장음표시 사용
61쪽
qui eardiaeis, stimulantibus , moventibus&e. ubique utuntur. Neque otiosum semper spectatorem hic agit Medicus , eum summae prudentiae opus sit videre anagere debeat, & quid agendum sit. Optumus ille erit, qui
Innocuas placide eorpus iubet urere flamma
Ei iusto rapidor temperat igne focos. &C. In Carmine praefixo operibus Ddenhami) .
sto. CΙ itaque exorbitare deprehenditur Idi. , moderamen fit abstinentia, o victu tenui, potu aquae, aere frigidiusculo, animi assectu leni, venae sectione, clysmate refrigerante, medicamentis blandis , aquosis, glutivosis ,
refrigerantibus, a nodynis, optatis: confer 92. ad Io 6.). Inquirendum iam est . quibus remediis vide f. oos. N. 6. dictum fuit, omnis
in spissatio fluidorum nimia metuatur . Calor ergo in tali aegroto sani hominis natu .ralem calorem parum exeedere debet, &pulsus celeritas paulo major esse . Simul apparet, nullam regulam generalem in se. bribus eurandis locum habere posse, cum, quod in uno casu prodest, in altero obesse possit quam maxime . dique ergo peccant illi, qui venae sectionibus , clysmatibus &e. omnium febrium curam tentant, ac his moderamen obtineri possit, quando febris impetus exorbitare deprehenditur. De haere iam antea dictum suit in eapitulo Demorbis oriundis ab excessu mortis circulate
rii. Praecipue autem hoc fiet: AasTINENTi A. Non hie intelligitur aegros ab omni cibo & potu abstinere debere , sed tantum a talibus, quae vel quantitate nimia , vel qualitate , motum , qui iam nimius adest , augere possent.
VICTu TENur. Qui & saeile subigi pos-st, & absque ulla resistentia per omnia moveri . Hordei, avenae, oryzae, panis &e.
deeocta hinc tanti usus. Videantur illa, quae in Commentariis 3. sp p. divi fuerunt. Cum enim vel in sanis hominibus dissicilioris dige. stionis cibi saepe febrim excirent, quia a viribus immurantibus nonnisi cum molestia subigi possunt; patet facile , idem malum expectandum esse in febre decumben. tibus, ubi plures meliones ad hane rem requisitae languent: adeoque sola tenuissima tantum exhiberi posse , dum nimius impetus eoinpesci debet. Pora A AE . Quo maior aquae copla in sanguine abundat, eo maius frigus, & virium languor . In leucophlegmaticis, &pallido morbo laborantibus puellis, iners aquosa eae hymia sanguinis deprehenditur . sed simul observatur frigida temperies totius corporis & magna debilitas. Quam. diu ergo nimius ealor & circulationis nimis magna velocitas adsunt, aqua potata,ealida imprimis . nocebit nunquam: sed laxando partes solidas, & diluendo fluida ,
motum minuet. Simul autem, uti antea aerimonia, quae stimulo suo aucti motuseausa toties est, sola dilutione per aquam
se enervari poterit, ut non amplius noceat. Imo omnes, qui valida febre decumbunt , nisi mens laborat, avidissime aquam& aquosos potus naturali quasi instincta expetunt. Solo potu tenui & abstinentia ineipientes febres se sanasse testatur hamus Sect. S. e. a. p. 284. in propriis liberis, de amicis, licet & exereitii eonsueti usum , & auram liberaliorem permitteret. AERE FRIGIDiu seu LO. Elapso saeculo Medici sere omnes erant in illa opinione, omnes se breu tutissime & citissime sanari posse per diapbore sim . Hi ne in ea lidissimo Hre aegros detinebant, stragulis tegebant,
imo obruebant , ut nempe ista corporis superficies hoe calore sudoribus emittendisseret aptior . Verum magno aegrorum d mno se ignes ignibus addebantur, & eno miter exacerbabatur febrium impetus. omnium maxime vero huic methodo insistebant in illis morbis , quos cutaneae eruptiones comitabantur , quales sunt vari
lae, morbilli &e. Primus sere se huie to renti animose opposuit Sadenhamur , atque passim in suis operibus indicavit , nihil perniciosus esse. Emeaeissimum vero reis medium ad eompescendum nimium libris impetum invenit, si aegri lecto abstinerent quotidie ad aliquot horas, & in sedili erecto corpore sederent: vel , si id vetaret maior debilitas, vestes saltem induerent,& supra lectum jacerent , nullis fragulis tecti, ut grato hoc refrigerio nimius ardoecompescere Iur Ibid. p. iga. . Tanti au-
62쪽
9. 6io. . ET DE FEBRIBUS IN GENERE. sue
tem momenti haec res est, ut testetur neque bent: & semper aegros securos agere μυ-- largas sanguinis evacuationes , neque alia remedia utcumque refrigerantia prosuisse in eu.
ranata plauritiest, ia lecto iugiter afligerentur ibid. Sect. 6. c. I. p. 337. . Aer enim inspiratus sanguinis, rapidissimo per pulmonales arterias trajectu calefacti, refrigerio inseruit: si ergo aegri, stragulis tecti, inealidissima atmosphera retineantur, iacile patet, nihil tale expectari posse , adeoque calorem augeri debere . Frigidissimo quidem
aeri exponere calefactum corpus temerarium
foret, sed illis, quae numero a. f. 6os. laudata suerunt, nimirum calorem temperare nocebit nunquam . Unicum hoc ingenue monuit isdenhamus Sin. s. cap. a. pag. 38ῖ. aceidisse aliquando, raro tamen, ut aegri, qui diutius , quam par erat pro una vice, lecto abfuerant, declinante praesertim inor.
bo febre nempe eontinua in dolores vagos, qui in rheumatismum desinere possent , inciderint s aliquando etiam illis
corpus ictero deturpari contigerit . Cum autem haec tantum in declinatione , mo
ho iam mitiori facto , fierent , tutius lecto addicebantur , & saetis superabanturhaee mala . Sed, uti satis patet, cautel a adhiberi potest, ne nimis diu Iecto absint;& poterit aer sic temperari ubi decumbunt
aegri, ut nimio stigore nesere nequeat. Habetur in Actis Academiae Regiae Scientiarum tiran. I ret. Histor. pag. I. o servatio, quae docet, quantum possit aliquando ad subrina compescendam, si a lecto abstineatur . Paroxysmus enim sebrilis, eontra omnia cognita remedia rebellis , arcebatur , si aeger non decumberet in lecto , sed in sedili sederet.
