장음표시 사용
571쪽
si triginta eum totidem Italis decernere optatis, ego totidem Italos constituam in campo, Seu pedibus, Seu equis, seu levi seu gravi armatura rem gerere placet, et iis armis, et iis in locis, quae vos ipsi eligetis. Amabo, amice G, lnquit Gallus, ne tantum Italis tribuas. Quis enim mortalium eum Gallis audebit reclare 3 Sunt enim imbelles Itali, et Inn-di; et eum pollieiti suerint pugnare, deludent et tergiversabuntur.
Falleris, inquit Hispanus, neque Vobis, neque ulli gentium nut mari nut terra in re hellica Itali cedent. Quum perfidiam
Italis exprohras, bona verba quaeso. Itali neque iugum neque iniurias, nisi Vi coacti, ferre queunt, libertatem et iustitiam, i sonomiam et iustos principatus plus quam ceterae gentes eoncupiscunt. Si id non sortiti fuerint ius piumque, et secundum leges quarum ipsi conditores sunt peritissimi osse putantur, nside nupte amistitia quoquo modo possunt discedunt il); beneque instituti animi esse ducunt nescire obedire, nisi iuste imperanti. Nullae gentium lilaei talem, aut norunt, aut colunt, autumant magis, aut saltem desiderant praeter Italos: nos et vos , et bartiuiros et mancipia regum dictitant. Illi et res publicas plerisque in locis halaeni, neque regum subiacent arbitrio; libertate inulti gaudenta, omnes libertatem quam nos non novimus optant atque ndmirantur, cuius umore plerumque in mis ram incidunt exterorum servitutem. Novi ego Italorum mores. Qui illis imperare diu eupit, iuste dominetur oportet; nihil arripiat; alias, cum possunt, collo iugum exeutiunt, detrectant imperium. Haec est causa, ob quam tot exercitus exterorum in Italia deleti sunt, non ob Italorum, ut vos dicitis, perfidiam, Sed ob illorum intemperantiam et superbiam. Si verum lateri velimus, nullae gentium mansuetiores et minus feroces, nullae admisericordiam propensiores, nullae prii dentiores iustioresque, nullae cum optimos duces nactae fuerint, sortiores; nulli exercitus, nulli milites itali ducem suum prodiderunt; nulli hominum sanctius fidem, pietatem sine simulatione, iusiurandum, Veritatem, amieitiam, Sanctius eoiunt, si bene iusteque tracten
siὶ Sunt hape iiivonilis iacialiae dicta, quae gravibus iris, sanisque Politiciis non Pro inintur.
572쪽
ΕPISTOLL Vl. 54 a uir. Neque Italorum quispiam provoeatus lustum detrectavit unquam certamen. Vos bona fortuna virtutem italicam, si placet, experiamini. Seio universos libentissime vobiscum pug
Lamotta revertens ad suos rem detulit, et ut est suitque semper gens illa pugnandi avida, pugnam impigre, et plus
ferociter poscelint, quam postea gemit. Duces Gallorum m- Senserunt, tredecim strenuos et seroces viros ex omni exercitu elegerunt. Dux hispanus rem omnem commisit Prospero
Columnae viro romano, et rei militaris peritissimo, et qui partes hispanieas si deliter, et ut sic dicam, pertinaeiter amissis rebus omnibus secutus est. Hic tredecim et sere omnes familiares suos conscripsit ex variis Italiae provinciis, ne qua des cui videretur, in quorum numero fuerunt Insubres, Romant, Siculi, et ex hoe regno nonnulli. Operae pretium erat videre atque audire dueem hispanum quibus promissis nostros adhortabatur. Aiebat debere illos meminisse italicae virtutis, Seque ex ea gente ortos, quae quondam inti orbi terrarum et imperitavit et leges dedit; quae toties