장음표시 사용
191쪽
lissimis , ut magis protuberent ; dein aspe. ris ficus soliis fricari solent , ut rumpantur ; vel & lanceola pertunduntur, ut sanguis exire libere possit . Omnium tamen
frequentissimo in usu est, ut hirudines applicentur turgentibus haemorrhoidibus, quae animaleuia insidio vulnere sanguinem ex. sugunt , & hoe satura decidere solent ;tuncque pergunt sanguinem stillare hae mota rhoides ; imprimis si tunc temporis in sedili perforato locatur aeger , & partes bae
tepidae aquae vapore foveantur . Raro au.
rem sallit , quin illico levetur delirium , dum sanguis ex haemorrhoidibus stillat .
Neque unquam nocebit tentasse haec remedia , quia sevendo & irritando partes inferiores corporis semper spes est revulsio.
Menstrua in sceminis provocare ob ear dem rationem proderit , uti facile patet puerum hoc tentandum est per illa rem dia , quae laxant & emolliunt haee loca ;minime vero per em menagoga dicta re me dia , quorum plurima circulationis impetum & velocitatem augent, & in laxis &srigidis mulieribus cum fructu saepe adhibentur : unde & optime in textu menstra rum laxatio laudantur : ad quam conducent
pediluvia, epispastica , & frictiones partium
inferiorum, quae jam antea laudata suerunt In hac paragrapho : adeoque tute adhiberi poterunt . Facile autem patet , tunc imprimis cum spe hoc tentari posse, quando eonsuetum tempus periodicae hujus evacuationis insat, vel dolor lumborum , inguinum , semorum, tensio nuchae, aliaque si .gna docuerint, menstrua sorte solito ei lius proditura, uti in morbis acutis saepius ob. servatur. His autem factis, si menstruorum eruptio non sequetur, cruoris ex pede emis.
so . fieri poterit; qua facta , saepe & menses
prorumpunt. In servit simul talis sanguinis missio , ut haemorrhoidum vel menstruorum deseelus suppleatur, secta tali evacuatione sanguinis artifeiali in loco a capite remotissimo . Omnes autem illae evacuationes tunc tantum proderunt, quando vel nimia sanguinis copia distenduntur vasa , vel ni. mius eirculationis impetus est , aut neces.saria humorum revulsio a capite fieri de. bet . Dum enim in fine morborum acuto.
rum , exhaustis iam per morbum viribus,
delirium tamen, manet; evacuantia omnia
nocent, & horum imprudentem usum saepe immedicabilis stultitia sequitur. Pulsus auctem parvus & debilis , calor imminutus , collapsa vasa facile docent , a similibus
tunc abstinendum esse. Omnia autem hactenus recensita rem mdia tantum agunt, quatenus vel noxios humor tollunt de corpore , vel copiam sanguinis minuunt, eiusque impetum a capirite avertunt & versus alias corpo is partes revellunt, vel denique blanda anodyna vi excitatas in eorpore turbas sopiunt . V rum praeter haee alia adhuc medendi methodus superesse videtur, per quam natis
aliis ideis deletue vel minuitur sensim illa cerebri dispositio, a qua delirium pendet . Uti enim a vividissima actione obiecti externi , imprimis si nova penitus & in soli. ta suerit, tales quandoque excitantur ideae , quae diu haerent, & nonnisi difficulter tolli possunt ; sic admodum probabile videiatur, ab interna dispositione cerebri , per morbum. facta, posse nasti tales ideas, quae vix deleri se patiuntur , licet causa morbosa , unde ortum duxerant , iam ablata fuerit . Novi sic hominem, qui erurifragilsupplicium viderat, non potuisse delere per
integrum triduum natam inde ideam, quae omni momento recurrebat, quamvis invito . Similis sorte ratio in quibusdam deliarantibus obtinet, atque in tali casu convenire videtur, aliis ideis excitatis delere iulam impressionem.
