장음표시 사용
101쪽
J INTRODUCTIO IN. EPHEMERIDES tanto die media citiores, aut segiatores esse, quanta fuerit disserentiae horum temporum, per revolutionum numerum divisa, haecque differentia acceleratio, aut anticipatio dicitur si plus temporis Horologium indicaverit, quam pro hac supputatione, rC-
tardatio autem si minus. EXEMPLUM. Esto prima observatio, indicante Horologio bor. 7. I . so. Secunda autem ρUI
dies f., eodem iudicante bar. 6. yr. 2. Ex Tab. III diebus 6. debentur min. 23. 3s., qua dempta eri Wims ob eruatisne hoer. 7. I . Io. , relinquunt Eor. 6. y I. II. Secunda autem obsecυatio habet bor. 6. y a. a. quare Horologii acceleratio diebus 6.1uit min. o. 47. , O diumna sec. 74. Aliter etiam praestare hoe licet, si in promptu sit linea Meridiana , aut alia quavis ratione
de meridiei tempore constare accurate possit. Quoniam vero Solis species, cujus transitus per Meridianum observatur, in unum punctum non coit, sed pro foraminis diametro, & Meridianae lineae ab eo distantia, amplitudinem aliquam habet, observandum erit tempus, quo uterque speciei limbus Meridianam lineam attingit, ut temporis intervallo bifariam diviso, tempus eliciatur, quo speciei, seu Solis centrum in Meridiani plano constitutum fuerit. Sive ergo hac ratione, sive alia qualibet, horam , minutum, ac secundum ab Horologio ostensum indicibus utcumque consi tutis adventus centri Solis ad Meridianum observes, sequenti die, vel alia quavis, nunquam interrupto Horologii motu , iterum meridiei tempus ab eodem indicatum notabis. Deinde adi Tab. II, quae huic Ephemeridum decennio inservit, quaerens in fronte men feci , atque anni labentis columnam, in latere vero sinistro diem , qua prior observatio est habita; in area enim, sub ejus anni columna, habebis numerum secundarum temporis, adscriptum in intervallo, quod inter eam diem, ac proxime sequentem interponitur, qui numerus excessus est, vel desectus iuxta titulos) ejus diei verae supra mediam; Quod si ergo secunda observatio die proxima a priori peracta fiterit, numero illo areali
utere, ut infra; Sin aliquot diebus post, exscibe omnes areales numeros subsequentes, usque ad diem secundae observationis, cosque si tituli cognomines fuerint, in summam coniice; Si dissimiles, ex omnibus exceIsi vis, atque cx omnibus defectivis summas duas effice; minorem e majori de me, ac residuo utere, quod majoris summae naturam sequetur. Inventum ergo utra labet ratione numerum adde, vel subduc pri ri observationi, ita enim conflabis tempus, quod .in secunda ab Horologio indicari debuit, si illud cum die media conveniat. Quod si ergo plus, aut miniis indicaverit, ce tus eris tanto singulas ejus revolutioncs die media celeriores, aut tardiores csse, quanta fuerit inventa differentia, per dierum interceptorum numerum divisa. EXEMPLUM I. Die Ia Aprilis IIIo. Observatus si anulsius prioris limbi So tris sipeciei ad
Me idianum, indicanta horologio hor. o. s. 4'. , sequentis vero limbi hor. o. 8. yy. Difecentia Gi.' in. a. 6.οῦ dimidium min. I. 23. , quod ad litum striori tempora, dat Meridiei punctum, H rologio ostendente hoe. o. T. I 2. Triduo autem post ne e die I . , observa a st eodem Mori. Hei borao. 7. so. eκ rabula ergo II, sub columna Aprilis, ac laterculo anni IT I9. a die II. ad I . di ferentia siuat sic. I T. II. r6., oin es desectiua ἰ quarum proPtere Itissima, sec. Io. ,siubducenda ex primo .iet ridie, ct lis bar. o. 6. 22., quod tempus ab Horologio die I . iudicanis dum fuerat, si iuxta melium Volis motum procederet. Cum ergo iudicaverat b. O. T. Io. animcessit min. I. 28. diebus 3., quare diu ua eius acceleratio sic. 29. ἰ.EXE UPLUM II. Em Meridies die 5. Februarii hora horologii hoc. 23. IS. 24. Die vero, hora horolocia hor. 23. IS. I a. In
102쪽
In Tab. II a die 5. ad Is. Febr. dissereritia sic. 3. 3. 2. I. I. bacte nus excessiua , quarum sun a sic. Io. Deinde o. I. a. 3. desectivae , quarum suinma see. 6. Ergo absoluta deierantia sec. q. excessivacua addita primi Meridiei hor. 23. yy. Dat . bor. 23. II. Atque bane horam indicasse: horolotium die I s. si ad tempus medium expensum esset. . qui indicavit hor. 23. s. Ergo retrocessis diebus 9. sua rivise per dies ς. dant diurnum retardationem
