Spicilegium Romanum a cura di Angelo Mai Sedulii Scoti, Aug. Card. Valerii, Ant. M. Gratiani, Card. Ioh. Commen doni et P. Bembi, A. D. Sennazarii, Iul. Valerii, Ant. Galatei, Iul. Caesaris Capacii, Onuphrii Panvinii, Procli Lych, Sancti Augustini ep

211쪽

PRINCIPE Ll . l.

ine uxore assilieni credenti inis immaniter acceptus , et

iii praecipuo lion orc ost liabitus. 6. Apud quos dii in versatur, ut iii qii Mi alii ino Parturiebat, sacilius aliquando pareret, nihil habuit alitiquius, quam ut linguam eius quoque gentis addisce-roi , sibique quam multos ex omni nobili in tu adiutigeret. Quod utrumque ingenii commoditate , et elogatitia morum paucis mensibus est asseCutus. Praedicabat

et in m se a Valachis ortum , maioresque suos ibi regnasse , cuius rei satis belle a se confictam historiani asserebat. Quod barbaris la ominibus , et non modo ullarum gentium, sed suarum Etiam rerum ignaris, haud

dissicile erat persuadere et in eoque ita felix fuit , ut brevi rudem illam uobilitatem totam sibi addiciam haberet. Alexander autem, propter in sigilem ac inauditam paene seritatem , suorum odio flagrabat ἔ quippe

cuius iussu multis hominum milibus desectae navos , Pra cisae manus, essos si oculi cssent; quorum bona pars miserabiliter visebatur illo tompore, Passimque in Omnium oculos incurrebat. Atque hanc Daturae atrocitatem avaritiae aequabat, ut lucertum osset eaede an praeda magis la tar tu P. 7. Ilis conssiis Des pota , coopit clam n pud Dotiri ullos , quos maxime in sensos Aloxaudi O SCicbat , crueia las cius Papirans ira sectari , et detestari immanitatem rinterdum illorum aerumnas cum miseratione d Plorans,

interdum increpans vix dignam servis patientiam , Et degeneres animos , quos non desperation abiicere, sed audacia, in qua uuicum perfugium est miseris, ad se ipsos tuendos vindicandosque a saevo perditi hominis dominatu , acuere deberent ἰ res magnas sine magno

periculo nec incipi nec Porta cic ipsos tamen , si viri osse voluerint, haud dissicile negotium suscepturos; sin

212쪽

desides metu terreantur, in foeda servitute contabescenis

dum iis fore. Ilaec quamquam libenter ab iis, et suam

sortunam miserantibus nudiehantur, nemo tamen tyranni metu hiscere audebat. Quod tanta in Alexandro erat saevitia , ut quos suspectos aut mosos haberet , vel levissimis de causis , non solum ipsos morti dabat, sed integras nonnunquam tollebat familias, publicatis et ad se conversis earum bonis. Qua ex re, cum pari invidia , magnas sibi divitias comparaverat. 8. Sed his Despotae sermonibus ad Alexandrum delatis, cui pridem suspecta esse coeperat nimia sagacis hominis apud suos gratia, eum veneno tollendum mandavit Verum re Per amicos Despotae Enunciata , confirmatis iis , quos ausuros aliquid , et studere sibi intellexerat , cohortatusque ut teterrimi tyranni iugum aliquando delicerent, seque eis non delaturum Pollicitus, provincia excessit, ct ad Maximilianum Fer ditiandi silium, Hungariae tum regem designatum, sese contulit, ab eo summis precibus contendit, ut se auxilio atque opibus contra immanissimum tyrannum Turcis addictum iuvete quam parvi negotii res sit illam beluam , insensis populis , exturbare regno , Edocet; simul demoustrat quantam opportunitatem habitura sit ea provincia, ad arcendos sinibus Hungnriae Turcas , si in amici homitiis, et ei Omnia accepta reserentis , potestatem pervenerite ac ne vana assurro , Et inani spe ductus hacc postulare videretur, binas Ilitteras principum nobilitatis nomine Valachia ad se perlatas protulit, singulorum chirographo signisque consignatas et quibus si armatus provinciam ingryd retur , PEguum , trucidato sive expulso Alexandro, sibi pollice

bantur.

