장음표시 사용
51쪽
ialibus, aerioribus iam factis, olea uniun, tur . Sic bilis saponae eae peisma putredo in morbis observatur, R in urina sales & olea intime unita saponaceum quasi lixivium , spumescens dum concutitur , sed Iubi,utri. dum saepe in morbis acutis , ex bibent. Quam foetida saepe exeant lochia , diutius retenta in puerperis , quotidianae obseruationes testantur, unde etiam putridisssimae & subito lethales febres ab horum suppressio aesaepe nascuntur. Neque tamen omnia excrementa , diu retenta, aequaliter nocent Urinae integra
supprestio pes sma quidem est , tamen permultos adhuc dies toleratur , semper tamen
periculosa. Transpirationem seppressam illi co gravitas corporis, torpor 8 c. t sequi so. lenis & plerumque, si diu duret , febres accendit . Alvus suppressa diutissime fertur & saepe absque magna noxa e imo mul. tis hominibus sortibus.& lauis familiare est intra triduum vel quatriduum semel tantum alvum deponere e in illis autem staces accumulantnr circa ultimum ictesti. ium, & flatibus olidissimis solet expelli illud, quod putredine nocere posset; reliqua exsiccantur , & arid .ssimas iaces constituunt. Unde in morbis non semper adeo urgens indicatio a sti icta alvo desumitur , nisi si, gna docuerint, corruρ os humores in pruinis viis stabulari . Saltem sanis hominibus non semper illico medicina sacienda est, si strictior alvus fuerit. Dixit quἰ dein Fis p
glanaei Iunonendas , si alυMi nos θυουνωσαν. Verum haec agunt tantum diluendo fices . 8c laxa do intestina ; vel irritans o finem intellini recli, tenes itum deponendae alvi excitant; unde satis tuto usurpati possunt. Sed multi peccant in eo, quod in simili. bus casibus statim ad purgantia coofugiunt, a quibus saepe corpus turbatur , & aliae
evacuationes , quas natura in morbis sa. nandis molitur , suppriniuntur . S euha.mμν SAE. I. ωρ. 4. Ping. TO. sic monuit , quod.in cura febris continuae , quam deis scribit , tanto magis profuerit aegris . quan.
to niagis adstrictam alvum illis praelii te. rit ; dum. , praemissis idoneis evacuationibus, morbus jam declinaret.
Ubi ergo excrementa intra corpus te tem a morbos secerint, haec expellenda sunt :verum ut hoe fiat , materies expellenda fluxilis debet reddi, ut transire possit per illas vias , per quas dς corpore exire de bet . Viae ipsae lic lubricandae sunt, ut facile transmittant expellandum : eritissaria si obstructa suerint, reserenda prius; deni. que Omnibus his saetis requiritur , ut illa vires , per quas naturaliter expelluntur excrementa, stimuleiitur & auge intur, ut collecta iam, & diuturna retentione accumulata excrementa , auctis his viribus et minari de corpore possitiat . In exemplores haec patebit evidenter : Quibusdam hominibus macilentis, & stri elae temperiet , iam validae sunt vires uiscerum c by opes ericor uin , ut omne4solubile ex ingeti s AH nie illis auferant, Ac ex luccae hine di amuae sere faeces in crassis intellinis accumulen ἀturi: cumque in siccis iliis corporibus lubricus ille inueus intestina cras Ia , & imprimis illorum suem, inungens minori copia inveniatur , dii sicilior reed tur exsuc. his excrementis transitus ; unde iridia his solet esse alvus, & saepe periinaci matre quidem . Augetur disti cultas alvum deponendi frequenter , quod aridae iaces ni Agna c pia collectae intellini latera preuiat. t, vasa comprimant, sicque haemorrhoides faciant ;quae aliquando in tertiae de tumentes. viamai gustasit, quandoque externae intesti hi recti extrem uui ambiunt se , ut non nisi summa cum molestia taees exire posmu . Optimum . quod tunc ars habet, est, ut niellitis & saponaceis remediis , larga copia sum iis , nimis tenacia excreti. enla dividat ;decoctis mollissimis ex althaea malvat, se mine lini &c. nimis aridi humectet &-di. luat ; oleo epoto , vel :per clysin ala injecto, intestini latera inungat & lublicet ;somentis de balneis mollissimis anus foveatur . ut laxatae partes iacinus cedere potisint. His autem omnibus factis , non prius , convenit hvires expellentes stimulare dc augere; sive purgante dato hoc irat, vel clys. Mi te acriori , idem tentetur aut denique suppositorio iii anum immisso irritetur'te nes mus θ ponendi alvum . Si,autem vires expellentes his simulis excitentur, antequam
excrementa fluxilia , viae lubricatae , emi Diarium
52쪽
sarium apertum fuerit, exasperantur omnia
mala, & durae illae laces motae intestini la. Iera exeoriant, inflammant, & saepe pessimi inde morbi nascuntur. Unde merito duxit Hippocrater ; Corpora, si quis purgare vo- uerit , meastia cpαὶ facere oportet. Ex hoc exemplo autem facile patet , similia
xentanda esse in reliquorum excrementorum naturalium suppressione. Idem autem pariter obtinet, quando ex crementorum morbosorum evacuatio promo venda erit. Requiritur enim prius, ut ma
Ieries morbi idoneis remediis & febris ipsius vi subigatur & mobilis fiat, antequam de
eius expulsione cogitandum sit. Unde ite, rum monuit Hippocrates hor. ia. Ses. I. Tom. p. pag. 38. ; Concocta purganda
sunt edi moυenda , non retida , neque in in riis , nisi turgeant , plerumque autem no rurgent . Quanta damna oriantur , dum medici haec negligunt in morborum curationibus , passim in suis operibus doluit Sidenhamus: multi enim videntes , febres continuas post teli imum decursum blan. dia diaphoresi saepe solvi, voluerunt in ipso
s. 6o6. T. Missaria apertulitur solvendo impactum
morbi initio sudores exprimere; sed fune.
