장음표시 사용
151쪽
dam, sanguinis eruptis nessotυunt. Dum m- esse docuit Hippocrater: nam id aliquandope si e tollitur distendens majora vasa sangui. sine vertigine in morbis talis molestus auis nis copia . Vertigo autem , ut d .ctum in rium sibilus observatur, dum arteriae, per Cominent. g. 267. omnium sere cerebri mor- auditus Organum dispersae vicinos nervos borum levissimus est, & omnes sere capitis premere incipiunt , vel dum insignis arteriae morbi inde incipiunt; atque curati pro ul- truncus, in dura matre haerens, ad illum lotimo sympto mare vertiginem relinquere so- cum, uia nervus auditorius ingreditur os pe-lent. In levissima vertigine omnium obj, trosum, dilatatus maiori copia sanguinis iuctorum rotatio apparet ; atque incipientem tum nervum assicit : In febribus ardentibus, en cephali compressionem in hoc casu indi- si aurium sonitus aecedunt eunι υistis hebetu
eat: aucto malo, tenebrae oculis observa n. ne, Er gratatate Iecund&m nares, melancίo. tur; & post, resolutis omnibus corporis vi- lico modo mente xnoventur, Ianguine iras nonribus , eadunt homines I & frequenter in apo. erun Ieute Ib. n. I J r. p. 8s9. . Tinnitus inplexiam, vel epilepsam, terminari solet gra- acutis, s sonitus in Ararabus, tit sale Ib. 294.vior vertigo. A distentis sanguine vasis in p. 86a. : si nempe salutari haemorrhagia morbis vertiginem oriri indicavit Hippocra- sponte vel arte facta non levetur illico iniciter Coae. Praenot. 3 . r. 8. p. 71. dicens: piens cerebri compressio Sonitus auνιum Tenebricuar vertigines ab inis io sanguinis e cum visus hebetudine, oe secuntium nares granaribtis stixtis fotυit. Vertiginem autem ple. vitare, mentem emoυet, o Iane inem froarumque comitatur aurium timitus ; quem fundis Ib. Is s. p. 86 . . Similia pluribus cerebri affecti,& imprimis compressi, signum aliis in Ioeis apud habentur.
f. 666. SEd a debilitate cordis stimus ex signis deficientis circulationis Io6. .
In corde origo motus circulatorii haeret: dum v. g. cerebellum , vel nervi te de ad cor . Omnes enim humores circulantes per venas producti, comprimuntur: sed de his antea ad eor redeunt, per arterias denuo expellen. dictum suit. Agitur autem hie tantum dedi. Verum quidem est, ad cordis motum illa cordis debilitate, quae a causis in ipso cum musculus sit, requiri spirituum nervo. corde haerentibus originem ducit; licet relisorum influxum ; verum cor per interpos- quae conditiones , ad cordis motum requisitam eo rebelli machinam sibi ipsi novi motus tae , 8e extra cor positae bene se habeant. De muscul Iris originem parat, dum sua vi san. hae autem cordis debilitate in Commenta-guinem per arterias encephali propellit. Hine riis f. 66 i. dictum fuit. Cum ergo cordis debilitatem cordis tantum novimus adesse ex vires imminui possint etiam ab aliis causis illis signis, quae demonstrant, minutam esse 9. 66 a. 663. 66 . 663. enumeratis, palet , eius actuositatem . Verum tota cordis Em. di mellius distingui posse cordis debilitatemeacia pellendo ex suis cavis sanguini impen- illam , cuius causa in ipso corde adest , ditur ; adeoque motus humorum per vasa cum effectus semper idem sit, nempe deis imminutus signum erit debilitati cordis . Po. sectus circulationis . Concluditur autem , test autem cordis vis muscularis, qua conten- debilitatem cordis proprie dictam adesse , tum sanguinem movet per arterias, debilita- si nulla ex recensitis hactenus causis adisri a causis extra ipsum cohaerentibus ; ut sit , atque tamen desciat circulatio .
h. 667. liquidi, sanguini similes, arte digesti, gelatinosi, blandi, exani-
malibus, vegetabilibusque, vinosis, & aromaticis, secundum artem misti, sepe parva dos, cum leni frictione externorum, repletionem essiciunt commodam; in primis si sumuntur ex idonea , contra morbi ingenium, materie.
Agendum jam eli de curatione debilita. Generale hoc axioma practicum statuittis , quae pro causarum varietate diversa Hippocrater ALGr. 22. Setii. a. to.9. p. 6ῖ. , esse debet; adeoque singulis causarum elasi quod morbi a plenitudine orti cutentur eva-sbus singularis medela convenit. Primo hie ciratione s & contra ab evacuatione nati tolia agitur de curatione debilitatis, quae ab in lantur repletione; adeoque Indicatio cu*anitate vasorum , exaucto liquido, fit. toria in hoc casu iubet, ut restituantur exhausta Diqitired by k,OORIC
152쪽
hausta liquida ; seque hisse pleantur inanita
vasa . Ierum in eo maxima disticultas haeret, ut restituantur illa , quae perierant de corpore. Possuinus quidem cibos di potus ingerere debilibus corporibus , sed ut ex his restituantur perdita, debent ipsus eorporis viribus
sc mutari, ut naturam saninum humorum in. dua 't. Haec autem mutatio ingestorum va-Ibrum & viscerum actionibus coni spirantibus Ierncitur; uti di misceta copiosa humoris boni iam in corpore praeexistentis,cui parva cΘ- pia crudi ingesti sensim permiscetur vid. f. 2s. I. ). Verum in hac debilitatis speeie deficit eo pia humoris boni, & minor esti. cacia uaserum & viscerum in humores adest; adeoquς languet pore stas illa , qua corpus humanum inges a in suam naturam assimi. lat. Requiritur ergo , ut . ingerantur talia , quae debilibus corporis viribus subigi & mu rari possunt , & errant illi, qui validioribus cibis exhaustum & debile corpus replere conantur . Nam quo valentior quaeque mu-
Ieria estis, 'eo minus faciti concoquatur , sed si coneo ra est , ptar atit Itaque utendum reriae genere pro visibur; modusque omnibus progenere sumendus. Ergo imbecissit hominibus , restis infirmissimis opus est: medioeriter firmos , media mateHa v/ime sustinet 34νοbssis aptavata uoma ist Ceg. Medis. Lib. 2. cap. I 8.