In historia Medica plures habentur o servationes, quae huic opinioni favent. Celebris Mu sicus , artisque suae peritissimus
febre acuta continua remittente aegrotabat,& septima die morbi pessime incepit delurare , absque ullo sere intervallo , cum
summis clamoribus , fletu , terroribus , o vigiliis perpetuis . Tertia ferocis illius deis
lirii die aeger voluit, ut concentum Musicum coram ipso instituerent : aegre hoc conineessit Medi eus. Verum illico redibat vultui serenitas , convulsiones tessabant , lacrymabatur prae gaudio , atque sentiebat talem delectationem , quam nec ante , nec post morbum unquam a suavissima quacunque harmonia habuit. Imo, quod mirum ,
192쪽
rum , aberat febris, quamdiu durabat concentus M a sicus, illoque cessante, redibant statim omnia mala. In exspectatus succes.sus secit, ut .renovaretur mirum illud remedium, & semper idem sequebatur sue. cessus, cessante nempe & delirio & febre . Expertus hoe solamen aeger de nocte etiam coegit, ut cantaret, imo & saltaret eu-sos , qui ipsit aderat. Sicque per decem dies continuato hoc remedio integre curatus suit Aeadem. des Sciences Pau I7o7. Hist. p. g. 8. . Simile exemplum , ubi ad . huc citius sequebatur sanatio in artis sauratoriae magistro, in Actis Parisinis habe.etur Ibid. ι' An t o8. Hist. pag. a 7. . Vidi
se , uti alia oecasione in Commentariis II. monui, hominem pessime deliram tem illico resipuisse , dum vicina domus deflagraret, atque per plateam discurrentium hominum strepitus & clamores audiret. Cum enim hactenus ineondita quaevis noctes diesque effutivisset , subito rogavit adstantes. quid ageretur foras ; atque audiens incendium in vicinia esse, terrebatur summopere , sed simul mox resipuit, neque postea deliravit amplius. Imo in illis de .liriis, ubi aegris omni momento novae na. scuntur idear, uti inconditi illorum sermones testantur , saepe prosuit talia offerre ipsis, quae mentis attentionem figere va. lent. Sic vidi profuisse , dum in conclavi, ubi decumbebat delirans, ex alto de ipsa aqua guttatim in pelvim aeneam tinnuis tum sonum , sed levem tamen , dabat . Attenti enim per aliquod tempus ad hunc sonum aegri minus delirabant, & quando. que in blandum somnum incidebant sum. mo cum levamine . Indicavit iam tale quid Celsus L. e. 38. dicens: In
terdum etiam eliri nisa ipsius intentio : ut fit in hominibus sudiosis liιεν artim , quibus tiber Iegituν, aut recte , si desectantur, aut perperam , si idipsum eos offendit . Emendando enim adυenere animum incipiunt. Plura similia in delirio curando tentari possent , ut figatur quasi mentis attentio : neque sorte absonum foret, quandoque subito terrore, gaudio, aliove valido animi affectu rentare, an mutari posset praesens sensorii communis conditio. Summa tamen sit. mul prudentia requiritur , ne novae excu
tentur turbae; atque affectns animi, sic excitandi, contrarii debent esse illis, qui in delirante iam adsunt ; uti prudentissime monuit Celsus Ibidem. : Quorundam enim vani metus Ieυandi stini : sicut in εοmine praealvite , famem timenιe , incidit , cui subis.
d. falii haereditarer nunciabantur. Ouortiuωdam audacia raercenda est : sicut in bis fit, in quibus tantinendis plagae quoque adhibentur. Θιorundam etiam intempestiυus risus obiurgatisve cir minis prohibendus est. Guorundam discutienda tristes cogitationes : ad
proficiunt. Sapius tamen assentiendum , quam reprauandum est: paulatimque ei non evidenter , ab his , quae stulte dicuntur , ad
Quamvis ergo pro generali regula practica habeatur, aegros tales, in quibus delirii suturi metus est, vel qui ia in delirant debere in loco ab omni strepitu remoto &in tenebris retineri ; atque antiqui Medici, teste Ceuo Ibid. p. hanc methodum commendaverint, & summo quidem jure :tamen quandoque & conducit, saltem in quibusdam cisibus, parum ab hac regula recedere. sclepiades Ibid. oe aputi Cae.
tium naresiauiam Mut. morbor. L. I. c. I S. P.
46. oppositam methodum laudavit, tene. bras damnans, & in lumine habendos
aegros voluit. Neutrum tamen perpetuum
esse optime dixit Celsus Ibidem alios
enim tenebrae, alios autem lux, magis turbant : hinc utrumque experiri iustit, &ab effectu discere, quid magis conveniat. Probe memini, me quosdam vidisse, qui in delitiis suis , insidias hostium metuentes , in tenebris dum habebantur, serebant immaniter; longe autem minus feroces erant, si lumen concederetur. Magno autem l mini exponere tales aegros non conducit ,
sed lassicit, ut vicina obiecta lin debili luce distinguere possint. Simul autem in omisnibus illis ratio habenda est : quanam consuetudine usus fuerit aeger ante morbum. Aretaeus enim De Curat. morbor. acutαν.
Lib. I. cap. I. pag. 73. agens de illis , qui bus somnus phreniticis conciliari posset .
dixit: Cuique υero Uisata somnum accedi sunt : nautis in cymba decubitur, O in mari navigatis , . littorum βηus , cy undarum
193쪽
murmur, ventorum bombaso maris &c. quod pulchre confirmatur binis illis navi que odor . Musico tibiarum exercitatio exemplis modo allegatis ex Academia Requietem adfera ,. aut θνα cantur ,. atia cithara gia Scientiarum
o 3. OMA est in febre assidua somnolentia cum effectu, vel sine eo; ponit ubique eum in cerebro statum, unde impeditur sensuum, m tuumque animalium exercitatio ; qui oriri potest a desectu appellendi liquidi arterio si ad cerebrum; aut ab impedito eius circulo per cerebrum; aut ab impedita' secretione spirituum a sanguine in nervos aut ab denegato horum per nervos fluxu, & refluxu
COMA somnum simpliciter significare qu andoque apud Poetas, aliosque auctores , eonflat Vide de his Galen. de Comate cap. I. T. 3. Tom. 8. pag. I92. Gre. - Verum apud. Hippocratem , & alios post illum Medi. cos, diversam fignificationem habet ; κο-
tio est ; quamvis non semper somnus simul cum comate adsit, sed quandoque &pervigilium ; uti ex pluribus Hippocratis locis a Galeno allegatis patet . Comatis autem vox simpliciter sumta videtur apud Hippocratem significare propensionem in somnum gravem , & saepe vigiliis opponi : ubi vero una eum comate vigiliae aderanr, coma vigil , vel coma non somnolentum dixit. Unde postea distinctionis eau. sa soliti fuerunt Medici κορeae vel αυνώδες vocare , quando in morbis adest pro. elivitas perpetua in somnum profundum , vix cohibenda ; ita tamen, ut homo inde
exeitari possit per validos stimulos , sed
mox iterum in somnum relabatur. Κω κἀπ' ειμνον, sive coma vigil, dixerunt, quando aegri somnolentia insuperabili quidem laborant, verum in ipso quasi somni limi. ne horrendix somniis perculsi mox evigilant
summo cum terrore , & saepe cum convulsionibus , moxque iterum in priorem somnolentiam relabuntur . Molestum saepe adeo hoc malum est aegris, ut amicos rogent se ut curam habere velint, ne obdormiscant postea. Iunioribus ad septimum vel octavum aetatis annum usque frequens imis primis hoc malum , dum febribus, sive eontinuis sive intermittentibus, laborant. De binis illis comatis,. sive cataphorae speciebus agens Galenus Ibid. cap. a. pag. Ips.
