장음표시 사용
111쪽
94 . IN TR O DUC T I O IN EPHEMERIDES Guin tempus, quo Astrum ad datam altitudincm perveniat. Una vero omnibus hisce observationibus ratio est: Ut in objce iam pci .ipsam si lotum sectionem, ves certe persilum Hor irontale, nec longe ab ca sectionc collimemus, in extremis enim ejus filamen ii objectorum imagincs minus regularcs . ac praecisae, interdum etiam colotibus iridis inscctae apparent: Ut simul atquc obscrvatio fit, Quadranti S planum accuratu verticalem positum obtineat, quod ex perpendiculo ejus limbum levissime, cum conquieverit, dclibante, dignoscitur, ac praestat socii opera uti, qui id exploret, cochleasquei edibus Quadrantis in hunc usu mastixa S, pro opportunitate laxet, aut intorqueat, dumi lucram tu in Sidus Telescopium perpotuo dirigis, ejusque motum proseque iis; inia inquam, si axes duo, circa quos Quadrans vcrticaliter, di hori Eoiit aliter rotatur, &assa. bre claborati sint, & rcciiim invicem angulum eric ant, licebit sanc , composito semel in verticalem situ in Quadrante, clevare tantisper, aut deprimere I clescopium, vel ctiam Quadrantis planum in aliam positionem convertere, absque eo quod hoc planum a verticali constitutione recedat. Quo vero instanti altitudo definitur, neque Quadrans, neque ejus fulcrum , aut cochleae manu deinceps attingendae, quosque altitudinem in limbo notaveris. Haec autem ipsa graduum, ac scrupulorum altitudinis aes inratio diligenter habenda, ncque antea quam pendulum quieverit, aut certe illud plum .i, aut festuca levissine attingendum, ut ab Oscillatione ces eta Cavendumque ab cxigua parallaxi pro vario oculi limbum asp: cientis positu. aliisque opticis fallaciιs, pro luminis diversa incidentia ; ini in Microst opto in ea aritimatione uti prastat. Ad haec si de Solis observatione aga: ur muniendus observatoris oculus vitro plano sature colorato , aut fuligine insecto, ne filigor aciem visus perstringat, praeter quam si Sol prope
Hor irontoni haereat, aut rata in nebula versetur. In obicrvationibus vero nocturnis,
iii si Lunam, aut Sidus nitidissimum aspicias, vel nisi crepusculum fa,cat, Telescopii fila disparent, quare lucernae lumen intra I ribum pei obj cctivam lentem Oblique immittendum, vel per fenestellam lateri Tubi ante florum locum incisam sed primis
potius ea cautione , ut&filamenta satis appareant, nec propter a nimio fulgore Sid ris speci cs obiteretur . Solis porto , Lunaeque altitudines ita observantur, ut non eorum Siderum centiaim, sed alter limbus, hi ori Zon tale filum contingat, centri velo altitudo ex nota, vel Observanda eorum apparenti semidiam otio colligitur, de quo infra. Denique memineris, cum Tcles copia, cuae Qxiadrantibus apponuntur, duobus Lentibus convexis constent 3tque adeo objec .i invertant, Teles optum inobservationibus tunc elevandum, cum deprimendum videtur, &co ira; Aili Ortini vero motus hoc Instrumen to apparentes in contrariam veris motibus plagam serri, limbolque Sol .s, & Lunae superiores esse, qui inferiores videantur, ac vocissim.