Quoniam autem, quoties observationum intervallum multorum dierum suerit, molestum est tot diurnales differentias in summam colligere, hoc casu sequenti methodo uter , quae & Cassinianis hypothesibus conformior erit; Tabulam enim secundam ex Ephemeridibus Lieulaudi desumpsimus, quae Hirianis Tabulis nituntur. AEquationem te poris ad utrumque Meridiem accipe ex Tab. I. Si aequatio utraque ejusdem speciei sit, minorem ex malori deinc, si ejusdem, utriusque summam confice, & habebis quaesitam mediorum , verorumque dierum differentiam. Haec autem addenda erit horae primae observationis, si arquatio additiva crescens, vel subtractiva decrescens fuerit, vel certe si priori die .subtractiva existens, posteriori additiva fuerit. Contra subtrahenda, si aequatio additiva lit decrescens, aut crescens subtractiva , vel demum si medio tempore ex additiva in subtractivam transiverit. Reliqua autem, ut antea peragenda. EXEMPLUM. Observatum sit Horologio meridiei tempus die 6. Febr. I71 . bor. 23. IS. 2 Die sit tem II. eo indicante a 3. ss. I a. , ut in Exemplo, moκ allato. Equatio priori meri- diei debita min. Iq. 62. adae, secundo autem min. Iq. q7. etiam addenda. Disserentia aqua ιψΠum Iec. S., addenda, quandoquidem aquatio additiva existens, crescit; sitiare meridies diei II. debuit indicari hor. 23. 31. 29. ω autem obsiervatus hor. 23. Sy. Ia., ergo retrocescis Morologium secundis I7. spatio dierum 9., O dieiim retardatur sec. I l. serὸ ut antea Eet Tabellam II inventum fuerat.
Iam vero postquam compertum suerit Horologium justo celarius, aut segnius serri, sistendus ejus motus, ac pendulum priore casu ssonnihil producendum, posteriore decu tandum. Tum vero itellim incitato pendulo, observationes repetendae, qu. tamen jam non cum prioribus illis comparandae, sed tantum invicem conserendae sunt, uvHorologii tarditas, vel celeritas, novo hoc eius statu, colligatur; atque hoc toties iterandum, quo usque Horologii revolutionem cum media diei quantitate consentire deprehensum fuerit. Si tamen contigerit exiguam denique differentiam inter diem mediam, ac Horologii revolutionem reperiri, ut puta non majorem sec. 8. , vel IO. , necesse non erit in eo moderando diutius immorari, sed exigui illius discriminis ratio ha. benda erit in corrigendis temporibus observationum, quae deinceps fient, ut paulo post declarabimus. Quin&aliqui Horologia eo usque adduxisse contenti, ut intra primum circiter temporis scrupulum a dic media non aberrent, ultcriorem consensum non
Nanc porro si quis de inaequali Horologii motu suspicetur, atque id ipsum observatione
103쪽
INTRODUCTIO IN EPHEMERIDES ecpichendere cupiat, duae cluni cm Sid cris observationes non lassicient, sed tres, plutarcsve laabendae erunt, quibus constet an semper cum dici mediae duratione conveniat, vel corte pari semper c xcellia , aut defectu ab illa dissideat. Quotlas autem Horologii in o. us aliquam habere inaequalitatem deprchenda uir, si ea ua de cxigu fuerit, ut puta unius, Vci alterius secundae, diurno spatio, neque alias observationes subtilissimae habendae sint, merito eam conicinia cre licebit. AtD, vel insignior fucrit inaequalitas, vel observationum ratio summam subtilitatem postulet, tunc aut alio Horologio observationi stippiendum, aut quidpiam inaequalitatis titulo in obscv-vationum lcmporibus cni rigi iidum, quod ad Observatoris judicium pertinet. Tantum monemus, quod supra ct iam innuimus, quoties observatio aliqua scrupulose instituenda sucrit, Horologii statum recenti examine inquirendum , ita enim utcumque illud sumina aequalitate non processerit, discrimen in subtilissimis quoque observationuiuas ut plurimum negligi poterit, praesertim cum Horologia non subito , ceu saltu quodam, immutentur, at sensim, variatione cxigua, quae raro unius dici spatio es cetinii iii sigiacm plae stat ..
Ex Tempore Horologii Tempus dei, O il dulcisim ex hoc in ventro.
