장음표시 사용
211쪽
data suerunt, eumque tunc plerumque & ac phrenitidis; de qua postea adhue dicenis valida inflammatio adsit, cura eadem erit dum erit.
sUDOR FEBRILIS. f. 13. CUdor initio acutae febris, cuius causa paulo perticacior, pro causa
O habet vasorum extremorum laxam debilitatem, cruoris circulationem vehementem ; facilem aquae ex reliquis sanguinis principiis expeditionem.
Vidimus ntea sp . quandoque mate. Halem libris causam per febrim ipsam is igi, solvi, & mobilem reddi; sic tamen, ut tune adhuc retineat aliquam dotem , quae aequabili circulationi repugnet; unde sensibili quadam evacuationes expellitur de
corpore . Inter has evacuatione etiam lo-
eum habet illa, quae per sudores fit. Talis autem sudor bonus semper est . & eri. ticus dicitur : ille autem sudor librilis, de quo hic agitur , symptomaticus est , & semper sere mali ominis; quia per illum p rum vel nihil tollitur de causa materiali morbi, sed tenuissima sanguinis pars dis.
flatur . Criticus autem ille sudor ratissime in principio morbi contingit , utpote naturae vincentis morbum enectus ; .adeoque tantum declinante iam morbi impetu, exspect ri poterit. Per initium autem febris aeutae hie non intelligitur illud temporis punctum, quo
sanitas in morbum deflectit, verum nota bilis totius decursus morbi pars ἰ nempe , totum illud morbi tempus , i et quo nondum apparet manifestum coctionis indicium ; uti ex Galeno in Commentar. spo. dictum
fuit; ademne & hoe sensu initium libris
aeutae saepe comprehendit magnam partem illius temporis morbi, quod inere mentum , vel astensus, solet vocari s uti ibidem no. tatum suit. Toto autem hoe tempore morbus increscit, sanitas minuitur; adeoque&a sudore raro quid boni sperari potest, qui
in hoe morbi stadio erumpit; cum a morbo praevalente tunc ortuna ducere soleat . Patet ergo & hoe libris aeutae initium va. riam latitudinem habere , prout celerius vel tardius de eurrit febris, atque ipsa causa se.
btis materialis facilius vel difficilius per se-brim ipsani subigi potest. Peracuti enim morbi statim extremos habent labores Hip. pocrat. Aphor. 7. Ses. I. p. I a. , & citissime
decursum suum absolvunt: unde additur intextu, cujus causa paulo perii nacior, ademque plus temporis requirit, ut subigatur&mobilis reddatur; neque tamen talis sit, ut furibundo impetu corpus cito destruat, vel
sibi viam quaerat. Uti enim patuit lex illis , quae ad s. Sy4. a. ex Hippocrate allegata sunt, eritici sudores, die tertio, quinto , septimo , nono, undecimo, decimo quarto, deeimo septimo, vigesimo primo, trigesimo primo, & trigesimo quarto profluxerunt vide Mur illa. quae de hoe Aphrismo in Commentariis f. 7 I. habentur , ubi de diebus enticis agitur . Adeoque in quadam febre acuta sudor tertio die profluens eriticus esse potest & salutaris ; dum in alia febre , pariter acuta , quae tamen eausam pertinaciorem habet, tertio die profluen sudor syniplomaticus sit & noxius . omnium ergo optime distingui poterit sudor symptomaticus, quod absque coctionis signis praegressis , eruda adhuc morbi materie, primisque morbi diebus , exprima. tur criticus autem post cosionem praegressam , & serius o habita tamen semper ratione velocitatis majoris minorisve, qua morbi decursus absolvitur. Causa autem talis sudoris triplex est tvel enim vasorum, sudorem in superflete cutis eructantium , extrema laxiora sunt; adeoque facilius cedunt liquidis impulsis r vel per vehementiorem circulationem ad organa haec secernentia , & excernentia eodem dato tempore, major liquidi copia applicatur rvel denique aquosa, Sc tenuissima sanguinis pars, reliquis minus cohaerens , facilius separatur. Possunt autem iam hae causae adesse solitariae , vel & unitae majorem effectum producere. Solam majorem laxitatem vasorum illo.