ANIMI AFFECru LENI. Ualidis animi motibus pessimas aliquando febres excita. ras fuisse γ, dictum fuit; unde etiam animi asteiuis inter velocioris circulationis causas numerati fuerunt g. 9p. Num. I. Ubi ergo motus sebrilis imminuendus est, patet facile, omnes animi affectus lenes est.
debere . Quomodo autem illi compesei pos. sint, dictum fuit in Commentariis f. Io .& g. 6os. Num. s. omnia ergo hic' vitan.
da , quae sensus internos aut externos valide afficere possunt; in loco tenebricoso,ab, omni strepitu remoti , decumbere de.
ut corpore tantum , non etiam animo μ
VENAE sECTIONE . illa,quae hactenus recensita fuerunt ad nimium sebris impetum compescendum, omnia quidem summi usus sunt, sed tamen non adeo subito possunt requisitos Maestare effectus: unde ubi adeo valida febris est, ut metus sit, ne tenerri. ma vasa destruantur, vel dissipatione liquidi & ealore aucto sic in spissentur humo. res, ut postea nulla arte resolvi possint ;summum discrimen postulat, ut illieo efficacissimum adhibeatur remedium, de quo certi sumus, quod febrilem motum subito minuere possit. Tale autem remedium praestat venae sectio : possumus enim pro lubituper illam minuere humorum morum, ad mortem usque, id est, absolutam omnium quietem adeoque pro varia quantitate sanguinis emissi reducere ad debitum moderamen subris impetum. Demonstravit hane rem plurimis experimentis summus phil sophus Hales, cui incomparabili viro tot& tam pulchra debentur; vivorum enim animalium vasis sanguineis apertis adapt vit vitreos tubos, ut videret, ad quam 'al,
titudinem in hos ascenderet sanguis, eordis & vasorum vi pulsus. Notavit deinde . quomodo minueretur sanguinis altitudo, post varias quantitates sanguinis perditas, donec tandem defieeret animal Hales Haemastati sp. I. sc. . Ex quibus experimentis patet, minuta sanguinis quantitate , debilitari m
tum circulatorium. Quantam autem efficaeiam habeat venae sectio in febribus curandis quandoque, patet ex memorabili exemplo, euius in Commentariis 3. 34. N. a. mentio facta suit; ubi Galenus unica venae sectione,
sed ad animi deliquium facta , in iuvene robusto & pleno, morbum abstulit tam feliciter, ut adstantes illum febrim jugulasse dicerent.. Unde & in febribus ardentissimis, in maximis inflammationibus, in vehementissi. mis doloribus, unicam spem in tali san. guinis missione ponebant vide Cum mentaria f. I I. I. . Quamvis autem in sum- mis & perieulosissimis morbis saepe requiratur venae sectio tam copiosa, donec in animi deliquium incidat aeger ; in aliis ea-sibus tamen moderatior praesertur: nam sit
63쪽
se depfimatur vita, ut nulla febris sit, &ramen lentor supersit , per solam febrim optime superandus, nunquam bona curatio fiet. Si post aliquot horas, vel & tardius, nimis iterum incipiat exorbitare librilis impetus, nova iterum instituatur venae sectio ; toties repetenda , donec calor remissior , & symptomatum imminutio documrint, nihil mali amplius a febris impetu
metuendum esse : cavendum tamen semper, ne in alterum extremum delabantur aegri,
id est, ne torpeat nimis febris. Quamvis autem in tenella aetate, senio,& gravidis quas, secta vena, abortiri dixerat Hippocrater Aphor. 3 I. Ses. s. Tom. s. pag. aiῖ. , imprimis s maior scelus siserit ) maior cautela requiri videatur , tamen neque in his semper venae sectio omittenda, si a nimio febris impatu me.
tuendum videatur Teneris enim etiam insantibus tuto sanguinem mitti posse, tali tamen quantitate , quam aetas & vires indicarent, monuit ladenhamus c.
3. p. 248. , & saepius hoc profuisse vidi .
Uti enim optime dixit- tib. a. cap. 1 o. pag. ; interest enim , non quae aetar sit, neque quidi in corpore intus geratur, sed quae vires sim o e. Cum praecipua in loc
ara sit, quae non lannos numeret, neque coinceis
pilonem solum υideat , sed vires aestimet, eb ex eo colligat , possit nec ne superesse, quod vel puerum , vel senem, vel in una muliere duo corpora sustineat.