sto plerumque cum eventu, cum a re me
diis calefacientibus aucta febris phreniti. dem, peripneumoniam & similia gravissima mala produxerit . Verum sapiens ille vir dum in acuta continua febre duode-eimo morbi die iam languesceret morbi impetus, cocta interim morbi materies esset, atque natura jam in cocti secretionem tenderet ; tunc medicamentis calidioribus liberalius indulgendum volvit i atque hoc modo , fluxili iam reddita materia excerisnenda, vires expellentes stimulabat, & se.
licissimo quidem cum successu Dden-ham. Sect. I. cap. pag. Ti. . Cum autem variis viis expulsionem materiae morbi eoctae & mobilis redditae moliri soleat natura vide 3. 394. a. oportet sollicite
distinguere , quo versus natura vergat ἔatque cognitis illis viis applicare remedia externa & interna , de quibus modo di. Elum fuit . Quae ducere oportet , ducendia
sunt , qDo maxImr vergat natura , per loca conferentia Hippocr. Aphor. a I. Sect. I. G.
n balneo, situ, frictu, abrasione pilorum , mundatione cutis fit Vid. io7. ad aqq.
Si excrementi expellendi retentio pe deat a vitio emissarii obstruicti, facile parer, illud prius reserandum esu : verum haec obstructio emissarii pendet, vel a materia immeabili in ipso emissario haerente , vela vicinis vasis obstructu & tumentibus emisi sarium comprimentibus .. Utroque in casu impactum solvendum est, vel sic laxandum Vas obstructum , ut cedere possit facilius azergo urgenti liquido , & sic dilatatum transmittere illud , quod haeserat immeabile. Uti enim dictum fuit in paragraphis hic citatis quae totam historiam & curam obstructionis continent ) obstructio nascitur ab excessu molis transiturae supra capacitatem uris transmissuri , adeoque vel ex angustia vasis , vel magnitudine molis Iransfluxurae , vel utriusque concurrentibus fit. Idem ergo effectus erit, nempe obstructionis solutio , sive augeatur capacitas vatis , sive minuatur moles transfluxura; atque omnium citissima curatio obtinebitur, si hara bina simul fieri possint. Variam au tem hic medelam requiri pro diversis ob. structionum causis & magis vel minus pertinaci cohaesione materiae impactae, patet: de quibus in Capite de Obstructiove actum fuit. Praecipue autem illis casibus, de quiabus hic agitur, hoc poterit obtineri BALNEO , Fora . Quantum haec prosint ad laxandas partes nimis rigidas, in Commentariis 3. 33. Num . dictum fuit, uti& 3. Ia7. Num. a. Verum simul & haec diluens vehiculum partibus applicant, ut impactum obstruens solvatur. O .ianium autem pulcherrimum usum habent balnea vaporis: longe enim potentius laxat & resolvit o. mnia tepidus aquae vapor, quarn aqua ca lida. Docent hoc durissima cervorum cornua , quae spargyrica dicta in osti cinis prae. paratione mollescunt satis cito, dum aquae ebullientis vapori exponuntur , quod diuturna etiam coctione fieri non tam bene posset. Ilaburiam pertinacissimam ex renum vi
53쪽
so balneIs mollissimis sanatam saepius suisse historia medica docet. Sed imprimis reserandis cutis spiraculis obstructis pulcherrime conducent balnea vapotis. Alia occasone dictum fuit in Commentariis f. 329. a. , quomodo vapore calido , artificiose ad corpus applicato , pro lubitu sudor elici ponit , & quidem tanta saepe copia , ut robustus homo per bi hortum profusissimos
hos sudores serre nequeat, quin in animi deliquium cadat. Patet hinc , quanti usus haec esse possint , dum in se bribus acutis tota cutis arida est , & quam infeliciter tunc calidis sudoriseris urgeant humores Medici, dum emissaria cutis obstructa sunt . Unde merito de balneis Celsus L. a. c. I 7- p. 9 . dixit, fere adhiberi , ubi summam cutem rei ἔ-xari , evocarique corruptum tumorem , G ha. bitum corporis mutari expedit. FRiCTU. Quantum in cura obst luctionis
fictio valeat , in Commentariis f. III. Num. p. dictum fuit, imprimis si j mi per
balnea sementa laxata suerint vasa, impacta inceperint solvi s tunc enim alternis illis pressionibus & relaxationibus atteruntur & comminuuntur immeabiles in o. Ieculae, sicque aptae evadunt, ut pervasO-rum augustias transire possint. Verum novimus, per frictiones compressis venis ac celerari sanguinis venosi motum versus cor, adeoque cor irritari in celeriores contra.
Eliones ; unde per validis simas frictiones in frigido etiam homine ea lida febris posset
excitari. Hinc apparet, dum febricitantibus adhibentur frictiones, cavendum esse, ne ab his augeatur motus humorum , qui saepe iam nimis celer ea. Unde optime monuit Celsus l. a. c. I . p. Sy. . Lovga vero frictione uti , neque in acti
tis morbis, neque iacrescentibur convenit, prae-rerquam quum phreneticis somnus ea quaeritur . Amat autem lue auxilium valetudo longa , oesam a primo impetu inclinata . Cum autem in
fine morborum emissariis reserandis inservir, ut materies morbi cocta & mobilis seli eius expelli possit, tuto latis, iusto tamen cum moderamine, adhiberi poterit.