212쪽
rum sudorem facere, directis experimentis novimus. Dum enim homo robustus &nus nudato eorpore vapori aquae tepidae exponitur , brevi sudoribus diffluet; uti in cura Luis Venereae per sudores fieri solet. Dum in lecto, stragulis tecto corpore, lota eatis in proprio quasi vapotis balneo haeret, tam iacile sudor elicitur . Contra vero, frigore maiori aeris tutanea vascu. Ia consit ingente, sudor vel non , vel lat. tem difficilius longe, erumpit , licet validis etiam eorporis motibus se exerceat ho. mo. Patet hine ratio, quare per sudorem ipsum eorpus saepe sic disponatur, ut postea a levi etiam causa sudoribus nimis diffluat; quia nempe ea lido sudore nimis debilitantur culanea vascula . Mirum tale exemplum habet Hlpius Observat. Medie. Lib. I. cap. 42. pag. a 37. de virgine, quae ab ineunte aetate , Ob sudores praegnanti matri erebrius motos , tarn pervia dc p tula habuit haec eutis spiracula, ut continenter sere maduerint : & quidem tanta copia sudor exibat , ut quotidie ter vel
quater indusia mutare cogeretur. Continuo
hoc sudore magis adhuc debilitatis vaseulis
curaneis , per septem amplius annos perti. nax mansit malum , licet remedia convenientissima adhiberentur. Cruoris autem vehementiorem circulatio. nem sudorem facere novimus ; eum per solum motum muscularem validum aucta ei
culationis velocitate , etiam gelidissima hyeme , sudor eo piosus exprimi possit. Uerum & facilis aquae ex reliquis sanguinis principiis expeditio metito inter suis
doris sebrilis causas recensetur . Demonstra. verunt Chemici, maximam partem sanguianis aquam esse , illamque leni igne inde expelli posse, adeo ut notaverit Frid. HUmo. Obseνυat. Medie. Cboetis. pag. 2O8. , aqueam illam sanguinis partem longe citius avolare , quam quamvis aquam in eodem loco atque eadem quantitate , & in simili vase politam . Postquam autem leni igne se ex siceatus suit sanguis, si tunc majori igne urgeatur, dat producta
varia , ex quibus adhue multum aquae se. parari poterit. Patet ergo , magnam coispiam aquae in sanguine adesse , partemque
illius aquae facile inde separari posse ; aliam
ero partem longe pertinacius reliquis principiis sanguinis uniri. In omnibus tamen hominibus non est aequalis eohaesio aquae eum reliquis partibus sanguinis ; adeoque nec aeque si ei lis separatio . Dum quotidianis labotibus exereitato homini sanguis de vena mittitur , in unam massam solidam
coit totus, neque tenuior pars a crassioriise edit, nisi post multas saepe horas , & ad. huc patea satis copia . Ubi vero examinatur in simili easu sanguis delicatae & in otio degentis puellae , statim ingens copia tenuioris liquidi a sanguinis parte crassori secedit. Simul etiam eonstat, dura & exercitata corpora vix sudare, nisi a validis laboribus, cum tenerae puellae a minimo saepe corporis motu diffluant sudoribus. Ualida enim fortium vasorum & viscerum ctione videtur aqua intime adunari reliquis sanguinem constituentibus principiis, atque
f. 716. I perennat, orbat sanguinem liquido diluente, reliquum in spissat, obo structiones facit Iethales, sanguine postea vix diluentibus vel resolven
tibus ausculante ; unde omne sere morborum acutorum genus produci potest .
Requirebatur autem tanta aquae copia in sanguine, ut illa interpositione suarum P tium inter reliquas moleeulas crassiores tam guinis coneretionem impediret; sicque sanguis aptus maneret , ut per ultimas arte. riarum angustias fluere posset . Adunari enim moleculas sanguinis exsecatione g. II7. vidimus; St eontra resolvi adunatas moleculas dilutione per attenuans fluidum
admistum , f. t 3 a. demonstratum fuit. Si ergo perennat sudor in initio libris acu. tae , difflatur diluens liquidum , & residua
sanguinis massa immeabilis redditur ; adeoque brevi haerebit in vasorum arteriosorum ultimis angustiis; unde obstructiones , i flammationes, & pessimae illorum sequelaenasei poterunt. Multi Medici suerunt quondam in illa opinione, per sudores in modibis acutis expelli materiam morbosam posse , si non integre, saltem pro parte ; iae que semper morbi vehementiam illis minui ; imprimis eum in peste , & paucis aliis
213쪽
aliis morbis , volatile miasma quandoque hae via exiret; & leviores quidam morbi libriles , ex sola corporis perspiratione impedira nati, sudore orio sanaremur quandoque sellaissime . Contemnebant autem illud periculum , quod a disssata tenuiori sanguinis parte iure metuendum erat, dum putabant, diluentibus aquosis potatis , sa-cile posse restitui illud vehiculum sanguinis, quod perierat. Verum ingestis aquosis potibus efficere quidem possumus , ut illi venis recepti cum sanguine fluant, verum adunatas semel sanguinis moleculas per vim morbi, & desectum tenuis liquidi illa sua interpositione a concretione prohibentis resolvere difficili mum est ; imo & quandoque penitus impossibile . Haeret enim sanguis, se immobilis redditus, in vaso- Ium arteriosorum angustiis , adeoque diluentibus accessus sere negatur; & praeterea saepe tanta iam cohaesio est molecularum adunatarum , ut aqua se inter illas inst. nuare nequeat , dum sere in polyposam tenacitatem eoncreverunt; quam semel na. tam resolvere difficillimum est . Sic vide. mus , . sanguinem recens de vena missum facillime aqua tepida dilui posse ; ubi. se. mel vero Concreverit, integra resolutio illius conereti fieri nequit o Hinc apparet ratio, quare quandoque in acutissimis modibis absque ullo levamine ingens copia diluentium potetur ; dum funesta illa tenuis
& aquosa urina, magna saepe eopia emilissa, docet, ingestam aquam intime sanguini misceri non posse, sed statim inde ite. rum separari , atque per urinae vias expelli : adeoque sales , & olea sanguiniv per auctam circulationis velocitatem aeriora
reddita, vide g. roo. retineri, ipsumque
sanguinem inflammatoria densitate magis magisque in spissari , atque omnem milcerilam cum aquosis 'respuere ; unde brevi deis liria , comata , convulsiones, & lethalis peripneumonia exspectanda erunt , destructis per acria retenta tenerrimis vasculis , vel iisdem ab immeabiit sanguine sic obstructis, ut sunctiones inde pendentes tollantur. Facile patet , omnia eadem mala metuenda esse, dum per sudorem ingesta diluentia statim difflantur. Augebantur vero omnia haec mala, dum sudores in mo bis acutis exprimebantur per ealida & acria remedia, ut theriaca, croco, salibus volatilibus oleo sis &e. ; interimque ab omni saepe potu arcebantur aegri, ne nempe talium remediorum exhibitorum efficaela debilitaretur. Legi merentur de hae re illa,
quae passim in suis operibus habet 0rinis hamur; qui generoso ausu primus , & smius fere, se huie torrenti opposuit, & perniciosam hanc medendi methodum gravis simis argumentis debellavit: illique contrariam , fellei in periculosissimis etiam morbis eventu, stabilivit.