Novi quibusdam serupulum injeciss. Cessi Ibidem pag. 8. in eodem capitulo est a. tum, dicentis : Quod si vehemens febris uriere , in ipso eius impetu sanguinem mittere, hominem i gulare est. Verum non videtur Cessur adeo novisse usum illum venae secti nis, quo febris impetus temperatur, sed tantum illam laudasse , ut copia minueretur , vel tolleretur corruptum. Sic enim
habet Ibidem pag. 8. . Considerandum
est , utrum superans , an deficiens materia laeserit , corruptum corpus sit , an integrum :nam si materia υei deest, vel inregra es , illud alienum es. At si vel copia sui ma.
is habet , υel corνupta est , nullo modo melius succurritur . Ubi autem periculosam venae
sectionem pronunciat in ipso febris impetu, agit. de intermittentibus. sebribus, vel
& remittentibus. Unde sequentia imme. diate subjungit : Expectanda ergo intermissio es , si non decedit , eum crescere desiit: si
neque remisso Deratin, ruuc quoqων, 'M m. vir peior , fila tames occasio non omittenda
es Ibid. p. 8o. . Ex quibus paret, quod
non absolute damnaverit venae lectionem in ipso etiam febris impetu . Neque inutilis cer. te haec cautela in febribus io termittentibus& remittentibus additur ; nam in summo vigore quartanae, verbi grat. 1aepe interinsus admodum calor adest , delirium & pl ra alia lymptomita , quae venae lectionem postulare nr ; nisi . quis novisset, brevi cessaturuna hunc impetum sponte sua , interimque venae lectionem febribus interis mittentibus nocere per se semper , . uti postea ad 762. dicetur. Cum autem venae sectio huic scopo inserviat, patet nullum definiri polia tem ἀpus, ultra quod adhiberi cum fructu nota posset. Quocumque enim morbi tempora libris impetus adeo in iurgit , ut mala f. 6OP. α. g. recensita metuantur , utilis ima& necessaria erit misso sanguinis. Verum
quidem est, in morbis inflammatoriis c u. randis per resolutionem, post quartum diem venae sectionem vix amplius prodesse posse, quia causa obstruens nimis jam solidata ,& validissime impadia vasculis obstructis resolvi nequit amplius; tuncque sola haec spes superest, ut blanda suppuratione se. parentur partes inflammatae , quam semis per febris, & plerumque quidem auctior, comitari solet; cuius ergo impetus non videtur debere minui . Atque in hoc cata tantum loco habere videntur illa , quae Celsus Ibid. habet, dicens : Sanguinem mittere nunquam aetile est post diem quarιum, eum iam spatio ipso materia vel exaucta est, vel corpus corrupit, ut detractio imbeciIIum id facere phst, nou psim integrum. Sed si etiam in his casibus febris tanta fuerit , ut a nimis impetuoso motu subito ruptis
vasculis, vide 3. 388. loco benignae sup
purationis, gangraena metueretur, sanguitus missione febris ad tale moderamen reducenda esset, quale suppuratio requirit .
Saepe enim accidit, sebres continuas primi&diebus satis mites esse vide Comment ria f. 164. illasque postea in nexuum erum,
64쪽
ς. 6io. ET DE FEBRIBUS IN GENERE. 1
pere . Unde merito Galeo ut dixit De ctissum sit. Omnia autem hae blando vapo.
curandi ratioue per venae Ieeλιο uem cap. 2 o. ris balneo intellina fovent, eluunt iaces , Tom. IO. '. in sanguinis mulione non attendendum esse dierum numeram :Quocumqne enim die mitte di sanguinιs se pos in aegrotante inumeris, in eo illud au. xistum adhibeto , etiamsi υel υigo ur ab initio is exstiterit . Scopos autem potuit morbum ingentem , & robur vitium . Puuehro eum lueeessu me serius adhuc venae te .ctionem aliquando instituisse , probe memini. CLYsMATE REPRIGERANTE . Alterumhoe post venae sectionem enicae issimum re. medium est, quo nimius sebrilis impetus temperari potest . Agitur autem hic tantum de illis elysmatibus, quae restigerium ea lenti nimis a febre valida corpori indu .eere possunt. Notum enim , est purgantia, emetica, & alia quaevis remedia h1evia applicari posse eum fructu . Tanti se. cit elysmata Ddenhamur, ut testetur, se solo horum usu nimiam sanguinis exaestuationem pro lubitu compescere potui Lis Ses. l. cap. pag. 69. , raroque in diguisse repetita venae sectione in febrium continuarum curatione , nisi in illis , qui sanguineae admodum temperiei, & in flo.
re aetatis constituti e tant ; aut nimio vi.
ni usui indulserant : in reliquis lassiciebat
singulis vel alternis diebus , prout maior minorve erat febrilis impetus, clysma injicere, donee morbi impetus satis remit. teret , quod in acuta continua maxime vulgati , quae quat ordecim diebus terminatur , circa decimum diem fieri solet. In illis vero , quibus sanguinem mittere non ausus suerat , ad duodecimum usque diem
clysa ait adnibebat : tales autem erant, quibus , poli intermittentes autumnales non rite ex .i: irgatas, febris continua accedebat.
His enim tanguinis missiones noxias esse observaverat . & hinc vicariam clysmatum operam subiti tuebat. Hoc etiam indicavit L. a. c. it. p. 83.ὶ pulcherrime, dicens, clysmata usum habere , si si nivem
mitti . cism o ut sis, Uires non θμι untur , tem Asυe eius reι praeteriit Simplicissima tantum clys nita adhibuit Dd n hamus exsaech .iro & emolliente decocto ; aliquando
aquam solam ; vel & aequalem copiam la-
venosis osculis resorpta diluunt, & sapona. e ea saechari vel mellis virtute resolvunt conisereta ; sicque omnibus viribus conspiraatibus nimium motum compescunt I tanto quidem eum enectu, ut monuerit Medi eos s=denbamur, ne horum esticaciam experti illis abuterentur, sicque emcerent, ut nimis eis languesceret febrilis motus ; unde anomala aliqu1ndo penitus nascuntur sympto mara,& novae excitantur turbae ; dum morbus , qui iam vidius eredebatur, de novo accenditur, εc magnas molestias iacit . Variae elysmatum formulae in Materia Medica ad hunc numerum habentur; quorum pluribus additur nitrum, ob virtutem refrigerantem insignem , quam habet.