Fag. ioo P. Cibi ergo sint liquidi, quia
ama actio viscerum chylopoleticorum inogesta in fluidum chylum con Iertit, ade que liquidos et bos ingerendo iuvatur haec, ad io : smul debent esse tales, qui sanguini similes sunt, id est , In quibus talis materies abundat, quae quam proxime ad perditorum Naturam aecedit, & superstite adhuc vaso. tu in & v Isterum actione, quamvis languida,
subigi potest vide de his 3.18. i. . Imprimis
hic laudantur juscula ex carne bubula, vitulina , ovilla, gallinacea parata ; sed non in maximam spissitudinem decod a & meracissima; ablata sollicite omni pinguedine , quae 3 debilium ventriculo molestiam parere solet, & pessime rancescit ; addito pauxillo salis vel succi citri, partim ob saporis gratiam, partim ut caveatur putredo, in quam sponte vergunt. Quantum autem boni a iure carnium exspectari possit, patet mirabili ill* Lουυσι observatione vide Commen
hausto valida haemorrhagia corpore', ius earnium eo piose ingestuan languinis loeo
per. vasa fluxisse; atque hoc modo convaἀluisse iuvenem i quamvis omnem sere sanis
guinem anaisisset . Similia ex lacte, panis decocto, ovi album ine &e. parari possunt. Neque nocebit lenia aromata , & vini modicam quantitarem, his addere,' uti debiles erigantur vires, & gratis his stimulis a Ruosa magis reddatur vasorum & viseerum . in 'ei hos ingestos efficacia. In validis tamen haemorrhagiis, quam dia iustus. reerudescentiae metus est, ab Umilibus stimulantibus melius abstineWr, de solum ius earnium susticit: uti v. g. in mulieribus abortienti. bus , quibus undarim saepe . de utero sanguis fluit, donec debilissimae & tantum non exanimes iaceant ue quibu3 , si i vinum vel aromata dentur, pauculum illud sa figulnis, quod in corpore superest, per patula adhuc vasa exprimitur: si vero solo iure earnium sustententur, sere semper adhuc evadunt.
In reliquis vero e acuationibus, , q- vela morbi diuturnitate , sudoribus ,-dia rhina &e. saetae fuerunt, tutior est vini &aromatum usus, tali quantitate tamen, ut
nimio stimulo nocete . nequeant ἱ cum hic de debilitate , tanquam sympto mare febrili, agatur. Omnia tamen haec, quamvis optima, sola copia nocere possent, si aD satim debili corpori ingererentiis r post validas enim tales evacuationes . parum dein quilinis humoribus superest in corpore ἔhine nimis subito crudis repleretur liquidis , quae suam sequerentur indolem potius , quam mutarentur in naturam no
Praeterea cum vires illae , quae movere debent humores per vasa, adeo 'inis firmae sint, gravaretur corpus ab ingestis maiori eo pia liquidis, illaque in ea vis maioribus & minoribus corporis colle Ra hydropem sacere possent . Unde parca copia& frequenter haec dari debent potius , do, nec increscentes vires plura ferre possint. Pulcherrimum de debilibus reficiendis habetur apud Gelenum Methed. Med. i. 7. cap., 6. r. IO. p. I 6 I. monitum , quo j bet viribus nutriendi proportionale. esse de- 'bere ingestum nutrimentum : Si enim nutriamentum se tuum concoquerer, disribueret,
153쪽
i 6 CALOR FEBRILIS. g. 66 . ad 66ρ.
alredis partibus assimi ret, opinibur, so. optime disi e tibi totius eorporisqώuM alimento plurimo σου est, adhaereseret, imbeciuitas hane curationem per totum id exi- praetii dubio maxime nutrirnte cibo opus esset: git, brevior debet esse-Iensor, Me rantum. vertim quum nou aliud es , quod nutνimentum modo summam cutem emolliat , quo facilixr e desiderat , aliud quod ipsum eo fieis, Ied quod pax ex recenti cibo noυ materii fiat. Mi. ntiariendum est, ipsum Fri cis nutrimentum truitur enim multa frictione eorpus , & m attrahit , est mutat, co/coquit , oe adiuvit, dica impletur , uti ex Hippo rate notavit cir assimilist se. patet in eopia & vi nutri. Celsus Ibid. pag. 88. . Quantum ad hune menti determinandis semper ad vires cor- scopum condueat, si debili homini aecum. poris nutriendi respiciendum esse. bat in lecto vegetum & iuvenile eorpus, Cum autem actio vasorum , qua agunt in alia occasione in Commentariis 3. 28. n. r. contenta liquida & illa movent, deficiat in dictum suit ; uti etiam ad 6it. debilibus post nimias et vacuariones corpori. Omnibus his commoda fiet repletio ex-bus, pulchre haee suppletur frictione exter. hausti per nimias evacuationes corporis . notum ; uti alia occasione in Commentariis Unicum tantum adhuc notandum superest,f. a. dictum fuit. Post validas autem debere nempe materiam ingerendam talemnaemorrhagias frictiones adhiberi non de- esse, ut morbi ingenio eontraria sit . siebent, nisi certi simus jam si e munita & con. g. si febre ardente decumbens homo protracta esse vasa, quae sanguinem fuderant, suta narium haemorrhagia omnes sere vires ut aucto per frictionem motu nullus metus amiserit, decocta panis eum iaceo citri , sit, ne reserentur iterum. Lenis lxmen sem- arantiorum , vino Rhenano Sc. commo- per frictio esse debet, ne nimium motus avg. dam dabunt replendo corpori materiam ;mentum fiat, per quem dissiparentur illa, eum morbus ille ex suo ingenio omnia in quae ingesta suerant; cum tantum requiratur, putredinem vergere faciat. Contra si debl- ut perulam aequabilis distributio inges sat lis ex propria temperie mulier per abortum per omnes eorporis partes. Unde de frictio. maximam sanguinis copiam perdiderit , nis usu agens Celsus Med. Ab. Σ. c. I . p. jara carnium reliquis praeseruntur.