Gallos et in Italia, et extra Italiam iussit, atque illos a seris moribus ad cultum vitae revocavit: seque sub felici auspicatu catholicorum regum pugnare; et Italos atque Hispanos gentem esse eiusdem sanguinis, eluinem linguae; Victoriamque, de qua ipse certam spem conceperat, gratiorem quam Italis, Hispanis suturam. Hi ne Prosper Columna arma omnium tractare, monere atque instruere suos, ac iubere meminisse hune esse Romanum, illum Campanum; non debere oblivisci recentis eladis immerentis ac proditae, ac sub side captae patriae Suste, sine ulla alia nisi rapiendi atque grassandi causa vastatae: it Ium ne deesset honori nobilissimae urbis Neapolis; illos Siculos esse, qui tot milia Gallorum ob illorum intemperantiam atque saevitiam caeciderunt: omnes meminisse non pro auro aut argento vilibus rebus, et a sortibus viris contemnendis , sed pro amore et gloria patriae pugnaturos: neque eam rem in ni diis suturam, sed eoram omnibus gentibus, plus iue momenti habituram quam credi posset. Nam in ingenti licito et in magnis copiis plerumque plus fortuna, in
573쪽
tam parvo autem numero plus virtus potest. Humana lin- 'becillitas curare tam magnas res nequit. Memorabat etiam tales conflictus plerumqne suisse causam, aut saltem praesagium suturi belli eventus, ut qui ad aquas Sextias. ii Reserebat etiam exemplum Torquati et Corvini, qui optimos GaIlorum singulari certamine obtruncaverunt. Addebat etiam singulare certamen David et Goliae. 2ὶ Verba clari viri Prosperi Columnae eventus comprobavit. Nam ut ante Galli semper superiores fuerant, sic post illam pugnam semper nostris cesserunt. Tanta cum Gallis pugnandi cupiditas nostros incesserat, ut omnes alii, Mam qui innumerum fuerant adsciti, et ante et post pugnam Prospero graviter irascerentur. Locus inter Andriam et Chorauim constitutus est, dies idus februariae. Ad Iocum Galli primi ut prinvocatores convenere; nec nostri morati sunt, qui salute hum nissime, ut Italos dedet, data et a Gallis reddita, magno utrinque ardore nnimorum manus conserere coeperunt. Nostri et solem et pulverem et ventum austrum adversum habebant, ex ea enim parte Galil procedebant; attamen, neque Galli, neque nostri hastis propter vim venti uti valebant. Ad enses et secures et cla as ventum est. Primo impetu Galli, ut solent, acriter et strenue restiterunt: inde, ut refrixit furor illigenti insitus, Gul Ii omnes victi sunt ac dediti in arbitrium et fidem Italorum. Nonnulli ex Gallis vulnerati; unus tantum caesus est, Diis Iut putοὶ ultoribus qui cum in parte Italiae
cisalpina Gallia natus esset, et in Gallia transalpina educatus contra patriam serrum stringere ausus est a): quamvis ille ut italus honestam obiit mortem; non enim dedi aut capi pa sus est, sed sortissime dimicans cecidit. Ceteri omnes Galli incolumes, nonnullis neceptis pusillis vulneribus, se benigne urbaneque dediderunt, lassique sunt eo certamine nullam gentem Italis cum in omni virtute tum etiam in re bellica om-
i) Conser etiam quae narrant Pol hius III. 62, et I.iviris XXI. 42. de eertamine aliquot Gallorum , liortante Hannibale, apud Iusubres. 2ὶ Diversam prorsus sitisse naturam fici putii iue certaminis David uii Golia, a genere pugnae tredecim liorun pugilum, consideranti facile alipatet. ιὶ Hoe idem narrat Vida vers. 284-2ST.
