장음표시 사용
221쪽
immediate, siue a praepositis,sive a parenti bus enuncietur;quia omne rationabile praeceptum est esteinis rationis humanae, quae enunciat nobis rationem aeternam , quae in
Deo est: vnaproinde obedientia ratio est, cuicunque o diatur. Porro emetus obe usdientiae, ossint esse omnes virtutes:quat nus obiectum cuius runque virtutis cadere potest sub praeceptum, praeceptum autem obedientiae obiectum est; quod dum obedientia exequitur,actionem ceterarum vir r. tutum exequitur, quae actio virtutes in animo generat; ac proinde obedientia causa esse potest ut caeterae virtutes in animo gen
De Epi Vt autem obedientia, pars quaedam in i3sebeia tegralis estium Religionis, tum Pietatis,tii
obieruantiae 3 quia pars est cultus, qui tumo . - - - Deo,tum parentibus, tum superioribus de- ε, ο - 3 betur, ut paullo superius dictum est: ρ ita a Epicheia, seu Fquitas, pars quaedam inte- S.I-- - - gralis videtur esse obedientiae . Contingit - Ο enim interdum accidere casus quoida pam rare. s. ticulares,&circumstantias; quibus positis Bo. aequum non sit agere sire undum verba era cepti, e legis ut si ponatur lex pracipiens deqosita restituere: postat aute ensem depositum iuriosus, aut patriae impugnator
tunc ergo consei an cum rationi eiu non ad vel ba legis,sed ad interionem legislatoris, ac praecipientis attendere. atque ita agere,
est vere pi aeceptum,ac legem seruare . 'sactus obedientiae a m quodam modo im grat.esique restis, consentaneus rati
222쪽
. De Iustitia. Ipse 'ς filii iustitiae generidis genus o De Iustia
iustitia legalis specifice sumpta qua fulget tia Ietalineris nomen habet, quia non app*rς AR Oeemeὸ
alio nomine commodius possit appellari- - , nisi velis eam dicere Iustitiam politicam: Pε quod nomen neque ei proprium est , cu eoas possint alia Iustitiae genera nominari . Inclinat autem haec Iuuitia ad reddendii iu- sturn debitum commisisti ut comunitas est . Communitas autem ut communitas bonum commune dicitiquod rationem habes Totius integralis Debetur autem toti
- a suis partibus conseruatio. Ut autem corporis partes sunt tum caput, tum imbra ita comi nitatis partes sunt Gubernator,& caeteri . Debent omnes hae partes' num commune conseruare. Ad Boni autem
communis rationem spectat quidquid ad
selicitatis comunis rationem pertinet. olimcia ergo,quae debentur felicitati communi, Iustitiae legatis,ac politicae obiectum sunt.
i. Maxime autem felicitas communis ponta est in actione virtutum manc ergo praecipue debent gubernatores,& subditi Pro curare ad bonum communitatis . .
13 et . actenus de Iustitiet generibus: deinceps De Im de viiijs oppositis dicendam restat ciuili Ititia
me Iniustitia oppponitur. Hergo Iustitiae obiectum est Iustum debitum ita iniustitiae CS. .ia. obiectum est Inaequale,siue iniustum iusto .s is debito contrarium ut autem hoc iniustum s. inristitia obiecim sit debet quo lὶabere. Eib.c. Pn '
223쪽
Primum, ut iit oluntarium ex parte agetis illud . quod enim volu :riarium non est,non . is ut a ur agistri illudi nec ulla poena com p ni a ur qui auten iniuste agunt, poena plectuntur. Secunduin, ut sit inuoluntarium i
ex parte patientis illud iniustum si enim iuuis velit aliquid ab alio agi contra Ius iuuintiam ioso Deito cedituus uum alteri alter ergo laedens sus illud , non facit alis quid in aequales quia non facit cotra ius ab
terius, cui in altero iam ius illud non sit.ex ut quo intelligitur neminem proprie contra te ipsunt iniustitiam exercere posscte:quia noest proprie iustum,ubi non est alteritas.