Ad Meridianas altitii dines, quod attinet, nisi Sidus valde prope verticem transeu , commodi Tina earum definicia darum ratiocst, si paulo ante Sid cris ad 'ciatum ad Mesridia num cujus tempus utcumqne praenosci Oporici altitudincm c jus pluries observis, lin. gulasque observationes in charta notes , atque hoc I riis, quo CIque cortus fueris, Melidianae altitudinis tempus clapsam esse. Altitudini in cnim observatam in maxima,
si in Meridiani parte superiori obs ervatio fiat, aut minima, ii in inseriori, crit ca, quae
requiritur . nam trium, vel quatuor minutorum tempore, altitudines prope Meridia.
nnm vix ad sensum mutantur; Quin si filum Hori Zou tale Teliscopii pi cibo constitutum fuerit, conting ct Sidus in eo semel constitutum, immolo Quadrant c, pei petuo perip sum incedere, atque ab eo bisse Cisri, quo usque intra Tubum appaleat; ui: a te i c:rcae illud '
112쪽
Lin ER SECUNDUS.it Iud tempus altitudinem observes, certus eris eam a Meridiana altitudine nihil dissentire . At velo si Astrum ad Meri dianum perveniat prope verticem, planum Quadrantis in Meridiana positione collocandum erit, ea ratione, quam infra Praec. IX trademus, altitudo autem ipso tempore observanda, quo Sidus ad Meridianum allabi vel calculis subductis constiterit, vel socii nutu, qui alio Instrumclito eum transitum interim observat. Tunc ergo adstricto per cochleam verticali a Xe, ne Quadrans e Meridiano evagari possit, scd tantum elevari, ac deprimi pro Sideris altitudine , convertendum erit Quadrantis Telescopium in Astrum, ejusque imago in Horizontali filo flataienda, e quo si
recellerit, iterum exigua drantis clevatione illuc restituenda, ut ips, transitus puncto in eo filo reperiatur, tum vero altitudo notanda, quae Meridiana citi. Expeditius velo hoc assequeris, si oculum in Sidus per Telcscopium semper intcudens, interii praelongo manubrio cochleam unam ex iis, que ad Quadrantis pedes collocantur icntissitne versa veris, ita enim Astri imaginem ad Horia on tale filum facile adduces, modo eius cochleae conversione Quadrantis planum a verticali non deturbetur, quod ex cOchleae positu pendet. Quoties vero Sideris altitudo ad certum temporis punctum observanda fuerit, ex dictis facile colligi potest qu.d facto opus sit . Appetente enim observationis tempore, Telescopium in Sidus intendendum, cjusque imago Instrumenti motu prope horizontal filum adducenda, ac deinceps hideris motus obsecundandus, ut illud semper prope eam sectionem haereat. socio interim cochleas pedis moderante, ut Quadrans a verticali situ
non recedat. Ipso autem Oblervationis habendae momento, nulla. jam verticalis circu
li mutatione , sed exi qua tantiim quadrantis elevatione, aut depressione, sidus in ipso horizontali filo statuendum , nec deinceps attingendum instrumentum, donec diviso in limbo observata fuerit. Denique non valde dispar ratio est, quoties Astrum ad certam altitudinem expectandum ut ejus altitudinis tempus observetur. Ubi enim Sidus ad eam positionem accedere deprehenderis, composito Qii ad ralite in cum proxime verticalem, in quo astrum futurum aestimaveris, cum ad eam altitudinem perveniet, curandum est, ut perpendiculum in divitioncm, optatae altitudini respondentem, incidat, simul autem limbum levissime perstringat, atque ibi sistendum Instrumentum, donec Sidus intra Telescopium apparere incipiat; iniod si ergo ex visibili ejus itinere dignoscas sore, ut ad fili horigon talis al- , ritudinem perveniat, antequam e Telescopii conspectu se subducat, tantii in adventus cjus ad horigon tale filum Horologio notandus erit, sin minus, flectendus statim in aliam positionem Quadrans, atque in ca componendum, ut antea, perpendiculum, atqui hoc quoties opus sit iterandum.
Sextantes, Octantes, aliaque hujusmodi organa ad Obsem - .
tiones Altitudinum accomodare.
