장음표시 사용
191쪽
in subditis circa idem bonum commune Esvitatis,aut regni Quamquam autem bonum 4 particulare, ac proprium, quia triplicem
difficultatem ac ardui rationem habet triplex virtutum moralium gemis constituit Iustitiam, Fortitudinem Temperantiam et Ratio tamen recte agendi in his tribus vira tutibus moralibus, no videtur debere triplex
Prudentiae particularis genus constituere nam in cuiusuis harum trium directione debet omnes circumstantias considerare is ac proinde debet considerare obiecta omnia
aliarum virtutum ne aliqua circumstantia sit,quae non sit consona alicui ex alijs virtutibus ac proinde id ,quod praetcribitur agendum,non sit rectum,ac rationi consbnum .
ergo ratio recte agendi in singulis virtutibus moralibus non est tam diuersae rationis, vi videri possit debere diuersa Prudentiae genera constituere , oitiin Ex his facile possimus intelligere ratio. sPrudem ne vitiorum Prudentiae contrarioru Lis Cum enim Prudentia sit recta ratio agibi- lium di omnis agibilium ratio non recta erit iram Imprudentia,vitium prudentiet contrarium. cum tres sint Prudentiae aetias praecipui nempe Consultatio, ni agibilis propositio, Imperium 4 octo actus,qui se tabctvt partes integrantes:totidem continpet esse
s M, s isti hii imprudentiae, si actus ni rectiri fuerint. Inter vitia ergo Prudentiae
contraria numerari ea solent. 3' Malitia cum scienter proponitur,o-
Malitia laenim prostquendum sibile non rectum Hoc
192쪽
me autem accidere solet ex culpa ipsius voluntatis,quet inordinate amat,i-uod, num , quod cognoscit esse contrarium bono
a. Praecipitatio, seu temeritas. quae rectae Praeci inquisitioni, seu consilio opponitur , qua latio. tenus consilivmotu praecipiti descendit adari imperis, non trant eundo per gradus quosdam per quos ei transeundum est priusquam ad imperium veniaturi gradus autem inedij sunt,memoria praeteritorum, intelli- entia praesentium,solertia in considerandis uturis euentibus , ratiocinatio conserens unum alteri, docilitas,per qua quis acquiet scit consilijs maioru Actus ergo consilis, qui difformis est rectae rationi, quia aliquo ex his actibus caret; Praecipitationis actus est
48 3. Incosi deratio.qui est defectu, recti Iu Ineon' dicij quatenus quis in recte iudicando defi deratis. est,quia contemnit, aut negligit attedere ea, ex quibus rectum iudicium procedit Inconstantia est recessus rationis' bo Deo nno iudicio, seu a bono proposito definito. eo . actu repudiat ratio is, quod recte acceptauerat est autem is actus, d vitium Imperio contrarium: quia quis dicitur inconstans ,
ruoniam ratio deficit in praecipi edo ea,quetunt consiliata, iudicata
so Negligeria opponitur solicitudini,qua Negle
tenus ratio non est selicita utraecipiat ea tia quae debeti vel eo modo , quo debet. si 6. Prudentia carnis. Cum actus prudentiae rudem. contra ordinem rationis habet pro fine bo eam num temporale, Pr citim sensus
193쪽
inutis r. Astutia. Cum ratio adfinein serebonii, sasiue malum consequendum utitur non veris modis, sed simulatis, apparentibus Excogitatio ergo horum mociorum , ac viarum, est Astutia executio autem astutiae, catur Dolus,ac Frausquamquam Dolus latius. tet , quam Fraus quia Dolus est exemitio
astutiae,siue fiat verbis,sive fictis. Patis messolis furis fit
super s.superflua silicitudo. vitium est solicis Huariosi xudini,quae est Prudentiet proprietas, contrahisis rium s quatenus soliciti sumus vel circa ea , - - . . quibus esse soliciti non debemus, quia contraria sunt rationis vel quatenus studium superfluum adhibemus,etiam si licita sint ea, circa quae adhibemus; vel quatenusertim re non rationabili soliciti sumus, vel quat nus eo tempore soliciti sumus, quo soliciti esse non labemus
194쪽
vstitia a iusto nomina Quid ετ sequese, seu aequalitas inter duo, quae distin-ecta smtinter se mare Iustitia inactus, quiabitus inclinas ad faciei dum iustum Iustum autem , secundum rectam rationem, faciendum est inter ea , inter quae est exigentia ut inter ipsa iustum fiat ea autem iusti exuetia Ius appellatur cui semper in altero extremo, seu termino respondet Debitum nihil enim a quoquam iure exigitur, quod ei d bitum non ni Quia veris ea exigentia disti
ctionem supponit inter extrema , inter quae iustum faetendum est: quo maior est inter extrema distinctio Deo maior inter ea iuris ratio est,ac proinde maior iusti ratio, maior ratio Iustitiae ad iustum faciendum inclinantis Porro, quia Iustitia,de qua nunc agimus, virtus moralis est: iustum, circa quod illa versatur. iustum morale esse debet Lacproinde in extremis,inter γε iustum ficie dum est, debet esse ius, debitum morale. tale autem Ius, Debitum non potest esse,