De Re Ii Porro cum quis iniustum aliquid agit, Ao
ratione. ο0xr. idm MVndam inuitum facit chir hit autem vi cunti periona, quam in iustum agit,&cum bono communi In quo
contractu is qui iniustum asit, reus emcitur, lac tum contrahit ad compensandudamnum, quod pei sonae intulit , contra quam iniuste epit, iniuriam , quami ei fecit, ius illius 3. deni do;& bono communi,
quod quisque male agendo die. Persona i a autem,cistra quam aliter iniuste egit; te sum bonum communes ius acquirutire exi gentiam ad repetendam compensationemror .i a , damni,' iniuriae acceptae. Comperila i a
a. oi tio autem iniuriae semper Poenae rationem habet, quia temper malum et bet inferre et , qui malum alteri intulit . con pentatio aute damni pote lapi fieri sine malo eius, biu damnum i itulit, accidit cum restitu
tur με aliqua surto ablata: nuutenim in mali
224쪽
-li suscipitiqui testituit; sed bonum redisi a ditet,iquo abstulit. Quod si accidat restitutionein rei ablatae non posse a reo fi ri:
compensatio tamen fieri debet, qualis posit bilis est . In restitutione autem facienda , vi fiat aequalitas debet attendi non solum ut rettituatur res ablata, sed etiam certum damnum,quod iudicio prudentum secuturum putatur ei a quo res ablata est,ex iu- . iusta acceptione, aut retentione eius , qui
abstulit . iniusta enim acceptio est causa ilius damni secuti: quq causa cum volita sie
rit ab accipiente, volitum proinde nitd a s num secutum. Ex quo intelligitur,non tum eam , qui aufert ab aliquo iniuste ali-q id sed etiain eos,qui mo aliter ad illa Miniustam abbitionem iiiiiqvnt, teneri ad restitutionem quales sunt ii, qui illam iubet;
qui consentiunt, cum sine eorum assensa ea non sequercturi de qui fauent receptati do, aut patrocinium praestando qui de ea participant id qui non obilant,cum o state debent; qui consilium dat, aut adulantur, cum ob illud consilium , aut adulationem iniusta acceptio conlequitur. Omnes imi caula luet iniustae acceptionis, ac proinde ad restitutionem tenentur.
Quod si a Re compensatio non fiat si Areu habuis , pii laesus est, ius ad compeniati satione.
nem exigendam, ut sibi iustuni fiat id quia i pie non habet iis in reum , neque in bona os b. a. illius: non potest illi vim inferres, neque ullum illius ius laedere ad suum ius compen- Mai. Haber autem superior, cui bonum
225쪽
commune curae eli, ius in illusn,& in bona illius;quatenas ea ad bonum commune colei'aandum faciunt. Potet ergo is, qui laesus est, ad tuam iniuriam compen andam,
ad bona ublata recuperandasad superi rem deferre euna,qui iniussu secit vi apud superiorem repetere tum ius suum, tu ius communitatis ratione boni comunis, quod mu' est. quod est,reum accusare. Debet ε autem accusatio esse vera, secundum leges: ne per illam ius alterius, aut bonum
Se una autem Superior ob bonum coin
Superiori suo legitime interroganti verita-Pφ' tem caela quin ius communitatis ac Superioris laedat. Legitime autem Superior ε8snterrogat, cum sufficiens motivum habet ad interroganduin non habet autem iussi. ciens motivum , nisi saltem unum testem, aut indicia suisicientia de facti veritate ii beat. Non licet er ro Reo se defendere,e r sritatem tacendo, cum legitime a Iudice imterrogatur;aut falsum aliquid proponedo 'ed licet ei ius suum tueri, cum per accu is latorem, aut testes, aut ipsum iudicem iusipuus indicontigerit . quare licet ei&ac ac sationem. testimonia, cum falsa sunt, repellere;&a iudicis sententia,cum est ins. . . . qu/ d ut eriorem maiorem ellare.