optime se illa distinxit: Commune enim ambarum est, quod tollere non possint octilos sed mox graυρπιών . dormire velint . Pro, prium vero ulterius , quod illi statim ειν-miant profunde diu : hi vero vigiles verissent se , alia Iuper aliam phantasia advenieπ- re , o mentem movente, somnum inistercidente : tinde semper quidem vigiles m neην , surgere vero non possunt, agere iLia , quae vigilantium , sed deficiunt magis quam si vietiarent , gravamur , s eataphora derinentur , ut speres , fi concesseris eir , res facile dormituros e concesso autem iis Me, nedum dormis , sed ne nem quidem , quam habebant ut dormituri, servant. Cum ergo eoma assiduam somnolentiam supponat, sive somnus sequatur, sue non ἔhujus symptomatis intellectus optime haberi poterit ex illis, quae in somno naturali observantur. Demonstratur autem in
Physiologicis Herm. Γων. Iustis. 39ῖ. , quod somnus si ille status medullae cerebri,
in quo nervi non aecipiunt tam copiosum, . nee tam sortem, influxum spirituum,ae requi. ritur eo, ut organa sensuum motuumque u
luntariorum facile & expedite suas actiones exercere possint. similis ergo dispositio& hie obtinebit. In sanitate, eonsumtis spiritibus
peractiones sensuum externorum ti internorum & motus mustulares, naturalis somnus
sequitur: se & similiter coma aderit, ubi spirituum desectus, vel liber illorum transitus a cerebro in nervos, & a nervis in cerebrum quacunque de eausa impeditur. Cum enim ad sensuum & motuum animalium exercitationem spirituum debita copia
194쪽
requiratur, & liberrimus motus , patet il- ea illorum originem e vix enim eo ipi mistis actiones impediri, ubi haec deficiunt. test, in reliquo nervoru in decursu posse laverum docet Physiologia, sanguinem ar- omnibus simul impediri liberum spitituum tetiosum , corde sinistro pulsum per caro- motum, a causa tali, quae singulos sie aclides & venebrales arterias, esse materiam, ficeret, non vero omnes simul in commmεx qua per fabricam cerebri subtilissimum ni origine . Omnes autem nervi egrediun. illud fluuium, quod spiritus vocamus , se- tur ex medulla oblongata , quae eollectam paratur, adeoque spirituum desectus poterit cerebri & cerebel Ii medullatem substantiam pendeta ab impedito appulsu sanguinis ar- continet; vel ex medulla spinali, quae ni tetiosi ad cerebrum; sive hoc fiat imminuta dullae oblongatae productio est, vertebrarum copia sanguinis arterio si , sive obstaculo thecam ingressa. Medulla autem oblonga-
quocunque nato in vas s arteriosis sangui ta pia matre , quam innumeris hie staterenem adserentibus . Cum autem ad secre- vasis demonstrant in jectiones, 4nvolvitur ;tionem spirituum requiratur non tantum nervi ex medulla oblongata egressi vaginax appulsus sanguinis arteriosi , sed de liber a dura matre accipiunt , dum ex ealvariae ejus circulus Per vasa cerebri , quae corti- cavo exeunt. Si ergo membranae ille me- ealem eius subsantiam constituunt I p. dullam oblonga tam , vel nervos ex illa tetit di vitium hic haerere . Verum ut de- egresses, investientes inflammatae tumeant.bita secretio spirituum fiat, requiritur prae. v. g. poterit impediri motus spirituum perterea, ut liquor, unde secretio fiet, iusto nervos , licet bona secretio facta suerit in impetu applice r ad organa secernentia , cerebro , 8c debita spirituum recretorum a 3t uasa , quae secretum liquidum recipient, sanguine arterioso copia adsit . Omnes eris pervia sint: si ergo, vel a nimia veloci. go causae . qualescunque fuerint, quae san. rata circulationis, vel alia quacumque cau- guinis arteriosi ad eerebrum appellendi e sa , vasa corticis cerebri crassioribus liqui- piam nimis minuunt, vel ejusdem liberum dis in sarciantur, illa tumebunt, vicina va- circulum per eerebri vasa impediunt , aut stula compriment , cum omnia hie adeo secretionem spirituum Iollunt, vel seeret pulposa & tenera sint ἔ adeoque & seera. rum spirituum per nervos motum sufflami. iis impedietur, vel turbabitur 3 fierique po- nant , coma producere valent ; somnolenisterit, ut quamvis secreti fuerit spiritus , tum quidem , si omnes actiones animales libere tanina etiansire nequeant per mini- aequabili tali impedimento sopiantur e perisma vaseula secretos spiritus vehentia, si a vigil autem coma tuae videtur obtinere , vasis vicinis tumentibus angustata suerint . quando per quaedam loca non impeditur
Denique licet secretio facta suerit bona , de subtilissimi liquidi illius motus, dum tamen debita copia spirituum praesto sit in vasculis in reliquis Zc plurimis hoc fit ; unde ma- madulle eerebri , quae saeuilissimum illud tori eum impetu & inordinato motu quae-
fluidum in corticali lubstantia pararum re- dam loca sensorii eommunis agitantur, &cipiunt, poterit Tamen idem malum fieri, in quosdam nervos spiritus ruunt, hine eum si impediatur spirituum per nervos motus. terrore Ee convulsi vis motibus excitantur Ut autem hoc fiat in omnibus nervis , qui tales aegri , mox iterum in priorem som-sensbus 8c motibus muscularibus serviunt, nolentiam relapsuri et seque alternis hisee satis patet, tale malum haerere debere cir- malis pessime excruciantur .