smegmate oblinitur, quod ejus exsicca tionem nimiam ab aere impedit, illamque laxam & mobilem servat. Illud smegma , si colligatur in cutis superficie , & exsiccetur, liberam exhalationem impediet, ut facile patet; arque saepe in sordidis hominibus dissiciles morbi cutanei inde nascuntur . Ut ergo emissaria curanea liberrima maneant, requiritur cutis mundities, quae
balneo, lotione, & levi dein frictione sa-cile obtinebitur. In parte autem capilla.
ia capitis illud sinegma & copiosum valde est , & sacile videtur in spissari , unde pingues illi sursu res in capite sanissimorum etiam hominum tanta copia colliguntur . Si ergo in quibusdam morbis requi ritur, ut liberrima exhalatio percutim capitis fiat, abrasio capi torum prodest ; postquam leni stietione cutis iam nuda commodissime detergeri poterit. In illis febribus , in quibus materies morbi caput petere solebat, & phrenitidem vel coma pro
ηουae febris ingresso p. 65o ) nihil magis conducere monet, quam si talibus aegris caput raderetur; & deinde, nullo emplastro ad moto, pileolo tantum tegeretur, ut nempe a frigore externo munitum esset . Sic enim liberrima humorum circumductio fit per arteriae carotidis externae ramos , adeo que impetus ab encephalo avertitur.
Omnibus autem illis sares, quae ad hane paragraphum dicta sunt , undique apertum eorpus , cre perspirans moriam , quod con ducat , faciet Hippocrates de sicis in homi .
f. 6o7. TD quod ad extrema vaserum conicorum stagnat ex nimia sanguinis I copia, vasa comprimuntur, reducitur in fluorem imminuta sanguinis copia per se elionem venae ; id docent signa plet hora: to 6. ad Io7.
Generalem febrium curam quatuor indi- di sibi vi & expelli; & denique symptomata lationibus absolvi f. 398. dictum suit . mitigari oportet. De binis prioribus indi. Vita enim & vires servandae sunt ; acre cationibus hactenus actum suit ; sequit ut irritans corrigi & expelli debet ; lentor nunc ut videamus, quomodo lentor solvi &.
54쪽
f. 6o8. ET DE FEBRIBUS IN GENERE.
expelli debeat. Verum in Comnientariis ad pellendus. Unde patet tandem in summa numerum tertium paragraphi 398. nota, plethoricis omnem sanguinem sere accu-
tu in suit, omne ob laculum circa extren lavascula natum , quod liberum sanguinistrati situm per illa impedit, generali lento. ris nomine comprehendi , sive vitio vasorum vel fluidorum, vel amborum, factum suerit. ordinata ergo domina requirit, ut de his seorsim agatur; atque ideo hac pa. ragrapho & sequenti dicetur de illis obfla. eulis tollendis, quae vitio vasorum fiunt ,& dein sequentibus para graphis describetur cura lentoris , qui vitio liquidorum per va. sa fluentium originem debet. Dum vitio vasorum lentor oritur , illud fit angustatis illorum cavis . Haec autem angustatio fit vel contractione vasis propria aucta , de qua re sequenti paragrapho di.
cetur ; vel compressione externa vasorum a vicinis partibus tumentibus, de qua nunc agendum. Inter plurimas causas, quae v a. sa externe eomprimere possunt, &g. II 2. ordine recensitae suerunt, solus sere tumor plethoricum locum habet, ut ab hac causa lentor febrilis irasci posset ; reliquae enim causa: ibi e numerate tantum quibusdam partibus singularibus noeent, solus vero tumor plethoricus in universo corpore vasa angustare valet.
Plet hora enim , uti dictum suit f. Io 5. ω. , est boni sanguinis major copia: verum sanguis proprie di elus, ruber nempe, crassim .mas liquidorum nostrorum moleculas habet sideoque naturaliter tantum in maximis vasis hae tete quamvis enim dilatata minorum v a.
sorum orificia per errorem loci vide β.it 8. ingredi possit, per ultima tamen illorum orificia transire non potest , sed ibi hac rebit immeabilis. Aucta ergo sanguinis copia, majora vasa distendentur; adeoque minora illis adiacentia ab his tumentibus comprimentur δc angustabuntur. Venae sanguineae laxiores semper arteriis facilius di. siendi poterunt; verum & his aucta sanis suinis copia repletis , arteriae se disti ei lius
in venas evacuare poterunt , unde maior arteriarum distentio fiat . Cum autem in plurimis eorpo is locis arteriae venis accum iabant, arteriae distentae venas prement; unis de sanguis ex his versus cor dextrum perget, mox in arterias jam dillentas dea uomulari in arteriis . Uerum cordis systole dum sanguis in arterias iam pleni Isimas
premitur, vasa se rosa & lymphatica arteriosa, ex rubris arteriis orta, sic dilatantur, ut sanguinem rubrum admittant; uti d cet adnata oculi, & tota cutis saepe ruber
rima in plet boticis; unde & haee vasa dilatata minores arteriolas adjacentes compriment . Ubi autem febris adest simul ,
calore hinc nato rarescit sanguis , adeoque trecessario omnia haec mala augentur. Sie videmus aliquando in febribus ardentibus totum corpus rubore per sum ; dum simul squallida cutis, lingua, sauces , os internum , siccissima dolent , minora vascula impervia esse , a majoribus , rubro sanguine nimis turgentibus; vera compressa. SIGNA autena FLETHORκ, quae hoc vitium adesse docent, recensita suerunt f. Io 6.ε. Ut ergo in fluorem reducatur illud, quod ad extrema vasorum conicorum ab
hae causa stagnat , requiritur imminutio subita nimiae copiae sanguinis , per quam vasa maiora distenduntur ; quod commodissime per venae sectionem fit vide l. io 6. ζ . Copia autem sanguinis educenis
di a viribus, aetate , maiori, minori ve plenitudine, aut rarefactione per ea lorem ex febre natum , determinatur . Optime hine dixit Celffur , ubi da sanguinis detractione
per venas agit i. a. c. I o. p. 78. Ergo veheniens febris , ubi rubet corpus , Plemeque vena tum ut , Ianquiris detractionem requiris . Quamvis autem unicum & maxime necessarium auxilium in tali ea su sit venae sectio, accidit tamen aliquando in plet horicis , post sanguinis missionem, febrim , quae prius mitis videbatur , augeri immaniter : ratio haec est, quia sanguine eopi per se brilem calorem rarefacto adishue, distentissimis vasis, lacteatur omnis motus, qui brevi augetur iterum , simul aeper venae sectionem minuitur distendens moles . Unde in tali casu aegrum & amicos monere debet Medicus , summum distri.