s. Nec salsa haec narrabat: Valachorum onim priu-

213쪽

cipes, ut sunt v ursuto iii g nia , Pl Stiluiam Despotant ad Maximilia itii in confugisse, ac bellum moliri Cognoverunt, Alexandrum Prodere , Prodendi Des potac simu latione aggrediuntur. Ad eum adeunt, et si permittat, rationem se invenisse aiunt, qua Dcs potam vivum iucius Potestatem dodauit proditionem simulantes, De sputam in Valacti iam vocaturos: facile spe r gni pellectum in laqueos perductum iri. Re Probata, hinus litteras Duspotae scribunt , alteras de Λlexandri sei, tentia ; illi cras quibus de suo consilio Des potam coctiorem faciebant. et ut serio advolatum maturaret, ctiam atque etiam hortabantur . Vcru in Maximiliano multa

pollicito , rem ex die in diem duce ute , quod sibi omnia prius diligentius exploranda iudicabat, consilium sibi ipso capit , ct multorum opibus , qui co tempore

novas res in Polonia molientes Eum magna tenta ut in

sibi devinciro cupiebant, collecta haud exigua manu, plenus siducia in Valaeli iam ire contendit: nihil dubitans, Valachos crudelem Alexandri dominatum Ρ -

rosos , simul atque armatum sese osteritas sui, ab eo om- nos dosecturos.lo. Erant omnino itinera duo, quibus itineribus ipse copias in eam Provinciam duceret ἰ unum multoncilius per Russos; alterum in 'r Circulos populos, qui Transilvaniae montos incolunt, brevius , scd dis licile , atque impeditum. Placuit tine Bussiani ire. En est provincia , qua a alachia numine Tira dividitur , sub imperio regis Polo iliae et cuius iussa , advenienti De spotae Palatinus Riis si ac sic enim provinciarum prae sectos Poloni appellant) vir bello clarus, magno equitatu sese opposuit. Despola et numero, Et robore militum , et rebus omuibus impar , ite congredi quidem ausus, dissipatis copiis, ac nonnullis minoribus tor-

214쪽

I 8 omentis, ut omni militari instrun orato amisso, rursus ad Maximiliani im refugit. Forte ossondit apud eum Al- hortum Lasellium polonum , Hieronymi silium , illitas quo iratoria uritio Cuiusque ope et consilio, Iollannes Valuod a Transilvaniae n SOlimano Turcarum tyranno rex Hiingariae APpollatus, et constitutus suit, virum palernos grrentum spiritus, aetate, opit, us, et gratia apud Maximilianiam si Orontem, PCrum noxarum, et gloria o cupiditate incensum. Hunc communicatis consiliis amicitia sibi adiungit, magna sp r, et pullicitationibus pellcctum: ac per cum n Maximiliano impetrat, ut Hungariao praesectis mandot idoneo militum numero ad dictam dioni Lasclito ut praesto sinit ipsi per Rutellium Sequarium , Viennae Germanorum atque Italorum delectum liabent. i i. Haec dum Parantur,i ut Alexandrum metu liberatum, Et eo imparatiorem invaderet, Despota in in Chos marco Laschii oppido, morbum simulat et omissisquo rumoribus ingravescentis morbi, Paulo post, quod loxandri speculator in salleret, quem Cliesmarchi es- SE COmPEPCrat, mortem suam enunciari iubet: atque ut citis rei maiorem sidem saceret, occlusum seretro , et atris tectum patinis , se pro mortuo esserri sustinuit. Interea Valaebos , quos sibi fidos liabebat, occultissimis nunciis confirmat, maturi ad votitus sui sponi facit, ct ut sese ad excutiendam servitutem comparent, hortatur. Cum milites convenissent , Dum ero ad quatuor milia , quorum mille quingenti crant equites, atque in his ducenti Germani , eorum quos ni, neglecto niquo horrido cultu corporis , Digros vocantet Plures Itali , Galli nonnulli, per Transilvani ac montes, minimo P Pentino eorum adventu munitus, deiectis agrestibus incolis , in Valachiam transcenderunt.