in entibus intelle ctualibus,qnae appetitii
195쪽
habent operantem cum aduertetia rationis squalia sunt Deus,Angeli,Homines mominis autem actiones triplicem debiti moralis rationem habere possunt.vnum ad ipsam
s. . r. - tione reflam,cui consormari debent. ait ar rum ad diuinam voluntatem, cui debet obedientiam. tertium ad alios homines, quibus multa debere solemus triplex ergo Iustitiae ratio considerari potest inclinantis ad iusta
faciendum ij quidem actus, habitus,qui versantur circa faciendum iustum intertio, stras actiones, es nostram rationem rectam siustitiae nomine appellari solentob id iustu, quod faciunt.sed magis proprie illis aliarum
virtutum nomen conuenit: quia omnlii viris tutum est hoc iustum facere, conformareb actiones cum ratione. Non est autem om. q. 7.a. I. e nium virtutum iustum facere respectuali
ε 13 o. . rum , seu versari circa reddendum debitum Deo. nostris proximis exigentibus illud. De hoc Iustitiae tenere nunc a turiquae magis proprie iustitia dicitur, quia peruuiarum distinctionem supponit,inter quas iustum fit quae magna distiniae est. Ex his,quq de confusa iustitiae notione dicta sunt, deducimus dii tincte ea,quae de Iustitiae ratione,obiecto, subiecto, generibus, viiij oppositis,fuse dis sputari a Theologis solent.
ratis Principio ex dictis intelligimus quid sit ne forma Iustitia. est enim voluntas, habitus ab ea I Iuriti V0'μη piinductus, qua voluimus iustum . unicuique tribueres; idest, id, quod suo iurex - unusquisque exigit quae ratio ex obiectie. . cf. Tb. 2.2. Plicatione melius intcιhgitur. 4 a. ι. Est
196쪽
ro Est autem obiectivi Iustitiae, Iustum , seu ne dia Equale.Iustum tuemium habet terniuios, tia Ak ex quibus constanti peius,&Debiturii. ius autem duplex est, Altum, partieu μ' - 1 lare Ius altum dicitur illud ius, quod est in ,
Communitate, Vel in Superiore te spectu par
munitatis sunt, S ipsi coin munitata, vel supe Asto. riori subiectat. Ius particulare appell/tiiri,
exigentia debiti , quam habet persona partis cularis respectu sterius personae particul ris, aut superim , a communitatis r Rursum Ius,aliud legale,seu legitimsi De Iure aliud priuatum seu particulare Legitimum Deati,cteit, quod est lege definitum Lex autem est stantem rectum rationis practicae decretum , a supe riorestissicienter sancitum,&conititutum,H - ex eius vi debeat necessario modus aliquesssiue in re, siue in acti ne pr-ς commme bonum adhiberi 33 Ius particulare iuvie intelligimus illud, quod non ex aliqua communi lage; sed ex
particulari pacto,& cou'ntione aliquorum, determinatum est ut quando duo inter se
paciscuntur di licuius rei pretio, quod neque lege constitutum sit, neque egi contr*rium, illud aestimant rei esse aequale . d Rursum Ius aliud naturale, aliud positi De Iure uum Ius naturale est,quod est naturali lege naturali determinatum, nempe secundum ipsam Ka L AD θ' turam rerum ut ab accipiente mutuo ab at P 'tero tria,esse is tria reddenda. Ius positiuum est, quod respicit debitum no ex natura rei, do na
197쪽
illud debitum ponit,ut lege ciuili.ut cum ciuili lege taxatur pretium, moiendi res qua debet. De Iuri Alia iurisdi uiso est in Diuinutriae M is diuino, et manum . ius diuiuum est , quod diuina lege . humano -ζst lex autem diuina comple-
ctitur tum legem naturalem;quia rerum narturae a Deo sunt; tum quamcuque legem P
sitiuam immediate a Deo latam Ius humaro num proprie est rectum decrerum rationi conuenienter legi naturali, aeterne per ratiocinationem aliquam probabilem abii bente publicam auctoritatem sancitu , Prae , strissiens aliquid, quod sit a subditis necessa
De ure s. Diuiditur Ius humanum in Ius gentiu , is sentium, ii rettule.Ius gentium,quamuis aliqui in eluiti ordum sumant pro ea lege naturali, quae deducitur per consequentiam ex per seri tis proprie tamen est dictamen,quod ex altera saltem pretinissa deducitur, non quidem . euidenter nota, sed ita probabili, ut 6cile omnes gelites in eam, atque adeo in ipsius
conclusionem consenserint ita ius gentium est aliquod ius hulia anum in a naturati distinguitur. Ius ciuile, est lex humana, quae aslongius a principijs legis naturae abest, quod licet unam primissam habeat euidem tem,alteram tamen,quae est probabilis non
