Consolatorium timoratae conscientiae venerabilis P. fratris Ioannis Nider S. Theologiae professoris de Ordine Praedicatorum

151쪽

Domini Dei, praestituentis rebus a se cognitis fines Lex a suos, motus , operationes ad iij as Lex natu-turalis ratis hominum est dictamen legis praeticum, quod nain est habere quilibet homo non impeditus in usu rationis, nec dispositione corporis, nec ex dia ς mPositione vitiorum Lex diuina proprie est in ho-mR- minibus & est lex per diuinam clemen riam accep ta ac regimen plurimorum pro fine beatitudinis principaliter ordinata Primum ponitur ad differentiam legis priuatae. Aliud ponitur ad differentiam legis iudicialis in antiqua lege Lex priuata est per

Lex pridiuinam reuelationem accepta ad regimen personetiuata singularis, vel paucorum Est autem diuina reuel tio illuminatio humanae naturae rationalis, ad quam

habendam vel modum habendi , ipsa de communi cursu sibi inclyto non attingit Lex humana, siue postiua est lex per rationem , ex lege naturali dedum in consequentias probabilibus ad finem debitu

humanae creaturae. Dicitur autem probabile quod

pluribus maxime sapietibus apparet verum Lex μιιλε civilis, temporalis est lex humana ad finem natu r ilem socialis vita bene regendae, immediate vel principaliter ord nata per illum,qui curam communitatis gerit, lassicieter promulgata Sed lex ciuilis,& spiritualis est lex humana, ex principijs creditisvebratione notis:probabiliter deducta ad finem supernaturalem immediate & principaliter ordinata: per illum, vel illos, qui curam habent Coin munitatis sufficienter promulgata. In hi Somnibus

ero regula tenendum est, quod omnis obligatio finaliter reducitur ad dictamen liberi arbitri, diuini, sic volentis obligare creaturam, quod diactamen nobis innoteicit, vel in lumine fidei vira tiae infusarum, vel in lumine naturali signato super nos. Vnde practica iudicia rationis habemus . aut per lumina scientiarum, tam diuinarum quati. humanarum ex duplici lumine priori amanentiumr aut polirem per experientiae multiplicis lumincisum

152쪽

sum documentum, per ouod fit,ut tam virtus quam ars tertius operentur. Est etia hic aduerte dum quod in principijs moralibus fit procissius quandoma notioribus, ut quasi a posterioribus:ut ex ijs, quae videmu ita humana politia assurgendo ad ciuinam legem, quandoq fit e contra a priori considerado eas ileges, quae natura sunt notiores; qualis est lex aeterna. His premissis est haec cocluso prima. Solus Deus nullus alius absq. commissione eius potest dire die de per se,obligare alique hominem etia sibi subditum absq. eius consensu libero, ad actus interiores, datentes habendos. Solus quippe Deus p test de talibus iubicare alii autem tion nisi ex eius mandat, reuelatione, sed tantum de exteriori bus Notanter dicitur directe. per se absque consensu libero quia in directe ter accidens vel ex co sensu subditi potest fieri, nisi ab interiori procedat. Secunda conclusio. Quoniam rationabile Laeoniaeli: ut nullus linino aliquid praecipiat, nisi illud, de elusio. quo potest cognoscere iudicialiter secundum moa , dum suun in foro. Idcirco finis, di intentio legislatorum non caciunt tu obligarione subditorum: sed

tantummodo perationes exteriores Praecepto ruiti. Et ita dicens horas aut ieiunans in peccato

mortali, aut sinistra intentione vel absque intentione absoluit se a praecepto ecclesiae, sedi.on apud Deum. De negligentia Utem,S peritersa intenti O- ne saepius excusatur .acrita concluso. Dispensatio .con raelatorum, quae est suris communis quaedam re clusio. axadio seu mitigatio locum habet pricipue circa particulares catus, re personas singulares: quoniam aliqua statuta sunt pro comm unitate, quε huic perion et vel illi:& in isto casu, vel illo, non ita congrue dignoscuntur . Quarta conclusio. Consentire .co censendi sunt superiores saltem interpretatiue in clusio.

abolitionem legitim suarum positivarum quandopals in eas diu non obseruara ciunt aut scire possunt, nec erbo,nec iacto reclamant. Quinta conclu- ἰς,Π sio clusio.