Vae porro hactenus de Quadrantibus dicta sunt, eadem de Sextantibus, octantibus , clierisque ejusmodi organis dicta intestigi oportet, si id unum excipias, haec scilicet
113쪽
96 INTRODUCTIO IN EPHEMERIDE spolirema, non iisdem methodis, atque Quadrantes, rectificari, quod in sextantium, ac reliquorum hujusmodi limbo, grad. o. altitudinis non existat. Alia igitur asterenda est horum recrificandorum ratio, qua ipsi in Quadrantibus etiam pro libito uti pol cris. Sidus itaque eligendum est, quod ad loci verticem intra duos, vel trcs gradus accedat, ac tantii indem extensam esse oportet limbi divisionem citra grad. 9 o. altitudinis, seu o. distantiara vertice , per quod scilicet punctum primam semidiametrum transire diximus. Deinde qua noeste est rectificandum Instrumentum, hora allapsus ejus Sideris ad Meridianum, vel ex Tabulis supputanda , vel certe ex observationibus anteced cnter habitis praenosccnda est, in t cmporibus Horologii, ut Praec. II hujus libri declaravimus. In .strumentum vero ipsum in Meridiani plano collocandum ea ratione, quam infra Praec. IX indicabimus, ita ut ad cam Meridiani plagam obvertatur, ad quam adventurum est Sidus, quod ex hujus declinatione innotescet; riusque Meridiana altitudo de more Observanda . Sequenti autem nocte, vel alia quavis, iterum Instrumenturn in Meridiano . statuendum. sed ita ut oppositam plagam aspiciat, ut si Stella ultra verticem, Austrum veri siis, ad Meridianum perveniat, convertendum est Instrumentum ad Borealem Meridiani plagam, & sub ejus Circuli plano collocandum. Tum vero appetente hora adventus Sideris ad Meridianum , oculus ad Quadrantis Telescopium applicandus resupino capite, ita ut per Telescopium retio citra verticem in Stellam collimet, Stellaeque imago in filo Horizontali Telescopii de more statuenda, & punctum in limbo observandum divisionis ejus, quam perpendiculum indicaverit ; non enim perpendiculi fit utre extra divisioncm cadet, si modo citra grad. 9o. altitudinis tantum de diviso arcu supeς- fuerit, quanta est ejus Sideris a vertice distantia. Jam vero duplex observatio invicem conserenda. Si enim punctum grad. 9 o. altitudinis medio loco inter utramque Obscris vatione in inciderit, indicio est Lineam Fiduciae probe constitutam, &ptimae divisionis semidiametro parallelam esse . Si vero propitis ad grad. so. accedat pum tum illud, quod resupino Quadrante observat tim fuerit, quam quod dii ecta observatione in v cntum, indicio erit Instrumentum objecta deprimere, sin autem contra , elevare, atque utrobique tantum errorem et Ie , quanta est semidifferentia inter praedictas distantias
punctorum in limbo observatorumas rad. 9 o. altitudinis, SoIet autem ejusmodi Instrumentis, quorum a reus quadrante minor fuerit, Telescopium aliud postica parte apponi; Cujus axis ab axe prioris Telescopii, qu id Instrumenti lateri a figitur, ita divergat, ut angulum cum eo constituat aequalem complemento ejus a cus ad quadrantem; ita enim fit, ut quae altitudines altero Telescopio observar1 nequeunt, quod perpendiculum extra limbum cadat, al: o hoc Telescopio ob sei ventur, atque ita instrumentum Qtiadranti omnino aequivalaat. Itaque, aptato secundo hoc Telescopio, ut proxime praedictuna angulum cum priore efiiciat, quo praecisam utrius .