574쪽
ni una praestantissin is posse resistere inter se coiisentientibus: perspicuumsiue esse, Italis ne Iue prudentiam, neque animi auteorporis vires, nihilque aliud de So, nisi honam mentem concordiamque, ut iterum toti orbi dominarentur. Nemo eo nostris vulneratus, praeter unum, qui parvo Vulnere percussus est. Vix guttam italici sanguinis armatis Italis et pugnare volentibus Galli effundere potuerunt. Duo ex nostris dum Gallog perse Iuerentur ac loco pellerent, et ipsi suo ipsorum impetu medio equorum corpore extra terminum prolapsi sunt. Nostri ingentibus animis, magnis Viribus pugnam inierunt. Ducem habuerunt sortissimum iuvenem Hectorem Ferramuscam campanum, qui e Gallia a rege Federim nuper redierat. Hic ita instruxit aciem, ita suos cohortatus est, ut nonnisi victores redituros nostros posses ante perspicere. Io-luinnes Capotius nobilis romanus e tuo, cui insederat, clava in capite percusso ac nutante, rem nusus est romano viro di Pnam: statim in terram desiliit, ac necepto pilo armos equorum serim mepit. Illum quem dixi in terram prolapsum interemit: alium e Ioeo statuto summovit. Braeolo et ipse romanus sortissime certavit. Galli arma proiicere ae certatim se dedere contendebant. Rem omnem non perdidici; hoc in summa verum: est. Ita gloriosissimi equites nostri sortiter ob honorem patriae non ob rapiendi aviditatem se gessere, ut neminem habeas, quem alteri anteponas. Itaque victores nostros cum magna gratulatione Gonsul Fernandus nmpli Antiis, multi, trusiit, estote virtute iuvenes, de nostris regibus, de patria V sua, de me dure, de praeelam viro Prospero Columna Optime meriti: ostendistis hodierna die nobis hostibusque nostris et toti Europae nullam gentium, ut humanitate, miSericordia, benignitate, Sapientia, auri contemptu, et laudis amore, sic et in re bellica, aut esse suisseve superiorem, nut italicis hominibus parem. Haec igitur pro tempore parva dona et pignora virtutis vestrae laeti ne ipite, multo maiora halii turi
quum victoriam regibus nostris Deus, qui nunquam lusto bello adversatur, concesserit. Inde omnes tam Italos, quam Hispanos Italiam conclamare ivlli t. Deinde vietos et captivos Suis armis, suis eslibus indutos, Suis, qui suJli Slites erant
575쪽
equis insidentes, victores nostri se Iuentes in triumphi modum Baretum, ingressi sunt, non ii inore plausu Hispanorum quam Iiniorum. His artibus mirum est quantum prudentissimus immo et gratissimus dux ohstrinxit Italorum animos, et eorum qui cum Hispanis, et eorum qui cum Gallis militabant. In calce huius epistolae non praetereunda mihi res est risu digna in exemplum gallicae levitatis. Non solum armis Gallos ea die vicimus, sed votis et precibus iij. Plus npud Deum valuere preces Galatei tui medici, quam sancti cuiusdam monachi galli. Ego die, quo pugnatum est, quatuor divis equitl-bus, Georgio, Demetrio, Martino, et Nicetne iuxta sepulchrum divi Nicolai non surdis numinibus rem divinam faciens vota PerSol veham, qui semper superbos a minantur Dil audivere voces meas. Monachus nnto aciem vittatus, humi prostratus iacebat, et quanta poterat 1 ore Deos suos 2ὶ invoeabat. I e-riim ut Gallos et Ioeo et virtuti nostrorum cedere ldit, O, mutuit primo, ut quem lupus, ut dicunt, viderit. Inde Gallis victis, et vittas et insulam et librum proieeit, in Ora et capillos manus convertit, et tandem non sine magno nOStrorum risu muliebriter plorans discessit. Bene vale, et spera meliora. Barii, pridie calendas martias.