I Am ergo ut ex Horologiis praedicta ratione temperatis tempus quavis occa fione oblata
colligatur; duplex casus est distinguendus. Vel enim nihil aliud quaeritur, quam intervallum tempolis medii quod inter duas aliquas observatio laus, Horologio habitas, intercedit i quod saepe usui esse in locis Siderum investigandis, infra dicemus) vel quae ii-tur i. mptis verum post nici idiem, quo tempore Observationis alicujus hora Horologio
Si primum, nulla opus est Horologii ad meridiem comparatione. Tanti, in ergo sit btrahe tempus Horologii prioris observationi Satempore secundae ἰ Sic nim illud admotum medium exquisite adductum sit, diserentia subtractione cnecta, crit lcmpus medium inter observationes em uxum. M vcio nonnihil a medio motu distic paverit, sum cnda erit pars proportionalis accelerationis, aut retardationis ejus diurnae supra , vel infra diem mediam, invento intervallo dcbita, eaque ex intervallo praedicto, i id c acceleratione agatur, subtrahenda, si de rerardatione addenda, ut habeatur tempus mediuinquaesitum . si XEMPLU. . Habisa fuerit obstruatio quaelibet, v. g. transtraus er Meridianum , aut per aliquem horarium Fixae cujuspiam, sera horologii Ia. 7. Iq. Destri alia obsera auo sit latria, D. r. ira γνpitus aliιιs Fixa per eundem horarιum, indicante Horolog/υ lor. I 3 7. St.b Elo igiturpi iamo tem ore e secundo , fiet disterentιa hor. 1. a. 3., qt a Jorax te sub nie Hum interea elagium, si Harologium ad medium tempus ad esum esse constaret. Diiod ' ergo ponamus diurnam eius retardationem sire. η o. a die media; pars proportionalis ex ιι se te . debita lcris I ia ., inia venietur sec. a. , adἡeada intervallo Pi dicto, fetqus EUL I. I a. temporis me , quod interutram rue obserυationem la um erit.
104쪽
At vero si quaeratur tempus apparens, seir verum, post meridiem, quo observatio aliqua est habita, cum hic hora ad Meridiem reserenda sit, necesse est Meridici alicujus Observatione eodem Horologio habita uti. Primum ergo, si tempora tam antecedentis , quam subsequentis meridiei Horologio o servata fuerint, subtrahe horam Horologii; praecedenti Meridie indicatam, ab ejus hora tempore observationis. Confer deinde horas Horologii, utroque Meridie, ut appareat quanto unaquaeque Horologii revolutio ab horis et . veris deficiat, vel eas excedat. Excessus vero, aut defectus praedicti partem piopoitionalem, invento cx subtractione residuo debitam , ex hoc subtrahe, fi de excessu ap.mir, aut illi adde, ii dcuc-fectu, atque ita verum tempus post meridiem efficies. Libi neque necesse est Horologium ad motus medios expensum esse, neque praecogia osci quantum a mediis motibu&discripet. EM MPLUM.-fitiasservari, quavis , quocumque die , Horologis in ante bor. IS. 29. 3s,
O eius observationis tempus verum post meridiem inquiratur. Ponaz r autem Hora Horologii Meridie macedenti
Hota Notologii Meridie sequemi
36. Ergo excessus diurnus Horol. supra bor. a
36. Iterum hora prioris Meridiei Horologii i
3. I 8. Nora observati is Horologii
Hora quisita post Meridiem ad instans observationis t. vero
38. Secundo, si vel unica Meridiei observatio habeatur, vel duplax aequidem, at non iis diebus, quae observationis tempus immediat ε circumstant, Tunc ex observatione illae Meridiana, aut ex earum altera, si duae habeantur, ope Tabulae II, necnon ex differentia Horologii a die media quam disserentiam hic innotescere oportet cliciatur rem pus, quod ab Horologio indicandum fuerat utroque Meridie immediate alite, &post observationem, cujus tempus inquiritur, tum vero cum utraque hac meridici horaia, tamquam ea immediate observata fuerit, quaesitum tempus p. m. observationis propostae ut priore casu, definietur. Res exemplis patebit. PXEMPLUM I. Quaero ur tempus obserυationis habita die 8. Iussi i r s. hora Horologii
6. o. que . Nulla autem extet Drrnhei circa boc tempus observatio, praeterquam die Io. eius Menses, indicante Horologis bor. o. 3. 16.; sed aliunde, putaster Darum obsieret alimes , cognitum sit diurnam Horologii accelerationem esse sic. s. 'pra diem medium . Itaque ex Tabula II inter dies 3., ω Io. . vini eius anni, d ferentia nunt sec. 8.'. dejecti , quarum siumma II.; quae propterea, si daretur Me dies diei 8., O quaereretur idem die Io. , subtrabenda s res: quare ne sipicuum est addendam nunc esse, quando ex Meridie ita diei quaerisve Meridies diei 8.; Atque m Merari diei 8. fuisset bor. o. 3. 33 ., s modis Horologium iuxt. medium motum recederet. Nunc eum die tim accelertur fecundis f., adeoque duobus diebus sec. I o.; Subtrahem da erunt see. Io. Meridiem enim antecedentem quaerimus) ex hora praedicta o. 3. 33. , ,eique hπ. D. 3. 2 3. , qua ab Horologio Meridie 8. Augus vere indicata fuit, licet minimὸ observata, atque adeo pro obervana sumenda est. Simili ratione elicietur Meridies diei 9. bora Horologuo. 3. 2O., esto uetue haec hora observata fuerit. Jam igitur cum duplex Meridies, observati