f. 7o . T Inc plurimae , diversae , & saepe contrariae causae hunc affectum in se-A 1 bre producunt, quales sunt omnes vehementes evacuationes, aut repletiones; omnes nimiae sanguinis insipissationes glutinosae, pingues, inflammatoriae; omnes causae cerebrum ipsum comprimentes, qualescunque fuerint, quae eaedem in nervos si agunt, eadem fere eniciunt. Ex illis, quae praecedenti paragrapho dicta coma producere; quae tamen ,.ordinis cauta
suerunt, patet plurimas te diversissimas cau- ad generalia quaedam capita rediici possunt. las, imo dc quandoque omnino oppositas , VEHEMENTES EvACUATION Ls. Quatenus nempe
195쪽
nempe per illas sic ininuitur humorum ei risculantium moles, ut deficiat copia liquidi arteriosi ad cerebrum appellendi. Post va. lidissimas narium haemorrhagias , & dum post abortum , vel & partum , aliquando per patula uteri vasa omnis sere sanguis de corpore exit , saepe hoc symptoma o servatur. Sic videmus iugulata animalia , dum omnis sere sanguis effluxit , stertere ;& paulo post validissime convelli . Idem
etiam a quibuscunque aliis evacuationibus enormibus per alvum, vomitum &c. conis
tingere potest ; uti in cholera imprimis ob servatur : in quo morbo sursum & deor. sum summo eum impetu ingens humorum copia expellitur, & saepe paucarum horarum spatio robustissimi hominis eorpus totum
REPLEoo Nis. Docet hoc plet hora, sive nimia abundantia sanguinis boni. Cum enim naturaliter in cortice cerebri nulla vasa sanguinea sint, sed cerebri me ninges vasculosae sint, & insignes arteriae venaeque rubrae per cerebri medullarem fabricam decurrant, &medullam oblongatam ambiant & in ven. triculis eerebri reperiantur ; patet facile, omnibus illis vasis . nimia copia sanguinis distentis, debere comprimi eerebri eorticem,
medullam , nervorum originem ; eum durum cranium cedere nequeat. Hinc patet,
quare plethorici segnes& soporosi sint: uti
in Commentariis 3. to 6. . . . ubi de signis plet horae agebatur . dictum suit . Huc etiam pertinent omnia illa , quae humores maiori eo pia versus eaput urgent ut reple. tio nimia ventriculi, qui tune, spasmodice elausis suis orifieiis, a contentorum rares ctione distentus comprimit aortae descen. dentis truncum & vicina viscera , sicque
efficit, ut majori eopia & impetu sanguis
per ramos Uriae superiora petentes peli tur ; uti alia occatione in Commentariis f. 386. α. monitum fuit.
TORI κ. Uti enim sensuum & motuum animalium exercitatione fieri possint , requi. ritur libera ei reulatio per vasa cerebri ,
quae debitam humorum meabilitatem 1up. ponit. Binae praecipuae, & ab oppostis ea ss productae, sanguinis in spissationes obse vantur . Una nempe iners & glutinosa , quam frigus & circulationis tarditas eomitari solent , de qua in Capitulo de morbis a glutinos spontaneo dictum fuit; calore albo , haebitu eorporis tumido , leucophleg. matico cognoscitur : virginibus & taminis laxis , otiosam vitam degentibus , & provectiori aetati frequens malum. Altera inis flammatorium sanguinis lentorem pro causa sua agnoscit, illamque calor major & auctaeirculationis velocitas comitari solent; si eisque facile distinguitur a priore . Ubi autem in obesis hominibus calore sebtili soluta pinguedo, venis resorpta, sanguini misee. tur magna copia simul , oleota imme bilitas humorum nascitur ; oleum enim maiorem lentorem habet , quam qua, adeoque difficilius transire poterit per minima vasa. Videantur illa C quae de hae re in Commentariis 693. dicta suerunt.