initio semper cohibendus, nisi constet , materiem morbi adeo II tenuem esse, ut cum primo sudore dimari possit
Ex illis ergo, quae modo dicta suerunt, patet , sudorem in initio librium acutarum nocere , adeoque cohibendum esse :nondum enim tunc materia febrilis , quae
per librim ipsam , debito moderamine li. mitatam , subigi & mobilis reddi debet, se disposita est, ut per hanc viam eliminari
Possit . Hoc autem etiam confirmatur Ueteis rum Medicorum testimoniis . Sudor , una cum febre ortur , in acuto morbo maius est
Coac. Praenot. Num. 374. rom. 8. p. 88S. . Et Cessur , ubi de s udore eliciendo agit , monet , duobus modis illum provocari posse, aut sicco calore, aut balneo . Addidit autem, a sudore per siccum calorem Provocando cavendum esse , ne quid . rum vel febre , vel in eruditate temetiar Cess. Aindis. Lib. 2. cap. I7. p. 9ῖ. . Et alibi iussit , ut febre iam finita vel decrescente, si signa doceant, sudorem venturum esse: tum demum dare potui calida aquam , cuius Ialabris effectus est , si sudorem per omnia membrana diffundit . Huius amem rei ea a , continere aeger sub veste fritis mMIta manus debet; eademque crura, pedesque contegerer qua mole plerique aegros in
ipso impetu febris , potissimeque ubi ardens ea est , male habeor Idem. lib. I. cap. 6. P. iro . Videantur & illa, quae in Commentariis f. 194. de hae re dicta fuerunt . Excipiuntur tamen illi morbi , quorum materia ade tenuis ερ mobilis est, ut pri
214쪽
I. 717. 7I8.mo sudore dissati possit , tune enim pro sunt & in ipso morbi initio sudorisera da. ta. Illud autem in peste, & sebribus pestilentialibus oblinere imprimis , observa. tum suit . Unde & Dd ham ιι , qui in
aliis morbis sudorisera damnabat semper , monuit tamen , insigniter profuisse in se. blibitis pestilenticibus . Dabat enim tune
holum sudoriserum ex theriaea , electuario de ovo, croco dce. eum aliquot eochlearibus mixturae aromaticae ; deinde stragulis obruebat, sicque sudores protinabat. Quin uno si molestus vomitus impediret, ne haee sudorifera assumi possent , vel assumta re. ineri , solo stragulorum pondere sudorem axpressit; qui dum manere inciperet, illueo sedabatur vomitus. Sudorem autem inaeeptum sustinebat, per integras viginti qua, tuor horas , potu liquidi tenuis & leviter
aromatici; si vires languerent, jusculis reficiebat aegros. Observavit autem , posterioribus horis manare sudorem magis D muralem, & eriticum quasi , coinosum , &cum summo levamine . Videant ut de his
illa, quae in Commenrariis f. sp8. 674. 639. dicta sunt. In mirabili illo morbo , qui Ephemera Britanniea, vel & sudor Anglucus vocari solet, ipsissimo morbi invadentis initio calidam quasi auram per membra discurrere sentiebant aegri , atoue illi eo su. bitus & largus sudor manare inspiebat Iob. Cati de Ephem. Britana. p. , qui si impediretur profluere , actum erat de vita ; nul. iique tuto evadebant, nisi per viginti qua. ruor horas talem prosusum sudorem pat rentur. Si citius desineret, brevi recidivam habebant , vel in dissiciles morbos incide. bant Ibid. p. I 28. . Cum auqem momen. to ante sanos inopinato corriperet pericu losissimus ille morbus , nequidem licebat
tuto vestes exuere , sed eodem momento debebant decumbere. Si vero sanos in lecto decumbentes invaderet morbus , coge bantur se ibidem continere, praeter faciem
nihil aperire , nee membra iactare . Quinimo si binos in eodem lecto simul eorri.
Peret morbus, non licebat mutare cubile,
sed magno cum ineommodo sub iisdem stragulis molestissimos hos sudores pati deabebant Ibid. p. 1o8. ὶ . Cum autem in vi.
gore morbi delirarent sepius aegri , custo. des appositi sollieue cavebant, ne corporis quandam partem praesenti mortis peri. culo nudare possent aegri. Imo nee alvi vel urinae necessitas permittebat, ut in lecto erigerentur, sed linteis subductis exeipiebantur haee exere menta Ibid. p. 328. . Tanta requirebatur cura, ut vitari posset sudoris suppressio, quam mox tumor lividus corporis , & sensus quasi acicularum sub cute pungentium sequebatur, una cum prae sentissimo mortis periculo.
In illis ergo morbis solis aliquid boni a sudoribus statim prodeuntibus expectari potest ; io reliquis aeutis noeent semper . Sol licita autem morborum talium epidem ice grassamium observatio sola docere potest Medi eum, quid agere debeat; uti postea latius dicetur, quando de morbis epidem i. eis agendum erit.
18. DRohibetur surgendo ex lecto ; sedendo; corpus a nimiis integumen- 1 tis liberando; aerem frigidiusculum admittendo a calidis , calesa cientibusque abstinendo; potu plurimo leni, blando, frigidiusculo saepe utendo , ut amissi damnum resarciatur cito, circulationem nimis velocem refrae- nando Ioa. ad Io6. . Videndum iam, quomodo sudor ille, in febrium initiis ortus , tolli possit tuto .