TINOSIS , REFRIGERANT laus. Ubi ad debitum gradum reducta erat febris per praecedentia, nulla dabat remedia Dinhamtis es. I. c. q. p. 7s. , nisi aegruum vel ad. stantium importunitas extorqueret aliquid , quod de placeret, neque tamen ullo modo turbaret illud , quod iam aderat , febris moderamen . Interim tamen , dum haec aguntur, conducet talia dare remedia, quae el-dem scopo inserviunt. Quantum prosint aquae potus in hoc casu , modo di istum fuit; verum aqua sola facile iterum elabitur, &per urinam vel sudorem expellitur de corpore, praecipue si jam inflammatorius len. tot in sanguine adsuerit. Prosunt ergo ta lia, quae aquae levem lentorem conciliant, ut magis haereat, & facilius humectet nimis aridas ex aestu febrili partes t detoicta hinc avenacea , hordeata , & similia tanti usus sunt, addito melle . saccharo, nitror cornu cervi. eboris , di similia ex animalium partibus decoeta minus laudantur, quam vigssimilem sere lentore aquae concilient, quia nimis in putredinem, in valida febre iam
per metuenda , tendunt . Omnia autem hae e ultimo suo eis c tu simul refrigerant, quia vasa laxant, humores diluunt, concreta solvunt , & omnem acrimoniam obia volvunt ; sicque attritum nimium humo. rum ad vasa , & vasorum ad humores , mi. nuunt, & lli mulos irritantes e ervant; adeoque nimii caloris causas tollunt.
65쪽
AN ODYNIS, OPIA Tis . Omnibus modo de hoc morbo agendum erit, pluribus diis memoratis prius adhibitis, si nondum compe- cetur , nullo remedio se compescere poscatur nimius impetus, tuto ad haec con- tuisse, libris enormen vim fatetur Ddenia
fugitur. In febrium acutarum initiis autem hamus, quam laudano liquido, ei iam octa. haec adhiberi non debent, quia etiam ma- va quaque hora adhibito , si vehementiagna dosi data non sufficiunt sola ad hune morbi illud poscere videretur. Dum in se. seopum, imo & aliquando illa obesse nota- bribus purgans , vel emeticum dederat , Ddenhamus Ibι. . p. 81. 82. . Phreni, semper vesperi dato optato exeitatos tumul . Iidem , in acuta continua ortam , post duo- tus compescebat ; sicque tuto his evacuatio. decimum morbi diem felicissime his cessisse nibus utebatur, quod absque his fieri non monet: citius veto exhibita nunquam pro- posset. Videantur de illa , quae de optatis di. fuisse. Quantam autem vim haec habeant in Ela sunt in Commentariis 3. aoet. & aa'. fraenando nimio libris impetu, si opportu, Simul & hue iaciunt illa, quae in ea. no tempore exhibeantur , patet imprimis pitulo de morbis ab excessu motus eircula. io cura variolarum . Uti enim postea . ubi torii ori ris dicta suerunt.
g. Oi I. I segnior apparet, excitabitur ope Cardiacorum dosumtorum ex ci. bo, potuque meracioribus, aere paululum calidiore, animi an ectu magis excitato, medicamentis acrioribus, volatilibus, aromaticis , sermentatis, frictione, calore, motu musculari, balneis, sementis .
Ubi veto segnior apparet sebris impetus, Clao FOTu E MERACIORI Rus . Omnia sic ut causae suae materiali subigendae, mo- enim hic requiruntur penitus opposita il- vendae , seeernendae , &excernendae , impar iis, quae in praecedenti paragrapho enume- sit; tunc ollus est talibus, quae nimis debi- rata suerunt; tune enim dies um fuit, a lem motum incitare possunt eo usque, ut stinentia, victu tenui, potu aquae optime modo dicta effleete valeat: tali tamen eum compesci librilem impetum , si nimius sue moderamine, ne nimis aueto motu diis, rit. Ubi ergo ille languens jam excitan- .pentur liquidissima, vel destruantur solida dus erit, cibus validior & potus meraetor
tenerrima. proderunt. Cibi antem robur mensuratur Cum autem eor sit eausa princeps omnium partim copia nutrimenti, quod habet; par- illorum motuum, unde vires vitales aesti- tim ratione majoris minorisve eo haesionis.
mantur ; hinc illa remedia, quae motibus suarum partium, qua viribus digerentibus augendis inserviunt , dicuntur Cardiaco , resistit. Verum antea jam saepius notatum quamvis soli cordi proxime non inserviant, suit , a cibis copiosioribus, vel dis ieilius. atque hoc voeabulum apud veteres non sem- subigendis , etiam in sanis hominibus auis per hae significatione usurpatum fuerit . geri motum , & febrim nasti ; unde &Cardiacos enim saepe voeaverunt , quibus idem in aegris merito expectatur , quibus sent Neial Alex. Trallian lib. 7. e. p. pag. per morbum fractae vires minus e meae iis 3 l. Caliur aurelian. acutor. ibid.' e. Io. ter ingesta mutare valent. Patet hine ra & imprimis orificium eius superius la ra- tio, quare Hippocrates dixerit vide ad s. bat , quod καρδία dixerunt vide Com- oo a. s. Imbeciller diaetae frigide, valintes. mentaria 3. 63. ; adeoque & auxilia . huic vero calida . Patet autem satis , cavenis tu orbo prqpria , poterant dici cardiaca . dum simul esse, ne exhibeantur tales et
Usus tamen hodie obtinuit illa remedia , bi , qui in debili iam eorpore subigi ne
quae vires vitales instaurant, adeoque de- queunt, sed in spontaneam corruptionem bilem nimis motum eorundem per vasa tenderent. Carnium hine juscula , gratis augent, hoc nomine designare. aromatibus condita, ova sorbilia &e. hvie Cardiaea autem sunt vel talia , quae eo, indicationi sufficient ; a quibus omnibus . piam humorum bonorum in corpore au- severam abstinentiam aegris suis iniunge-geat, vel quae causarum motricium effica. bat D deniamur , quamdiu a nimio motu, clam in movendo maiorem reddunt. Desu- ves praesente, vel suturo , aliquid sinistri Emuutur autem praecipue ex sequentibus: metuebat. Omnibus autem cardiaeis m
66쪽
L6IIa ventibus palam praeripit vinum, grato &naturae atruo stimulo languentes vires exci tans , & motum nimis languidum augens . Similem effectum cere is a meracior , imprimis post debitam sermentationem fragrans &spirituosa, praestat. Omnia autem haec se n.