f. 668. I ex immeabilitate liquidi remedia adhibenda ue. &
O I3 a. ad i37. aliter enim nil contra hanc speciem prodest. Duplleem imprimis viseositatem in liqui. ditatem materiae inflammatoriae vasa ob. dis nostris inveniri, qua immeabilia reddun- struentis. Simul quam maxime hic not nistur, ad 663. dictum fuit ; unam nempe dum, ipsam vim febris immeabilitatem ii.
frigidam & mueosam ς alteram vero ca- quidorum nostrorum pulcherrime solvere, Adam & inflammatoriam. Curatio requi- si sic temperetur ejus impetus, ut vasa terit , ut hoc viscido attenuato debita mea- nerrima non destruantur per nimium se
bilitas siquidis restituatur. Quomodo , Se brilem motum, neque nimis disti pentur luper quae remedia , frigida illa visciditas quida a de quibus videri possunt illa , quae solvi possit, in Commentariis f. s. demon- in Commentariis f. 6op. & seqq. ad stratum est. Inflammatoria vero visciditas habentur. Ex omnibus autem illis patebit, qualia requirat , intelligitur ex illis, quae summa hie cautela opus esse, ut felix re in obstructionis cura g. i 3 2. & sequentibus solutio liquidi iinmeabilis obtineri possit; memorata suerunt. Merentur simul huc re. cum & varia sit haee materia immeabilis, ferri illa , quae in cura inflammationis & diversa , imo & saepe opposita, rem eis; 8. laudata sunt ad conciliandam flui- dia requirat . .
Postquam obstructionis causa accurato quae in cura obstructionis, paragraphis hie examine innotuit, euratio habetur ex illis, citatis, dicta suerunt.
q. 67o. π Lla autem, quae ex 663. oritur, ut plurimum tollitur his, quae I illi loco applicata , deobstruere possint impactum ia . ad Jqq. ,
154쪽
& impetum avertere in alia loca . Id fit laumectando nares , caput , faciem , os, collum, lamentis blandis, applicando pedibus epis pastica.
Ubi cerebri & cerebelli substantia comis primitur , dum immeabile liquidum vasis impactum, illa obstruit, adeoque ab impetu liquidi vitalis, obstructa loca urgenis
tis, eadem vasa extenduntur, sicque vicina Comprimuntur, patet satis, omnia illa
requiri eadem , quae ad solvendam liquidi immeabilitatem & reseranda vasa obitr
ela, commendata suerunt. Cum autem tantum hie discrimen metuatur , dum turbantur illae sanctiones, a quibus vita & h
manitaS pendent, merito omnia artis molimina adhibentur. Multum autem boni speratur, dum avertitur impetus a capite in alia loca: sic enim cavetur , quantum
per artem fieri poterit, ne immeabile liquidum , vasculis bis impactum , in mai
res horum angustias urgeatur; adeoque omnia mala augeantur; fimulque eo disti. cilior reddatur xura obstructionis hic natae. Quomodo autem impetus humorum a parte
quadam corporis averti , & versus aliam revelli , possit, explicatum suit ad numerum quartum f. 396. ubi de cura inflam. mationis agabatur: atque ibidem de epis. pastieis, aliisque efficacibus ad revulsionem remediis, dictum fuit . Epispastica autem imprimis in hoe casu pedibus applicantur,
quia versus maxime dissitarn. a capite coraporis regionem sic humorum impetus revellitur . Cum autein, uti in loco modo
citato dictum suit, sanguini ex eorde per vasa propellendo resistant illorum plenitudo, & laterum firmitas, qua suae dilatatio. ni obluctantur, patet, impetum averti a quodam loco, si alibi vasorum plenitudorollatur, vel minuatur laterum resistentia . omnium autem efficacissima revussio fiet, si ille heus corporis, versus quem revulsio tentatur , accipiat sanguinem arterio.
