Spicilegium Romanum a cura di Angelo Mai Sedulii Scoti, Aug. Card. Valerii, Ant. M. Gratiani, Card. Ioh. Commen doni et P. Bembi, A. D. Sennazarii, Iul. Valerii, Ant. Galatei, Iul. Caesaris Capacii, Onuphrii Panvinii, Procli Lych, Sancti Augustini ep

221쪽

PRINCIPE Lis. II. . I 87

luxuque auxerat, ut cultu corporis, ct splendore vitae,

maguos reges Su Perare conaretur.3. Sed nihil est, quod aut mutet, aut Certe aperiat magis uniuscuiusque mores, quam imperium, et adepta supra leges potestas e largitorem iii inopia habitum, vix dum insidentem in regat solio, summa cogendae pecuniae seu libido, sive ut ipse serebat, necessitas invasit e nam aerarium , thesaurosque regios Turcis apud Constantinopolim largiendo exhaustos habebat ἔ praeterquam quod Alexander fugiens gemmas , et caelati argenti magnum pondus secum abstulerat, si-hi vero novo homini, et ad illud fastigium incerta sortunae aura subvecto , et adhuc ab amicis inopi , ad patranda quae animo agitabat consilia , stabiliendumque regnum, Pecunia maxime opus esse existimabat. Igitur sumptui parcendi gratia , pernicioso ut mox patuit consilio, Germanos ut italicae nationis milites, quorum Potissimum opera adiutus, et quorum fides et virtus ad omnes casus reservanda fuerat, cum Rutellio missos secit, atque IIungaris incertae fidei hominibus,

Parva mercede conductis, salutem suam commisit, et corporis custodes adhibuit; ita ludente fortuna, ut reg-tium fortuito Partum, inconsideratius etiam amitteret. Hoc facto, ad augendos annuos fructus edixit, ut aratores sationum quique suarum iugera duplicarent, et

vectigalia omnium rerum tota ditione auxit. Quod etsi ad commendanda regni initia , et ad iungendas sibi hominum voluntates minime opportunum, et iis iu- expectatum accidit , qui sibi optimum et perlaenignum principem polliciti fuerant, tamen haud iniuste iactum ab eo pecuniarum indigente videri poterat, si intra hos fines immoderatam cupiditatem continuisset. 4. erum fortunae ludibrio, suturi animum igna-

222쪽

rum , et iii sectum ante villiensi impietate, ad templa multo auro argentoque reserta est enim illa natio admodum dedita religioni in adiecit; et sit sere , ut qui novas secuti s ctas , a veterum religione Di romanae ecclesiae ol servatilia discedunt, Primum omnium sacerdotum h iiiis sortunisque inlitent; et ii maximam pietatis laudem ab eorum disciplinae doctoribus serant, tanta est partium rabiest qui divino cultui splendorique dicatas res diripiunt , satia diruunt, sacerdotes irrisionibus contuni liisque voxant. Id Despota , ut ratione ab se fieri non cupidine videretur, primo Perraron dire templa , abstinere eorum sacrificiis , mox etiam irriderar, et per iocum obiectare principibus indignam viris crodulitatem , Iui tantum tribuerent inveteratae vulgi opinioni , ut se paterentur anilibus superstitionibus obligavi et pia mente sensuque, non inani caerimonia , et verborum pracstigiis rite coli placarique

Deum, colora ex li ominum comm Etitis esse. Ad hoc saepe in sacerdotes iocans dicta cum ne uteis contumeliarum iacere , moti actios aversari maximo, perinde aesi eorum aspectu laederotiare post liberius, sacrum

quod missam appellamus ) detestari, et acerbe insociari malo lictis et opiniones de Duo salsas esse arguercet disserere ipse de divinis praeci ptionibus , suam sententiam cousirmaro sacrorum librorum auctoritate; denique Don obscuro serre, daturum se operam esse, ut varia abrogarcntur sacra , ritusque , et in si xus eorum mentibus error evelleretur. 5. Ostendebant haec laominos suorum sacrorum reti uentissimos , eo magis , quo minus EXPOctaverniat, minusque refellere ipsi quae a Desputa dicebantur, ob