que axis inclinationem explores, Sidus eligendum cst, quod ad minimam altitudinciri primo Telescopio observabilem proxime perveniat, ejulque altitudo Meridiana semel hoc, iterum illo Telescopio observanda , quod duabus sequentibus noctibus facere licet, quin & eadem nocte, si Astrum eligatur, cujus segnior sit motus, qualia sunt,quet prope Polum volvuntur. Differcntia igitur arcuum in limbo observatorum utroque Telescopio, erit Linearum Fiduciae angulus. Quod si ergo primum Telescopium rectiliis catum jam fuerit, expedit hunc angulum, secundi Tvlescopii inclinatione, eo usqiici augere, aut minuere, quo usque praedicti arcus complemento exacte aequalis fiat licilicet grad. 3 o. ia Se Siaate, I. in O talite&c. Itaque omnibus altitudinibus, secundo
114쪽
LIBER SECUNDUs. 'TTclescopio deinceps observatis, demendus erit angulus praedictus, ut verae altitudines habeantur. Quin , di hujus secundi subsidio licebit jam Instrumentum cadem rationercctificare, qua in Quadrantibus usi sumus. Proximum nunc seret , ut de angulis Cireulorum verticalium cum Meridiano definiendis aliquid diceremus; Sed antea de Siderit m ad ipsuna Meridianum adventu observando
Solis , s Fixarum Adnventum ad Meridianum per aequinus Altitti l nes definire.
Una multa sint observandi Astrorum Meridiani transitus artificia, tum merito nullum certius existimatur, quam quoci aequalibuS eorum altitudinibus, eadem die, ante,& post transitum observatis, innititur; Quam nicthodum Horologii olcillatorii invento, ac Telescopii in Q iadrantibus usui, acceptam referimus ; quibus praesidiis ciniL, Veteres destituerentur, vix hanc observandi rationem inire platerant . CVrtuna est enim tempus transitus cujuslibet Sideris per Meridianum aeque distare a duobus temporibus aequalium ejus altitudinum, hoc pacto observatarum , dummodo Sidus nullam subeat interim declinationis variationem . quo circa haec methodus Sideribus praeseitim Fixis congruit. Sed cum permagni intersit Solis quoque adventum ad Mcridianum, hoc est Meridiei tempus, certi istiuis liiijusmodi observationibus definire, Rcccntiores corre- Et iunculae cujusdam rationem excogitarunt, qua omnis a declinatione prosccta variatio tollitur. Hoc vero inter caetcra commodi habet haec ratio, iri neque Quadrantem rectificatum, neque errorem ejus praecognitum , quin neque accuratam linibi divisionem requirat; Non cnim id agitur, ut vera altitudo definiatur, scdiit Astrum utraque observatione eamdem altitudinem , quaecumque illa sit, obtine M . Si ergo de Fixarum transitu explorando agatur, duabus, auit: iluis horis antequam Fixa ad Molidianum perveniat, mi adrante in cam convcrib, compone pcrpendicul Lm ad altitudinem aliquam, ad quam paulo post adventura sit. Pr.es .lt autem altitudii re seligcre, vel graduum solidorum , absque in nutis, vcl dec adici cujuspiam mimitorum numeri, absque secundis, ut eo facilitis ad talem altitudinem perrcndiculia in componatur. In hac ergo altitudine horam Horologio, & scrupulum obscivabis, quo Sidus ad horizontale filum pervenerit. Tunc iterum ad altitudinem aliam puta ro. , vel 3 o. minutis majorem si Astrum ad Meridiani partem superiorem feratur, minor ira ivero si ad inferiorcm iterum perpendiculum compone, ac secundae hujus atriciid iiii Stempus pariter Observa, Quin&tertio, ac quarto, si lubeat, idem prastabis; idcii cocnim unica altitudine contenti non sumus, ut eo tu iliis, plurium obscrvationum consensu, Meridianum Transitum definiamus. Postquam vero Sidus, Meridianum praetergressum, ad altitudines prioribus aequales accesserit, Quadrante ad Sideris plagam converso perpendiculum ad cam, quam postremo observasit altitudinem apta, expectatoque ad horizontale filum Sidere, tempus Horologio nota. Idem saccum reliquis alti-N tu- Duili od by Corale
115쪽