Dum enim in lecto sudantes decumbunt aegri, totum corpus calido & humido vapore aut urtur, qua re nihil magis laxat & debiliatat ἱ cum autem f. I s. inter causas sud tis librilis vasoruni extremorum laxa deis bilitas recensita suerit, patet, assiduo in lecto decubitu sudoris causam augeri. Umde is hamar In Dissert. Udisiari pae. 6. o alibi saepius , profusos illos sudores
in initio variolarii in metuens, noluit, ut interdiu se lecto committerent aegri , sed erecti sederent. Sudantem vero aegrum subito lecto edueere , & vix tecto eorpore aeri stigidiustulo exponere, nemo prudens
suadebit eum a subito frigore , corporiealido & sudanti applicato , tot & tanta mala fieri possint ; ut g. ii 8. demotar
215쪽
tum fuit . sed sensim remoto stragulorum pondere sudor minuendus est, deinde, illo fere cessaue , vestibus induantur aegri, &ui sedili sedeant; vel si id vetet major debilitas , saltem sic vestiti leelo incumbant:
his autem factis , aer frigidiusculus nocebit nunquam , sed blando refrigerio molestum eatorem temperabit. Quantum autem s. re decumbentibus noceant assiduus in te.cto decubitus, & aer clausus, alia occasio. ne ad s. 6y8. dictum fuit. Simul etiam nimia circulationis vehementia , quae altera sudoris librilis causa est f. Is . , minuetur , cum per eadem debitum moderamen exorbitantis impetus febrilis obtineri possit s uti in Commentariis f. 6 Io. demonstratum fuit. Neque novum hoc sudores in morbis coercendi inventum est ; nam & Eeineta situllia laudat Lib. 2. cap. 46. pq. aa. versa . , dicens : Cum υero Ddores largius eruperint , rnnc abseete do ,
O Ieυando integumenta recreare Fortet .
Etenim lassant Iupra modum prodeuntes , ut in θης en frequenter deduxerint. Tenue erisgo sis velamen oe madidum, oe aer frigidisncuius , edi somnus adiungatur m eυentitatio.
NENDO . Omnia enim, quae vel actu calida sunt, vel hanc vim habent, ut ingesta coopori nostro caloris causas augeant , sudo. res movent . In calido euim aere omnes
homines a levissimis causis sudant ; atque omnia aromatica sere , & acria stimulan. tia remedia, sudorisera sunt ; imprimis si sub tali regimine sumantur , ut illorum actio versus corporis superficiem determinetur; quod praecipue fit, dum, his assumtis , in lecto decumbens homo , fragul:s 'tectus, in proprii vaporis balneo haeret .
enim optime reddetur sanguini illud, quod nimio sudore sebrili difflatum erat . Reis
quiritur autem, ut lenis & blandus si porus , ne stimuli instar circulationis vehe. mentiam augeat . Frigidisculus autem po. tus calido praesertur, quia per calidum p tum sudores augentur . vel saltem sustinentur. Unde Ddenhamns , dum in febrium pestilentialium curatione per viginti quatuor horas sudorem movere deberet, Tali
dis potibus natum semel sudorem sustentaia
bat. Gelidum vero potum aestuanti corpori ingerere , imprimis magna copia simul, periculotissimum foret ; cum sanguis tam facile a majori frigore coaguletur , & in hoc casu , ob difflatam per sudores partem
tenuissimam , adhuc magis' in conereti nem pronus sit . Praestat simul parca e
pia , sed saepe repetita , potum ingerere ;quia si subito multum aquosi tenuis liquidi sanguini misceatur, illud per laxata &patula cutis spiracula expelletur statim .
ior fiet secretio & excretio , quo eodem temporis spatio maior copia liquidi org nis secernentibus & excernentibus applica
tur : adeoque patet ratio, quare velociori circulatione sudor moveatur. Verum omnia hactenus laudata periter conducunt ad minuendam circulationis nimiam vehemenistiam ; uti patebit, si conserantur illa , quae ad s. olo. dicta suerunt. Quomodo autem,& per quae, excessus motus circulatorii minui possit , in paragraphis hic citatis exisplicatum fuit.
Cum autem vasorum extremorum laxa
debilitas inter sudoris causas TIS. enum merata fuerit , atque hactenus laudata remedia non adeo directe videantur in servitare , ut haec corrigatur , videri posset, & peculiari med Ha ad hanc tollendam opus esse. Verum aer frigidiusculus laxa nimis haec vascula moderate constringit; dumque, minuta circulationis vehementia , minus u
gentur , proprio eIatere in pristinam amisplitudinem redire intent, dilatata haec vascula. Interim tamen in Veterum Medico. rum scriptis inveni iur , quod etiam exteris nae cuti applicuerint talia, quae adstringenis do roborare valent nimis laxa cutis spiracula ; qualia plurima apud AEgineram cibis. recensentur. Imo& pinguibus inungi corpus voluit, quae latentes meatus cutis o struendo humidi exitum prohibeant . Sic notum est , athletarum quondam corpora oleo inuncta suisse, ne per validissima corporis exercitia diffluerent sudoribus . Ita
ris est , vel nitro , vel Iale , qμα cum oleo miscentur . At , si Dυius id vitium
216쪽
est, oleo corpus ungendum es : s vehementius ,
serum sit adiectum. Cum autem multi ho mines pinguium applicationem non serant, quin statim erysipelas sequatur ; adstringentibus autem pulveribus , ut AEgineta jussit, totum corpus respergere, aut sementis ex adstringentibus paratis undique tegere , inultum incommodi faciat ; neque tutum semper sit, obstruendo vel stringendo cutis spiracula sudorem coercere , dum pergit eadem circulationis vehementia humores agitare, atque per eadem remedia insensi.
bilis perspiratio simul impediri videatur ;similia remedia minus in usu esse solent e imprimis cum aliis illis methodis, de quibus modo ainum suit, minus operosis, &sorte magis tutis sudor febrilis plerumque se liciter compesci soleat. Observata tamen in Historia Medica habentur, quae docent talia quandoque profuisse . Sic in morbo quodam, apud Bengalenses similiari, profusissimis sudoribus diffluunt aegri ; quos ut compescant , aegrorum lectos copioso lini semine respergunt : illud enim sudore madescens mucilaginem dat saris tenacem . quae cutis adhaerens illius spiracula obsti- Oat, seque sudorem cohibet Leitres curi .