men rupturae vasorum ob nimiam plenitudinem adesse , adeoque venae sectionem re quiri r illa tamen celebrata , exspectandum esse augmentum sebris, quae nunc sutacata
55쪽
ta di mitis apparet . Dden hamos talem ea, sequenti die per plateas obambulans instar sum sibi aeeidisse narrat Schedul. monito- statuae obriguit, mox audacissima venae seiaria de noυe febris ingressu p. 683. . Vocatus elione instituta , ad se rediit, sed statim enim ad iuvenem, qui licet animam ferme a- valide febricitavit; per cuius febris impegere videretur, adeo tamen temperatum in tum rarefactus sanguis & motus valide per externis corporis partibus habebat calorem , vulnusculum venae inflictum , quamvis ibis ut fidem derogarent adstantes amici lita ligatura firmatum , tanta copia exivit, hamo , quoties illum febricitare assereret . ut proprio sanguini quasi innatans in lecto Verum sanguine copiosius educto , mox emi- iuventus suerit sequenti die, sed simul ab cuit tanta febris, ut nunquam vehementio. que omni iam sebre & sanus. rem se vidisse fateatur ; & quae tertiae quar. In Commentariis autem f. Io 6. demonistaeve phlebotomiae tandem e essit. Similem stratum fuit, plet horae eurandae solam sanis ea sum se vidissa monebat hae Oealiotre ee- guinis missionem conducere : nihilque bonileberrimus horum Aphorismorum auctor : exspectandum esse ab illa liquidorum imis homo nempe plethoricus , qui media ae- minutione, quae per abstinentiam a cibo &tate vini ingentem copiam ingurgitaverat, potu fit.
f. 6o8. Uod ibi haeret , ad extrema capillaria , ob fibras horum spasmo contractas, & hinc arctatas, solvitur laxatis fibris 33. ad 33. ;
& aeri contractionis causa ablata 33. 35. 34. 66. 67. 38. Ioa. Ioῖ. IOA. Io 3.127. 128. unde pati debet, quod hic requiritur .
Docuit Anato me , arterias omnes com mul anxietas , cordis palpitatio , syncope poris sorte tantum exceptis illis, quae ad &e. sequuntur, dum per angustata vasa liene ephali substantiam & ossium medullam bera circulatio impeditur. tendunt habere tunicas mustulares , quae Sive jam fibrarum hae e contractio a spasmo& debitam firmitatem arteriis conciliant , tali subito pendeat , vel ab alia quacumis ne ultra modum a sanguine eordis vi im- que causa illarum robur & efficacia augea- pulso dilatentur; simulque vi suarum fibra. tur vide f. Irῖ. , tota curatio in eorum sanguinem promovent illo tempore, consistit, ut hae fibrae laxentur se, ut ee- dum cor in diastole est . Cavi autem arre- dant liquidis impulsis facilius, neque nimis riosi amplitudo harum fibrarum inuscula- valida contractione vasorum ea vitates mirium vi determinat ut imprimis. Si ergo a Luant. Omnia ergo, quae curandae nimiae quacumque causa augeatur harum fibrarum rigiditati vasorum & viscerum prosunt, &contractio, minuetur eavitas, & haerebunt par grapbis hie eitatis explieata suerunt , suida, imprimis ei rea extrema capillaria, PRriter hic conducent . Inter illa autemper quae singula tantum elementa sanguinis nihil eis cacius est, quam vapor aquae ea. sere transire possunt ; unde parva etiam lidae, quo solo remedio rigidissimis quan- cavi imminutio neeessario obstructionem sa- doque iactis corporis partibus debita sexi. eere debet in his locis. Fibras autem va. litas conciliari poterit : unde in febribussorum spasmo quasi contrahi posse, certis- ardentibus , ubi rota corporis superficies
sima docent observata . Si calido ex hypo. uallida & sicca apparet, adeo prodest, si ea usto quis subito in frigidissimum aerem aegri tepidae aquae pedes immergant, simul
veniat , sic stringuntur vasa curanea aeri que vapor inde ascendens madarunt corpus exposita, ut illico palleat talis homo , dum undique altuat. Verum aquae vapor exteria sanguis ruber per angustatas frigore arterias no tantum corpori applicari potest , veleutaneas transire nequit. Idem evidentissi- una cum aere haustus pulmonum internam me apparet, dum sanissimus etiam homo superficiem tangere: ubi autem in partibus subito metu pereellitur ;ὰilli eo enim pati internis corporis vasa spasmo eonstrictalidae mortis imaginem reseri, spasmo su- sverunt, aquosis potatis, vel & per clysmabitaneo contractis vasis culaneis sanguinem inloctis, omnia perluere oportet , S laxare.