153쪽

so. Lex no constituitur nisi du promulgatur,neque vigorem habet, nisi cum moribus utentium approbatur: hoc si sit lex pure positiva ad populi regi men Secus de diuina, alq. naturali diceretur, contra quas non est praescriptio, vel ad opposituin conqε COR suetudo, sed tantum corruptela. Sexta conclusio. Insiub0 omni lege quantumcumq positiva bene instituta

aliquid est de iure naturali diuino,yt quod expepedit homines legibus regulari, quod qui potestati resistit Dei, ordinationi resistit smiles Septima est' conclusio. Disternere ius diuinum naturale a iuu0 positivis sicut est difficile ita maxime necessarium est Mutile in omni doctrina morali, politica: hoc fieri perfecte nequit absq. sacra sapientia quaec legibus aeternis innititur,atq.fundatur.Octaua conis eluso clivio Ecclesiastici praelati respectu praeceptorum

diuinorum4 regulae euangelicae, nullo modo con ditores sunt,sed dumtaxat quidam interpretMores, Con expositores,praecones, doctoresque. Non conci clusio fio Interpretatio climitatio, vel expositio prae-- latorum in lege diuina, quamdiu praelati non cognoscuntur abuti sua potestater suscipienda est reuerenter tamquam lex Dei. Abuterentur autem, si manifeste imponerent onera nimis grauia ceruici-ibus populi Christiani, ut si ad sellivandum quotidie, vel ad statuta qualia habent religiosi, omnes passim restringere quaererent.

Declarat peccatorum mortalii , venialium disserentiam, et diJnitionem,et proprietaιem. cap. XXIII. PRroinde quia timoratae conscientiae scire vellet

in quolibet casu,ubi esset peccatu mortale, ubi veniale, vel nullum. Idcirco quid de hoc sentiendum sit, restat declarandinia, Ubi notandum secundum S. Tno.& alias circa distinctionem. 2 4

cundi quod omne peccatun cst deuiatio ab alij qua

154쪽

qua lege naturali, vel diuina, vel quacunὶq. alia lege recte posita. Et quia omnis lex habet vim coa- Aionis per poenam: alioquin frusta ferrentur leges, si eas liceret impune transgredi ideo secundum

unamquamq legem,illud peccatum dicitur morta- Ie quod poena mortis damnatur.Veniale vero,quod Ieuior poena punitur. Unde Aug. home. q. super Ioan dicit quod crimen est, quod damnationem a meretur licet autem proprie mors sit priuatio vitae corporalis: tamen ad quadam si litudinem priuari finaliter diuina visione, & incurrere poenam gehennae mors dicitur sicut&ipsa visio vita dicitur per

Christum Ioannis. I7. Haec est, inquit, vita aeterna, ut cognolcant te: unusquis' enim dicit vitam

suam consistere in eo, in quo delectatur ideo propter summam delectatione, quae est in visione beata: in ipsa dicitur uita nostra consistere: in eius priauatione cum amictione gehennae mors . Sic igitur quo ad theologos, quorum eli considerare humana opera, quatenus regulentur legem diuina, peccatum ortale dicitur,quo quis meretur hanc poenam.Sut autem quaedam peccata mortalia ex genere actus: quaedam venialia ex genere actus , vocando genus actus rationem, quam sortitur actus ex materia,Vel obiecti. Et sic veniale distinguitur contra mortale, iuxta distinctionem materiae, in qua peccatur hoc modo: qiua peccatum est quaedam infirmitas animae. Et ideo sicut in morbis, morbus illo dicitur morta

Iis, qui infallibiliter inducit priuationem principi spirtualis visae Veniale autem dicitur illud, qui odialem priuationem non inducit Principium autem, quo vivimus spiritualiter, est charitas, per quam homo ordinatur bene ad Deutii, ad Proximum,&ad seipsum: ideo illud est peccatum mortale ex genere suo, quod repugnat dilectioni Dei, proximi, di sui I ei ut facere contra Spem, Fidem, DCharitatem, periurium committere di similia quo ad tempus:&alia sacra, quae praecipiumur in primis tribus