TEs &c. In historia vulnerum capitis p tuit , quod, si cerebrum compressum fuerita calvariae in tropressione , vel bumoribus extra vasatis , sequantur hebetudines , sop res, vertigines, deliria, & omnium anim lium sunctionum laesiones, ad lethalem ap plexiam usque ; & quod pro vario compressionis gradu omnia haee mala leviora, vel graviora observantur. Non mirum ergo, quod& coma a causis eerebrum comprimentibus produci possit, In eomate autem librili cerebri illa compresso/plerumque a distentis vasis majoribus copia , impetu, aut i m. nreabilitate sanguinis oritur a vel etiam ab
humoribus extra vasatis in ventriculis cereis
bri, aut & aliis in locis eoilectis . Si au.
tem similis eause, quae cerebrum comprI- mera valent, agunt in nervos circa illorum originem , aut in medullam oblongatam , unde nervi oriuntur , eadem mala fient , uti iacile patet i ad sensuum enim & motuum animalium exercitationem requiritur liberum commercium inter sensuum motuumque organa & cerebrum per nervos .
196쪽
g. 7os. COMA FEBRILE. 18ς7o3. T TNde iterum patet , a Medico per una prius indagandam causam
illam singularem esse , antequam definire queat, quia applicandum sit, & quomodo: nam saepe contraria exiguntur ; & saepe coma diu pertinax, irrito tentatis omnibus , sponte tandem cessat , tepasmo febris absoluto.
Patet ergo ex antedictis, ut debita eura adhibeatur eorritati sebrili , prius sollietto
examine esse indagandam ea usain , unde lympio ma hoc librile orrum duxerit: nam pro varietate causae saepe diversa , imo & quando. que ost osita, medela requiritur. Si enim v. g. post validas evacuationes coma nascatur, blanda replentia sola prosunt l, contra vero in
homine plethorico , vel ubi per validum ea-Iorem se brilem rarefacti humores vasa cerebri nimis distendunt, sanguinis missio, purgantia antiphlogistie i &e. juvant, quae in priori ea supessime nocuisssent . Sie etiam longe alia remedia requiruntur, dum glutinosus frigidus Ientor tanguinem immeabilem fecerit, quam si inflammatoria spissitudo in eulpa fuerit. Nulla ergo generalis curaenes methodus tradi poterit, sed totum hoe a eo ita prius camsa singulari huius mali pendet. Cum autem in febribus saepe eoma oriatur,. dum immeabile sanguine distenta vasa sanguinea maiora pulposam corticis fabricam comprimunt, sicque iseretionem spirituum in neri vos impediunt observatum suit frequenter,
coma tale pertinax manssse , lieet emeaei sisima etiam remedia adhiberentur . Neque mirum hoe apparebit, si consideretur, vasa a rariosa, per encephalon di spersa, tunicis eat. losis carere , adeoque vix elastica esse. In cura autem inflammationis laudabatur quam maximeilla methodus vide goo. , ut eu euatione magna sanguinis facta sic minuermetur impetus vitalix liquidi lora obstructa urgentis, ut vasa propria elasticitate retropellarent obstruentes mole culas versus latiorem vasorum partem, atque inde in maiores ra, mos; hoc enim iacto , resoluta erat inflammatio. simus etiam materiae obstruenti conciliatur fluiditas , dum, imminuta copia distendentix liquidi per languinis missionem &Purgantia, vasis restituuntur oscillationes ela.
nisar vides. 398. . , per quas atterunt cum diluente liquibo advecto immobiles illas mo- leculas, seque illas resolvanto Verum illud a tenerrimis encephali vasis exspectari vix potest, cum elasticis illis tunicis eateant. Male ergo consilitur aegris , dum in delirio aut emmate a tali causa pergunt Mediei sanguinis missionibus , elysmatibus , purgantibus Seis minuere eo piam humorum & impetum ultra modum, quia illa symptomata nondum mi.
nuuntur. Vires en ini uitales tune adeo debit. litantur, ut nequeant postea malefiem modibi subigere , movere , secernere, nec excerne.
saepe immedieabilia mala nascuntur. Optlmum , quod tune fieri poterit, videtur esse , ut per evaeuantia & alia idonea remedia se temperetur librilis impetus , ut nullus metus sit, ne immeabilis sanguis pellatur in mai res vasoru in angustias , interimque si tueor poris erecto saepius de die, balneis pedum , epi pasti eis , omnis impetus a eapite derivetur, talique cibo & potu sustineantur aegri vi. res , a quibus nee motus circulatorii, nee obstae uti augmentum metuendum sit. Sensim enim sie, olore blando & moderato eorporis, & diluentibus liquidis & attenuan . tibus advectis , solventur illa , quae vasis impacta jam haerent. In contusionis enim historia patuit ingenteς etiam'eee hymoses sensisti sie reis vi , dum sab integra emesanguis eoagulatus haerens , sponte quasi
Pulcherrime illa, quae modo dicta sunt, eonfirmantur observareis y euhami se l. 3. c. a. p. 278. I q. .. In febre nempe epid mi ea coma somnolentum aderat, quandoque& lene delirium eoma illud praecedebat: n que leve erat coma, nam aegri quandoque ad aliquot septimanas dormiebat, non nisi validis elamoribus expergefacti , mox ite . rum in soporem relapsi . Cum autem atrox capitis dolor. & laterum dolores saepe accedentes , & sanguis emissuu pleuriticorum sanguint similis , docerent , inflammationem non mediocrem huie febri adesse , ut morbum inflammatorium tractavit . Verum intentissimus eum semper esset magaus ille vir ad nocentia , crvaettia in morbis , observavit illico , non posse adeo largam sanguini v evacuationem
197쪽