habet valde apertam,te facilem ad ahenti dum, cum pendeat ex consideratione circusantiarum magis particularitim, qui sunt variae in alijs atque alijs ciuitatibus, vel pr uincus,vel regnis atquς ita im ciuile no est idem
198쪽
idem inter omnes gentes, sed apud varios
xo 6. e Rursum diuiditur Ius in Arithmeti De Docum, Geometricum . Dicitur arithmeti cum, cum ius habet cum debitosta respon
dente proportionem arithmeticam:quia ius, G debitum habent inter se aequalitassi,quam geometra habent duo quales numeri inter se,ut quin eo. que &quinque. Huius Iuris positio pendet
ex contractibus, commutationibus tum iis 3- - a spontaneis, tum inuitis. q. 6 I. a. raxi spontanes contractus qui soli comuniterra contractuum nomine appellari solent sunt:
Venditio, Emptio,qua fit coaxinutatio reia pro pecunia. Vs fructus,cum quis concedit tia fluctiMatisreivsimi cum debito xta De Com' de re naeni rem . Accommodatum, cum gratis conceditur vlus rei non fructificantis , --x cum debito reddendi ei andem numero Mu . tuui , cum conceditur gratis vlus rei non fructificantis, cum debito reddendi eandema specle, non numero Locatio, Conductio,
cum conceditur pro pretio usus rei, cum d γε bimea in x Miendi. Depositum, cum comceditur res ut in iiii. postea reo a tur . Impignoratio, cum quis concedit rem ad firmandam obligationem satisfaciendi, ut a scilicet si non satisfiati retineri possit. Fidei iussio, cum quis simpliciter se obligat ad satisfaciendum pro altero . iisImiles. a Dicuntur autem hi contra sponte fieri: quoniam horum mpinorum principium sponte instituitur
30 Mium autem, qui nobis inurissimi, alij sunt
199쪽
Ma sintclandestini, ut Furium, Adulterium .
Iesieli, Vene' tum , Lenocinium, serui alieni dec diar γα ptis, ut corruptio,caedes dola illata, falsum
tio corporis,maledicentia, contumelia. haec ia tnnia,maleficia dicuntur. Eit autem maleficium, seu delictum genus quoddam contratius, tum quia qui intuitam faciunt, ciccbpiunt, contrahere quodammodo inter se vi. dentur: tum nuta qui damnum insere alterii quasi contrahit cum lege, ut ablatum rest tuat, de praeterea poena plectatur. De ore luris ergo arithmetici origo sunt Con 33 Commio tractus,quia ex contractibus nathitur,ut in-ia his, ius, debitum fiat aequalitas, justum, - - quale debet fieri inter duos numerosincquales,ri adaequalitatem red gantur inaequales enim duo numeri ad aequalitatem redigum tur, cum ex maiore numero latum demitur, εe minori additur,quatum satis est ad qualitatem inter eos faciendam.ita inconti a bus fit iustum , cum ab habente rem alterius
non plus demitur,in alteri tribuitur, quam quantum alteri debetur. Hoc Ius alio nomine Commutatiuum dicitur 3 quatenus est in contra us inuitis,Emendatruum appellaturo
De Iure Mus autem Geometricum, idest geometri 3 Dis, th, i, ' proportionem in sto iusto exigens,in, habetis iusto eam aequalitatem,quam habent duae aequales proportiones inter se , ut duplum, duplum talis aequalitas est in- ter proportionem numeri senaris ad terna- rium,
200쪽
riuiri, quem duisto excedit L proporitone numeri octonari ad quateritarium, quem, duplo item excedit . Huius penetis ivit ioereetur in distribimoinbus bonoriiiii com
munium in eos, qui sint paries communit tis,cum quanto unus alterum merito, dignitate excedit; tanto ei plus,quam alteri, de bonis communitatis attribui ar ut enim aequalis proportio est inter sex,&oeto; quia
ut sex duplo excedunt tria, ita octo duplo excedunt quatuor: ita iustum fit inter duos ciues,cum eis bona communia distribuuntur secundum eam proportionem , qua unus abs terum merito, dignitate superat ex quo intelligimus in iusto arithmetico faciendo non esse spectandum nisi respectium Iuris ad debitum: in iusto autem geometrico esse etiaconsiderandum respectum,quem in ratione aequalitatis,uel inaequalitatis habet unius ius
ad ius alterius.& de Iuris diuisionibus satis 3 fluri autem debitum respondet. Debitum Denis autem duplex,alterum da is,alter His D. centiae Debitumdominii dicitur,quod aitemri debetur ex dominio,quod habet ad illud: ff.ri. r. a. ut debentur domino bona furto sublata , Qq.6Q.o.3. venditori debetur ab emptore pretium rei 3 ei aptae Debitum decentiae, quod debitum morale nominatur,est illud, quod alteri debetur,non obdominium, sed ex decentia. ut
amico ab amico officia debentur non habet autem amicus in amici ossicia dominium I x. Iuli sum Debitum aliud reale,aliud pet De Debi. nale Poenale dicitiis debitum, quod debet topoena-ineri solui sub ratione vindietae idest,quod