sum ab iisdem truncis majorios, qui illi
parti prospiciunt, a qua avertendum esse 'sanguinis impetum indicatio curatoria j bet. Unde in hoc easu adeo prodest, nares humectare, caput, siciem , collum, os, laxantibus blandis lamentis tegere, ut minuta resistentia laterum vasorum in his partibus , quae a carotidibus externis san. guinem recipiunt, minuatur copia & impetus sanguinis per carotides internas versus encephalon pellendi. Ob hane causam mul. ta calida lavandum caput voluit Hippocrates De aufeEtion. cap. xom. T. pag. 622. in phrenitide: & in eodem morbo ea pinitium
abradi iussit Smenbamus In schedula mo4nitoria de nori febris ingressu pag. 66o. ,& pileolo tegi, ut a frigore externo caput capillis nudum muniatur ; sic enim liber. rima perspiratio per cutim capitis fiet, &impetrabitur revulsio a capitis internis par tibus . Videmus enim in aliis morbis, simulae libera humorum circumductio per illas partes impeditur, quae a carotidibus externis sanguinem suum accipiunt, in te nas partes capitis nimis urgeri. Patet hoc in coryza, in qua membrana, per narium omnem internam superficiem dispersa, leviter inflammatur, & sepe sic tumet,ut nullus aer per nares inspirari possit: in primo enim hujus morbi stadio caput grave percipitur, sensus omnes hebetiores sunt , s mnia turbulenta adsunt. &insolita ad motus musculares exercendos inertia sentitur; quae omnia mala levantur optime, si vapore aquar tepidae foveantur nares, ut debita his locis humiditas redeat, & restitua tu e libet humorum per vasa hie dispersis motus. Hoc enim facto levariar caput, Zepleraque haec symptomata evanescunt, vel saltem plurimum minuuntur.
Notandum, quod in morbis inflamma toriis capitis aliquando diu maneant quaedam laesiones iunctionum cerebri, licet jamdudum deserbuit morbus, atque ominis fe-.bris abesse videatur; unde saepe debilitas, supor, somnolentia &e. supersunt. Dum
enim arterias eorticis chrebri & cerebellierassiores humores ingressi sunt, eum tuni- eis crassioribus careant haec vasa, non tam iacile contrahuntur iterum, licet impetus, a tergo loca obstructa urgens, imminutus suerit; atque haec videtur esse admodum probabilis ratio, quare symplomata compressa nervorum origine in cerebro & cerebello, ob vasa vicina dilatata , diutiuς pernent, donec sensim solutis illis , quae Κ a impa-
155쪽
lnipse a haedirent, Si contrastis in majorem autem sollicite attend.'ret: ad omnia , ut angustia in vasis dilatatis , iunctionum re . disceret naturae methodum in sympto mali. deat integritas . Mirabatur D enbamcis bus talibus superandis, laetabatur, inorbum , Ses . s. cap. a. pag. 287. , se talia sym- cui invigilabat , luto, licet tarde , receden- promata tollere non posse , licet nul- tem evanescere . Unde posse a , simulae morbi impetus jam remitteret, illum suo uti genio, .& quasi sensim deflagrare, ac suis ruere viribus sinebat Ibid. et 8 a. ). Si ergo debilitas in simili morbo superstes manserit, .lum non lapidem moveret repetitis venae sectionibus , vesicatoriis , cucurbitis, en emaribus &ς. unde postea candidus ille vir statuebat sibi hane legem, ut post sanguinem eductu in , & duo vel tria elysmata ob compressionem nervorum circa originem suam in cerebro &cerebello , videtur prudentiae medicae esse . nullis amplius evacuationibus eorpus exhauriri, sed totam rem tempori & naturae committere. Probe memini me hujus methodi optatos suecessus vidisse saepius.
f. 67 I. Tri Ebile cor raro, nisi lente, iuvatur generalia vero dicta 667.
si coidi debilitas orta suerit a causis hine distrahentur, si eque augebitur semel extra cor haerentibus , ut dum v. g. a de . nata debilitas. Raro ergo debile eor cura- sectu liquidi vitalis , is si validas evacua - bitur, cum nunquam quiescere possit; ωtiones, cor una cum toso corpore languet; sola spes, quamvis exigua , superest , ut le- vel circa cerebellum haerens causa compres- nissimo sitit in ipsa sua origine nervos cardiacos; li , qui ex lacte & saecharo primis morbi diebus injecta , ut nimium sebris illiu ς epidem i. cae, quae caput illico petere solebat, impetum retunderet , nihil quidquam amplius moliretur, nisi quod aegros tales a carnibus & liquoribus spirituosis arceret. Dum ei reulationis motu, & tantum ta- vitae continuandae susticit, tempus concedatur debili cordi, ut minori vi dis radiis eius fibris pristinum robur sensim redeat. Cardiaca enim omnia dicta remedia, sive replendo exhaustum corpus, sive augendo languidum fluidorum motum , hoc
nomen mereantur, semper supponunt eordis integritatem ; atque his irritare cortali e-su cor, pro reliquis omnibus c. possumus, & excitare infrequentiores con.
tunc illa, quae singulis his causis emendandis conducunt, pariter usum habent: de quibus iam dictum suit. Ubi vero causa debilitatis cordis in ipso corde haeserit , uomodo hoe distinguetur λ certe distic illi. Et licet cognosceretur illud , quaenam Hrerit inveniri indicatio curatoria , dum
partibus laboraos , sibi soli defiait tergo semel a quacunque reausa fibrae musculares cordis debitum robur amiserinx,
non satis resistent distendenti sanguini ;tractiones ; roborare vero illud, ubi i' propria ejus fabrica vitium haeret , ' semper difficillinium erit , si non penitus impos sibile. t
*. π Nde 66o. 672. nobis constat, quam rarus si Cardiacorum in acutis
A intellectus; quam sit debilitas in labribus malum Lepe insuperabile.
Nullum remedium , quantumvis etiam impetum, quo urget immeabili' liquidi in . deeantatum fuerit, in se bribus acutis ab- sarela vasa , coercent. Hioc venae,sinio i solute & simpliciter cardiacum dici potest, ties suppressis vires exigit, quae in fine mor-sve vires instaurans , cum ejus usus vel . bi noceret pessime ; & contra illa, quae lan- abusus a varia debilitatis causa pendeat guentem men fine acutorum morborum m ommno . In initio morborum acutorum su- tum, & separationem materiae morbosae in. bito orta debilitas, aliquas do a nimia co- de pendentem, grato stimulo incitant, de-pia, aut rarefactione sanguinis , vasa di, bilitatem in initio horum morborum praestendentis, vel & ab eius immeabilitate, sentem augerent certissime Illa , quaere-- nascitur ; vera tune cardiaca sunt illi , quae plondo eorpori, validis evacuationibus ex
copiam sanguinis minuunt vel nimium ejus hausto, in his morbis prosunt, obessent, .