215쪽

8tia. Hoc cognito Alcxander, quo nuper solutior metu nunciata DesPOtae morte fuerat, eo vehementius novo nuntio Perculsus, extemplo , ne si quid instaret adversi, omnium simul rerum discrimen subire cogeretur, uxorem cum liberis, et Pretiosiore suppelle-etile ad Danubium praemittit, atque ibi eventum rei expectare iubet. Ipse copiis tumultuarie coactis, Dos potae o Currere Properat, et Cum eo Con Serere mauus,

ante quam suis res novas moliendi spatium detur. Sed tyrannorum ingetito, ut in dominatu atrox, ita in periculo timidus , cum ei , ex Conscientia , in se unum stricti omulum gladii viderentur , commisso vix Proelio , acto excessit, et deposito clam regio ornatu, militari veste assumpta, cum paucis servis, quibus salu-t m suam committere audebat, nunquam intermisso

Cursu , ad Danubium pervenit, Protinusque BFZantium ad Turcarum regem perroxit. Cuius cognita fuga, qui eius Partes tutabantur, et acre cum Dos Potae in ilitibus ad Pontem id loco nomen est j proelium miscuerant, amisso rogni vexillo, terga verterunt. Valachimissis , qui frustra Alexandrum Persequerentur , magmnis in eius caput propositis praemiis , ingonii Iactitia

Despotam suscipiunt, Et parentem et liberatorem suum conclamant. Itaque Despcita sine Proelio, sitie sanguine, atque adeo sine controversia tantam rem , tam parvo negotio consecit, et quasi ad accipiendum paternum regnum , non ad OCCH Pandum alienum venisset, continuo Valvoda a Valachis salutatur , amplaque Proviu-cia potitur, salutis anno M-D LX. I 3. Est , alachin , quam Dacos olim et Getas ia- coluisse arbitramur, in duas divisa partes et quarum altera , quae ad meridiem vergit, montana et aspera , 'alachia transalpina nppellatur . Altera Plana, agro

216쪽

i 8a virisque opulentior ad septentrionem spectans , ΜΟΙ - da via dicitur; vivique Valuodae imperant, sic enim ipsi suos regulos appellant ἔ utraque Turcarum vectigalis. Ioldavia in latitudinem duodecim dierum iter expe- dito patet , tantundem in longitudinem; et qua ad Eus xinum P0ntum porrigitur longissimo tractu ad Biallogradum usque pertinet; sed ea sunt loca vasta, et ni, omni cultura hominum deserta , Propter Continuas Tartarorum incursiones. Agri summa est fertilitas, v i rum homines minime agri culturae dediti, frumenii tantum seminarit, quantum sit ad annuum victum satis; sementes , non ante kalendas apriles iaciunt. Vino non, quidem carent, sed multum utuntur mulso , quippe

qui melle abundent. Pecudum vero incredibilis paene copia, boves duodecim trahendo aratro iungunt, hisqueniendis magis propter egregia pascua , quam colendongio student. Vitulum caedere religio est. Porro ex Valachin educitur illa boum vis, tyi Ortim carnibus non Pr ximi modo populi Hungariae , ct Russiae , verum etiam Poloni , Germani, atque ipsa denique Italia, et civitas in primis Venetiarum , magno Pere vescuntur. Hos Veneti hungaricos boves appellant, ceterisque Dius generis Carnibus praeserunt. Boum nundinae in Valachia quotannis sopitos, magna mercatorum celebritate, in palentissimis campis habentur , ad quas singulas multa admodum boum milia compelli solent, ubi triduo in unius capitis pretio, quo reliqua multitudo exaequatur ,

constituendo a mercatoribus consumpto, quod raro tres aureos nummos excedit , Omnis illa boum vis pauca rum horarum spatio divenditur, inque varias regiones abducitur. Ex ea re magnum quaestum iaciunt no- stillos, qui armenta alunt, ipseque adeo Valvoda indomaxime ditescit; nam et ipso magnum boum numerum