Est & alterea sudoris speetes quae in fine febrium diuturnarum observari solet δ vel etiam in illis , qui a febribus longis con-
.valuerunt quidem, tamen adhue debiles &Ianguidi vivunt I & imprimis, uti optime notavit Sydeuham. Sect. s.c. a. in fine p. et ora si post frequentes & validas evacuationes ex his morbis emerserint aegri; praesertim si ante morbum minus firmo corporis habitu fuerint praediti. Simulac enim in lecto decumbunt, quantumvis etiam modice tecti fuerint, incipiunt incalescere, & mox sudore diffluere , unde magna debilitas sequi solet, & tabis periculum imminet . Sie affectis mane &:esperi quinque vel sex cochlearia vini Mais Iacensis annosioris dabat Dinhamur ; cuius usu & vires crescebant iugiter, &eva nescebant sudores . Pulchre profuisse vidi saepius, si salviae, insulam, vino paratum , simili copia mane & vesperi sumerent: sique nec se superabatur molestus ille su- dot , illud insusum eum vini spiritu para. rum , ad . bina cochlearia sumtum bis de die, sesellit nunquam ; quando nempe n cturnus ille sudor ab hae causa oriebatur . Notum est , baiulos, valido labore sudantes & siticulosos , pauculum spiritus violsumere , & postea tenui potu sitim sedare, expertos, nisi hoc secerint, assumtum potum subito per sudores expelli , neque refici eorpus . Unde patet , spirituosa liquida , ad compescendos sudores a nimia humorum tenuitate, & laxitate vasoruin cu-taneorum , multum prodesse posse.
DIARRH TA FEBRILIS. f. 719. In Ia thoea pro materie habet mucum , lympham, gluten , pus , sa-
, sanguinem, narium, oris , faucium , oeso agi , ventriculi, hepatis, vesiculae sellis, pancreatis, intestinorum, mesenteriis pro causa vires in intestina expellentes validas, dum in ipsis intestinis contrahentes vires de, biles, vel in vasis intestinorum absorbentibus impedimenta, ne admittant.
Frequens liquidorum excrementorum per detrimento , quod & Hippocrates notavit, &aqvum egestio διαρρνοω vocari solet, quasi per- monuit per aetatem hoc mutari: Quibus per ju- fluvium dictum α πο-; atque stri- peotutem humidae Iunt alυi , illis senescentibus Ela fg nisi eatione illud vocabulum hoc sensu exsiccantur.Ouibus vero in iuventute siccae sunt, tantum usurpari solet apud Medicos . Quam. illis Ienioribus humectantur b. eto. Sect. vis enim figurata excrementa , mollia tamen, a. t. I. p. 6o. . Minime vero morbosam excerni in plerisque hominibus soleant, qui in- iudicavit in iuventute humidiorem alvum, tegra sanitate fruuntur tamen & multis fami- cum alio in loco nph. a. ib. p. 8o. liaris est alvus humidior, absque ullo sanitatis pronunciaverit, juvenes, qui humidam Ri- Tom. III. o vuna
217쪽
vum habent, melius se habere quam illi, quibus siccior alvus est. Sola ergo alvi hu.miditas non sufficit, ut diarthina dicatur, sed debet simul adesse frequens alvi ege-sio : habita semper ratione idio syncrasiae , adeo saepe diversae quoad hane evacuatio. nem in variis hominibus: multi enim sunt, quibus optima caereroquin sanitate fruentibus , quotidie saepius evaeuatur alvus ;aliis semel tantum . vel & adhue rarius . Diirrhoex ergo dicitur laborare homo , si frequentius solito iliquidam alvum deponat. Ubi autem sequentem hanc liquido.
Tum excrementorum per alvum egestionem
comitatur dolor notabilis , solet vocari Dν-fenteria, sua intestinorum disti euitas: quem morbum hine Tormina voeavit Cessus lib.
q. c. II. p. 224. : quamvis alii Auctores dysenteriam tantum dici voluerint, ubi intestinorum exulceratio adest, vel cruentum
alvi profluvium, uti postea et r. pluribus dicetur. Ubi autem ingesti cibi, vix muta. ti , per alvum expelluntur , solet vocari λκεν πρίω , sive laevitast intes uorum , qua eontinere nihiι possunt oe quidquid assum. ptum est, inconfectum protinus reddunt ibid. c. I 6. pag. et 26. ; ob laxitatem & paralysin quasi fibrarum ventrieuli & intesti liorum . Potest autem & hie morbus sub generali diar rhoeae definitione , ut speetes sub genere , comprehendi : uti etiam huic astinis alter, qui Assectio eoeliaea solet die inpud Auctores .' in quo non quidem peni.
eruda & immutata alimenta alvo exispelluntur liquidiori sub forma , sed una
eum se cibus alvinis chylus eiicitur H. Boerb. Institui. Medie. . , qui naturaliter vasculorum lacteorum osculis solet resorberi, antequam saces a cibis relictae per alvum
exeant. Verum non adeo limitata significatione Astectionis coeliacae nomen apud Auctores invenitur. Apud Areteum tib. a. de Causis siguis morborum diuturn r. c. 7. p.