98 INTRODUC Tio IN EPHEMERIDEStudinibus observatis; ad quas inverso ordine Sidus redibit. His peractis, duo tempo- . ra, quibus Astrum pari altitudine observatum est, invicem conser. Intervalli dimidium prioris observationis tempori adiice, atque ita horam transitus Sideris per virdianum conficies. Idem fac cum temporibus duobus alterius altitudinis, ac caeterarum omnium. Tempora autem ex singulis elicita, si observationes accurate habitae fuerint aequalia esse oportet, aut si quid discriminis intercesserit, medium Arithmeticum interea eligendum erit. Nec dissimilis ratio est, si de Meridiei tempore per Solis altitudines investigando quaestio fuerit. Tum veto non Solaris Centri, sed alterius limbi altitudines observandae; Et siquidem in ante Meridianis observationibus Solis limbus, qui Telescopio inferior apparet, primusque ad horizontale filum allabitur, observatus fuerit, idem in pomeridianis erit observandus, qui jam posterior ad illud filum pervcniet, δι vicissim; ut ita utriusque observationis temporibus, Solis Centrum aequalem altitudinem habeat. Jam horae Meridianae, hisce observationibus inventae, correctio, propter Solis a parallelo deviationem, applicanda erit, quae ne molestis supputationibus indaganda foret, a nobis in Tabulas est relata. Eae Tabulae Solis altitudinibus alligari poterant , sed malui eas declinationibus accommodare, ut usui sint, etiam si verae altitudines non agnin
Si igitur locus propositus in Parallelo Bononiae, nempe sub latitudine grad. 4 I, aut non
longe ab ea versetur, deducta ut antea excorrcspondentibus observationibus Meridiei hora, quae adhuc correctione indiget, accipe differentiam temporis inter ipsas observationes aequalium altitudinum, matutinae icilicet, ac vespertinae, necnon declinationem , quam Meridie ejus diei Sol obtinuerit, & in Tab. XXX, cum praedicta semidi flerentia in fronte, declinatione autem Boreali, vel Ausuali, in sinistro latere, elicies secunda, ac tertia scrupula, quae inventae Meridiei horae addenda erunt , si Sol id signis descendentibus, hoc est ab initio Cancri ad initium Capricorni constituatur, subtrahenda vero si in ascendentibus nempe a Capricorni ad Cancri initium, ut ita tempus Neri diei correctum efficias. Ubi notandum, Tabulae hujus correctionem, quae pro signis descendentibus accuratissima est, ascendentibus minime adamussim convenire, sed aequatiuncula aliqua indigere, quae insequenti tabella pag. Io . Tabularum, rc peri tur, sed quae nunquam a s. tertia scrupula excedat, scilicet ad dimidium temporis secundum non pertingat. Si ergo usque adco scrupulose Meridiei correctionem requiris, aequatiunculam hujus tabellae, ut antea , cx data Solis declinatione, ac temporum semidifferentia excerpe, eamque correctioni, ex praecedenti Tab. XXX excerptae, juxta titulos accomoda, atque ita correctionis accuratissimam quantitatem nancisc cris, quae semper hoc casu subtractiva erit, quandoquidem Solem in signis ascendentibus constitui ponimuS. EXEMPLUM . Obserum fuerint Genua cuius laritudo gr. 44. parum a Bononiensi discrepans die 3. Aprilis I I s. altitudines ejusdem limbi Solis tres autemeridianae, ac totidem Pome. ridiana, illis aquales, ut sequitur
116쪽
Disserentia temporis Semidie. temp. Hora Meridiei
I9. Cum mero declinatio Solis Meridie sueris Genua grad. s. II. Sept. , cum hae declinatione , O se .midiseremia temporis qua unius ex altitudinibus verbi gratia inter media observationi convenit , nempe bor. SO. , elicietur e Tab. XXX corremo sec. Iq. Ao. Cum vero Sol mense Apriati constituatur in signis astendentibus, ex Tabella stag. Io ., cum iisdein datis, invenietur quatiuncula tert. s. praefixo titulo additionis unde siet correctio accuratissima sic. I . , qua ablata eκ hora Mercisei o. I. I 8έ, qua ex intermedia obserNatione colligebatur, dabit horam Horologii Meriflieishor. o. I. 3. 43. Si autem ex alus duabus observitionibus correctionem qua-ras, eam non valde ab hac discrepantem reperies.