217쪽

PRINCIPE LIB. I.

ex suis praediis quotannis vendore solet, et ex his nundinis magnopere eius augentur vectigalia. Regulo ad quadringenta milia aureorum nummum in aerarium ex totius provinciae proventu a quaestoribus quotannis inseruiatur ἔ quorum sexaginta milia tributi nomino Turcarum regi Penduntur.

i 4. Oppida Valachi perpauca habent, pagos vicosque incolunt, Casis tralae paleaque Exaedificatis contenti , quibus vim hiemis arceant. Tres arces a recentioribus Valvodis commutatias habent et Suchia vae, quae Valuodae est regia et Chotini ad Tiram , Nomoti ad Se retum numina. Ius scriptum habent nullum , sed Omnia regis aut iudicis arbitrio permittuntur, regunturque Per manus tradita consuetudine. Accusator si ier conceptis more gentis verbis iuraverit. vera esse quae deseri, reus damnatur. Item debitor , si solvendo se non esse, iure iurando assirmaverit tanta religioni si-dest debitum remittitur. Si quis spoliatus fuerit, quot

mercatoribus haud raro accidere solet, ab iis repetit ablatum , in quorum agro iniuriam accepit: atque ei iubente principe ex communi eius municipii aut pagi tributo satis fit. Lingua utuntur sua, eaque haud magnopere latinae dissimili. Latinorum enim coloniam, post devictam a Traiano imperatore gentem , eo deductam serunt. Verum diuturnitate temporis, et barbarorum permixtione, depravato sermone. latinas voces , vel mutatis litteris , vel sono ipso horridiore, sic Proserunt , ut a nostris hominibus Primo non nisi adhibita attentione et diligentia, intelligantur ; sed ubi paulum assueverunt, facile totam linguam assequuntur. 15. Christianae sidet ritus, ut a Graecis a Ceperunt, ita studiosissime colunt. Matrimonia viri vel minimis de causis saepe solvunt, remisso uxori Iuucio, Pen-

218쪽

cis, studia sectaritur. Cum Scythis, sive Tartaris latirica iii Chersonesum incolontibus , quo a .sessa , quam toto duxorunt isthmo, Pi secops eorum lingua appellato, Prs copi enses dicunturr continentibus sero bellis, seu verius latrociniis vix enim umquam accidit, ut insto bello contendant) exorconiure aut enim eorum in cni siones Popollutit, aut ultro ipsi in eorum agros incurrunt. Genus ipsum hominum vasrum, Procero firmo Ilio corpore , et bello serox et armantur Pra longa hos la , cirpeo et saleato gladio , turcico maxime nr- matri et Pauci serream clavam , Plerique securim assoriant. Tanta autem audacia Proclium incunt , tantaque hostium contemptione , et fiducia sui , ut saepe haudia nona manu vel integros sinitimorum exercitus sudorint: suis magis dissensionibus d obilitati, quam bellovicii, a Turcis subacti sunt. Quadraginta milia equitum,

xi totis decortandum sit viribus, conficere possunt : Peditum sere nullus est apud illas gentes usus, tum quia vilissimo genere hominum constant, tum quia Celeritato ot Copia equorum inutilis redditu P. Equos habent paucos, scd summi laboris; stabulis haud magnopere assuescunt c xcl media hieme pascuntur in agris, et quos idiana exercitatione IIecessitateque νdocti, gramen tegentem glaciem ungula si angunt, quamvis serreis soleis careant.16. Univodas reges suos Valachi instar numinis verae raritur , fiumineque Colunte eosdem tyrannice sero imperautes, cum eorum dominatus P rtaesum est, non solum regno eiiciunt, sed omnibus interdum crucia. tibus necant: ac Perpaucis necEssitati naturae , aut v In liqua morbi consumi contigit. Nobilitas pichem servorum paene loco habet, vox ipse nobilitatem. Petrus