sm & per gradus adhiberi debent, ne in
oppositum extremum subita muratio fiat;& sollicite attendendum , qualis estectus horum usum sequatur, ut inde possit dete minari , an augenda haec sint , an non .
AERE PAu Lut uΜ CALIDIORE . Quantum aeris, in quo versantur aegri, calor sacere
possit ad librilem impetum augendum , in para grapho praecedenti vidimus ; atque ibi notatum fuit , absque debito aeris refrigerio , venae sectionem , clysmata, & reliqua
artis molimina parum proficere ad compescendam nimis exorbitantem febrim . Pa. ret ergo satis , segniorem febrim aere calidiori excitari posse.
Quantum possint animi affectus ad augendam velocitatem ei reulationis, dictum fuit in
Commentariis pq. Cum autem a summis
animi affectibus adeo subitae & validae in eorpore possint fieri mutationes, summa hieprudentia opus est, ne tales oriantur turbae,
quae postea difficillime compesci possent . Ira ergo , quamvis vel in debilissimo h
mine motum & ealorem excitare possit , vix tamen bie conveniet, vel saltem levi tantum & subito evanida requiteretur; sed laetitia moderata , spes suturae sanationis ,
desiderium , praecipua hie sunt & tutissi.
ma; cum motum humorum leniter augeant, neque interim mentem adeo turbent.
Dum observaverat Galenus De pugibus ad Tyrmex cap. I 2. Tom. 8. pag. S. pulsuum mutationes ab animi affectibus, notavit , quod Irae altui est pnVus , magnus, vel mens , eeIer , O densus . Laetitiae matutis m
arus. Tam valido autem motus augmento, quale ab ira fit, raro indigemus, &nore sine perieulo excitari saepe potest e sus. siet et plerumque blandus laetitiae affectus .
mnibus aromatibus taliω inest virtus , ut inges a stimulis suis irritent fibras motrixea vasorum , adeoque illorum actionem in fluida augeant; unde sequitur eelerior hue motuum per vasa ei reumductio . Horum imis prudenti usu febrim in sano etiam corpore excitari posse, vidimus in Commentariis I. 386. α. ἱ adeoque idem effectus eo magis
exspectari poterit , ubi dispositio febrilia
iam adest, sed nimis languida . Imprimis. autem hie conducent talia , in quibus volatilis fragrantia, & calore corporis quaquaversum mobilis, adest o illa enim, quae fixam admodum, & non satile delebilem, erimoniam habent, uti piper v. g. , minus tuti usus sunt, quia saepe nimis ὸiu peris gunt agere , & nimium febris impetum . qui languore semper periculosior est, inducunt. Si enim nimis segnis fuerit febris.
diuturni languoris & morborum chronic rum, qui tamen saepe curari poterunt, periculum imminet : ubi vero nimio sibila suerit impetu, destructis vasis tenerrimis. saepe subita mors fit; vel , nimis in spissatis fluidis, talia oriuntur mala, quae P stea nulla arte tolli poterunt. Unde, quamvis in debitum libris moderamen dirigatur omnis medela , potius in minorem , quam majorem ejusdem impetum semper ine lina. mus a quia & minus inde discrimen exspectatur , & commissus levis hie error iacialius corrigi poterit. Ob hanc causam scoris dium, melissa, ruta, citri cortiees, & si milia in hoe ea su aerioribus praeseruntur; &ab acerrimis plerumque abstinemus, nisi aeger ex propria temperie & aetate in frigus vergat; in illis enim tutior horum usus est. Omnia autem haee in morborum initiis sere nunquam loeum habent, sed circa finem, d servestente iam morbi impetu pulebri saepe usus sunt. Unde Ddenbamur/ns. I. c. p. 7 a. de cura febris acutae continuae agens, dicit Cum autem finem spectini, a qtie declinationem, secretione iam conspicua.
itine qiadem calidisribus medieamentis illam a tergo insequemur , ad rem eo celerius ac remtius perficiendam: simulque monuit, in morisbi principio, si cardiacis opus fuerit, se per moderatioribus se usum fuisse, & gr datim ad ea lidiora aceessisse, iuxta morbi progressum, vel se ilis ebullitionis gradum . Minus autem discrimin se observas se a cardiaeis sortioribus, si larga sanguinis missione debili atus fuerit aeger, vel
67쪽
senex, quam si nulla evacuatio iacta es.set, aut aetate floreret. Iuvenibus enim , uti optime dixit Sect. I. c. q. p. 6 I. 3 domi nasciantur eardiaca ἔ quae foris adduntur , aut frusranea sunt, aut etiam dam. nosa . Vetum duodecimo die sebris conti. uae, quae quatuordecim diebus solebat terminari, calidioribus indulgebat; cum certus esset, se concoctionem materiae febri. lis sic accelerare. Ingens jam eardiacorum numerus est , tam simplicium , quam compositiorum I qualia plurima in ossicinis prostant, quorum ampla enumeratio in Medicis institutioni. bus habetur Institui. Mea H. Soreh. f. III Σ. ex quibus formulae concinnari potarunt ,. &quidem variae pro aetate, sexu, temperie, morbi satu, S duratione, anni tempore Ne. diversiis. Talium autem formularum specimiisna quaedam in Materia Medica ad hune numerum habentur. Vini modicus usus pulcherrimos enectus iacit in his ea si bus ; & hoe solo prae reliquis cardiaeis usus suit laden.