156쪽
s tales liquidorum iacturae non praecessissent. Imo, post morbos acutos tales, qui impetum suum in caput potissimum determina.
re solebant ex suo genio , superstes debilitas , licet iam stacta suerit morbi vis, sti. mulantia cardiaca saepe minime fert, sed
solo tempore tuto curatur, uti paulo ante ad 6. 5 o. dictum sitit. Unde apparet,
quanta attentione opus sit, ut rite deteris minetur in eura morborum acutorum, an
eardiaea usum habeant, & quaenam requirantur ; adeoque constat, rarum satis in acutis cardiacorum intellectum esse. Fuit & in hae opinione Hippocrates De diata acutor. m. II. pag. 6ρ. 7o. ; dum enim de his agit , dicit : Neque enim horum adeo peritos video Medicor , qui, ut oportet, digno. seant is morbis debilitatas , edi quae Ob vasorum inanitionem , quae ob aliud quoddam irrita. mentum , oe quae ob dolorem, . ab aedimine morbi oriuntur , quosque assectur , ac diυersareorum speries natura nostra, s habitus singulis
patriar. Quamυis hae orinita aut ignorata smutem , aus mortem adserant &c. Summum
saepa Medicis nascitur taedium , imprimis illis, qui in aulis medicinam faciunt, dum vel invitis illis obtruduntur aegris cardia. ca stimulantia , specioso saepe alexipharma. corum titulo, quae propinata nocerent pesisme ; si veto sinister tuerit ancipitum horum morborum eventus, neque haec adbi.
bita suerint, culpantur Medici, ac si neglexissent emeaeissima remedia . Dum enim in initio morborum acutissimorum oppres sis viribus aegri iacent, malignitatem morbi accusant imperiti, & eardiacis erigen. das volunt vires, non absque ingenti sae. ye decumbentium damno. Unde non sine ratione dixit Dd nbamus In SMed. monitde novae febris ingressu p.68 I. , quod de Malignitate s. sive notionem, siυe verbum dis
νis opinisuis inυentio humano generi Iove ipsa Diveris orti inventione lethalior fuit .
Cum eae febres praesertim malignae dicantur , in quibus intensioris prae caeteris insammatio. nis gradus 'conspicitur . Atque ob hanc causam magnus ille vir toties in suis operibus perversum cardiacorum in morbis usum
damnata AM SIT DEBILITAS IN FEBRI Bus ΜΑ-LuΜ sAEPE INSuPERABILE. Si nempe causae
debilitatis tolli nequeunt. Verum hoc frequenter contingit. Dum evacuationibus exis hauritur corpus, neque compesci possunt.
uti v. g. sudoribus colliquativis in phthis eo firmata , vel diarrhoea in eodem morbo tragoediam claudere solita ; frustra dantur vel decantatissima eardiaca . Si inflammatoria densitate tenax sanguis valido febris impetu tenerrimis encephali vasculis sieimpactus haeserit, ut resolvi nequeat, ad debilitatem inde natam proderit nihil. Si impetu febris solutae arteriae in cerebri vemrriculis sanguinem effuderint , qui mole sua comprimit vicina , frustra erunt omnia . Verum hoc in febribus contingere posse patet , cum & in naribus tenaciores longe solvantur arteriae tam saepe ; imo & in pul.
mone, aut renibus , idem toties fiat in moris bis acutis, pessimo omine inde nata hae-moptysi , vel mictu cruento. Uerum etiam a dissentis vasis sanguineis encephali cominpressa diu nervorum stamina in sua origine saepe postea tota vita possunt manere impervia, dum vel concreverunt contigua
latera, vel, nullo liquido per illa fluente
amplius, arefacta omnino fuerint. Surdi. tates incurabiles, ama roses , memoriae ab litto , stultitia &e. post morbos acutos ea. piris, tota vita manentia, uti constat ob.
servatis Medicis , docent ouis , iure Me
CALOR FEBRILIS. S. 673. Alor labrilis thermoscopio
internus cognoscitur-- Calor adeo assiduum in febribus sympto-ma invenitur , ut sebris naturam indivi duam in calore posuerint Galenua, aliique m. III.
externus, sensu aegri, dc rubore urina post illum eeleberrimi Mediet , uti in s brium historia dictum fuit. In homine s no calor adest, & quidem determinato gra-
157쪽
du : calor autem febrilis proprie loquendo calorem.illum excedit, qui in ta nitate adest;& de illo excessis supra calorem sanum hic agendum est, dum de calore febrili dicetur . Agitur nunc hac para grapho , quomodo caloris febrilis praesentia cognosci possit. Calor autem & in externa corporis superficie percipitur , atque pariter in intimis co poris recessibus adest. dum vivimus , uti nemo dubitat; &, ceteris paribus, semper
in interioribus maior est, quia exteriorum partium calor ab ambiente aere , qui nostro corpore frigidior est, minuitur. Externo attactu calor externus febricitantium
quidem percipi potest , sed non tam exae edistingui varia ejus intensitas , quia sensus
caloris diversus in nobis esse potest ob multas causas. Sic , v. g. , dum frigidae minus nobis sunt , calida apparebit aegroti manus , quae vix tepida videretur, si manus nostrae frictione, vel alia quacunque causa, multum incaluissent. Omnium ergo certissima caloris mensura habetur per thermo scopia , qualia hodie pulcherrima habentur : & potiatilia quidem Fahianhelitana dicta , a primo inventore : accuratissima imprimis illa sunt , quae argentum vivum loco asterius cuj8scumque liquidi continent.