219쪽

PRINCIPE LIB. I.

conspiratione nobilium regno expulsus, fugiens, aureos nummos , quibus colligendis Persecutores tardarentur, dispersit, atque ita eorum manus evasit. Idem paulo Post, cum Sic Pliarius , illic in in rius locum bai Lari sit

se erant, n more tiarcicae Puellae raptus Mahit inpiis soimpiae sectae ad lixisset , et ob id iniquam tyrniarii di ni Turcarum more exorCens, Obtruncatus a popularibuq Ps-Set, revOCatus iii P grauin , uni v Ursam Parvo nobili intem sustulit, novos ipse nobiles logit. In principatu adipiscondo iis, qui opibus Pollent, multum alteri ino- menti decora facies, proceritas, Et forma Corporis, quam barbari maximo tu suis resgibus requirunt, usqtae eo , ut siquis sorte membro aliquo captus , aut CiCatrice , aliove corporis vitio deformis fuerit , ei vel nobilissis imo , minus nobilem excellenti forma , facile, praeserant. Post Petri mortem , Loidam tumultuariis multitudinis suifragiis Valuodam conclamatum , biduo post immissi equites ab Alexandro , quem exulem socii regem elegerant, in vico quodam ah omni praesidio im- Paratum oppresserunt , atque ei confestim , ante quam sui opem serre possent, nares amputarunt et quod ubi in vulgus cognitum est, univcrsa ab eo multitudo discessit, atque Alexandrum regem recepit, eum quem a Despota expulsum iam diximus.

LIBER II.

i. Horum igitur regnum adeptus Des pota, primum omnium in eam curam incubuit, ut imperii et Valvo-dae insignia a Solimatio, cuius uti diximus Valaciai sunt vectigales , impetraret: socius lite et , alvoda ap-Ρel Iaretur . Nam Alexander qui post fugam Byaan tium se receperat, Soli maiii animum tu Desputam mo-

220쪽

dis omnibus incitabat e rumores sparserat Despotam cum magnis Germanorum auxiliis, adiunctis Ualaebis, in Titi ac iam ini petum facturum, atque ipsam imporii Kedem ByZanti lini invasurum. Quae res cum reliquis omnibus Turcis, tum ipsi regi non Parum terroris attulisse dicitur , quod et se imparatum opprimi posse, iii tolligeret, Et hominem graccum a graecis hominibus , Turcarum imperium indignissime serentibus, cupidissimis animis exceptum iri non ignorabat; ut sunt, qui praeclaram tunc niuigeudi subita nec opinata irruptione tui cici nominis, Occasionem Praetermissam existi

ment.

n. II is delationibus Alexander iam porsecerat, ut se quamquam ob nefarios et crudeles mores invisum, armis reducondum rex decerneret. Verum Despota missis colori ter Cousta utinopolim oratoribus gentis nobilissimis , Λ lexandri scelera inscelando, et profusissime largiendo, celeriter Bassas in suas partes traduxit; ot per eos Solimano commendatus, virtutis amantiori , quam barbara fert consuetudo, additis veteri tributo decem milibus aureorum Dummum , rem Obtinuit et et Valvoda est nppellatus, atque insuper muneribus a rege honestatus. Post haec cum Sigismundo Augusto rege Poloniae , a quo transitu in Valachiam prohibitum diximus, in gratiam redit, et antiquum foedus, quod Valachis est cum Polonis, renovate La schio ob navatam operam Cliotitium oppidum Cum munita arco in sinibus Russiae ad numen Tiram , quod incolae Niester appellant, attribuit; et iuris dictionis aequitate, et humati itatis specie, suorum studin hominum tenere instituit. Atque, ut animum haud in aquam fortunae imparem ostentaret, ea nobilium frequentiaeelebrari assidue regiam volebat, ea aulam opulentia