155쪽

346 P A R. mandatis deca πQuoximi sicut de honore parem Mam, homicidis mechia, suris, salso testimonio dissimilium, quae sunt contra proximum sui Xero in inibus interio ibus, qui comprehenduntsi in

ultimis duobus manditis scilicet, non concupisces

em proximi tui, aut uxorem. Haec emin 'viilia Deruertunt debitum ordinem subiectionis in Deum, Medus humanae societatis ad proximum, propter quod ex genere tuo sunt mortalia peccata. Quando vero volun a peccantis fertur in illuci, quodin se quidem continet quandam inordinatio nem:& tameά non contrariatur dilectioni Dei, a proximi, nec tollit ordinem debitae subie vis ad Deum,nec foedus humanae societatis ad proximum, sicutverbu ociosum risus sepernuus smilia,talia dicantur venialia ex genere. Ad hocvuleto acceae Ricar redictum Ricardideruncto Victore lib. de iste retia peccati mortalis,& venialis.ubi dicit 'eccatu mortale est,quod a quouis non potest committi sine grandi corruptione sui ne graui laesione proximi, ksine magno conleptu Dei caetera vero Omma vi

dentur mihi venialia super quod dicit Aureolus quodlibet. i.q. t Ex isto videtur posse actapi Quod risortale est inordin tio gradisualde,aci hoc quod opposita ordinationi non parua sed magnae necetiariae ad fine consequendsi veni de aut e est deordinatio leuis,aut parua: per hoc opposita orat nationi utili,sue congruat,vel accommodae, no autem ad attingendu finem necessariae Adide vide in elle. Tho Tho.summa cotra Gentiles liba .cap sic dicen . Peccatur mortaliter quando totaliter intentio mentis abrupitur ab ordine ad Deuin, qui est Eimi nis bonorum In eo enim qui peccat mortaliter omnino auertitur intentio voluntatis a fine ultimo In illo autem , qui peccat venialiter, manet intenti conuersa ad finem sed aliuuatiter impeditur, ex hoc, quod plus debito inhaeret ijs, quae sunt ac n nem haec Tho. Et ibi ex intent: one renetur is cere

156쪽

differentiam peccati mortalis a veniali Differuntig tu mortalia a veitalibus , similitudine multoruactuum aliorum desectuosorum, videlicet incutcommestio tibi mortiferi a non mortifero sicut vulnus mortale, cincurabile Per naturam, a curabili per naturam: sicut infirmitas certitudinaliter mortem inducens ab infirmitate vitam non priuante sed sanitat m pro parte adimentes sicui offensa, pro qua quis ab aliqua ciuitate perpetuo exiliorucarceri damnatur,aut morte pleditur, ab offensa quae teporale poena meretur, sicut actius, quo omne lumen oculis subtrahitur, ab actu quo oculi per medium subtile lumen intuenturi sicut infectio radicis arboris alicuius a laesione ramusculi alicuius in ea dem arbore:& sicut cursor in via vadens in contrarium a termino ad quem ad eum, qui versus terminum ad quem vadit claudus stans vel paulisper avia deuianS.

Q'odper pereatum mortaliebarisasperiatur, quodscirem possumu, semper,bis merarum mortale, immo quam perieulosumsi u-

addi finire Cap. XXIIII.

Ex praemissis,4 pro eorum latiori mauiisestatio.

ne ponantur conclusiones.