Tali thermometro prius mensuratur calor
hominis sani, & plerumque in indice assi.
xo ille gradus notatus est : deinde hoc cognito ; si idem thermometrum a febricitante aegro manu teneatur . vel bulbus ejus ori immittatur , vel 'nudo pectori aut sub axillis applicetur per aliquot minuta horae, apparebit pro varia altitudine ascendentis argenti vivi, quantum calor febrilis excedat naturalem & sanum calorem . Uti autem patet, se tantum cognoscitur calor exteris nae superficiei corporis , aut oris interni ,
quae partes liberum cum aere externo com
mercium habent, adeoque minus calent partibus internis semper. Accedit, quod quandoque in morbis externa corporis parum caleant, dum tamen internae partes uruntur; uti in febre ardente observavit fispocrates De Morbis l. i. c. t. 7. P. 34 . , & pecsimam inde mersio prognotin deduxit. Ta. lem calorem' adesse novimus ex sensu aegrorum , qui in fune si mimis illis morbis da intolerabili ardore solent conqueri, impri-
mis circa vitalia viscera . Alterum signum, quo calor internus iusebricitantibus cognoscitur , est rubor urinae . Demonstratur in Chemicis', uti etiam
in Physiologicis Vide Insistit. Medis. H. Boorbaave 3.378. ΘChem.t. El. 7IO. , colorem uinrinae ab oleo eius, ex attrita pinguedine, attenuato unice pendere, adeoque ejus colorem
eo intensiorem esse quo maior ad reliquas urinae partes constituentes est olei proportio patque ideo per varios gradus ex naturali urinae sanae & coctae colore stramineo in rubedinem saturatam vergere posse . Verum olei hujus cum urina permistio validum attritum inter partes humorem constituentes ,
inter vasa & humores ponit Institur. Μ dic. ibid. 999. 3 cumque ab eadem causa, uti statim *. 67s. patebit , cal
ris augmentum pendeat in febribus , apparet ratio , quare rubor urinae pro caloris interni signo merito habeatur. Confirmant hanu rem quotidianae observationes, quod nem po aucto calore corporis augeatur rubedo urinae . Debilibus enim & frigidae temperiei h minibus pallida urina est ; ealidis & robustis
longe coloratior . Imo in eodem homine a getur saepe in intensam satis rubedimm urinae naturalis color, si valido & diuturno i
bore corpus exercuerit, verum simul etiam tunc calor corporis augetur. Notandum t men , etiam ab aliis causis urinae colorem augeri : ut, si v. g. profusis sudoribus, vel abstinentia a potu diluens urinae vehiculum munuatur , adeoque olei urinae proportio ad reliqua augeatur. Post diuturnam enim a cibo& potu abstinentiam paucissima quidem redinditur urina,sed simul ruberrima & admodum
acris ibid. g. 37 a. . Unde considerandum
est , an non rubor urinae talibus causis in totum vel pro parte debeat attribui . Praete rea monendum videtur, aliquando urinam
tenuem & decolorem apparere in febribus, licet validus tamen adsit calor ; quod.fieri poterit, si sticulosi aegri ingentem tenuis potus copiam hauriant, & subito per urinam deponant, unde copiosa aqua dilutae urinae minuitur color : imo & quandoquem morbis acutis tenuis & decolor talis urina observatur , absque adeo copioso potu pr
gresso, sed pessimo semper omine ; unde talem urinam semper in his morbis damnavit
158쪽
f. 673. 673. CALOR FEBRILIS. ruet
Hippocrates 8, & in phrenitide, uti postea di- guinem , inflammatoria densitate spissum , cetur . pro lethali signo habuit. Designat diluentibus potatis attenuari non posse, ve- enim talis urina, olea & sales sanguinis, rum potum ingestum brevi iterum a san- per motum febri lem jam acriora reddita , guine separari; adeoque summum pericu non elui de eorpore per urinae viast, sed tum ob humorum immeabilitatem acria
manere, nocitura pessime ; uti etiam san- retenta, imminere.
f. 674. CEmper requirit maiorem ignis copiam in illo loco, quem plus ca- D lefacit.
Calorem igni adscribunt communi consensu omnes homines, & merito , quoniam arctissimo vinculo haec inter se connectuntur: ubicunque enim ignis copia aucta se n. sibus occurrit, simul etiam augmentum caloris eognoscitur; sive hoc fiat mutatis oris ganis nostris sentientibus ab igne illis applicato; sive hoe factum noscamus exta. libus effectis, quae per experimenta evidentia ab ignis copia aucta in quodam loco produci novim us.. Verum caloris sensus a nobis pereeptus de ignis copia in quodam loco nihil eerti determinat , cum meram tantum eogitationis percipientis mutationem exhibeat, & illa mutatio varia esse possit, & revera sit, licet eadem ignis c pia in quodam loco suerit. Dum enim aestiis vo tempore , post suffocatum sere in aere calorem, tonitru & fulmina cum imbribus,& grandine saepe fiunt, molestissimum sti. goris sensum percipimus , licet tamen tantus adhue in aere calor tunc supersit, ut si hyemali sub frigore rigido diu versatus Eo. Ino conclave ingrederetur , quod talem calorem haberet, ferre non posset ; sed illico resolverentur ipsi omnes vires. Unde patet caloris a nobis percepti sensum non semper respondere ignis copiae in quodam loco col. lectae . Dum Celeberrimus horum Aphorismorum Auctor eoram auditoribus suis de
igne in publicis praelectionibus e hem icis diceret , consideravit ignem tanquam rem, de qua nihil hactenus noverat, ut eius na. turam per mera experimenta indagaret .