En tibi, Chrysostomo, Prosperum Columnam ducem egregium, de cuius laudibus pro materia dicere, neque Galatet est
neque Prnesentis Ppistolae. Putato ituum illum , ideris primum ducem Italiae , idere. Roma prinoeps ost urbium Italiae, immo et totius orbis; Prosper primus omnium iudicio civis romanus mi , in quo duce idere poteris omnem romanam disciplinam, magnanimi turem mixtam clementiae, prudentiam
576쪽
liunianitati, sortitudinem misericordiae, Virtutem modestiae sine iactantia, pudorem magnitudini rerum gestarum, temperantiam victoriae. De quo quoniam lactis ne tua dioere non possum, inter idendus Est in Pra 'sent inrum Sermo. En tihi nostrum Ferranni Seum Campanum illum, de quo ad te Serti seram; hie est italicorum equitum, qui cum Gallis pugnaverunt, princeps et dux: in illo enim, ut de Diomede scribit Hom rus , maior in exiguo regnabat corpore virtus. Miraberis in tam pusillo corpore GSe tantum animorum, in adoleseente sensum et prudentiam senilem et peritiam rei militaris, modostiam et religionem. Non possum, Chrysostome, pareat milii latinitas, n Saeris litteris quas colo discedere. Hie, ut de David rege alunt, abstulit Ohproprium nostriam, hic Gallos vicit, hic Italis decus suum restituit. Huic Italia multum debet qui Gallorum Superbiam obtudit. Hune, Chrysostome, Si italus es, Si unquam res romanas legisti, Venerare, amplectere. Hic est Hector immo Achilles italus, qui Italiae toti honori est. Huic multum omnes docti pariter nupte indocti debemus. Hic est noster Camillus, noster Corvinus, noster Torquatus; ab hoc pendet victoria nostra; nb hoc, ut ad te SeripSi, primum auS- Picium , atque Omen bonum accepimus suturae belli totius Victoriae nostrae. Non mirulieris quantum in illa pugna ponderis fuerit, si memineris post singularia aut paucorum tamina, eodem fortunam totius belli inclinasse. Nostris quantum addidit animorum, tantum hostibus minuit. In magnis
rebus mirum est quan inm vim habent minimarum quarun-dnm rerum momenta. Τu interea bene vale, et meliora expceta. Non enim in hominum sed in Deorum potestate sita sunt haec mortalia.
R. AD MARA MONTIUMI R PUGNA SINGULAR ETERANI ET TIRONIS MILITIA.
Narrabo tibi, generose varamollit, Singularem pugnam nobilis madalunensis iuvenis animosi ut sempis, nec nisi et v terani e luitis suessani. Causa dissidii quod iuvenis ille veterani fratrem multis vulneribus I ereusserat, nSSerebatque se
id iure sedisse, nee quod id fecisset paenitere, idque se ur-
577쪽
mis experiri polIiectatur, siquis vellet factum improbare. V
teranus negabat id iure factuni suiSSe. Quapropter iuvenis veteranusque ius impune decertandi a rege impetravere. Locus tironi; nrmoruin delectus quod magni momenti est, veterano obvenit. Iustiorem pugnandi causam, quod maxime in armis
Valere, nee ab re, omnes Opinantur, Plures Veterano tribue-hant. Τandem rege annuente conStitutus est pugnandi lacus. in fossa novae arcis, conStitutus et dies. Descendunt ambo in
claustra ad hunc usum fabrefacta, spe aetantibus rege ac n-lio et duabus reginis, atque Hispanorum regis et Venetorum Oratoribus, ne universo Populo neapolitano. Prodiere ambo hilari ae iucundo vultu, ut qui ad nuptias ire non ad necem viderentur; et ne quid doli lateret, alter ulterius corpus contrectabat. Ardor nnimorum utriqne par, vires in iuvene maiores, in Veterano rei bellicae experientia malor; his enim ex provocatione nntea pugnaverat, his Victor evaserat. Paria nrma lii medium posito, Sed quae infelix tiro nonnisi pugna di tempore noverat. Duae galeae, duo longa Scuta et gravia quae nunquam fuerat expertus tim, duo enses. Armantur ambo, et dato signo, manus impigre conserunt,nmbo scutis protecti corpora longis. Iuvenis ferox et ingenitavidi ta pugnam crebris ictibus nequicquam verberat auras;