De Lit Quod autem de Reo dimim est, idem urmonis eitibus dicendum non licere illis veri. ratem celare, cum legitime a eriore in
226쪽
terrogantur: ne bonum commune, supe u LM.1. rsa rioris,&accusatoris ius laedanti imitto mi s 7
is nut licet illis falsiim testificari immo etia
a superi ne non interroπntur, tenentur
testimonium exlubere,si ab ipsis testimonia
petatur; si eorum testimonium requiratur ad liberandum hominε vel ab iniussa moristeseu poena quacuque, vel a falsa infamia,rs vel etiam ab iniquo damno S si eorum testimonium noea requiratur, tenentur facere quod in se est, ut veritatem denuntient alias scies, qui ad hoc possit prodesse . Tenemur etiam testificari,vel denunciare quae ad i
sorum notitiam venerinta cum ea ad eorruptionem multitudinis spiritualem, vel eorporalem,Vel ad graue damnum alicuius personae pertinent.
at Iam ut ad quamlibet actionem recte De Iudia operandam , quisquis prudenter agit, non rio prius ad operis executionem, Mad actum imperi procedit, quam iudicium formet s. - .a. de meaijs,ae modo exequ&WH in i iust q- σοὶ dictum est; neque iudicisi sermae antem
diorum,ac modorum inquifitione, examinationem ita Superis eu Iudex, qui a superiore iudicandi testatem habet, non debet ad Iustum sectendum proeedere an. te sententiam , siue iudicium ; neque ferre debet iudicium ante legitimam iniquisti nem;quae accusatione constat,&re deis sione, testium, ac ipsius rei responsisne . alioquin etiam si iustiti contingeret sic re non tamen iusteadest,prudenter ageret ' Testes autem requiruntur: quia, cum eo xjω
227쪽
. gataecusatorem affirmai Reumn re, ii inhabet Iudex suffciens mori uulnus causim uni potius , quam alteri aditidici,ndam: habet autem cum aliorum testimoniuad 'nuti potius,quam ad alterum accedit.
Ex iis,quae de Iudice,ac iudicio publico di. 18cta sunt, intelligere quisque poterit quare non liceat ex leuibus indiciis de bonitate alterius dubitareimultoque minus proce to malitia alterius aestimare non em: prisdenter talia iudicia semantur sed temere: ac priunde iniusta sunt,& ius, quod proximus in suam aestimationem habet laedentia. Ex his,quae hactenus dicta sunt, init iligi r sytur 'niustitiae obiectum , quod est Iniustumi modus illud emendandi,ut iustum fiat. Nunc de Iniustitiae generibus agedum. Cum autem Iustitiae particularis duo sine genera, Distributiva,&Commutatiua;qua tuo Iustitiae generalis,Religio, Pietas,Obseruantia, Iustitia legalis: inquiramus vitia
De Mee - Iustitia distributiva cum ipsa Iustum soptione, sciat quatenus bona communitatis distri person vix pro dignitato, merito persisnarum rinis Lommunitatem spectantium: iniustum efffici cotingit, cum in distributione horum y Lma.a bonorum non ratio dignitatis et meriti, ε 63. ratione quorumlus quoddam ab ipsa communitate in suis partibus habetur ad bona
eiusdem communestatis, quae distribui contingit; si salterius respectus ratio habetur, ut consanguinitatis,4 amicitiae hoc iniu-
sum ira vitium Acceptio personarum in
228쪽
pellatur . quod ultitiae dili ributivae, ut di-r6 stributiva est,o ponitur . Alia vitia in bonoruna commu lum distributione contingere possunt: cum accidit in pers, nis coma munitatis esse Ius ad bona illius , ratione alicuius pactis aut promit sionis , aut lρgis, acquisitum;& illud Ius laeditur a distribue-
te bona communia . quae vitia ad commutatiuam iuilitiam potius attinent.
is Cum autem ad Iustitiam commutati na--- eontractus tum inuit , tum spontane per Iesicus.