serre hune morbum , quam quae pleuritudi convenit . Unde post unicam venae se .ctionem elysmata injici curavit quotidie , ut nimium impetum febrilem temperaret
vide g. 6io. , simulque materiam se-brilem , quae in hoc morbo tam prompte caput petebat, inde diverteret. Emplastra epis pastica satis ampla cervici applicari caravit , simulque victum & medicamenta refrigerantia dedit ; hisque factis dieit morbum quasi naturaliter & sponte sua cessis. se, quantumlibet etiam saeviret, si diversa ab hae mei hodo quis illum aggrederetur . Clysmata autem tantum adhibuit singulis diebus , donec remitteret morbi vis s postea enim haec supervacanea esse invenit , morbumque suo uti genio , & quasi sensim deflagrare , ae suis viribus ruere Pe misit . Quamvis autem in febre hae comatosa , convalescentiae praenuncia signa plerumque ad trigesimum diem differrentur, post decimum. quartum diem tamen nullam amplius moliebatur evacuationem, nec clyS
S. 7o6. TLla autem, quae de Iirio, hic,
mata dabat , imo vix ulla remedia , nisi amicorum aegri importunis innocuum aliquod tu lapium extorqueret . Uictum tam tum tenuem dabat , & curabat , ut aeger quotidie aliquot horis lecto abstineret; vel, si id vetaret major eius debilitas , vestes saltem indueret, & supra lectum cubaret, capite paulum elatiori . Primum autem se. re morbi recedentis signum erat , quod aegri incongruum aliquod atque absurdum , sive cibi sive potus genus importune flagitarent , quod & concedere solebat, licet
Videantur & illa, quae in cura Debilitatis Febrilia ad 3. 6 o. dicta suerunt, ubi
similis methodus laudabatur , dum ab eadem causa debilitas ortum duxerat. Cavendum autem sedulo, ne comato si ta iales aegri a decubitu diuturno gangraenam ha beant in illis partibus, quae a pondere corinporis maxime premuntur: quod impeditur, si situs corporis mutetur saepius , & alutae mollissimae nudo corpore incumbant.
ta 7oa. , imprimis lamenta capiti,
Cum enim a similibus eausis coma fere oriatur ac delirium ; atque observetur saepe delirium praecedere , comitari , vel &sequi quandoque coma librile , patet , illa , quae in delirii curatione laudata sum runt , hic quoque prodesse , habita semper
ratione causae cognitae huius mali, & genii febris epide micae , cujus coma est sy Ptoma. Anodyna Iamen , quae in delirio curando, prudenter & debito morbi tempore adhibita, prosunt, rarius hic usum habent; vixque adhibentur unquam , nisi aliud quoddam symploma hoc postulet . Ste
illorum usum damnat in libra illa coma. tota epidemica , quam descripsit : ubi t men dysenteria , aut & di arrhoea accederet huic morbo a ut quaendoque fiebat, dabat narcotica , ut haec symptomata nou compesceret si nempe adeo vehementia essent , ut vitae periculum inde aegris immineret . Ubi autem coma a nimia velocitate motus circulatorii in morbis aderat , tune & ausus suit anodynis furibundum illum orgasmum compescere DdentismMriinsebre nempe illa secundaria variolarum eonfluentium , quae a resorptis putridis illis & gangraenosis sere humoribus ortum ducit; uti postea latius in variolatum hiasoria dicetur.
f. yop. autem magnae inflammationis signa adsint, curandum, ut morbus princeps, de quo postea.
Tunc enim tota curatio pendet a reso. in Capitulo G Pir/nitide agendum erit . Iutione inflammationis, de qua re postea
198쪽
6. OL Ontrarium illi malo 7o3. est Pervigilium; unde intelligitur, de
pro causa habet plerumque levissimae inflammationis cerebri prima initia , quibus auctis in coma mutatur saepe .
Quando organa sensuum externorum ti internorum , tum instrumenta morirum v luntariorum , sic se habent, ut motus conis
laetos exerceant facile, & ab obiectis facile affici queant, tunc vigilare dicitur homo sanus Her. Noerhaave Institui. g. 187. .
Quamvis autem in morbis motus consueti non exerceantur amplius cum iacilitate, si tamen sensuum organa ab objectis externis Deillime afficiantur, vel talis interna cerebri dispositio sit, ut per illam continua irritatio quasi sensorii communis fiat, ut ab objectis externis in sensuum organa agentibus fit, pervigilium adest, oppositum tomati malum , in quo nempe assidua somnolentia invenitur. Quamvis autem vigiliae a dolore , anxietate , validis animi affectibus , curis &e. produci observentur quam certissime ς pedivigilium tamen tanquam symptoma febrile consideratum , ab alia causa pendere solet . Quando nempe a velociori motu humorum per cerebri vasa, determinatione impetus versus caput, aurincipiente humo. rum immeabilitate, levissime inflammati nis primum initium in cerebro nascitur , per quam sic tenduntur omnia vasa, ut facillime ab obiectis externis cerebrum aD
fiet possit ; vel talis irritatio ab eademeausa continuo fit in sensorio communi , ut somnus obrepere nequeat. Requiri enim determinatum impletionis & tensionis vasorum encephali gradum , ut sensuum &motuum exercitationes fieri possint, adeoque vigilet homo, patet ex eo, quod nimiam io anitionem ais dua somnolentia sequatur, uti g. O . dictum suit. Illa autem tensio& impletio parum major videtur in febribus pervigilium sacere ; eadem vero auina, comprimendo tenerrima & minima
illa stamina, a quibus sensuum & motuum exercitatio pendet , coma somnolentum efficit. Sic videmus , dum inferiores eorporis partes frigent, somnum impediri, ob nl-mium raptum humorum versus cerebrum .