veteranus raros ictus, attamen certos vibrat, atque ora luvenis bis serit eodem paene loco. Iuvenis et ipse parvo ictu punctim ora viri pupugit. Inde inter pugnandum audax, sed non
satis cautus, dum ensem neriter et magna vi rotat, caesim hostis umbonem serit, atque ita ei Sis adactus est Scuto, ut nunquam a tenaci ligno potuerit avelli. Interea Veteranus brachium tironis, quo ensem et eum Scuto Veterant haerentem gestabat, punctim percussit. Tim proiecto enSe, Scutum Scuis et pedi pedem admovit, et paene ad brachia ventum est, am-hohus hue atque illuc nutantibus, amborum cruribus trementibus, ut cerneres nut hunc aut illum iam iam casurum. Veteranus loco parumper cessit, ne iuvenis costis ensem aD fixit, qui sorte ossi occurrens non penetravit in praecordia. Λtque iterum scutum Scuto iungit, quo arte in orbem revoluto, ac simul cervici tironis iam ex fluxu sanguinis deficiei
578쪽
EPisTOLA UII. . istis manu apposita, comprehensa galea, Mutum detraxit. Ita iuvenis inermis extilit. Dum Iue i seruin Veteranus paululum loco cessisset, ut stricto ense iterum latus Τironis punctim perfoderet, antequam receptui caneretur, ille statim se victori dedidit, ac mortem deprecatus est. Veteranus sive mis ricordia motus, sive ut puto aliquo numine, ut audies, Sive concursu circumstantium militum, sive quia id moris est apud strenuos, ut suppliei et vitam precanti parcatur, manum continuit, ac tironem dextra, ut moris rei, manu prehensum Emptivum spectante populo duxit, et spud regem divae Mariau CarmeIitarum illum donavit. Magna et mira piosecto est et omnibus saeeulis suit vis religionis, quam qui contempserit perditum iri nemo Sapiens dubitavit. Iuvenis, aut quia conscius erat quam non Iuste pugnaturus esset, Seu quia puderet detrectare certamen, quod semel promiserat, aut quoniam beata Urgo suadebat, summo mane illius diei lio pugnatum erit, in eccle,in clivue Mariae Carmeliturum consessus est pede ita sua, Seque hentne Urgini vivum moriuuntque devovit . Nec id noverat veteranus, qui cum ut captivum ne dediticium iuvenem regi dono darei, Omnes Suaderent, ne praecipue Prosper Columna sub cuius auspiciis veteranus iamdiu militaverat, et cuius favore ae sumptu certamen inierat, tactus eaelitus ut puto virgineo numineo amavit: hune ego divae Marim Carmelitarum dono do. Ha-hes, mi Mammonii, rem gratam et ordinem pugnae, seu ludi gladiatorii, cuius et ego cimoque spectator sui. Unde mulicere P Sis, quantum plus valet, quantum prudentia et rerum exin, rientia viribus corporis, et etiam nia lini, hoc ret . nudi cine et semeitati antecellat.
I aegi deplorationem mollis linanimis fratris tui non sine laerimis, eamque legendam prisbui omnibus amicis tuis, lini hie sunt, ut et tu et ego socios haberemus doloris ne in m ris nostri. Aiunt enim solatium esse miseris socios habere doloris Sui. Sed Chrysostomum niloquamur, non eum Ilii fratrens
579쪽
littoris ot imuis moribus iiislinieli im, dilectissit riuia, Obs 'iuoiatissimum, filium magis uppes lari dignum quam fratrem , limiserit, sed eum Chrysostomum, qui nondum pari fratris mo tem nut rescierat, aut senserat. Si ninicorum calerva in se- eundis ut ni in rebus congratuletur iis qui litteras non noverunt, maxime est Voluptati; si in BdVersis contristetur, A latio. Quid de Chrysostomo putandum est, Iul tot habet con-wlatores, cpiot libros, et eos non abiectos et plebes , sed eos tuos non fregit impetu' fortunae, non dolores, non exilia, non tormenta domuerunt, non tyranni perterruerunt, non secunda extulit fortuna, non ad vere a depressit 3 Absint a te litisili do Ponto, et de