lamus in variolarum curatione , ut languen. Ies excitaret vires, uti postea dicetur .FRicet i ORE. Ex illis, quae in Commen. tariis 3. 28. a. & 6o6. de frictionibus dicta suerunt, satis patet , pro lubitu solis
frictionibus ad quemvis etiam gradum acis celerari posse humorum per vasa motum, S in toto eorpore , & in quavis sere parte. Simulque ex Cedo monitum fuit, increscentibus adhue morbis frictiones non prodesse, sed tantum declinantibus. Cum autem quidam die erent, omne auxilium necessarium esse inerescentibus morbis, non cum iam
per se finiuntur , pulchre Cestir addidit sequentia Lib. a. e. I . t. 8y. : Potes enim morbus , etiam qui Ier se finem hastiti ses, citius tamen adlibito adirilio iovi ; quod Gabus de ea is necessarium es : eir ut quam
primum bona valetudo contigat, . ne mor. ιμι , qui remanet, itertim, quamυir Ievi de causa, exasperetur. Discutiendis autem morisborum reliquiis frictiones adhibendas voluit; quae prosunt, quatenus sal libre circa finem
morborum motus circulatorii augmentum faciunt, uti etiam , quia inserviunt emissa.
riis aperiendis vide g. 6oo. , per quae materia moria, iam mobilis reddita, se. eerni & excerni debet.
CALORE. De hac re paulo ante dictum
fuit. MoTu ΜUsCULARI . Agentibus enim musculis, accumbentes his venae coinpressae citius evacuantur , adeoque sanguis venosus celerius movetur versus cor , quod inde
celerius contra elum febrim ne it , si non adsit ; vel iam praesentem auget. Ratius autem hoc auxilium adhibetur quia debiliores jam aegri motibus muscularibus exercendis minus apti sunt. BALNEIs , Fora Ex Tis. Balnea S lamen. ta humida debilitant potius , & vasa laxando febris impetum minuunt, dum aquosos tepidos vapores corporis superficiei applicant. Verum maiore ea fore excitat , &si simul ex insulis vel decoctis aromaticis fiant , poterunt his stimulis nyotum augere : Plaeterea de balnea sicca sunt, quae aeris ambientis calore aucto absque humiditate agunt : Fomenta pariter similia habentur , quae solo tantum calore sere esse. ctum suum praestant. Militim, sal, aren , calefacta oe in linteum eonjecta , eriam solum linteom, si minora υi opus es : calido oleo resisti otriculi, vasa fictilia aqua calida reis pleta tare. laudantur a Celso Lib. a. c. I T.
p. 9s. ad similes usus. Ubi autem, depresso nimis labris impetu per diuturnum refrigerantium usum , languebant omnia , imprimis in grandaevis hominibus, sic ut libris, quae aliter bina. rum septimanarum spatio terminari soleis bar. ad quadraginta dies & ultra excurreret, & frustra cardiaca & roborantia adishibita suissent, librisque ad haec omnia rebellis persisteret ; vel, si adesse videbatur
ἀπυριξία, prostratae admodum manerent vi res ; unicum hoc prosuisse observavit Syden hamus Lyect. i.c. . t . 79. si adolescentulorum vegetum calorem talibus aegris applicaret rhoc enim solo remedio . instaurabantur adeo enoetae vires, ut a materiae secernendae &excernendae reliquiis liberarentur corpus , Ec sanitas rediret. Neque soli calori tanti est. elus attribui postulit , quia expertus sui tDdenhiamur , calentium linteorum applicationem , quantumvis iteratam , nunquam similia praestitisse . Verum subtilissima humorum pars , ex juvene sano & vegeto exhalans, se derivatur satis copiose Dissiligis Ly
68쪽
6. 61L6ret. ET DE FEBRIBUs IN GENERE.
in eorpus ex desectu subtilissimi, &elabo. ribus satis calenti , corpori. De pulcher ratissimi liquidi debile , dum simul calor rimo autem huius remedii usu in debili se blandus, humidus, aequabilis continuo ap- simis hominibus alia oocasionec 3. z8. r. plicatqr laneuenit , neque ex propriis vi. dictum fuit.
f. 612. A Lterum post primum εος. remedium , quo visciditas tollitur, est
ax elateris in vasis restitutio, minuto liquido per missionem Iargam , ci- tam , ex magno vulnere, sanguinis, aucto dein, veI simul , motu per stimulantia.
Sanguis noster etiam in sanitate adeo in concretionem pronus est , ut extra vasa quiescens concrescat statim e rapidus autemper vasa motus, & continua mutario situs molecularum sanguinis pulsi per vasa convergentia, adeoque in latera canalium eontinuo impingentis , efficiunt, ut in eodem contactu sanguinis particulae per momentum manere nequeant; sicque impeditur aduna tio molecularum sanguinis , & coneretio. Verum binae distinctae causae sunt, & alte Natim agentes, quibus humores nostri per arterias pelluntur; cordis nempe contracti actio, replens arterias, & momento post arteriarum eontractio , propellens sangui
nem per ultimas angustias arteriarum in venas . Arteriarum vero actio , qua sangui ' nem promovent , pendet a contractione,
qua fibrae ab humore eordis vi impulso distractae, & in areus distentae, eessante causa distendente , proprio elatere accurtantur, & in lineas rectas disponuntur, sicque magis versus axim vasis aecedunt, & ea vitatem minuunt, adeoque & contentum bu morem propellunt. Si autem tanta pleni ludo fuerit in venis , ut commode recipere nequeant impulsum ex arteriis sanguinem , non poterunt fibrae arteriarum, distractae a distendente sanguine, accurtari, sed manebunt distrame, adeoque debilitabitur fibrarum robur, uti in Commentariis 3. et s. N. demonstratum fuit. Debilitato autem s-brarum robore, minuetur earundem elasti
oras vide 3. 3o. . Idem verum erit, si
circa fines arteriarum difficilior transtus sit; sive fluidi transmittendi, sive valis transmittentis, vel amborum vilio hoc fiat. Quantam autem vim in solvendis adae, natis sanguinis moleculis habeat vasorum illa vis, qua cavum suum minuunt, & con-rentum liquidum premunt , patuit imprimis in eleganti .illa observatione Leeumen.