repellentibus in maiores truncos; uude si- Nutum est quotidianis observatis, quantum
56쪽
6o8. 6oq. ET DE FEBBRIBUS IN GENERE. 4ρ
prosit subito terrore pereulsis , si aquolorum dantur, & ne quidem aerem transmittere calidorum potuum copiam affatim hau - possint . idem fieri ab arsenico,& aliis xeriaria iit ; ita enim optime laxantur spasmo bus venenis in Cistine aquatiea constricta vasa, & redit circulationis aequa- historia pluribus experimentis evicit . bilitas, miris saepe modis turbata in me- Ubi ergo suspicio adest , ab aerimoniatu subitaneo . irritante fibras, spasmo contractas , arctara
ET ACRI CONTRA CTIONII CAUIA A- vasorum cava, eonducunt omnia illa , quae a LATA. Videmus esidentissime, maiores no- illud aere tollere, vel enervare possunt. Disti eorporis partes ab aeribus applicatis vali. luentia , & oleosa omnem aerimoniam obiadissime eontrahi; unde etiam admodum pro- volventia hinc tanti usus , quia&ad quatibabile videtur, idem in minoribus obtine- vis acria valent, & simul iisdem laxantuere. si arenula inter uti bulbum, & san- eontractae fibrae: in saevissimo Ileo oleum silissimam superficiem internam palpebra- lini , ad libram potarum , toties ab orci rum haereat , invito quamvis homini so faucibus eripuit homines ; sola aqua tepi. tissime eontrahitur orbicularis palpebrarum da affatim hausta, & iniecta , enervavi emulauius. Si sulphuris aecensi vapor pul- mercurii sublimati acrimoniam DdMέamurmone hauriatur, ille statim se constringi. vide f. 6os. 6. P. Haec autem & ad omniatur , ut nullo molimine dilatari possit. & acria valent, & simul fibras vasorum Ia praesens suffocationis, ti mortis instet peri. xant, & emolliunt. Ubi autem tognostitut lum; unde sulphuris halitus adeo praesens singularis acrimoniae species, quae irritatio. animalibus respirantibus venenum est. Alia ne sua vasorum contractionem auxit, conis occasione vide g. 63. dictum suit, expe- rraria huic remedia adhibenda sunt. Ue. rimenta in vivis animalibus capta docuis rum de his omnibus in numeris hie eita se, intestina spiritu vitrioli deviter tantum ris , uti etiam in paragrapho sos. dictum tacta constringi illico sie, ut omnino clau- suit,' adeoque inde peti possunt.
9. Uod haeret ob visciditatem & lentorem proprium, solvetur variis remediis, quorum primarium vis ipsius febris ita moderata, ut valeat coagulum hoc solvere 337. 389. 393. 394. I adeoque huc requiritur,
ut sic temperetur impetus, . . ne in fiammationes, suppurationes, gangraenas. sphacelosve queat producere I92.): cuius periculum imminere docet vehemen
tia sympto matum, maxime caloris, comparata Cum virtute vasculoruin . neve
nimio motu dissipentur liquida; id vero de nunciant siccitas narium, oculorum,3utturis, linguae, raucedo, arida cutis, urina Parcior, pulsus parvus, celer, inaequalis . 3. neque ut ante coctionem torpeat nimis, ita ut materiam morbi non valeat subigere, movere, secernere , excernere: id cognoscitur, stanguent amones vitales omnino, nec dum apparente signo pepasmi. Agendum iam est de illo lentore, qui visciditas, sive lenior. Hie autem lentorvitio liquidorum per vasa fluentium origi- aliquando praeexistit ante sebiam natam ;n.m debet. Dictum fuit in Commentariis quandoque etiam febris tempore ,& per se. q. roo. , in nostris humoribus sanis requiri brim fir . Sie videmus lassitudines illa sponta.
certam cohaesionem partium 2 cum autem neas , quae humorum immeabilitatem in. per ultimas eapillarium arteriarum angi dicant, saepe morbos acutos praecedere: &sias singulae sanguinis moleculae , a cohae- contra, per stimulum variolosum, v. grata sone vicinarum separatae , transeant f nata febris, paucorum dierum spatio, san-litariae, debet illa cohaesio talis esse , ut guini hominis, antea sanissimi, lentorem potentiae moventes , quibus humores peti inflammatorium conciliat. Sive autem ta-luntur per vasa, illam superare possint . iis lentor febrim praecesserit , sive sequa. Ubi ergo haec molecularum cohaesio a qua- tur, ad sanationem tamen requiritur , utcunque causa se inere vit , ut non cedat tollatur; eum aliter circulationis aequabi- actioni cordis, & vasorum, tune vocatur litas per omnia vasa restitui nequeat, quod Tom III. D tamen
57쪽
tamen ad integram sanationem omnino reis
quirit ut . Plura quidem hic laud tur re. media ; omnibus tamen reliquis palmam praeripit vis ipsius febris sic moderata, ut valeat hoc coagulum solvere . Mirum sorte videri posset, sebrim eoa. gulum iacere , & coagulum factum postea
resolvere: verum si considerentur, quae de
febrium effectibus f. 18 . & 18 p. dicta sue.