105쪽
88 Iura o Duc Tio IN EPHEMERIDES
ncm i mediate circumlans, habeatur, utere regula prioris casus , scilicet subtra Ie Iserialem diei 8., qtιι observationem straecessit, nempe bor. o. 3. a 3. , ex obse Uattone ima qua habita est hor. 6. o. s. Residuum est bor. s. 17. 22. Eundem Meridiem confer cum sequemi hor. o. 3. 2 o. , fel que desectus ab horis 2 ν. sec. 3. Eius ergo deseHus partem proportionalem quae est jec. I. circiater , residuo praedicto hor. s. s7. 22. adiri Ue, fietqIιe hora obser Ualionis I. T. a ψ. p. m. t. Dem. EXEMPLUM II. Obstruatum sit quodcumque Phaenomenon He ρrima Novembris III p., hora Horologii I 2. 4.39., at vero per nubes non licuerit neqDe eadem , neque fritienti die allapsum Solis ad Meridianum obsiervare. Tanthm die as. Octobris notatum fuerit centrum Solis in Me-r1 h.ino bora Norologit 2 3. y9 4.; die autem, Novembris ιcra o. o. 6. Hὶc ergo cum duplexa ridies habeatur, ex hac ipsa comparatione Horologii satus ad diem mearum referri poterit. Itaque cum a Meridie diei as. Octobrιs ad 3. Novembris anni i7 I7. diffirentia diurnae ex Tab. II elicitantur secutid. a. 2. I. defeeii 'α, quartim stimma siec. s. , 6 Fraterea O. O. adduiva , quaenibit efficium, erit ab ioluta disserentia, qua hoc dierum Intervallum deficit a totidem diebus me diis, Iec. s. svare si Horologium iuxta medios motus procederet, cum Meridie 29. Octobris indica erit hor. 23. 39. q. , iudicasset die Novembris Eoir. 23. 38. y9. Atque sinrema bae die osseam: hor. O. , seu a q. o. 6.; Ergo ejus acceleratio inertim 3. πιι miu. I. T. ac niurna sec. I 3 ἰ.Jυn ergo ut habeatur Meridies Horologii die prima Novembris, qua observatio Phaenonient shabita , cum a die 29. Octobris ad I. MVem ιris verentia snt tec. a. a. I., nempe I. defeestus; pro edente Horologio iuxta medios motus sertisset in eo Meridies I. Novembris hor. 23. 38. y9.;Jed propter acceleratio rem ejus sec. I 3 ἰ diu, nam, quae diebus 3. escit Jec. qo. , vere fuit b. 2 3. 39. 39., licet eam obsiervare non licuefit. Similiter st quaeretur Meridies diei a. , invenietur ea in boris Horologii hor. 3. 39. 32. , esto neque haec observata fit. Jam ergo datur uterque I ria dies observationem circtimstans, nempe die I. MDembris Eor. 23. 9. 39., ε' die r. hor. 23. 9. 32. Horologii. Excessis supra boras q. es Iec. 13. Subtracta autem hora Meridiei die I. ex hora observitionis phaenomeni, quae jιiit bor. I a. q. 39., si residi I fu ι . I 2. I. O ., cui de II.
debetur pars proportionalis sec. 6 I. auserenda . Vii.ire erit demum hora P. m. vera tempore obsermatio=us eius Phaenomem hor. II. 4. 13 I qua requirebatur . qtie eadem methodo uteris iaetusim di c. bus , quoties scilicet utrumque Meridiem, qui observ4tionis tempus immediate ameiatessis, O Jequitur Myervata non licuerις, In observatoriis autem, ubi assidiuis est ad Astronomicas operationes Horologii usus, quamquam non reserat quomodocumque ejus indices coincati sint; Expedit tamen eos ad verum tempus proxime aptare; Ut ita Horologium ipsu in moneat cum tempus
instat observationum, qui ex Ephemeridibus , in horis post incri dic praenoscuntur. Quare, si hora meridiei ab Horologio indicata aliquot horis , vel scrupulis distet ab horae
et . , promovendi erunt, aut retrahendi horarum, ac minutorum indices, quantii inneia
cesse est, ut Horologii tempora a temporibus post mei idiem uno minuto non distent pro ea die; Id, quod corum indicum rotatione obtinetur, absque eo, quod secundarum Index quid quain turbetur, aut motus Horologii ullo pacto alienetur . Ejus aut cin mutationis quantitas in oblat vationum Commentario S reserenda erit, ut ejuς, in temporibus deinceps definiendis, ratio habeatur. Ac cum fieri nequeat, propicr diei unia in aequalitatem, ut Horologium, quantum Vis ad medios motus aptatum, post aliquot dies a Meridici hora aliquot minutis non evagetur, quoties id contigerit, retrahendus,
aut promovendus minutorum Index erit.