Si veto locus datus a Parallelo Bonotriae longius distet, habes correctiones Meridianas pas. Is 8. Tabularum ad I 6o. ad denos latitudinis gradus, quas rogatu meo supputavit Joseph Antonius Nadius in Astronomicis studiis egregie vertatus. Ubi tamen & tertiorum scrupulorum subtilitas, & ejus, quam diximus, aequationis, pro signis ascendentibus appendicula omissa est. Tantiim adverte in hisce Tabulis non semidisserentia, at differe tiam temporis inter tempora aequalium altitudinum in fronte quaei endam , correctionem vero semper addendam cise in signis descendentibus, subtrahendam in ascendentibus, si modo altitudo Poli Borealis fuerit, contra enim res habet in Australibus latitudini,
II eridianam Lineam in Plano Horia tali describere, eaque Solis Adventum ad Meridianum definire.
MAximum Astronomiae subsidium est Meridiana linea, in plano ducta, sectio nimiarum Meridiani circuli, atque ejus plani, in quo ipsa describitur, ejus enim ope longe facilius quam per aequales altitudines Meridiei tempus definimus. Hoc vero planum diverticale, & horizontale, & quomodocumque inclinatum esse potest , sed expeditis
117쪽
icio INTRODUCTIO IN EPHEMERIDE ssime in horigon tali plano Meridiana describitur ea ratione, quam paucis exponemus. Primit m itaque duo hic statuenda sunt, ante Meridianae descriptionem, planum scilicet,& Gnomon. Est autem Gnomon recha linea verticalis, cujus extremi umbra in Meridianam lineam cum incidit, Meridiei tempus designat. Itaque sublime quodvis punctum, ut Pyramidis , aut Turris fastigium pro Gnomonis apice sumi licet, ex quo pun- perpendiculu m in subjectum Meridianae planum demis Ium, erit Gnomonis altitudo. Caeteriim cum propter Solaris diametri insignem amplitudincm corporum umbrae minume praecisae sint, sed ambiguo ici mino definiantur qui penumbra dici solet praestat
Solis radium per foramen planum rotundum, laminae insculptum, excipere, quae ipsa lamina in sublimi statuenda ante senestram, aut potius in ipso laqueari collocanda ac probe firmanda. Tum vero recta verticalis ex centro foraminis usque ad planum sui, jectum extensa, Gnomonis altitudo erit. Ita ergo fit ut vice umbrae, lucida Solis species figurae et lypticae in planum horirontale proiici .itur nisi Sol in ipso vertice constitutius circularem camessiciat. Etsi enim haec ipsa species minime circinata, sed ambitu subdubio apparet, atque eo indistinistior, quo major est soraminis semidiameter, ejus lucia plano distantia , longe tamen certius lucidi in obscuro positi, quam umbrae in illustri spatio projee ae terminum definimus. Pl.mum vero quod attinet, illud juxta Meridianae ductum, utcumque praecognitum, accuratissime ad libellam expendendum est; ac demisso ex centro foraminis perpendiculo punctum designandum quod illi subjacet, quod vcrticale punctum, aut pcs Gnomonis dicitur. Hoc vero punishum ut invenias Cubi excavati superiorem, ac infimam faciem filis diagonalibus probe intentis instrueti; perpendiculum vero intra cubum pendeat, ac superiorum filorum sectionem attingat; tum punctum plani notetur, cui inseriolum scistio congruit. His paratis, solstitiali lcmporc thyberno, an aestivo non resert: facilior hyberno Meria dianae positionis inventio, sed confusior Solaris speciei terminus cum nempe Sol uno, vel altero ad summum gradu longitudinis ab alterutro solstitio distar, una circiter ante meridiem hora, curvam semitam, quam