runt ; uti &illa, quae g. 393. 394. de vario febrium exitu habentur, patebit satis, binos hos libris effectus minime contradi. ctorios esse, sed revera locum habere pro varia febris duratione & intensitate. Nimis valido enim sebiis impetu liquidissi. ma exprimi, & reliqua incrassati, certum est ; adeoque lentorem in fluidis nasci, vel
natum iam augeri; interim tamen pariter constat, moderato febris impetu attenua. ri, & landi illa , quae concreverant: ademque lentorem tolli. uti in locis citatis de. monstratum fuit. Totum ergo, quod requiritur, est , ut sie temperetur febris impetus , ut nec torpeat nimis, ne solvendo coagulo impar sit; neque tamen nimis validus sit, ne destruat terserrima solida , &liquida coagulet. Simplex hae e methodus 'displicuit mul. iis , qui indignum Medico eredebant, in
morbis curandis toties spectatorem agere :neque tantum hoe molestum videbatur , sed& eurationis tarditas cepe aegris, & Medi. eis taediosa incitavit multos , ut alia viai ne ederent, & quaevis fere tentarent, ut haee obstacula tollerent, vel febrim, ipso etiam nomine odiosam imperitis, sustisca.rent. Tuto enim, celeriter, & jucunde curare Medici ossietum esse, eum AIelepiade dicunt . Verum uti optime de his agens Celsui i. p. e. q. p. Ii . monete Id votumes: sed fere pericMissa es nimia oe ses viis est
volvtas solet. Utinam hoe considerarent Me. dici, quibus solenne est repetitis venae sectionibus omnium sere febrium impetum, nullo dilatimine hxbito , sopire . Iam suo tempore de hac re conquestus Celybs i. a. c. Io. p. 77. dixerat : sanguinem incisa vena mittinου- non est ; sed nullum pene morbum esse ,
in quo non mistatur, novum est . Aliis conita
solenne erat calidissimis remediis datis augere motum , saepe iam nimis impetuo.
sum ; hae spe nempe , ut per diaphores ndi Haretur morbi materies de corpore: sed
quam temere hoc tentetur saepe, antea die um fuit. Pati audacia, & aeque infelici.
ter , catharticis , emeticis &e. turbabant omnia alii. Sapiens vero vetustas, naturae , morbos curantis, vestigia presse sequens, in iusto febris moderamine euram prae re
liquis posuit, & damnavit illos Medicos .
qui credebant, se non ex arte procedere , nisi venam secarent, elysma injicerent &e.
. vide de his Commentaria f. 387. γ. saepe
enim, ut monuerunt veteres , optima me .
dicina est medicinam non sacere. Ne a tem tardae curationis taedio a regia haevia deflecterent, & ad alia quaevis tentanda procederent, salutare hoc monitum H Dcwer 'Mr. 3 2. Sedi. a. Tom. p. pag. 88. posteris reliquit : Omnia pro ratione facienti , si ex ratione non succedant , nomad aliis transe-dum est manente illo , qMod ab initio decretum fuerat. Nunquam absque encomio nominandus Ddenhamur . qui attenta observatione morborum ad summum artis si stigium pervenit, dum stu,
porem somnolentum a lentore humorumper encephali vasa fluentium videbat in morbis, fatetur se omnem lapidem movisisse venae sectionibus repetitis, vesicatoriis,clysmatibus , &e. ut hunc tolleret ; sed si stra: unde postea nihil quidquam amplius se molitum fuisse ingenue fatetur , nisi quod aegros a carnibus, de liquoribus qui
buscumque spirituosis arceret , ne nempe augeretur febris impetus . Dum vero atten debat, ut disceret, qua methodo natura illud symptoma debellaret, ut illam sequere. tur postea; mirabatur, morbum , cui imvigilabat , tuto licet tarde recedentem , tandem evanuisse . Unde merito conclusit: nos in morbis depellendis haud satis lente se.
'nare e tardias vero nobis esse procedendum , tis natura esse committendum , quam mox hodie obtinuit. Ereat enim , sed neqxe erro. re erudito, qui nasuram artis adminiculo tibiisque indigere existimat. Namque id si fieret, parcius humano generi ea prospexisset, quam
pinulat speciei conserυatio : eum ne minima sit proportio intre morborum ingruentiam fre. queutiam, edi facultates, quibus pollent homines ad eos fetandos, vel iis se iis, quibua
58쪽
66ρ. UT DE FEBRIBUS IN GENERE. st
medendi ars maxime ea t extulis , O a gis distrahi. imo & ab hae eausa rumpicuam plurimis exculta est D dentam. Se L posse . Sed a ruptis subito vasis, abolita
Febre enim utitur natura vide Com. mentaria f. 318 , ut purum ab impuro
segreget, conereta solvat, tenacia attenuet,
resistentia sub: gat, subacta variis viis ex. pellat de corpore , si sanitatis legibus ain. plius obedire nequeant. Omnia haec ex iulis, quae bactenus dicta sunt , evidenter patent. Quamvis autem febrim natam n stannus satis iacile, causa tamen, quae illam excitavit, Mon semper distincte cogno. scitur r effectus inde natos observare tantum
in potestate M edici est, ut ex his distat, qua
methodo natum morbum natura debellet; quibus viis causam materialem morbi, sive existentem ante febrim natam , sive tem p
re febris, vel per libri in geni Iam , deco
pore.expellat. His cognitis, per artem p terit observatam methodum imitari, expedire vias, impedimenta auferre, & supple. re, si quid deficiat. Cum autem vario te misporis spatio ad omnia haee perficienda natura
utatur, nunc paucis diebus, nune aliquot
septimanis, indigeat; patet iterum, pessi. me consuli saepe aegris . si febrilis impetus
nimis mature sopiatur. Unde generarem inis
dieationem in febribus curandis hane posuit Ddmbamus Ibidem Sin. I. cap. J. pre.
ε i. o in savuinis commotio intra modum , naturae proposiso congruentem , si urur ; ea nimirum ratione, μι nec hine plus aequo gli-hat , unde periculosa Lympto ra insequi solent ; nec illine nimium torpeat, quo pacto vel materia morbi eae protrusio impedireιαν, mel sanguinis , novum starum assectaviis ,
Summi ergo usus erit cognostere illa signa, ex quibus scitur, febris impetum es.se nimium , vel nimis debilem : Si dein indaganda erunt illa remedia, quibus ni. mius libris impetus minui , nimis debilis vero incitari possit.