ignorantiam earum rerum, Potor aut ς maiorum cuim

223쪽

PRINCIPE Mn. II. t 89

Dolim colere didicerant. Commovit vero vehementer , quod Despota Lis mani nuna nescio quem doctrina nIoli anne Calvino inuont ac magistrum , et alios eiusdem sectae homines in dicendo exercitatos, e Polonia a civerat , Per quos his de robias populus erudiretur. Horum , ut est quisque maxime considens, ita acerrimo invehi solet in missam, ot sacrum illud, inexpiabile commissum appellare ἰ divinum illum Pallem, quo

verissimum ac sacrosanctum Iesu Christi corpus, maioribus mysteriis , quam qua ct capere intelligentia nostra Possit, conti notur, Pro ridiculo habere r simula-era Dei, divorumque passim dolicere, confringere,

incendero, Omnes divinorum ossiciorum Caerimonias re-SPuer , Et suam cum sacrarum litterarum testimoniis sententiam Convenire, arroganter assirmare. Ac Despo-ta privata sacra sacere domi , ad ua primos quosque amicorum ita vitare, recti satilibus adesse irasci , adgredi

interdum et commonere singulos, ut tandem se Tospicerent, et animos a vanitate nil solidam religionemrovocarent. In his paratos a culpos et maledicta in sacerdotes contorquens, inscitiam, ignaviam, moros, tO- tam denique vitam eorum criminibus exagitare, Perillorum maxime turpitudinem, sacris religionique Odium struens. Sccundum haec ubi sententiam voluntatemque suam satis se indicasse arbitratus Pst, Properata cupiditate, detrahorc delubris nurum , sacra va- Sa , vcst inque, et ut quaeque pretiosiora erant, multis locis auferre. Quod per so indignum , Vnlachi eo serebant acerbius , quod se insuper derideri putabimi,

praedicante Despota ea se roligionis studio inco pisse, quo sublata superstitione , in cuius usum illa comparata Pssent , veram pietatem cultumque , ad eam dic msive neglectum , sive ignoratum , vestitueret ς daemonum esse mancipia qui secus sentirent.

224쪽

imminere eius cupiditatem univorsis sacerdotum fortunis , ciui dictitarct, iniquum Esse, tam iners, et ventri deditum genus, tam bonis praediis saginari et et nimirum, cuius libido rebus sacris non parceret, iis ab . sumptis , multo minus a privatorum facultatibus tem peraturam. Flagrantiem iam harum rerum infamia , in maximum in idine incendium corale it novum et sanea christiana consuetuditae ac religione abhorrens facinus. Crucos erant aliquot argenteae satis magni ponderis , caelatae auro, ac pretiosis lapillis distinctae, et sanctae non reliquiis magis, quas inclusas continebant, quam ipsa vetustate habitae. Tas Despota e sacrariis ereptas conflari , et in monetam cudi , imagine sua insculpta nummis, iussit. Id vero ita indignum omnibus visum est, tantumqust inde odii ac doloris exarsit , ut prorsus constet id factum Despotae Exitium alis

tulisse. Tanta tum quidem rei osse usio fuit, ut plerique illa uti pecunia religioni haberent. Sic alienatis

Omnium animis, cum sacerdotes omnibus iniuriis expositi sacrorum causam nota desererent; sed monendoli ortandoque nobiles ad luendam, quam a maioribus acceperant religionis fidem, nocenderent; apparebat non solum omnes delati regni paenitere , sed paratis ad rebellionem animis, et Datura insulis, duces modo deesse; praesertim quod multorum sermonibus incre-bumat , ipsum Pseudo Despotam esse , et ri quaquam Heraclidum gente ortum.