Tepidis aquosis potibus sumptis vespertino tempore, in multis hominibus somnus imis peditur, plus distentis vasis aucta liquidi copia e a sermentatis vero liquidis , ut vino , ceri visia generosiori, &e. maiori copia
sumtis, eum calore corporis haec magis rarescant, adeoque vasa plus distendant , profundus saepe somnus oritur. Unde &ia morbis acutis, dum salubris & critica narium haemorrhagia futura est, vigiliae saepe praeeedunt, delato nempe maiori impetu& copia sanguine versus caput; unde tunc plerumque capitis dolor, cervicis tensio , oculi rubri &e. observantur; per quae signa huius asserti veritas confirmatur, alisque ideo Hippocrater Gae. Praenot. Num. II a. III. Tom. 8. pag. 8s8. Prorrhetiae . Lib. I. rom I38. II p. ibid. pi g,794.
vigilias inter haemorrhagiae suturae signa
Cum ergo pervigilium . librile plerumque levissimae inflammationis cerebri primum initium pro causa sua agnoscat, levius m Ium haberi potest. Uerum si consideretur, eandem causam , si augeatur , vel pergat agere, comata, deliria, ennvulsiones producere posse , patet facile, omnem curam adhibendam esse, ut tollatur illico. Si enim diu duret, consumit spiritus, nulla arte, nisi somno reparandos, diiuatis subtili Dsimis humorum nostrorum partibus , reliqua incrassantur; minima vasa continuo illo humorum motu , dum deest alterna illa requies, nimis atteruntur, vires de .
bilitantur, adeoque plurima & periculosis.sima mala inde sequi poterunt . Unde metito tamquam pessimum damnavit Hippocrater vide locum allegatum in Commentariis f. 6os. Ia. si aeger nec die nec nocte dormiat. f. post.
199쪽
, β, PERVIGILIUM FEBRILE. f. op.
f. oq. Uratur quiete musculari corporis I pace mentis: absentia obiectorum sensuum ; frigore modico ; aere humido: victu blando emolisente , potu farinoso, leni, emolliente; susurro leni, assiduo, grato, blande tinnulo; medicamentis farinosis, suboleosis, humectantibus, demulcentibus ; odore vegetabilium soporiferorum I usu anodynorum, paregoricorum , soporiferorum, narcoticorum; praemissis semper , quae inflamurationi curandae, & e-peicendo ejus incremento, Valent, Bina imprimis in eura pervigilii sebrilis
commendantur I primum est, ut apta medela tollatur cognita causa hujus mali, in .eipiens nempe cerebri inflammatio; quod obtinebitur diluentibus, attenuantibus, laxantibus , impetum & copiam humorum aeapite revellentibus, & nimiam circulatio. nis velocitatem minuentibus: alterum est, ut vigilantibus aegris subministrentur talia, per quae novimus etiam sanis hominibus
somnum conciliari posse ; spes enim est , ut per illa somn' subrepere possit, licet
nondum penitus ablata esset causa pervigilii ; adeoque per haec saltem metuendi vigiliarum diuturnarum effectus caveri possitnt, dum interim non negliguntur il .la remedia , quae causae pervigilii tollendae sufficiunt. Praecipua autem hac paragrapho
recensentur. Qui ErE ΜusCuLARI CORPORIs , PACE-MEN Tls. Qaantum haec bina possint in sa. nandis morbis, qui ab excessu motus circuislatorii ortum ducunt, in Commentar. 3. Io . & ios. dictum fuit. Primum autem placide subrepentis somni indicium est mussulorum voluntariorum quies. In dormitu.riente enim homine incipiunt retardari per gradus, deinde minui, tandemque desinere omnes motus voluntarii , musculique illis
exereendi destinati flaccescunt & quasi pa.
ralytici fiunt ; adeoque patet, quietem mustularem corporis ad somnnm dii ponere . omnium autem maxime hic requiritur pa- eatissimae mentis tranquilla serenitas. Omnes enim validi animi affectus, & impri. mis mordaces animi curae, somnum, vel
defatigatissimo diurnis laboribus homini sano, eripere valent . Hinc merito istius curas dixerunt Poetae. Unde recte monuit
quae Maonatura eorum auimor sunt , optimum est ea, dum rarotaut , eorum notitia
subtrahere e si id feri nou potes , Iustinere
tamen post cibum, postque somni tempur , o
mo sanus dormiens , sensibus externis per obiecta valide excitatis , evigilat, & quandiu sensus efficaciter anteiuntur, omnis somnus impediri solet. Hinc sponte sua , dum in somnum delabitur homo, palpebrae clauduntur, ut nec lux nec obteina oculos ferire possint. Unde & Ueteres Mediei aeutis morbis decumbentes in loco tenebricoso .&ab omni strepitu remotissimo locari tuta serunt. Dum autem in pervigilio febrili. ob tensionem illam inflammatoriam cerebri, sensuum organa validius ab objectis affieiunis tur , patet , adhuc majorem curam adhibendam esse . Elegantissime haee omnia notavit Poeta ΟυM. Metam. L. ra. , dum placidos illos somni recessus deseribit:
Phoe bus adire potest . Nebulae caligine missae
Exbalantur humo . dubiaeque eν pusula lucir .