A sebre augetur motus humorum per vasa: verum, uti in Commentariis 3. 392. dictum fuit, dum manente eadem firmita.
te laterum vasorum transmittentium , augetur fluidi tras mittendi impetus & vero citas , . necessario sequitur , in canalibus a vergentibus latera illorum debere ina, humorum circulatione per partem affectam,
gangraena , & sphacelus, id est, mors partis
sequuntur; adeoque, si tantus fuerit impetus, minuendus erit. Verum distractis v sorum lateribus, absque ruptura tamen , dilatatur illorum e tuum, adeoque crassi ra fluida possunt ingredi tenuiora vasa ;inde per errorem loci obstructio, inflammatio, omnesque ejus sequelae nasei poterunt. Inflammatio autem , nimio libris impetu in partibus externis nata , non tam magnam cautelam requirit; quia, si suinpuraretur , pus natum absque vitae disertimine inde eduei posset; verum ubi in comporis interioribus a nimis impetuota febre inflammationes fiunt, patet facile, quam tum discrimen habeant ; atque omni artis molimine cavendam esse supurationem, &multo magis gangraenam. Si autem illa praeternaria ratia , quae ex febre , ut eausa, in eorpore aegrotante fiunt,& tamen distingui queunt ab ipsa febre, &ejus eausa proxima symptomata vocantur) vehementia sint, & inerescant numero, & malignitate satis subito ; merito conis eludimus , febris impetum nimium esse , adeoque temperandum . Cum autem eri sim suturam saepe praecedant nova symptomata vel & augeantur praesentia , aliquoia d bium hie manere posset; uti etiam , quia aliquando gravissima symptomata fiunt a maligna indole materialis eausae sebris, licet ejus impetus modum non excesseritimo & saepe nimis langueat. Omnium autem eertissimum signum nimii impetus sebriis
lis dat calor, qui, uti postea ad 3. 67s. demonstrabitur, violentiori partium quidarum in se mutuo , in vasa ,& horum in illas attri- tui, originem debet: magnus enim calor i. Soerh. Institui. Med. g. 698. ) notat vas arctatum, humorem densum , propulsionem humorum. validam , & rei istentias magnaseirca fines vasorum e adeoque patet magnum perieulum dest tureonis solidarum partium, imprimis teneriorum , adesse , ubi febrim eator intensus eomitatur . Hodie autem therinometrogradum caloris, qui in sanitate adisi, determinare possumus, Scvidere quanto excessu ealor aegrotantis il-
59쪽
ium gradum superet & ex illo excessu eognito varium discrimen praesagire
Multum autem resere, quonam in Ioco eorporis ea loris illud augmentum percipiatur : cum enim ex calore novimus, magnam
uim inferri vasis, summum discrimen erit ibi, ubi vasa tenerrima, & ad vitae inte. gritatem neeessaria, habentur. Hi ne si in fibricitante caput intenso calore aestuet , deliria, convulsiones , phrenitidem subito saepe lethalem , merito timemus e atque illico summa remedia adhibenda sunt . Ob
hane causam omnes veteres Medici adeo damnaverunt aestum magnum circa pectus,& praecordia, licet reliquae partes corporis tepescerent tantum , vel & extrema sit. gerent aliquando. Uitalia enim viseera, he. par, lienem &e. nimio impetu urgeri tune novimus, adeoque pessima quaevis metuen
da esse, nisi illico succuratur. In Commentariis g. ioo. & 387. pa, ruit , nimia cireulationis velocitate dissi. pari liquidissima, & reliqua in spissari; adeo. que illud merito inter libris esse elus numerari. taeteris enim paribus, prout sunt quantitates liquidi dato tempore applicati organis secretoriis, & excretoriis corporis, ita erit secretio , & excretio inde facta ;adeoque nimio febris impetu liquidissima expelluatur , & sanguis. diluente vehiculo suo abus inerassatur, & ubique circa maximas vasorum angustias haerere incipit :unde iretum . inflammationis , suppurationis &c. metus est. Desectum talem liqui. dissimae sanguinis partis adesse scimus , si illa loca corporis, quae naturaliter semper humida sunt, exarestere incipiant. Totacu. Iis laxa, mollis, humida est in sanis ; nares internae semper madidae ; oculi tenuissima Iympha irrigantur continuo; lingua , palatum , fauces, gingivae pariter. Simulae
vero inelpit defieere liquidissima sanguinis pars, illico maior feeitas in his partibus
apparet . Hi ne lolent periti Medici nua. quam ab aegris recedere, nisi os internum prius. inspexerint. Haee suit ratio , quare Hippocrates in Prognosticis squalidos & sine splendore oculos tales autem a siceitate fiunt γ damnaverit: alibi veros Prerrhet. Lib.
in febribas , febres tam vehementes . Ob
eandem causam, siceitatem nempe nimiam instrumentorum vocalium , vox illa clam,
gosa -κλαγγώoo. Hippore. Lib. t. Prorrhel. Tom. 8. pag. 732. pro pessimo signo habetur ; imo neminem servatum se vidisse, eui talis vox aderat , te itur Hestertar In Co te. Hippocrater pagina Iss. , qui trane vocem deser bit tu autem, subrauca, sed acuta fere, oesono .ra, graυir aliqxando. Similit Fefertuν , si quis is, fictile sicetim , avit eaυum aedificium
caput immittat, atque inde Ior atur. Q a nisdo quis sabulosis in loris magno sub aestis
iter conficit, sieeatis saucibus talem loque Alam habet. Cum autem per urinam ex sanguine perrenum fabricam secernatur , una cum Oleis. ει salibus sanguinis acrioribus , multum a
quae , si illa paretor fuerit, notat, diluente suo vehiculo qrbum sere sangui nem per
renes transire , adeoque nimiam siccitatem in toto corpore adesse .