38. quidem talis descriptio habetur ,
quae doceret , eae liacam pλssonem a lie n. teria tantum gradu disterre ; cum in lienteria eruda & immutata alimenta cito per alvum expellantur ; in coeliaeo asse.' ctu vero Iiqnes ι a calore alimenrum , Iedrisu concoqωιt calor neque in succum pro.
linquens . Alio tamen loco , ubi de cur rione hujus morbi agit De cferat. morbor diuturn. lib. 2. cap. I. pag. Ira. , babet sequentia : se ventriculur ciborum im tens sis , persuat autem alimentum nou coctum , nou mutatum , crudum , nihilque ad ατ ris molem transeat , coeIiatas hos appellamus et
quae certe definitio optime lienteriae coninvenit . Verum apud Celsum eoeliacus venistriculi morbus vocatur, omnino diversus ese enim habet : Is ipsius vero ventriculi porta consistit is, qui oe longus esse consuevit, agreeis nominatur . nb εος venter indurescit, aolorque ejus est: a viax nihil reddit, aene Diritum quidem transmittit 2
extremae partes frigescunt, diffleuiter spiritus reddituν Cess. Lib. 4. cap. I a. p S. 22o. . Obtinuit tamen usus hodie , ut
e celiaca passio dicatur . quando alimenta aliquam adepta sunt coctionem , & diutius in ventriculo morantur , neque tam cito alvo expelluntur , quam in lienteria , in qua alimenta prorsus eruda protinus ut sumpta sunt . alvo prodeunt ἰ tanta tam que manifesta eruditate, ut alimenti assumis
pii genus aperte cognoscatur Gorraei AHO. Medie. pag. 322. . Adeoque illo sensu coeliaca passio inter diarrhoeae speetes
numerari poterit. In Diarrhinae autem consideratione tria imprimis notanda videntur e diversitas nem pe materiae, quae externitur : loca v Aria corinporis, unde haee materia prodit : denique causae , quae iaciunt, ut haec materia deponatur in cavum intestinorum, & dein petalvum expellatur : quae omnia bene cognosti debent, ut prognosis & indieatio curat otia haberi possint. Ptimo videbimus, quid
de materia, per diarrhinam excreta, observationes medicae docuerunt. Mucum vocamus humorem lentum , spissum , exsiccatione in tophos & lenias indurescentem , sola maceratione in aqua iterum resolubilem. Omnes illas dotes in muco narium, qui lubricandae & defendendae membranae internae narium inservit, invenimus. Verum, uti f. s. dictum fuit , similis trutus sauces, os internum, Cetaphagum , ventriculum, di totum intestinorum tractum inungit ; unde minime mirum videbitur , si in diarthoea n ucus quandoque Per
218쪽
per alvum excernatur. Fit ergo ratis inu.
cosa alvi egestio, quando naturalis mucus has partes obliniens, accumulatus saepe maiori copia , expellitur . Quandoque e Iiam in morbis organa illa, quae secernendo huic muco inserviunt, sic disponuntur, ut longe major eopia muci generetur . Patet hoc in catarrbis, dum homines , quibus sanis nares siccae esse solent, incredibilem copiam muci quotidie emungunt ; cumque similes sol. liculi inucosi per internam superficiem ven
triculi & intestinorum distribuantur, patet satis , illis similiter aflectis , magnam cOpiam muci colligi, & per alvum excerni pol se . Unde Flippocrates De Aere Ioeis msΤvi cap. a. rom. 6. pag. I 89. monuit et hominibus , capita h&micla pituitosa habentibus , ventres crebro exturbari , pituita a capite
demente . Et alibi Aphor. 3o. yes. 7. r. P. I Q ro 6. : suibus in diant ais humosae fiunt deiectione. , iliis a capite pituita desiuit. Veteres eni in , circulationis ignari, dum subitas aggestiones materis i humidaei a locum quemdam eorporis videbant, ne
que intelligebant , qua vi , & per quas
ias derivaretur, crediderunt, illam colli-ia in cerebro, quod minime sanguinolentum & stigidum idixerunt. , & inde de- ρ vere yersus alias: partes corporis; unde ca-Drrhos vocaverunt, quod dwrsum fluerentis . LY Μ PH A m. oris saliva deglutita. , Ventri-.culi & intestinorum arteriis ex lantibus secretus liquor , succus pancreaticus , imo &bilis hepatica dicta, adeo diluta & tenuis, materiam dare possunt di arrhoeae lymphaticae 4 si edim consideretur eo pia salivae deglutirae , ingens numerus fistularum arterio sarum in ventriculi & intestinorum cava hiantium, pane reatis & hepatis moles; pa tebit satis, magnam lymphae copiam con tinuo in intestina de pluere , quae in sanitate iterum absorbetur e verum in morbis quandoque per alvum expellitur summo damno, eum sic magna copia humorum sanorum subducatur de corpore, & chyli ex ingestis debita praeparatio impediatur, cum nem pet illa pro magna parte a misceta humorum sanorum cum crudis ingessis petuleat. Unde& si diu duret talis diatrhoea , magna debilitas, & pessimae obstructiones viscerum a
dominalium sequi solent. Verum & in aliis FEBRILIS. III
corii oris locis stagnans lympha , venis re, sorpta, & circulantibus humoribus mista , quandoque hae via de corpore exit ; uti in Hydropicis salutari esse diu quandoque observatur. Unde dixit in Aphor.