Liceret etiam indices ita semel aptare, ut a Vero tempore dissiderent, quantum dierum
a quatio postulat; nempe si qιiadam die indicibus ad illud minutum, de secundum ad
106쪽
duc is, quod ea die oslcndit tempus med una ad vetuin tempus meti diei, eo instanti, quo centrum Solis Meridianum attingeret, pendulum incitaretur. Tunc enim, si Horologium exquisite ad mediam dici longitudinem temperatum foret, ejus indices medium tempus toto anno ostenderent. Aliqui etiam prima die Novembris ad horam o. o. o. indices collocant, ac Solis centro ad Meridianum adveniente, pendulum incitant, quo fit, ut toto anno Horologium Melidie horam o. cum sci upulis, nunc pluribus, nunc paucioribus ostendat, nunquam vero citra horam o. in horam 23. retrocedat, ut ita excolluum, ac desectu uin aequivocationes effugiant. Deinde Tabellam supputant scrupulorum, quae quotidie Meridiano temporc Horologium ad medios motus exactum iudicaturum sit, Sed his cuique pro lubito uti licet. Denique licet etiam horam diei colligere absque ulla Solis observatione, ex transitu Suderis per Meridianum, cujus Ascenso nota sit, ex Praecepto XXXVlI partis primae, quae collata cum hora ejus transitus, Horologio observata, statum Horologii respectu ad diem verum eo instanti indicabit, Sed his denique tu subsidiuin uti licet. Contra autem si ex dato tempore, Horologii tempus quaeratur, duplex iterum est casus;
Vel cnim primo quarritur qua intum temporis Horologio lapsim um sit, dum certum tempus medium labetur, vel secundo quaeritur, quod tempus ab Horologio indicanduiutast certo tempore post meridiem vero. Si primum, dato tempori medio addenda erit pars proportionalis ac cclerationis diurnae Horologii supra diem medium, jam ante compertae, vel retardationis subtrahenda. Si secundum, oportebit disseremiam Inter horas am, & Horologii revolutionem ab antecedenti meridie ad sequentem clicere. observata scilicet mcdiate, vel immediateri uti iusque Meridiei hora, crusque diseren- liae pars proportionalis addenda erit datae horae post meridiem, si Horologium verae diei
spatio plus solida revolutione consocerit, subtrahenduin si minus; Atque illi, quod inde fit, addenda semper praeccdentis Melidiei hora. Res est, ex hactenus dictis, sitis pei spicua, venique hic notandum, observata semel Horologio hora adventus Sideris cuiuslibet, vel ad Meridianum, vel ad certum quoddain , atque immobile Coeli punctum, facile haberi posse ad plures sequentes, vel antecedentes dies horam Horologii transeunte Sidere per illud punctum; Si nempe tempus dierum intervallo debitum ex Tabula III ab hora
observationis habitae subtrahatur pro diebus sequentibus, addatur veropro antecedentibus, ac tempori, quod inde resilitat applicetur diurna Horologii accci cratio, aut re tardatio in numerum dierum ducta, addendo accelerationem, & iubtrahendo retardationem pro diebus sequentibus, contra autem pro antecedentibus. Hoc ver pia
sertim usui esse potest ad restituendos in pristinam positionem Horologii indices, si torte
aliquo penduli motus interrumpatIlr.
107쪽
Vuadrantes Astronomicos ad Altitudinum observationem aptare
TR iplex praesertim arcuum genus est, quos immediatis mensuris definire in Astrononii ap actica usii veniat. Primo Arcus Circulorum verticalium ab Holizonte ad Sidus, vel ab hoc ad verticem, qui altitudines, aut distanti ea vertice dicuntur. Secundo Arcus Horizontis inter Meridianum & Vcrticales Sideris Circulos intercepti, qui Atim uiliat s Arabico nomine vocari solent. Tertio Arcus Circulorum maximo lumininter duo Sidera protensi, qui eorum Siderum distantiae appcllantur. N im Astrorum declinationes, distantias .Equatorias, longitudines item, ac latitudines. longe certius supputatione aliqua, praedictis arcuum mensuris innixa , quam immediatis observationibus dimetimur, ut propterea ni erito Armillae A quinoctiales, ac Lodiacales, atque ejusmodi machinamenta , quibus Veteres utebantur, antiquata sint. E tribus Mitem recensitis arcuum generibus, praecipue est altitudinum, seu distantiarum
a vertice observatio. Ea vel Gnomonum subsidio peragitur, de quibus dicam , cuinia de Meridiana linea, quando ejus Instrumenti usus ad Meridianas pi aescrii in observationes refertur; Vel ope Quadrantis, Sextantis, Octantis, aut porticinis alterius circularis in lamina plana descriptae, atque in eradus, ac scrupula subdivisae, de quorum organorum, ac prnatim de Quadrantis usu, nunc agendum; Nam de Radio Altronomico , Regulis Parali acticis, cstetisque crassionibus antiquorum organis, nihil attinet vel ba