tristibus, et si qui sint italos. Parcant manes Nasonis; eiulatus ot lamentationes milii videntur muliercularum. Est proseelo et aliqua inermis sortitudo, nec minus immo sortasse magis probanda, quam armala; quoniam haec ut et nangia is viris, sic et insimae sortis hominibus contingore potest; illa tantum magnorum et illustrium virorum est. Tu Meratem, Platonem, Aristotelem, Xenophontem, Callisthenem, Zenonem, et Stoicos omnes specta et imitare; et ex nos eis C tonem, Seipionem, senecam, Boethium, Petrarcham, et Pontanum nostrum. Et ne videar contra praecepta Rrtis meae crudis vulneribus manus iid movere, ad hos te relegabo, hos intuere, hos lege, eos die, eos norio, eos dormionti tibi, Pos vigilanti, eos cum Solus es, eos cum lacrimis oculos foedas, di-
Quid dellos, quid deploriis, Chrysostome 3 ereptum fratrem Non doploras fratris inoctem, sed invides fratri immortalitatem. Νο3 et Dalreg et dulces natos amisimus, nos carissimurum mortem tam patienter tulimus, nos tormentia, nos ne PS, nos tyrannorum furores ex linii sumus. Deploras immaturam
mortem Abstulit elarum cita mor4 Achillem, longa I ii honum minuit senectus. Multos longissima vita dignissimos citiissima mors rapuit; multis longa vita fuit supplicio. Erroni,
Chrysostumo, quioui uiue immnturam mortem putant quae nil ante annosam senoetam. Matura somper eSt m mora, ciunm rorus decreto immuta hili sanxerimi, quae non tenηκyris, non Ioei, non aetatis, non morum, non formae, non fortunii', non
580쪽
dignitatis, non divitiarum, non sapientiae deleelum hallent, SDilut cuique sua Supersunt, nut desunt fila, aut subtrahunt, aut adiiciunt. Omnium vitae certa halὶent temporum Spatia et Statutas in caelo periodos: matres, atque viri, pueri, innuptae lue puellae, cum Parcae Volunt umbras Orci et Stygios lacus adeunt. Nesciunt quid mors sit, qui immaturam aut Seram vocant mortem. Quomodo immaturum rei, quod paratum Semper est, ae promptum, et ut Sic dicam praescia33 Nemo eo cito Venit, quo necessario intra pusillum temporis curriculum eundum eSt. Nemo eo Sero venit, unde nunquam cum Semel Venit, potuit reverti. Deploras in adolescente fratre virtutes egregias, mores integerrimos , rerum notitiam 3 Tu fratri sua invidos hona, quae uitulit secum immortali nexo mansura. Deploras qui te deSerui tyDeploras, ClirysoStome, SecesSum eius qui te expectat, ut quibus ipse, tu quoque eisdem aeternis honis Dum is . Sed tu illum participem sperabas fortunarum tuarum, tune iam Venturae sunt; at ille praeripuit tibi occasionom. Tu iplam speras, . ille Deorum largitate ne muniticent in fruitur. Τu quae tecum peritura sunt desideras, ille immortalla et seinper Secum victura possidet. Tibi incerta spes est, illi certa et immuta hilis bonorum possessio. Sed poterat sortiisse in adversis particeps esse calamitatum tuarum. Non umns fratrem, ClirysοSto me, Si ne Plemiserum at Iue calamiti sum suturum tPeum Sperabus. DuccA- sit ex hac vita, in qua Si labores, Si aerumnas, Si malorum Pestilentes linguas spuetaverimus, nut nulla nut Purva eSSe POS- sunt hona.
Age igitur, Clirysostome, ro ii ad Chrysostomum; redde tu tibi, et quantum habes eloquentino, Iuantas vires in I insundendo, quantas in consolandis aliis, explica in te ipsum, sae te
hominem Sentininus, et dignum ea fluam a nobis neceI eris disciplina: ne sorte aliqui putent vera esse quae quidam dicunt, tantum eos infractos esse in doloribus, qui rustieis et austeris sunt moribus et natura crudelΡs; mites vero, temperatOS, ne modestos, ut sunt ad lenitatem Pt miseri eordiam probet Siores, sic ad dolores perpellendos tam animi ciuam corporis minus id neos. Quod salsum eSl; nam Pisirali ii mnio gentes Militudit ea