

facile erit videre quomodo quis potest, lae-het scrupulos aut contemnere non curando , aut deponere ratiocinando Pro quo aduertendum est

id, quod dicit Vulthiel parisieri in de fide negi.

in principio: quod scilicet de operationibus intellectus solum credere bellum habet. Comprehendi mus autem dicit opinari in eo, quod est cre dere Cyςd Credere est enim vehementer opinari scire autem x 'st non habet bellum: propter firmitatem suam nisi so i/x phisticum: duo tamen luminositate sua non tam Vς Vincitur, quam velut nebula dissoluitur. Cogitare g autem bellum habere videtur propter cogitatio nes,quae improbissime se ingerunt, quod euidenrisefimum,& durissimum est in cogitationibus blasphemiae, sicut & cogitationes munciae vix obtintitur Vnde