Multiplex suit apud Astronomos Quadrantum construendorum ratio, sive organi conr-pagem, si ve ejus Fulcri ltructuram, sive altitudinum designandarum artificium spectes; Sed experientia ollendit eosdem tim Qtiadrantes & usus facilitate, & nicia surarum certitudine reliquos antecellere, qui ex ferro, auri calcho, aliove metallo, tripedali circiter radio, compacti, & in omnem positionem verticalem facile converti possunt, &altitudines tenuissimo filo serico, aut capillo de centro suspenso indicant. Eorum dividendorum peculiarem rationem per Circulos , & tiani versas lineas Tycho demonstravit, que Tychonica divisio dicitur; Ac denique Picardus, aptato illis Telescopio, instrumenta haec ad summam persectionem evexit; Telescopii enim ope longe certius in objecta collimamus, oculis utcumque impei sectis, quam nudo oculo , qui acuti L imo visu pollent; Ut taceam eo subsidio magnum Siderum numerum , interditi non mitius atque noctu, observari. Qitae porro ad singulas holum partes ,& totius organis ructuram pertinent, non prosequor; Nam&ea in Tabtilis Astronomicis His ius luculenter descripsit, & integrum est multa in ejusmodi organorum structura immutare, prout cuique videbitur. Si enim Qii adrantis limbus exquisite complanatus sit, si lamina, cui centrum insculpitur in eodem limbi plano ad amulsi inconstituta; . i divisio accuratissima, si totius organi compages probe firma, si a xcs, & cochlear ita aptatae, ut Quadrans in omnem pirtem converti, & quovis positu immobiliter statui facile possit, reliqua certis legibus minime adstringenda videntur. Antequam vero hujusmodi Quadrantes in altitudinum observandarum usum deducantur, primum intra Telescopium, in ipso Leutis objecti v. e foco cujus distantiam ab ea Lente pr aenosci oportet, quantum id accurate licet fila duo serica tenuissima, ad angulos re.
ctos sedecussantia, collocaada sunt, ita quidem, ut sectioiiis punctum cum 1 ubi axe
108쪽
. LIBER SECUN D Us. 9 Icongruat, vel quoniam id perdissicile foret) non longe saltem ab eo distet; At tu lixe sectio filorum illud est punctum, quo in objectum collimamus, quoties hujus alii-
udo exploratur . Filorum vero alterum plano Quadrantis parallelum, alterum perpen diculare constituendum est , ut quoties Quadrans in situm verticalem componitur, illud verticaliter, hoc Horiron taliter cxtendatur; Utrumque vero filum, & probc intendendum, & firmiter glutinandum cst. Qiuod si quis de recta filorum positione ad Quadrantis planum certus este cupiat, pluribus modis id obtinere poterit, pr esertim Vcio, si composito in situm verticalem Quadrante id innotcscit ex perpendiculo , quod Qit drantis limbum levissimo attactu perstringat verticalem aliquam lineam, utpot Tur ris angulum, quem eius parietes constituunt, observet; Si cnim filum plano Qii adrantis parallelum iiii angulo optice congruat, rcche habet filamentorum positio; Sinscctis, immutanda illa erit quo usque fila mentis angulum invicem rectum semper constituentibus eorum alterum vorticali lineae praedicto modo congruere observetur. Idem etiam assequi poteris, si Astrum prope Meridianum observes, cumposito, ut antea, verticali iter Qi: adrante; Ut enim sila probe constituta sint, oportet Sidus per Horizontale filum, aut per semitam eidem exacte parali clam procedere. Qil adrante igitur ita constituto, ut innotescat an justae altitudinum mensurara perpendiculo in limbo designentur, examine quodam opus erit, quod Quadrantis Rcctificatio dicitur. Quemadmodum enim in vulgaribus Organis, quae pinnulis instruuntur, giritu - . dines accurate haberi nequeunt, niti l mea per quam in ob ed a collimamus, justu in iii I Grumetito positum obtineat, ita in iis, quae Telescopi .i gestant, explorandus est an leomnia I ct scopii positus. Itaque necesse est rectam lineam quae ducitur p r sectionem filorum Telescopli, &per punctum cujuslibet objecti, quod in ipsa sectione coiistitutum inlueamur, parallelam elic semidiametro Quadrantis, qliae per primum, seu in avi S ultimum divitionis punishum , gradum scilicet ρ o. altitudinis, seu in distantia: a vcilice, duci in tolligitur quam semidiametrum Quadrantis primam vocabimus prorsius ut in Instrumentis, quae Tclcscopii vice pinnulas aptatas habent; senim hoc non contigerit,