Liquidissima autem parte difflata, eras.sior iam sanguis difficilius transire poterit per pulmonalis arteriae fines , hine ibi in. cipiet haerere , & accumulari, adeoque par va tantum eius copia transire poterit in cor sinistrum I que ergo non sufficiet arateriis, majoribus valide dilatandis , unde pulsus erit parvus : 8c quia maior difficul-ras nascitur . pulmone in farcto , cordi dexἀtro, illud se integre exonerare non valeobit ; hine celerius contrahetur , 8c palpitabit : adeoque pulsus celer admodum fiet tandemque ob summam difficultatem transitus per pol monem , inaequalis , designans vitam interpolatis quasi vicibus de ficere ; adeoque iacile patet, quantam tun periculum adsit. Ubi ergo signa doeent, febris tantum ima petum esse , ut metus sit, liquidissimi, din latis brevi haesurum sanguinem immeabilem in vasorum. angustiis, omni molimine artis minui debet febris, ut sanesta haee evitentur mala. Simul etiam patet, quam quale consulator aegris, dum in morborum
60쪽
6.fo . ET DE FEBRIBUS IN GENEk E . ue:
in iiii pεt sudores fluidissima sanguinis pars mis corticis Peruviani usu curate fuerant . expellitur . yνdenhamus in variolis pess- Sublata enim febre, manserat in hepate ii mas inde sequelas vidisse se semper affr- lud obstaculum , cui solvendo, & expellen. mat , tantoque periculosorem fuisse reli. do de in , libris ipsa sumnum remedium quum morbi decursum testatur , quanto plus erat, dum iusto moderamine continebatur . in primo variolarum stadio sudoribus ex. Cognoscimus autem nimis torpere libri. primendis operam dedissent Medici. Iem morum, si pulsus languidus & debilis γ. In Commentariis 3. 387. ubi deco sit , projectae vires, color urinae pallidus, Elione, tanquam febris effectu , agebatur, calor parvus, nullibi major, quam intem. dictum fuit , eoctioni vocari, quando per perie frigida sana . Si iam simul nullum si
febrim causa materialis libris se mutatur, gnum docuerit, malum universale vel to- ut minus noceat, & apta evadat, ut ex- picum , quod febrim comitatur , levari; no- purgari commode de corpore possit febri- vimus, materialem morbi causam nondum
te in autem motum , iusto sub moderamine , subactam, & libris impetum nimis debilem coctionis illius praecipuam causam esse , esse , ut illam subigere , movere, secernere pariter ibidem demonsitatum fuit. Unde & excernere possit. Quando enim materia. patet, suppressa ante coctionem illam se- lis causa febris per febrim ipsam soluta , &Dre, vel sie infracta , ut minus agere pos- sanis iterum assimilata humoribus , fluit sit, pessima mala fieri posse ; non quidem vide f. sys. ; vel eadem haee materies subistam velocia, ae sunt, dum furibundo im- acta quidem & mobilis reddita, tales tamen petu febris destruuntur vasa & coagulantur dotes habens, ut aequabili circulationi re. suida ; verum lenti thronici, 3t distic illi. pugnet, expellitur de corpore, vel deponimi quidem, morbi saepe seqtiuntur , quan- tur ad quaedam loca vide sp 3. sp . rdo febris maturandae & movendae causae suae tunc cessat librilis impetus & faucto qui materiali non sufficit . Ubi v. g. inst mma- dem omine; neque ulla ratio iubet tunc. tio nata in quadam parte corporis talis ut augeantur motus. Sed in hoc casu semperest, ut re lolvi nequeat amplius ἔ optimum , eoelionis signa apparuerunt prius; ob hane quod tunc fieri poterit, est , ut blanda eo causam in textu additur: necdum appare noctione inflammatorium illud spissum mute- te signo pepasmi. Si v. g. in pleuritico post tur in pus sed hoe nunquam absque se- nimis repetitam venae sectionem tussiculabre fit ; quae si in tali casu nimis valida maneat sicca, vel sputa tenuia; aquosa ,suerit, gangraenam faciet ; si nimis torpeat, nonnisi tum molestia educantur; & dolor, coctioni impar erit . & non fiet blanda tu in obtusior quamvis , in latere assecto supersit; puratio, sed saepe tota vita n anebit indo- urina lenuis nullam subsidentiam habear, anabilis sciri hos a durities . Post servidissi, vel crassa & turbida manens nihil ad sun inas aestates saepe accidit, autumnali tem- dum deponat ; simulque adsit vitalium a. pore homines in eidere in leuem hepatis ob- ctionum languor; sacile video, nimis toris structionem , eum febre non adeo valida pidum esse febris impetum , cum nulla eo. hanc comitante ; quandoque continua , ali- Aionis signa appareant, neque topicum in quando & remittente: & si longius cura, hoc morbo malum remotum sit. Coctionem verit, in intermittentium elassem haec se- enim adesse novimus ex decremento morabris transit. Quando crebris venae sectioni. bi, & imminutione symptomatum ; dum bus nimis debilitabantur vires , retundeba- interim simul vires vitae constant, vel &tur quidem o innis sere morbi impetus, sed increscunt , & iunctiones laesae in integrum languebant miseri , & in cach ex iam . icte. restitui incipiunt: atqua excreta tales do. rum pertinacissimum , & hydropem incide- tes incipiunt habere, quales sanitatis temiabant : qu busdam etiam verno tempore se- pore in iisdem observantur.
quenti dysenteria putridissima , prostratis il- Antequam ergo haec signa apparuerint,lico fere viribus lethalis . orta fuit. Idem noxium semper erit deprimere febris imis hi sortunium accidit etiam plurimis , quibus petum , nasi tantus fuerit, ut inde destru. inrermittentes autumnales praepropero ni- ctio partium solida ruia tenerrimarum vel