quandoque ex huius accumulatione timora diuturniori natum p aliquando & ingestis vide capitulum de morbis ex glutinoso spontaneo gluti nosis originem debet. Miras talis glutinis in intestinis coneretiones docet historia Medica . Legatus Caroli Quinti
Imperatoris dolore torquebatur, nec non
tumore a dextro hypochondrio per ima ventriculi in sinistrum porrecto . Integris sex onnis remedia adhibita suerunt seirrho
'emolliendo , cum talem hunc tumorem cre
derent Medici. Injeelo tandem acrioti clystere prodiit corpus durum, in medio per lusum, pedis longitudine , quod intestini
portionem esse metuebat aeger . Cum tam euillieo inde levatus foret, iterum ac tertio clysterem admisit; atque simili educta materie integre cHylluit Frenet. Pathol. I. 6.cV. 9. pag. Is 7. 0. Alteri cuidam similis, sed gravior assectus alvum prorsus cohi-.buit : quo mortuo, inventum est colon intestinuin usque adeo in sarctum pituita concreta , ut solidum omnino videretur , ii ullaeque iaces per alvum exire potuerint.
Huc etiam reserri potest pituita illa vitrea dicta, quae pellucida vitri instar , & tre. mula instar gelatinae vel albuminis ovi , per alvum quandoque exceruitur : de quare videantur illa , quae in Commentariis f. 7r. dicta suerunt . Pus, s ANIL M. Quando nempe in ven. triculo, vel intestinis, aut in visceribus , quae suos humores hic deducere solent, vo- Inicae ruptae pus effundunt . Verum & in aliis locis eorporis, quae directe se in ventriculum ti intestina exonerare nequeunt , pus haerens per meta statim versus intestina deponi poterit ; uti pluribus observationibus demonstratum fuit in Commentariis
219쪽
f. ob. Idem & de pure, nimia mora in
abscessu clauso in saniem mutato, verum est. SANGUINEM . Quando ulceratis, vel ero.
sis ab acrioribus humoribus, intestinis sanaguinolentae faeces exeunt , simul dolor &tormina adsunt; tuncque dysenteria potius sanguinea, quam di arrhina , vocandum esset hoc malum. Verum accidit quandoque absque notabili dolore sanguinem ano exi. re, per anastomosin dilatatis vasis hepati. cis, aut me sentericis s vel & haemorrhoida. libus. Ruptis etiam a quacumque causa vasis, idem fieri posse facile patet. Sic me. mini me aliquoties vidisse , post diuturnas& molestissimas cardialgias , ingentem copiam sanguinis absque ullo dolore per anum excretam suisse : sed brevi sequebatur sum. ma debilitas, animi deliquium, & mors . Ubi vero per anastomosin dilatatis vasis hoc fit, non tantum periculum est ; imo saepe salutatis est talis sanguinis excretio , dum & nimia sanguinis copia tollitur; &saepe aliarum sanguinis excretionum naturalium desectus suppletur. Sic novi plures
viros, laute & otiose viventes, quibus familiare est ter vel quater in anno purum sanguinem alvo excernere, absque ullo sanitatis detrimento ; quin imo longe melius se post talem evacuationem habent. Nota. vii & Galenus de Duelom. causis l. 2. c. 7. rom. T. pag. 97. , sanguinem per circui. tus quosdam exire quibusdam, vel ob muri latos artus vide & Commentar. 3. 474.
vel exercitationem derelictam . Atque alio in loco Doloris affectis lib. cap. ult. ibid.
p. sor. postquam similia dixerat, addit se.
quentia : At visa est quoque mulieribus ,
suppressi mensibus , huiusmodi per sedem sanguinis vacuatio fieri s uisenonnullis per v mitum ob eandem causam. Verum s his quidem sincerus sanguis excernitur , similis et , qui a mactata υιctima profunditur ; modo per alυum inferiorem, modo per superiorem. Haec sunt illa , quae praecipue materiam diarrhinae faciunt i bilis autem & his addenda est, ut saei te patet, licet non recen- sta suerit. Statim enim ubi dicetur de lo.
cis, unde materies per diarrhinam evacuan.
dδ prodit , numerabitur & vesicula sellis . Pro varia iam misceta horum omnium in
ter se magna diversitas iterum sequetur . Praeter haec autem raris quandoque casibus constitit, aliam materiam alvo excerni posisse , quae ad enumeratas species referri ne is
quit . Sic apud Tuiptum i. g. c. I 8. p. 2o8.)habetur, quod gracilis ac tenera mulier , afflicta frequentius, sive a febre tertiana, si ove ab obstruc o liene, excreverit tandem quo tidie, per quatuordecim & amplius menses, plurimum flavescentis adipis stercori incumbentis , instar butyri liquefacti: atque taliquidem copia, ut aliquot vascula replere potuisset. Veram autem pinguedinem esse patebat ex eo , quod carbonibus inae Ela flamis mam satis lucidam ederet , & frigefae a concresceret instar durioris adipis . Prodibat autem semper absque torminibus per alvum hoc pingue , absque febre colli quativa , quam plerique Medicorum suspicabantur , & absque emaciatione corporis . quin imo mansit haec mulier prospera ac illibata valetudine etiam post sextum d cimum ab hac excretione annum . Similis alter casus apud eundem auctorem habe.