Prima conclusio. Habituscastitatis est vita animae patet per Aug. 4 de Trinitate. capis di Mors spiritus est a Deo deseri: mors autem corporis a spiritu deseri Nec intelligas Deum separari absolute, Est enim aliqualis prelantia Dei animae ivspetias a. Peccatrici: sed non secundum illum effectum Dei spiritualem,per ouem Deus animam vivificat Talis autem effectus est charitas,quia nullus effectus sine charitate valet ut dicitur trima Corin. Is Separεtur auteva Deus, cum effectum talem sui subtrahit..ecinita concluso mullus actus de generem

157쪽

ris in habente usum rationis est smplieiter indictorens: neque uo ad bonitarem moris nec quo ad

meritum , vel demeritum 'saltem honi tempora. lii Satis patet per lanctus Tho prima secundς. quaest. Io Ideo qui minima negligit, paulatim decidit in maiora prolabitur . Nam veniale peccatum, si non perimit de per se visam gratiae, quuest vita prima infirmat tamen operationem eius, quae est vita animae secunda: ad mortem, si mul tiplicetur, disponit retardatq. profectu meriti r& ab acceleratione visionis Dei. In via enim Dei non progredi, regredi est. Terta concluso Deus vitam ab anima non subri trahit:.nisi prius anima uitam deierat. Probatur per Rus de vera falsa gnitentia dicentem ante fi relinqueremus eum,eiusdem beneficium,quod omnino nostrum est,cum prior sit inspiraodo: cogitur ex necessitate iustae misericordiae neminem posse prius relinquere. Non enim sinest relinquere nis relinquentem se . Item inde naturavi gratia: Deus deserit,nisi deseratur,' pie iust q. Vivatur. Et ideci Dei cap. tr. Aliquando anima deseritur a vita sua quae illi Deus est: nota deserta est, ut desere ret .sed ut deseretiae deseruit. Ad malum enim prior est voluntas eius, ad bonum vero prior est voluntas Creatoris . . . coarta conclusio. Licet in multis scire teneatur qui sibi commilitur peccatum mortale: nultilitamen,tenetur cire,nec scire potest specialiter in omnibus docuitatibus, an ibi sit peccatum tale.prima Pars patet ex prima par cap. . s. alias enim ignorans ignorabitur secunda pars patet in multis materijs ubi doctores contraria opinantur. Illud etiasentire videtur Aug. 2 i. de civ. Dei cap. vltimodicens. Quis iste sit modus, quae sint ipsa peccata, quae itainpediunt peruentione ad regnu: Dei ut tanten sanctam amicorum meruis impetret indulgen

158쪽

ΤERTI A. r 'tiam dissicillimum eli inuenire,periculosissiRuina est

diffinire. Ego certe usque ad hoc tempus,cum inde satagerem, ad eorum in sataginem peruenire non

potui. Fortassis & propterea latent,ne studium proficiendi ad omnia cauenda peccata pigrescat: quo Μnia si sciretur que vel qualia sint delicta, pro quibus etiam permanentibus, nec prouectu viatae melioris assumptis intercessio sibi uireda sanctoruis sperada: eis secura se obuoluetalitiniana segnitia, nec e- uolui talibus implicamentis illius virtutis expeditione curaret.

Quinta conclusio Valde periculosum est diffinire aliquid esse peccatii mortale, nisi hoc costet innitu euidenter patet hoc per praefatam Augustini auctoritatem; ubi dicit difficillimu est inuenire,periculosissimu diiunire.Unde.S.Tlao.quodlibet.8. q.isHicit. Omnis questio,in qua de peccato mortali quaeritur, nisi expreste veritas habeatur, periculose determis naturriuia error, quo no creditur esse peccatu momtale, quod peccatum mortale est, conscientiam none xcusat a toto, sed forte a tanto:quod intelige,Vt c. 1 aeivido dictum estin parte prima cap. 44 Error Mexo,quo creditur mortale esse quod mortale non E conscientiam ligat ad peccatum mortale .Praeci pue vero periculosum est, ubi veritas est ambiguauVnde Cancellarius de vita animae dicit. Doctrina salabris est pro doctoribus helologiae r Vt non Emi faciles asserere actiones aliquas, aut omissio nes esse peccata mortalia presertim sub verbo uniuerialis & cum praedicandum erit ad populum . Alitterato, inquit, experto viro accent perniatiosum esse omnia arte, vel doctrina assertione audacem, extrema, maxime ubi obseruatio communi omititur, obuiatque staq debet qualibet nu- quam obliuisci,qua incerta est scientia nostrasita voidem homo saepe breui momento temporis, nunc innanc, nunc in oppostam feratur sentetiam. Fit praetere quandoque,ut per tales assertiones publicas,