7. Huc accedebat quod militibus, quos circum se habebat solve udis stipendiis, tributum aratoribus plebique imposucrat, cuius consilii auctores ipsi fuerant

225쪽

9 ntibiles , qui co secto populares , quos adliue Despota iustitia se opinione retinebat, Penitus avertere ni, Eo Cupichant e secreto vero ipsi in privatis colloquiis Despo- tam carpere, Sssque Spe sua dcceptos queri , qui nc- sarium irrantium, animi vitia humanitatis spocie occultantem, Pro optimo rege ultro accur ivissent οῦ cuius immanis avaritia sanctissimis , et ad eam diem ne a Tureis quidem hostibus violatis immortalis Dei delubris, sacri togas marius iniicere non osset verita. Qui cum pietatem religionumque Omnem exuisset, Christumque ipsum Deum colere desiisset, potentibus quibusdam externis hominibus gratisi Cans, novas religiones cultusque pro sua libidine induceret, Et prae qua Ostii nihil sanctum existimarol. Iam qui se Alexandri Urannidis ultorem glorietur , Alexandro ipso scelestiorem existere. Illius enim saevitiam hominum mulctis exsatiatam esse, huius impietatem caelostibus divis inexpiabile bullum intulisse, qui de templorum insignibus atque ornamentis , summa maiorum religi otio dedicatis , tanquam de hostium spoliis praedas agat: se quoquo illo piaculo univcrsos teneri , et nisi sceleratae audaciae obviam on ut , gravissimos ipsos poenas Deo persoluturos. Au suas tu iurias saepe tyrannorum suppliciis ulti, tantum in Deum scelus impunitum esse si uent 28. His vocibus, quae saepe inter ipsos iactabantur doloris et indignationis picnae , alii alios quo rendo accendebant: atque ita Occulto, nihil ut persentisceret Despota, qui suis consi sus satis, sic despexerat inculta et dominatui assueta ingenia , ut tamquam in se P-vorum familia , cuncta auderet , quaecumque animo cum praesenti solicitato, tum maiori spe iussato, collibuissent, nihili pendens gratia inde an ossensio se-

226쪽

queretur. Rem ingentis invidiae, et sua sponte ad su- rorem , et nd ultima consilia inclinantem, haud mediocriter impellobat praetorianorum s et ii doctrinam spernentem occlὐ iam sequo bantur ) itit alernia da licentia , cum in sacerdotiis, luna in ipsam qi H quo riobilitatem et cuius quor ins surpe roiecerat Dos Pota , omnia indulgoris militibus quo sibi si dolio ros , magisquo nil dictos

osseer t. Ergo iisdem auctoribus , ilitibus Aloxnnder lecti is si orat, Moxii ccha sonocis ac turbidi ingenii viro , ct Spnu Euchio rogiarum copiarum praesecto, principibus nobilitatis, clam Pius ita torsici otidi consilia inibantur. Hos enim Practer publicum dolorem violatae religionis, privatum in ligabat Odium, quod contem plos se ab eo , atque Degb ctos Pxistimabarit, illii cum eius rccipiendi auctorcs suissent, eos mi Di me participes fortunae haberet, quin insensum sibi propter corum apud nobiles gratiam et auctoritatem intelligebant.

s. Hoc ipso tempore Alburtus Laschi iis , cuius opibus adiutum Despotam , ot cui Chutiniani attributum supra demonstravimus, ab eius amicitia discesserat rnam ex occulta su pictori , simultate inter ipsos or- a , cum Laschi iis in Polonia abesset, Dos pota Por simulation om ob undi rogni Cliotinum venitet et ingressus aicein, emisso Laschii praesidio , suis militibus custodiendam ira lidit. oua inii tria incensus Laschi iis,

sumptus rictoginta milium nureorum Dum nriam , quos

in bellum se fecisse niobat, ab Des pota rct poscebat ἰillo plus viginti milibus insumptum n ogabat. Dum internuticiis discoptationibusque contendunt, Laschius ingratum homiliis animum cxecratus , iniuriae impatiens, Et vindicta avidus, Demetrium , is illo iecthium