Ἀως si, cujus in Commentariis f. 122. I. memini . Vidit enim in vespertilionis alieoncreti sanguinis particulam , totum arteriae cavum implentem, protrudi per arteriam , mox iterum retropelli contracta arteria , quia transire non poterat per con vergentem arteriam ; sicque tandem hoeitu, & reditu attritam hanc massulam so vi sic, ut per intimum arteriae finem in venam transire potuerit. Non poterit vero elater fibrarum nimis distractarum restitui, nisi causa distendens tollatur. Hoe autem optime fiet per largam, & citam ex magno vulnere sanguinis inissionem ; de cujus etficacia videantur illa,
quae dicta sunt in Commentariis f.
r. , ubi de cura ota ructionis agebatur, quatenus nempe tentatur per illa remedia , quae reciprocum vasis motum conciliant .
Praeterea, dum immeabile fluidum vasorum arteriosorum angustiis impactum haeret, illud contxactione arteriae retropremi posset versus latiorem locum , nisi a tergo urgens
liquidi copia, & impetus Impedirent sanguinis autem missione cita, & larga minuitur eopia, & debilitatur impetus; ademque & hoc respectu summopere prodest . Videantur illa , quae dicta sunt in Comamentariis l. I l. , ubi pluribus de hoe essectu sanguinis missionis actum fuit.
Depletis sie vasis conbcit talia dare , , quae leni stimulo motum augere valent , ut repetitis actionibus vasorum in liquida attenuetur visciditas. Nimis diu enim dia stenta vasa possunt robut iuuin se amitte. re , ut vix amplius agant. Sie nimis diu retenta urina, vesica paralytica fit, & o. mnem vim se contrahendi amittit. Stimia tantibus autem his vasa in validiores, &frequentiores contractiones incitantur. Uideantur illa, quae de hae te in Commen tariis f. i 33. q. dicta fuerunt. Neque magnus metus est , praemissa sanguinis missio ne larga, ne nimis incitetur motus a sti.
69쪽
mulantibus adhibitis , quia ab acerrimis, & per sanguinis missionem aegro motum augere calidissimis in tali casui. omnes prudentes conatur per stimulantia, qui ante hanc eva- Mediei abstinent , & leniora stimulantia cuationem satis validus aderat. Nam per tunc nunquam nocere poterunt. Vade& sanguinis mi isonem citam & largam visci Ddenhamur s. Sin. I. c. 73. mouet dum immeabile haerens. retrogrado motu Medicos, ut semper memores sint, sortio. in majora vasa derivari potest, sieque lora etiam cardiaca tuto adhiberi posse in mor- ca qbstructa liberantur: atque hoe facto, his aeutis, si larga missio sanguinis praegre L per libera iam vasa tuto maior humorumia suerit. Neque vacillat hic ars, uti te- motus conciliatur , qui antea nocuisset Inere crediderunt nonnulli, dum debilitato. nondum remotis his obstaculis.
f. 6i3. Ertio idem viscidum fluidum redditur diluendo potu, balneo, I sotu , clysmate, aquosis, tum sinini fricando
Si possiit inter nimis cohaerentes sangui requirit. Haec autem determinatio per denis partes aqua se interponere , soluta est rivantia, attrahentia, propellentia obtine, haec cohaesio , & minuitur; vel & integre tollitur visciditas . Hoc vocatur diluere , atque respectu nostrorum humorum unicumsere diluens est aqua, de cuius efficacia in hoc casu videantur illa, quae in Commentariis f. II 4. & II s. I. dicta suerunt. Omnibus autem illis modis, hac paragraphosnumeratis, poterit aqua , vel talia reme. dia, in quibus aqua praedominatur , corin
pori applicari , & liquidis nostris misceri ;
atque etiam pro. lubitu poterit eius actio determinari ad quasvis corporis . partes ,s.topicum. in illis. haerens malum illud ri poterit, uti in locis modo citatis pluribus de in onstratum suit Ubi autem diluens aqua sanguini mista fuerit, frictio summum remedium est e per
hanc enim movetur aqua Vasis contenta,
& atteritur cum illis , quae diluente via quae solvi debent. Simul poterit per stictiones motus humorum in toto corpore,
vel in parte quadam augeri . uti ad s. 6ii. dictum Lit. Videantur & illa , quae
de frictionum effieaeia in resolvendis o structionibus dicta suerunt in. Commenta
u, lactescentia frigida sumuntur . . Saepe talis 'est hiscidi fibrilis indoles , ut
inter moletulas cohaerentes aqua se vel omnino non , 'vel difficulter admodum , in. sinuare possit . Hoc enim pessimo omine quandoque apparet in acutis inflammatoriis morbis.; quod diluentia , ingenti etiam copia potata , & per elysmata , balnea , Q. si calida , aquosa salita aromatica amara attenuant cvide 3. II s. , atque ex illis praecipue in hoc casu usum habent sales, Seu pones . Inter sales autem prae reliquis nitrum , sal prunellae, sal polychrestus, & similia ex nitro praeparata laudantur, quia& inter salia sere levissimum est , per coris poti nostri vires mutabile , restigerans . . menta &c. corpori applicata, . nihil prosint; neque nimio stimulo motum auget; simul- verum omne aquosum ingestum per urinae, que omni putredini , ob auctum motum vel sudoris vias exeat de corpore , manen- circulatorium in febribus metuendae , essi. re eadem densitate inflammatoria sangui- eacus me resistit. Inter sapones vero praenis. Opus ergo est aliis saepe auxiliis, quae seruntur nativi, mel , saccharum , fructuum aquae permista attenuante vi sua fundere, horaeorum recentes succi, vel syrupi , Ἀ- α dividere possuist illud viscidum, seque pae 3te. ex his consecta , quae in officinis. viam parare aquae, ut se interponere possit prostant. Omnium autem maxime, & sum. inter moleculas jam separatas, & impedi. re, ne facile iterum adunentur. Ob hanc causam in cura obstructionis, quae abadu.nation E prolecularum in fluidis nata erat , laudantur praeter diluentia etiam illa quae