Debebat tamen haberi quaedam nota , quae doceret ignis examinandi in quodam loco praesentiam , & sensibus obvia adcurate di. singui posset. . Sollicita autem indagine deis texit tunc solam, corporum rarefactionem , qua augetur illorum volumen absque ulla di serentia ponderis animadversa , dare illam notam , per quem cognosci posset, auctam esse ignis copiam in quodam loco, vel cor.
pore . Quamvis tamen neque hoc, neque
ullo alio sgno des niti possit, quantum ignis
in quodam loco adsit, ignis tamen incrementum & decrementum hac nota detegi poterat. Pulcherrimis experimentis tam insolidis , quam in fluidis corporibus, huius
rei veritatem demonstravit 'de Herm. Boerh. Clem. T. I. pag. II o. hq . Possumus ergo ex his demonstratis affuismere , majorem copiam ignis adesse in illo loco , qui plus calescit; & thermometrum , contenti liquidi expansione, varium rare. factionis ab igne gradum indicans, adeoque ignis copiae incrementum & decreme tum, hoe evincit in illis locis corporis nostri quibus , applicati potest. Dum enim phlegmone, quam ab igne nomen habere demonstratum fuit f. 37o. manum oecupat, molestus ardor in hac parte sentitur: seli& thermometrum huic parti applicatum manifeste docet, maiorem ignis copiam hic adesse , quam in reliquo corpore . Dum in pessima febre ardente extrema stigescere sentiunt aegri, precordia autem summo cal re aestuant, thermo metrum extremis applicatum , & deinde nudo pectori, differentiam copiae ignis in his locis exhibet. Unde licet concludere & in illis loeis corporis ,
quibus thermo metrum immediate applicari nequit , pariter maiorem copiam ignis adesse , dum plus calescunt. Sequitur iam , ut videamus, quaenam illa causa sit, per quam in eorpore hominis febricitantis major copia
ignis colligitur , sive in toto , sive in
159쪽
Omnia eo rpora , nisi causa calorem is.
ciens, id est majorem ignis copiam in illis eoiligens, adsit, adipiscuntur illum caloris gradum , quem habet medium , in quo
haerent ; unde post mortem cadaver huma. num aeris ambientis temperiem sensim acquirit. Fuit ergo in vivente causa , quae calorem generat, quae post mortem abest . Verum dum vivimus, adest humorum per vasa motus, qui a morte cessat omnino;& sola hujus motus absentia perit ille ea. loris excessus , quo corpus humanum ambientis medii calorem superabat, licet de solidis fluidisve corporis partibus nihil
omnino perierit . Si enim sanissimus homo aquis submergatur , cadaver ejus frige. stet brevi. Cum ergo posito humorum per vasa motu calor adsit, & eessante hoe mo. tu pereat, videtur concludi posse, humo. rum per vasa motum in vivente homine esse illam causam, quae calorem producit: dque adhuc magis confirmatur ex eo , quod, aucto humorum motu per vasa, augeatur calor , & vicissim decret cat , illo minuto. Si enim validissimo cursu veloci. tatem illius motus auxi rit honio, poterit se increscere calor, ut brevi corpus ardentissima febre deliruat; simul ac autem quiescit talis homo , sedato motu , minuitur gradatim acquisitus calor , donec ad rem. seriem sani , & naturalis caloris in homine redierit nisi per auctam motus circulatorii velocitatem & calorem inde natum sic mutati fuerint humores, ut vel stimulo , vel coagulo vide Paragraph. 387. γfebrim producant, tunc enim manet aucta motus velocitas, & eius effectus, calor . Abstrusa adeo visa fuit caloris origo veteribus Medicis, ut divini sere quid in haere latere crediderint; unde vixit rippocrates In libro de Carnibus c. I. rom. 3 ' pag. 3oa- . suod calidum vocamus , id mibi Oin:mortale esse videtur , ω euncta intelligeres υidere cy audire ,'scire omσia , O prae sentia Gη μιώνa. Hi ne & quas divinae par. tieullam aurae calidum homini innatum ense dixerunt : & uti alia occasione dictum
fuit, vide f. 4 o. γ. sapientissimus rex
Nun a ignem , tanquam omnium rerum
principium , colendum voluit .. Quamvis autem Galenus disertis verbis negaverit ,
calorem ab attritu in animalibus nascis sie enim habet Lib. 8. de innocratis ,
Platonis placitis c.7. rom. s.pag. 242. : Non enim ex attritu Diritus in arteriis calor g neratur in animantium coiVciribus , sicuti si
ras in lapidibus lignis, sed contra ab innato calore motus ipsorum fuηr s tamen alibi satetur In libello adυersus Deum cs. 2. Tom. p. pag. 7 I9. de hae redisputari inter Medicos dicens : Quod au.
rem calor in nobis sit , eυidenteν omnibus patet;&ιrum vero is ex morti in eorde s arteriis
ortum habeat , vel fictit ipsum moυeri eordi nuatum est, eodem mori ea ν, dissentiunt inter Ie Medici. Neque mirum apparet, durius visum fuisse Galeno , ab attritu liquidi in arteriis contenti, calorem nasci , cum per arterias spiritum tantum, vel sanguinem subtilissimum fluere erediderit . Int rim tamen ex dictis patet, satis antiquam suisse illam opinionem , quod calor a motu fluidorum per vasa procederet. At attritu corporum solidorum inter se ignem colligi, adeoque eatorem nasci, &quidem vehementissimum , experimentis directe probatur Herman. Boerhaaυ. Tom.