rantur jam loca, ex quibus diarrhaeae materia in cavum intestinorum venire possit, atque deinde per alvum expelli. Ex omni.bus autem enumeratis locis directa via Η in intestina . Ex naribus enim in fauces
delabi possunt humores, hinc in ventricitum & intestina : unde quandoque vano metu perculsi fuerunt & aegri & Medici. dum sanguis de naribus fluens , deglutiatus a dormientibus, postea per alvum extaret. Hinc etiam muci copia per alvum saepe exit in 'iunioribus , dum coryeta labo. rantes 'deglutiunt ex naribus in is es dea lapsum , vel & ex pulmone tum prodeuntem mucum. Ex hepate per porum bilarium , ex vesica sellis per ductum cyllieum in intestinum duodenum via patet : unde diarrhaeae biliosae , hepaticae, atrabitariae &e. fieri possunt. Idem & de pancreate verum est. Sed & intestina innumeris fistulis ae
teriosis, in ea vum illorum humores a sanguine secretos exhalantibus , & venas resorbentibus donantur ; uti docuerunt iniectiones Anatomicae tam per venae portarum ,
220쪽
tmn . quam arteriarum ritelen Iericarum ,
ramos μὴ adeoque R ex his vasis hum res in intestinae venire possunt; & satis cci. pio ii quidem, uti patet, si confideret ut in.
gens illorum numerus ; & quod sxtremi .si. nes horum . Uiorum in intestinorum ea. vum hiantes. satis sicile dilatabiles uideantur , dum vel ipsam materin m. cetaceam
transmittant i uti pluribus in loeis notavit Ruνschius . & ipso aliquoties vidi, licet non
adeo magna vi digeretur materia in vasa , neque ulla extra valatae materiae ob vas rum rupturam signa appareren ostea, insatis & exsiccatis intestinis se repletis .
Qua in vis autem fistulae venosae ministae naturaliter resorbeant contentos in intestinorum cavis humores, tamen cum omnes
verae tuae in truncum venae portarum se exonerent , atque vena portarum per hepar distributa arteriae musere iungatur, impr- dimento nato , quod liberum transitum hu. morum per ultimas venae portarum angustias in hepate tollat, poterunt humores, post summas anxietates, vomu & aucta respirationis molimina , retrogrado motu ex venis in cavum intestinorum venire. Videantur illa , quae in C .nimentae. g. εῖ I. de hoc motu retrogrado dicta fuerunt. Cum autem. minuta resistentia invass, vel a quacunque causa aucto impetu liqui.
di per ipsa moti . possit dativari copia humorum ex aliis partibus versus hae e loca;
patet, etiam ab aliis iudi istissimis corpo. ris partibus derivatos humores ter alvum
exire posse. Sic novimus , reputito purgam rium medicamentor U ulu totum corpus exhauriri posse ; atque idem; accidere ob diuturnam di arrhoeam 3.72I. dicetur .-unquam autem evidentius hoe apparet , quam in cholera morbo , ubi subitu pauearum horarum spatio tanta copia liquidi , tam per vomitum, quam per alvum, evacuatur , ut totum corpus exhaustum, . iacies palli. da, eollapsa, prostratae omnes vires , imo A quandoque convulsiones a nimia & su bita tali inanitione observentur, licet ne
guttula quidem sanguinis sursum, vel deo sum prodierit ; quod symma saepe eum ad . miratione vidi :& in primis in vegeta puella , quae trium horarum spatio hunc morisbum passa se mutatam & collapsam ha
bat faciem i. ut nequidem a. familiaribus agnosceretur . venenata quasi vi *lutis omnibus humoribus , & per vomitum &alvum violentissime expulsis.
PELLENTEI v ALIDA e. Vidimus iam uaenam , ct quoi uplex sti materia dia thoeae ; & α quibus locis haec materia in ea. vum intestinorum derivari possit . Quodcunque ergo facit, ut maiori copia bum res derivent ut in cpuae intestinorum , ho
tripe Elu erit causa diarrhoeae; adeoque & di arrhoea supponit in intestina expetilentes validas . Vetiun haee sola causa non susticit: si enim vasa resorbentia venosa, 'quae in omni punctoe superficiei internae ventrieuli 3c intellinorum reperiunturis imbibant iterum liue depulsos homo res , non erit diar rhoea . Dum enim homo ianus duod cim l bras aquae Spadanae haurit, saepe ne gutta quidem per alvum exit sed . licet tanta copia liquidi intestina alluanis tur , omne illud venit bibulis retorbetur , &per sudoris , vel urinae vias exit de corpore. Requiruntur ergo in intestinis vires co trahentes tam valida , ut tantam liquidi
copiam eoercere valeant , ne per alvum exeat .. Ubi autem illae vires contrahentes
debilitantur , liquidum ore assumtum , vel ex vasis intestinorum domesenterit , aut vieinorum viverun in cavum intestino. rum delatum, per alvum dilabetur ι pro
parte saltetna, vel & limgro, si intestina penitus resoluta, & paralyti ea quasi iacta suerint. 'In priori eata liquid a 34 frequens fiet alvi egestio ; in posteriori aderit lientem, dum inusti , vel in ea uim intestio
rum expulsi humores, proprio pondere, &respirationis praelo expelluntur per alvum immutati sere, de saepe insciis sere aegris, quod tunc iam par pessimum signum dat ;denotans nempe pet sectam resolutionein
intestinori . Uode lethaiam dixit a vi deis jectionem Hippocrates. m Coae. Praenotis. nib. n. 6 3 I. rom. 8. p. 89o. quae sine tensuexit. Cum autem hqe quandoque contingat delirantibus , aut phrenitieis ob cer brum assectum potius, quam ob intestin rum resolutionem, alio in loco hanc pr gnosin magis limitavit Prorbet. . i. ibid. dicens : Ab alva re ua non fra