in Despotam excitat; et icto cum eo foedere, consilii Dissiligod by

227쪽

foetum sibi adiungit. Is erat natione lithuanus , non Ionge a Valachorum sinibus illustri ortus familia , opibus , clientelis , et eognationibus valens ; et militaris virtutis scientiaeque opinione, magnae apud sinitimos auctoritatis ς quamquam inconstantiae labe notatus , quod modo Tureis , modo Μoscis vicinis gentibus militans , neutris fidem servaverat. Is ad spem Valachiae occupandae erectus, quod ei communis erat cum Ualachis religio, quod eum iis aliquam assinitatis coniunctionem haberet, et nonnullos e nobilitate sibi amicitia et familiaritate devinxerat, a quibus eodem tem tempore sollicitabatur , cognita gentis alleuatione a Despota, ne occasionem tantae rei amitteret. deIectum habere , milites undique conquirore , et magno conatu bellum parare instituit; et Laschium monet, ut idem iaciat, et coniungere vires approperet e nam OPPOrtu ne tegendis consiliis , utrique a Sigismundo Augusto rege imperatum erat, ut copias Compararent, quas Contra Moscos, quibuscum regi tum bellum erat, duce

rent.

io. Despota illis diebus uxorem sibi desponderat Christinam excellenti serma virginem, filiam Martini

Sborowschii Cracoviae castellani , qui magistratus secundum regem et episcopos , principem locum in senatu Polonorum obtinet, ut hominis potontis assinitate res suas Constitueret ac firmiores redderet. Quae coniunctio cum externo et incertaes religio uis homine,

Valacliis sua sponte, et indignatione polluti a Despo- a patrii ritus incitatis , stimulos admovit. Nam qui

Despotae studium in alienos suam Contumeliam ante

intcrpretabantur , seque negligi quod Peregrinis patexet existimabant, illa sibi assinitate penitus imponi in

228쪽

turum , ut Omnibus gratiae locis ab uxore Occupatis , ipsi praefecturis ceterisque commodis et honoribus patriae excluderentur et et quod ipsa servitute gravius so-ret, suis elatos praemiis incedentes Polonos naturales hostes suos viderent ἰ Dee tu tegrum Posthac ampliussore Deum accopto a maioribus vi tu colere, quod Martinus in stus Eorum sacris , ad ea sutiditus overtenda adveniret. Hic suit Mavi inus nobilis idem ac magnis divitiis praeditus vir, quas ab se partas habebat ἰ ceterum potentiam usitata iam multorum via Dactus. Erat ei elatum , ac minime quietum ingenium t itaque ad hasce novas excogitatasque opiniones nillia serat, peropportunas iis, qui noxae religionis specie novas

sibi opes moliuntur. Ad oum igitur illa animi sero-eia, illis copiis, illo honoris loco validum, ac Praeterea solici septem filiorum prole, qui se in ira iam vixi et ad honores certa SPe ingressi circumstabant, i ii iis illius Dationis novas res , novit atri religionis quaerentium . quae sc late in Polonia diffudit, principatus quidam des latus est. Qua ex re summam potentiam adeptus, regi ipsi paene metuendus evaserat. Cum eo Despota altiora quaedam spectans , et novas amicilias in Polonia quaerens, assinitatem inierat, Succhia vae novam nuptum, ipsumquc Martiuum socerum expectans , regiis sumptibus nuPtias apparabat. it. Quod tempus Villae hi nou Omittendum rati , simul veriti, ne si Marti ui advolatum expectarent, Eorum consilia vel impedirentur vel aporirentur; Des pota nuptiis , et pulcherrimae virginis ex PeCtatio Di intento , cogitata Patrare Constituunt et atque o Casionem Capiendi arma captati tibiis opportu ue sors obtulit. Nam Demetrius Visnio iecZkius, quem supra a Valachis ad spem regni sollicitatum, una cum Lasebio bellum Du-