tineant: ex horum contractuum generibus vitia huic Iustitiae contraria collige a sunt omnes autem contractus inuit vitia sunt:
quia in omnibus iniustum aliquod circa auterius personae bona contra ius illius fit rεν α Maximum autem personae bonum est Deio- vita. Ipsa autem vita, quatenus est,nio an, micidio. mi cum corpore , est in homine summum roddam ius respectu aliorum iurium ., S. Tib. uae sunt in ipso, principium Porum Q -οε pra quod ius non habet homo Ius aliud rquia non habet in se aliud se ipso superius. dicit enim Ius in aliud rationem quendam is superioritatis,ac domini j. Quare iniustum comm ttit, qui sine Dei,aut alterius a Deo potestatem habentis,auctoritate,alterum, aut seipsum, Ita priuat . quod inius uni is, is Homicidium appellatur. Habent autem a Deo potestatem, qui supremam in alios iu ,risdictionem legitime habent omnes enim iussae leges ab aeterna lige, ac ratione, qui
Idieus est,deriuantur qui autem supremam
in alios iurisdictione legitime habet, bonν
229쪽
communis curam habet. Licet autem ob bonum commune partes perdere, ac c me
dio tollere, ne bonum commune detrimε- tum patiatimquod est maius bonum,quasi singulae partes;ad cuius conseruatione partes ordinem hab& . Ipsium proinde bonum commune Ius habet ad suas partes ac proinde ius habet ad ipsas partes is , cui Doni communis procurandi cura commissa est. Ex quibus intelligitur licite a Iudicibus ιει malefactores morti addici a ac licite ad inmtuendam in bello iusto posse mortis perieulis ciues obiicimon posse autem licite a iudicibus in ines occidi;quia ad bonum commune maxime faciunt innoceres: posse in bello iusto a militibus hostes inter fici quia ad boni communis conseruatione opri ministri curam boni communis habentis id faciunt posse ad tuendam vitam inual rem interfici , si inuasus in se defendendo aequi modi limites non excedat; quia quilia' et ius habet, ac proliensionein naturalem ad se conseruandum,quantum potest;intendens ergo sit conseruationem, licite inuasorem interficit,nec cessetur inuasoris mortem velle, sed sui conseruationem . De -- Porro eaedem ration 's, quae modo tu Iεγnutiori , modo iniustum Homicidium pro- bant; modo iustam, modo iniustam mem a S. o.a bri alicuius mutilationem , ae praecisi aini nem probant: quae paullo ante sunt allatae. memora autem ad ipsius personae bonum spectant, in quam Boiiam commune ius habet.
230쪽
iuen a Teletium contra iustitiam commutati De Veseum vitium, quod oritur ex contra inui berati to,est verberatio;cum fit iniuste Fit autem iniuste ab eo, qui non habet Ius in eum, qui
verberatur . malsi enim insericorpori vel ba. o. a. a. beratio quod non potest inferri nisi ab ha .osis. a. bente Iurisdictionem , ad finem boni com-I69 munis. Habent eam Iut 1dictionem Patres in filios, Domini in struos dicet non ha- boant in vitam filiorum,ac seruorum quia
per mortem tollitur e medio membrum communitatis; quod non potest licite fieri nisi ab habete curam communitatis ad bonum communitatis: at per verberatione ad eorrectionem factam ab habete ius paternum, herile, non to uitur membrum comunitatis, sed melioratur. 17 e Quartum vitium emn carceratio,&li: De
gatio, ac detentio ne quis libere sua rictio eareer ne exerceat maec licite fieri non possint . ab eo, qui non habet iuriis dictionem iuuia μης ut verberatione priuatur homo quietelio e sab., a. situm,quod est bonum quoddam personae 3 .s a. 1
ita his priuatur multis actionibus, quae ad 37 persos a quoque bonum spectant. Potest autem quis licite haec in alium exercere quantum satis est ad eum detinendum ne
aliquod malum patret, ut ne se praecipitet , aut alium feriat quia id non est priuare alium bono, sed impedire malum .i Quintum vitium est Contractis inui De Fumtus circa res externas. Habent enim homi to,&Rames duplex Ius in res externas alterum naturale,ut iis utatur:Fatelaus homo ad Dei