Evocat auroram : nec υoce silentia rumpunt
Soliicitiυe canes , eanibuIve sagacior asser . Non fera , nos pecuder , nou mori flamiis
Humau υe Ionum reddunt convicia linguae a
Muta quies habitat . &c. Ianua, quae υerso stνidorem cardine reddat, Nulla domo tota : e οι in timine selius. At medio tortis est, ebeno sublimis in atra, Plumeus, atricoloν , pollo υelamine tectus: suo cubat ipse Deώs , membris languore solutis a FRIGORE ΜODICO, AERE HuMIno. IEM-
vis sub ealoribus sani etiam homines vix placido somno frui possunt, si in conclavi
diurnis Solis radiis exposito dormiunt. Cum autem in febricitantibus maior calor sit , multo molestior ipsis adhuc aeris aestus erit. Naturaliter nocturnum tempus somno di.
200쪽
catum est ,, tuncque &. gratum aeris r
frigerium de maior humiditas, caeteris paribus, semper adest . Dum vero itinere , vel labore valido lassi homines meridiano
lamno languentes vires reficere tentant ,
patulae sub tegmine fagi . recubant , aut tremulae populi umbras quaerunt p sie enim a Solis ardore defensi , & humida ex ataborum frondibus exhalante atmosphaera r secti, blando fluuntue somno . Unde &Porea somni domum in cavo montis, quod nunquam Solis radiis illustrabatur , posuit, nebulasque humo exhalantes addidit. Quomodo autem , di per quae nimius aeris calor emendari possit, & simul humiditasseeo nimis aeri eoneiliari, pluribus dictum fuit in Commentariis f. 6O . a.
ex hordeo, avena , oryza , oleribus mollissimis Ne. parari possunt, tam in cibo, quam in potu, hic optima sent: se enim humorum per febrim aucta saepe aeri. monia demulcetur , & siccitas corporis , quae etiam somnum impedire valet, emendatur; simulque nimius febris impetus pulcherrime compescitur vide S. 6io. , a quo isto vigiliae pertinaces quandoque Oriuntur.
Dum enim omnia, quae sensuum extern rum organa valide afficere valent, evitantur , ut somnus subrepat patet facile, si mul requiri , ut omnia illa . tollantur irri. tamenta quae ab humorum acrimonia ,
corporis siccitate, & liquidorum minus facili meabilitate, ortum ducunt.
Susu RRO LENI, ASSIDuo , GRATO, BLAN DE TINNuLO . Quantum lene tale muris
mur, sed aequabile , sacere valeat, in Commentariis f. 7o a. dictum fuit e patuitque tunc , delitia sic sedari, & somnum induis ei, Pulcherii me hoc notavit Ovidius ibid. . Quamvis enim muta quies habitaret somniantrum , - - - saxo tamen exit ab imo Rivur aquae Lether , per quem cum mura
In tat somnos crepitantuns undis Iapsilis.
Quae suo eflcctu conspirant cum illis, quae ad cibum & potum in similibus aegris modo laudata suerunt . Emulsa ex amygda, Tom. III.
lis, seminibus cucumerum, melonum, cu euriatae &e. cum decocto. avenae vel ho
dei parara, hic imprimis laudantur . So. Ient & addi papaveris albi semina , quae simiIem eum prioribus efficaciam habent
nulla. vero narcotica virtute praedita sunt 'ut certissime novi, adeoque magna etiam quantitate tuto adhiberi possunt . Prusunt aurem haec omnia , quatenus farinoso len. tore demuleent, & humectant , & blando oleo , quo scatent , omnem aerim niam obvolvunt & leniunt: simulque optime nutriunt. Omnia enim haec semina tuissa, di praelo pressa , copiosum oleum s dant, quod tamen in plerisque brevi ran. cescit pessime ; adeoque in febribus minus
tuti usus foret. Verum in emulsis inde pa. ratis oleosa illa mollities habetur , neque tamen adest rancidae acrimoniae metus, sed omnia haec aeescunt potius. Laudantur &decocta plantarum illarum lactescentium ut chrondrillae, hiefacit, taraxaet, scormonem tragopogonis , lactucae &e. quae Ο-mnes vulneratae viseolam Iacteum succumfundunt, cuius summa efficacia est in solis
quibus omnibus sere lenis paregorica vi tus est, non quidem .adeo stupefaciens, ut in papavere & similibus narcoticis plantis observatur, optime tamen ad blandum& naturalem somnum disponunt. Videtur &harum usum indicasse Oυidicis suid mdum. dicite ηte fores antri secunda papavera forent , Iunumeraeque herbae , quarum de lacte δε-
Nox legit , o spargit per opacar humida
Ex omnibus autem illis gratissimorum ,
nec minus efficacium , remediorum, inpens varietas haberi poterit. ODORE VEGETABILIuΜ IOPORIFER - num . Decussa florentium papaverum capita,
hyoscyami, solani vulgaris officinarum, fabarum 'florentium surculi &c. talem spirant odorem, qui diu naribus haustus caput gravat, dc levem somnolentiam inducit. Pavimentum conclavis, in quo aegri decum-buor, his respergitur, vel quod melius est, evulsae integrae tales plantae , vasis. aqua plenis immersae , in conclavi reponuntur ,