159쪽

nimis duras, generales, frictas: praelertim noneertissimas, nequaquam eruantur homines a luto peccatorum: ea in illud profundius, quia desperatius immerguntur. Varii praeterea casus sui,& quasi infinitae circumstantiae. Pro quarum diuersitate diuersificari debet iudicium: ita ut vix possit aliqua in moribus reguIa tradi, quae in particularibus casi

bus exceptionem non ac mittat. Den Iq. generant ut

ex hinc strupuli inqui I, conscientiarum simplicium, ut in eis sit olidum nihil. Nam si beatus est vir, qui semper est pauidus, qui veretur m nia opera sua: obseruandum tamen sumopere illud terentianum. Ne quid nimis. Et viride loquitur, ne in scirpo nodum quaerat.Ne quoq ei improperetur illud eiusdem. Qii id si coelum ruat Demum quoq. quid prodest, immo quid non obest, coarctare plus iusto mandatum Dei, quod est latum nimis. Quid insuper expedit amarius, grauiusq reddere illud iugum Chrilli,quod suave est,& onus eius leue. Nam

Micontemptus ex hac laxatione apud quosdan improbos maior oriatur,habentes velamen malitiae libertatem sed apud alios bene institutos gratia- ru resonabunt actiones spraestabitur etiam sedulius obsequi si Dominodi patri tantae mansuetudinis:cuius mandata grauia non sunt. Et aut vult nos tentari non grauari super illud, quod possumus. Sequitur ex praemissis qubd stulte quaerunt, qui ζpetunt distriactionem, aut differentiam peccati mortalis aveniali per regulam generalem,faciente particulariter infusibiliter scire de quelibet actu, si est

mortalis aut venialis . patet ex praemissis it illud se ostendit Cancellarius ubi supra Tales, inquit, petunt, ac si quererent a medico doceri se uno verbo regulas generales de omnibus morbis, vele, nis, cibis, vulneribus, quomodo, 'uando

non ino tem ferrent. Et certe ad singulares cir

cunstantias. particularia legis praecepta, diligens nulti a consideratio descendat oportet quibus per

160쪽

pensis, loquendum est, ut sapiens iudicabit. Idem cibi, exempli gratia, nonne quaeso potet uni momtem certam, alteri leuem aegritudinem inducer . Vide quod venenum fortissimu mortis inductivum ipsi compositores hyriacae ad mortis etIasionem eonficiunt. Porro diuersis hominibus; immo eidem homini varus temporibus quis nesciat eundem cubum nunc salutiferum fieri, nunc mortem celerister operari

Dat sex regulas uniuersala eognosc8ndum peccata mortalia. Cap. XXV. SEd quaereres.Quid igitur proderit doctrina uni

uersalis super talibus cognoscendis. Respon detur, quod pi urimum prodest per omne modum Nam regulae generales fundamentaliter traditae, dum ad particularia ventum est, ostendunt quid de singularibus iudicandum sie singulares quippe ad regulas illas uniuersales resoluere conuenit I Ru fatio veritas illucescit Carens autem notitia huiusmodi regulartim uniuersalium quando precor poterit his resolutionibus otia quomodo mensu rabie ad regulam,qui regulam non habet' Proderit tamen non negamus circa species peccatorum, re gulas apponere spe eiale, sed hoc alterius considerationis est. Nunc tamen super regulas uniuersales quasdam tactas praecedenti capitulo, tertiodeci mo ac vigesim primor ponentur adhuc aliae II a Cancellario, ab alijs heologis notabilibus. Est igitur secudum Caneellarium. Prima hegula. quod nullum est pereatum mortale actuale, absque

Consensu liherixati uis, vere,vel interpretatiueta .

Interpretatiuu aute in consensum dicimus esse, dum Cosen habuit ratio tempus deliberandi, defiigiendi ea, luci circiqnae vitanda peruigil esse tenebatur: qualiter terpredicit a serensis: quod qui tacet consent re vide tes. Lur,dIIm, scilicet, repugiuare deberet.Consensus au- tem