min me accuratae erunt altitudinum monstrae. Quamquam autem pro Quadrantis motu, dum aliud. atque aliud objectum ob thiva inus, illa, quam diximus linea mutari Videatur, considerandum est tamen eam respectu Quadi antis, & Tcles copii immobilem eisse, semperque per certa quaedam duo Telescopii putas a transire , scit cet per filorum sectionem ,& per definitum Lentis Objectius punishum , sive intra ejus crassiticinia, seu mavis in alterutra ejus superficie acceptum. Ducta enim scindi a filorum sectione ad pu iactum objecti, quod in ea cernitur, recta linea, designatoque in Lente Objectiva Puncto, per quod illa transit, quocumque jam positu , Quadrans cum Telcl copio statua tur, & quodcumque objectum in sectione filorum appareat, sect i linea ad illud e lectione ducta , designatum antea Lentis Objectivae punctum attinget, &cum recta supcinis definita coincidet. Nec vero refert an in hac ipsa linea cernatur ab Obset a tori. ocul O illud objecti punctum saepe enim hoc, tamquam extra eam constitutum, apparebit
sat est si una quaedam sit in Telassicopio hujusmodi linea, &quidem illa ipsa, per quam,
semota omni L cnte, id cm objectum, nudo oculo, in filorum sectione ce ineret ut, quod per Lentes in ca sectione aspicitur; Ut jam fingero liceat nullam hic Lentium reii aet oi ciniiHervenire, sed nudo te Ocillo in objectum illud collimare. Haec ergo recta , quae Lima Fiduciae dicitur quemadmo .m in dioptris vulgatibiis ita con poncnda est, ut ei, quam supra diximus, primae Quadrantis sentidiametro aequi distet. Hoc Vca cum imm
diaris mensuris sauilo pacto obtineri possit quandoquid om illud, ouod diximus, L cn- tib Puticium, nullam certam notam habet, qua ii ternoscatur obsciνati nibus ipsis
109쪽
INTRODUCTIO rN ΕΡHEMERIDE scilicieti duin est ; Qiiod qua ratione fiat nunc declarabi inus. Aptato igitur Quadrante, ut linea per Lentis centrum, & filorum Telescopii sectionem ducia praeter propter primae Semidiametro aequid istet, ac fila mentis Telescopii, ut sit pradiximus, collocatis, Quadrans in editum locum transseratur, ac fulcro suo impositum ita statuatur, ut planum limbi, ac centri ejus, verticalem quam proxime positionem obtineat, pendulum vero gradum circiter o. altitudinis designet, Telescopium vero ad Objectum aliquod terrestre, remotissimum , probe a Sole illustratum, conversum sit, ut ita proxime ejus axis horigon taliter jaceat. Tum altitudo Telescopii supra loci ejus planum neci statu Pertica, vel Hexapeda notetur . Inverso deinde Quad sante, ita ut ejus centrum deorstim, pu iactum vero altitudiniso. sui sum spectet, ac Telescopio ad objectum antea designatum converso, collocetur sub fulcro Quadrantis suppedaneum aliquod, satis firmum, ac tantae altitudinis, ut Telescopium tantumdem, atque priore positu, supra loci planum attollatur. Tum Quadrantis perpendiculum ex ipsb puncto grad. o. altitudinis diligentissime suspendatur, & eo usque per Cochleas pedi alfixas Quadrantis planum inclinetur ut & pei pendiculum centri Iaminam exacte osculetur,&illud, postquam ab oscillatione quieverit, per ipsum centrum praxise transeat, Telescopio objectum idem semper spectante. His ergo compositis, objecti punctum, quod in filorum sectionem , vel saltem objecti linea, quae in horigon tale fit .rinentum incidit probE observetur, ac ment. Iter nota aliqua designetur, ut deinceps internosci queat. Tunc, amoto suppedaneo, Quadrans erigatur, dc in eam , quam initio habuerat positionem restituatur, atque ejus plano iterum verticalit ei composito, filoque perpendiculi excentro demisso, ita Telescopium dirigatur, ut eadem objecti linea in horizontale fila mentum incidat; Quo facto, probeque explorato hic etiam Quadrantis limbum exacte a Pendulo delibari, notetur diligenter in limbo punctum divisionis pcrpcndiculo quiescenti respondens . Quod si perpendiculum in gradum O. altituti dis praecisae incidat, indicio erit Lineam Fiduciae, primae divisionis semidiametro arquidi stare, utpote quae cum alia semidiametro, per grad. o. altitudinis ducta, angulum quadrantalem effici.it; quare altitudines omnes, I clcscopio ita constituto , capta, nulla correctione indigebunt. At vero n si perpendiculum praecise in grad. o. altitudinis incidat, notandum erit quot scrupula citra, vel ultra illud punctum des gnet, quem in usum, Qtia-drantis limbum, ejusque divisionem uno , vel altero gradu ultra grad. o. altitudinis cxtendi oportet. Huius ergo arcus, quo perpendiculum ab ipso grad. o. altitud nis distat, Iars dimidia erit Telescopii error, ne ni