mo quidem iure, laudari solent idecocta ex
herbis illis amaris lactescentibus , quarum enumeratio in Materia Medica ad hune numerum habetur, quae & frigidae dicuntur, quia numquam calorem augent, licet
70쪽
coeti tanto cum fructu adhibentur verum , ut em caciter haec agere possint, laris ga copia requiritur, cum nulla. inde noxa metuenda sit. Harum radicum , v. g. dimidia libra, in mortario prius contritarum ,
in libris duabus, vel tribus aquae decoquitur, & sortiter expressum decoctum , melle, syrupis &c. additis edulcoratum, nitri
drachma una, aut altera admista, dat sum. mum in hoc ea su remedium . Omnia autem haec actu calida esse e bent, dum assumuntur: stigore enim adunantur sanguinis moleculae vide *. ii . & constringuntur vasa, adeoque obstructionum cause vides. Io8. nascuntur, vel
praesentes jam augentur . Praeterea vis sol. vens aquae calore augetur, frigore minuitur : muria enim salis marini v. g. aestivo tempore saturatissima parata, auito stig
re partem salis soluti dimittit, & dum conis glaciari incipit, sere omnem salem deponit . Calor autem optimus ille hie est, qui parum superat corporis sani calorem ; si
enim ultra augeretur, sanguinem, e Iusque
serum eonc eicere face it vide g. I r7. . si 3. 6I . ut bene, cito, tuto valide agant, missio sanguinis praemissa prodest, nam parat ingressum , miscellam, actionem. 614. ad 6I6.
magna etiam copia sumantur, & potentissi.
ma solvendi vi pollent. Omnibus illis levis
amaror inest, omnes vulneratae lacteum sucis eum, sed leviter amarum & aromaticum landunt; qui succus omnia sere cognita remedia vi solvente superat, neque interim, dum agit, ullas turbas in corpore excitat ;unde tanti usus sunt in acutis aeque quam in chronicis morbis. Sic pessimum illud atrae bilis viscidum, uti postea dicetur, numquam Iulius , nunquam felicius solvitur , quam pertinaci harum herbarum usu . Simul his plantis videtur inesse levisanodyna vis, sed uta , neque unquam noxia, licet etiam majori copia usurpentur. Imprimis vero delactuca hoc assirmatur , quam maximi semperfecit Galenus L. a. de alimentor. facult. c. 4o. tom. - , quia in iuventute, dum ventriculus bile infestaretur continuo , a lactuca levamen habuit; ingravescente vero aetate contra vigilias unicum remedium lactuca erat. Ex herbis recentibus contusis, vel hyemali tempore ex radicibus scorEouem, elaboret, tragopogoni &c. quae arena obrutae in ossicinis servari solent parata de
Quomodo per sanguinis missionem nimius febris impetus temperari possit, vidimus in Commentariis , 6 Io. atque pariter demonstratum fuit ad 3. 632. elasti
cam vasorum vim , nimia distensione reis
plentis liquidi debilitatam , optime sic restitui . Verum etiam remediorum diluentium & attenuantium emcacia missione sanguinis promogetur . Crassissima enim sanguinis pars, rubra nempe , sic imprimis tollitur de corpore et cumque omne ingemnum intra eorpus , vel externe applicatum , per solas venas recipiatur, his depleris per sanguinis missionem, facilius haec ingredi poterunt, & humoribus nostris permisceri . Praeterea quamdiu viscidum immeabile angustiis arteriarum impactum haeret, licet solventissima magna etiam copia exhibeantur remedia , illa tamen ad locum affectum pervenire nequeunt; sed saltem ,
una eum liquido a tergo urgente, extremam obstruentis massae partem leviter tangere possunt, adeoque nihil sere inresolvendo tali concreto emcere valent. Verum
ubi per sanguinis missionem largam & cia
tam ex magno vulnere impetus a tergo ur.
gens loca obstructa minutus est, & arte. riarum vi contractili retropellitur obstruens massula versus latiorem vasis locum, vel majoribus ramis recepta eum reliquo sanguine fluit ; tunc haec solventia sanguinimista, vasorum vi cum viseido hoe quasi contrita, essicacissimas vires habent. Ade que patet, sanguinis missionem parare his remediis facilem ingressum, promptam miscellam cum illis , quae horum vi solvi, &attenuari debent , & tutam ae essicacem
f. 6i6. C mulac viscidum his 6o9. 6 Io. 6 II. 6I2. 6I3. 6I . 6I3. solutum,. I iisdem continuatis , vel auctis , pellitur , & expellitur : sed de saepe iam emendatum expulsu non egebit 39 , . .