229쪽

s potae moliri diximus , cognitis quae Vala clii de interficiendo Dos pota , deque eligendo novo rege struebant, omne momentum iu celeritate Positum ducens, ne Lasclitum quidem cxpect re Statuit, qui tercentos equites, ex iis qui scio petis utuntur ex Italia conduccreparabatς quorum genus , eXPedi iamque Operam , et ad Cam ipsam expeditionem, et ad cetera belli consilia, magno sibi usui sore considebat ἰ quibus qui pracessct, eosque in Poloniam adduceret, Petrum Franciscutu Festu sinum in Italiam prosicisci iusserat. Igitur D metrius coactis quatuor milibus equitum, Valachiae sities ingreditur e quod ubi Sia CClita vae cognitum Est, coniurati ad Despotam adcunt, Demetrii copias fama maiores esse aiunt, et quanto Cum Periculo homo promptus et peritus belli armatus imparatos ostensurus esset, demonstrant et hortantur ut arma Capi, et ad prohibendos hostes contendi iubeat. ix. Dcspota quamvis Demetrium Laschiumque , quorum cousilia ante Comperta habebat, contemni a se videri volebat. tamen adventante iam illo, ne paene praesente, deposcentibus suis, quod ipsum eorum in se fidei et amoris argumentum ducebat, do Sua Sa Iute laborantium; imperat ut milites parent, Ct copias in hostes ducant. Hoc impetrato, Valachi culcriter armatam multitudinem conveni ro iubent, ac ut pari dolo Despoiam omni praesidio spoliarent, ab eo petunt, ut Uungaros, quos Peues se Iiubebat, una mittat; si re cnim ut cetera multitudo veterani militis exemplo acrius , si usus serat, proelietur. Id Dus pota primum negare, du- hortantibus amicis , qui Vala cliis nihil temerct credo ti- dum apertissime monebant; sed persuasus a MOEuccha,

a suis nihil ne suspicans il uidem hostilo ita hominis

vigilantiam sucundae res , et inanis quacdam futurae

230쪽

magnitudinis, quam sato sibi portendi putabat, siducia extinxerant maiorem partem illorum militum, quibus unis corporis sui Custodia , salusque continebatur, a se abduci passus est. His Iohannem Cancellum ex Norciae municipio pracfecit, atque ei bellica tormenta quinque attribuit. Coactis copiis coniurati rem ita ordiuntnr, ut Span Euchius ad exercitum sit, et cum eo Tomsa regiae domus Praefectus, quom in Despotae

locum sussicere, atque Valuodam creare statuerant, virum forma corporis et nobilitate praestantem; IIo luceba ad tollendam omnem suspicionem apud Despo-

tam maneat.

13. Behus ita comparatis, sexto idus augusti , coipso die, quo praetoriani milites hungavi ad exercitum venerutit, qui viginti milia passuum a Succhia va consederat, Tomsa convocatis subito militi hus, et nobilissimo quoque adhibito , exercitum alloquitur. Et ex orsus ab instanti periculo belli , et ab iusta Dei in Ualachos ira, gravissime in Despotam invehitur, cuiusca scidere Contracta esset, appellat tyrannum, Dei totiusque rcligionis contemptorem et deplorat suam omniumque calamitatem , qui adumbratae virtutis specie decepti, ignotum hominem ultro dominum adscivissent, salso Despotae nomine Ogregie cunctis imponentem et spoliata passim templa , sacratas Cruces, cetern que maiorum pietatis monumenta cessisse impiae cupiditati , promiscue omnia sacra profanaque praedae loco habita , contemptas patrias caerimonias ἰ peregrina ex Execratida sacra ambitioso inducta: sacerdotes nefarie mul-Ctatos, atque Omnibus ignominiis assectos , quod sacram suppellectilem , quod Christi Dei cultum, ut a

Patribus acceperant , tueri a scelestissimi tyranni impietate avaritiaque conati essent. Nec satis haec οῦ uxo