pede viario Lmes Fiducine a parallelo positu, quemupra diximus. Et siquidem perpendiculum ultra grad. o. altitudinis excurrat, ut obiectum sub Horizonte physico constitutum videatur, indicio erit Lineam Fiduciae a prima divisionis semidiametro, cui parallela statuenda suci at, divergere ad partes centri divisionis, adeoque Quadrantem objecta, ut ajunt, deprimere, hoc est omnes altitudines justo minores, distantias autem a vertice justo majores Ostendere, quanta est dimidii illius arcus quantitas . Sin autem citra, ita scilicet, ut objectum aliquibus se lupulis supra Horizontem attolli videatur, converget Linea Fiduciae ad partes centri divisionis. Atque altitudines justo majores, distantias autem a vertice justo minores, praedicta d, midii illius arcus quantitate , designabot, seu objecta, ut loquuntur, elevabit. Hoc igitur comperto, vel Telescopium nonnihil ab co positu detorquendum erit versus eam, quam convenit, plagam, ut Linea Fiduciae ad primae semidiametri parallelis. mum accedat sive hoc totius Telescopii motu, sive horizontalis filiamenti clevatione, aut depressione fiat, sive aliteri ac rursum , omnibus probe obfirmatis, iterandum ,
erit Quadrantis examen, donec Lineam Fiduciae a parallelo positu nihil deviare constite-iit i
110쪽
rit; Aut certe inventi erroris ratio habenda crit, quo omnes observationes corrigantur. Utramlibet autem rationem eligas, curandum deinceps ne Telescopi uin, ac prς- sertim filamenta ullatenus moveantur, ac quoties de eo suspicio inciderit ; iterlim instrumentum expendcndum erit. Et hoc quiuem praeserti in in peregrinationibus faciendum, ubi Quadrantes in loca longe dissita cum agitatione aliqua importantur. Sed ubi - in conclavi asset vati ab externis injuriis arceantur, non est, quod de ulla mutatione simus solliciti praesertim cum δι dictim id explorare liceat observando Meridianam ejusdem Fixar altitudinem, vel potius quando Fixae irregularibus quibusdam mutationibus obnoxiae deprchensae sunt terrestris alicujus objecti, aliquot gradibus supra Horizontem clevati, ac satis disiiti altitudinem quotidie notando; Qua tamen in recura adli: benda est , ut inadrans ad cam observandam altitudinem, certo semper observatorii loco statuatur. AI iam porro quadrantis examinandi rationem Hirius ingeniose excogitavit, si idem terrestre objectum &directe, & in aquae stagnantis superficie reflexe observetur; oportet enim altitudinem supra HoriZontem objecti directe visi, ejusdem reflexe observati depressioni sub Hori Zonte aequalem esse, ac ipsum gradum O. altitudinis in limbo, medio loco inter observationem utramque incidere, quod si non contingat, certum erit ad alterutras partes Lineam Fiducia inclinari, eritque ejus inclinationis quantitas aequalis differentiae inter gradum o. altitudinis. &punishum illud, quod observationi utrique inter
medium fuerit; Et Quadrans quidem objecta deprimet, spunctum illud ultra grad. o. in limbi extensionem incidat, attollet vero si citra. Quam ego methodum licet non sim. expertus, longe expeditiorem crediderim, quam quae quadrantem inverti postulas modo aquae superficies, ne minimum quidem vento agitetur, ac Qu drantis Arcus di
visus eo usque extendatur, ut cum oblectum reflelie aspicitur, perpendiculum extra di visionem non incidat.
Aliqui antequam limbum Quadrantis dividant, aptato illi utcumque Telescopio, divisionis initium, seu grad. o. altitudinis in ipso limbo quaerunt, idem objeetum respicientes invcrso, &erecto adrante; medium siquidem punctum Arcus, qui inter duas perpendiculi positiones, in hisce duabus observationibus, interficitur, illud est, cui grad. o. apponi debet; atque ita prima semidiameter in positionem Linea Fiducis parallelam ncceuario incidet . Vertim praeterquam quod per difficile est lapsu temporis nihil Lineam Fiduciae immutari, atque adeo necessitas expendendi interdum quadrantis non
effugitur, vix crediderim inter ipsam dividendi limbi operam, ubi Quadraus dili tractandus, versandusque est, lineam illam aliquatenus non detorqueri.
Altitudines, aut Distantias Siderum a vertice quadram tibus Astronomicis obsereare.
N Unc ut denique ad altitudines ipsas observandas accedamus, triplex fere in hac re est Quadrantis usus; Vel enim maxima Sideris a Ititudo observanda est, quam illud in Nicridiano habet aut certe minima, ad quam in infima parte Meridiani pervenit Vcl cxploiandum quanta sit Asiri altitudo ad certum tempus; vel denique invenien