. pag. ι76. . Uerum & simul eo stat, si inter superficies eorporum ad se
invicem atterendorum ponatur oleum, qua,
vel alius liquor medius, vix nasci a valido etiam attritu calorem ; vel si nascatur ali. quis, ne comparandus quidem est illi, qui nasceretur , si absque medio liquido interpo, sto validus attritus fieret. Ob hane cau- . iam dubitaverunt magni etiam nominis In arte medica viri, an quidem calor adscribi deberet huic causae, & voluerunt aliud quid esse, a quo caleret sanguis ; et si negare non possent, per motum calorem illum augeri . Coleberrim.Sebelbammerus De genuina febrex curandi methodo nes. Σ. pr. voluit illos, qui calidum nobis connatum negant, non refellendos , sed ridendos esse , cum negent id , quod sensibus obvium est ; atque insurgens in illos, qui λ motu sanguinis ejus
calorem natum volunt, dicit: Prουου ad
experientiam . totius naturae rerum . -υeane
mihi eonquassent quemcumque humorem, fluctus in simpulo concitent integros dies no .ctesque , ae et mare , suυii rapidivi mi per in mersar ruper provolmamur integra Devia , ne
160쪽
Dpmsent quiarm unquam , multo minax c rebunt. Numne igitur vident . aliud quam motum esse, a quo caleo sanguis et si mo. tu calor iue augeatur. Sed a quolibet corporum motu non exeitatur calor, sed tan. tum a tali, per quem ad se mutuo atteruntur ; omnium maxime si ela mea haeeeorpora fuerint. Unde & in fluidis tritu calor nasci poterit, si elasti ea suerint; si vero non elastica suerint , difficulter hoe
fiet : ob hane causam aqua ab atritu dis. ficulter ealet. Tamen lac celerrime agitatum & eonquassatum tepescere norunt quo.
tidiano experimento rusti ei, dum butyrum ex lacte eonficiunt. Si tamen fluida non elastiea urgentur impetu summo per canales angustissimos, calorem ab attritu suseipiunt, & quidem longe maiorem , si fistulae . per quas pelluntur , elasti eae fuerint Herm. Boer. Cbem. Tom. I. pag. I97. . Verum constitit per observata Leeuυυμ- Mee lana , postea & ab aliis confirmata, sanguinem nostrum habere in se magnam copiam partium sphaeri earum & elastiea.
Tum , nam globuli rubri sanguinis ad ultimas angustias arteriae sanguiferae delati solitarii transeunt, & eum quadam difficultate, &in oblongam saepe figuram efformati tran. sprimuntur ἔ ubi vero ex his angustiis in Iatiorem divergentis iam ea natis loeum veniunt, pristinam figuram recipiunt: uti
videri potest , dum pellueidae animalium
viventium, quae sanguinem rubrum habent, partes mi ero scopio lustrantur. Elasticas ergo partes habet sanguis noster, & move. tur per arterias elasticas , de qua re nemo dubitat. Si iam eonsideretur fluidum tales partes elasticas habens pelli per ea. nalem elasticum eonoideum & incurvatum, rapido satis motu , patebit, omni momento mutati in partibus fluidi directionem motus, atque illas in latera eanalis & in se mutuo incurrere , adeoque & alteri. Printerea in ultimis angustiis arteriarum sanguiserarum , tenuioribus sanguinis partibus per
vasa lateralia seere tori a jam dilapsis, solisere globuli rubri adsunt; imo in illo loco, ubi arteria iam in venam transibit, solitarii sere undique, lateribus arteriae con. risui, propelluntur , adeoque attritus validus binorum eorporum elasticorum liuer se
in illo loco fit ; a quo attritu novi mas
omnia hare puleberrima confirmantur ex illis, quae observantur in morbis, dum fluida vel solida, vel utraque a sanitatis eonditionibus degenerant . Ubi enim post validas haemorrhagias sanguinis rubri copia insignirer minuitur , calor eorporis pariter deerescit; uti etiam in illis, quibus loco firmi sanguinis ineri aqua, vel flavus aut viri descens iehor per vasa movetur uti in chlorosi laborantibus virgiuibus fit , nativus corporis calor defieit ; simulque debilis nimis eohaesio in partibus solidis
eorporis observatur ; unde minor actio li-larum in fluida contenta, adeoque & minor attritus . Rubra enim sanguinis pars, eum maximis fluidorum nostrorum moleἀeulis eonstet , & per maxima eorporis vasa moveatur . ea lori per attritum producendo aptissima erit, & conceptum semel ea lorem diutissime servabit . Quo enim corpus aliquod eonstat materia densiore , quo majus mole existit, & quo figurae exactius sphaerieae est, eo diutius ignem re-eeptum in se conservat Ibidem pagiuaa 8. . Illae autem omnes dotes in rubra sanguinis parte observantur , si comparetur eum reliquis fluidorum nostrorum elementis . ob hane eausam vasa, sanguine rubro calido plena, ponuntur in illis eorporis Ioeis, ubi tenuissima fluida per mi. xima vasa fluunt, ut ealoris desectum sup .pleant. Sie per eaeephali medulla rem partem vata sanguinea satis magna dispergi novimus, medullam oblongatam cingere, per plexus choriadeos in ventriculi, eerebri dispergi &e. Quamdiu vero in animalibus nastentibus nondum adest tanta insolidis partibus firmitas , ut per attritum ad fluida eontenta debitum calorem excitare possior, materni corporis, in quo latent, vel incubatus tepore , desectus ille suppletur. Cum ergo naturalis in nobis ealor a partium fluidarum in se mutuo, & in vasa , horumque in illas attritu pendeat , calor fibrilis merito adseribetur earundem eau. sarum augmento. Undenam autem illud augmentum nascatur, iam videndum erit. 676.