superior, aut in serior Solis limbus specie perforamen transmissa, in plano describit, sylo tenui dc signare incipies; ac ad aliquod temporis spatium prosequeris. Iterum v cio post meridiem, cum Sol tam undem fere, at ruc antea, a Meridiano distiterit ejus sentitae portionem aliam describos, quam idem Solis limbus peragraverit, nisi utriusque limbi viam, socio opitulante, notare malueris. Deinde praelongo circino utrinque cuspidato ex Gnomonis pede tanquam centro, aliquot circulos dc scribes, qui singuli hinc ante meridianam, hinc pomeridi .uram Solis
semitam secent. Singulorum circulorum arcum, inter sectiones duas interceptum .,
bifariam divides, & ex Gnomonis pede ad has divisiones filum cxtendes, quae omnes, si speciei via accurath descripta fuerit, in rectam candem incident, sin tantillii in dissideant, mediam inter extremas estges, ac juxta fili ductum rectam in plano describes, quae Meridiana erit. Ad hanc ergo lineam ubi dietim speciei Solaris centrum pertinget, meridiem tunc indicabit, notatoque speciei appulsu, atque exitu, ac tempore bifariam diviso, Horologii horam meridie ab ipso designata mirabebis.
Expeditior tamen erit Meridianae desciptio, quoties ea aperto in loco, Solique exposito ducenda sit. Nimirii in si duobus, vel tribus conti ii vis diebus Meridiei hora per aequales Solis altitudines definiatur, ut ita sequenti die tempus Horologii ad ipsum Meridicipummam praenosci queat. Tum vero si perpendiculum ante planum suspendatur, atque in ejus perpendiculi umbra duo, aut plura puncta Meridici tempore sylo notentur,
118쪽
LI AER SECUNDUς. I Irecta qua perea transbit, Meridiana erit: id quod in quovis plano, etiam m me horizontali, ac quovis anni die obtinere licet. Deinceps veto , quoties Meridianum tempus hac linea investigare cupieris, sat est si perpendiculum ita luspendas, ut alicui Meridianae puncto verticaliter immineat, ubi enim filium bra Metidianae congruerit, Meria Sei tempus Horologio notabis. Quin etiam ubi species per foramen excipiatur haec linea Horologii subsidio quavis anni die
ita describi poterit . Extendatur prope tempus Meridie. ex verticali puncto filum tenue, quod Solis speciem oculi judicio bissecet, atque ita ad speciei motum filum circaput actum illud movcatur, ut semper per speciei medium transcat . Ipso autem Meridici puncto , quod cx Horologio praenosci oportet, utauri, vel alterum punctum, filo russe pondens. in subjecto plano designetur, ducta enim juxta filum recta linea Meridian erit.' Sed cuit . . .eri pollit speciei medium accurate oculo iron aestimari, expendendus erit sequentibus d 'ius Meridianae positus, an scii cet tempus quo Centrum Solis in ea versatur congru' empori per aeqtiales Solis altitudines deducto. Quin potius licebit ex pede Gno mo exiguum arcum cis culi dc scribrre prope eam plagam, quam Meridi ejus diei Sol 3 pecies peragrabit, sumptisque in eo arcu duobus punctis hinc inde a Meridiana, jam utcumque piae cognita , duas rectas ex pede Gnomon: s per ea plui ct tacere; ac ad utra inque carum appulsum , dc exitum speciei notare, ut tempus innotescat, quo Cenirn in Solis in utraque extitit. Tum vero ex observata eadem die per aequales altitudines Meridiei hora pumitum in eo arcu invenire facile erit , in quo arcus inter duas illas restas intercentus secutur eadem ratione, qua verum Meridici tempus
Intervallum observationum duarum in illis lineis habitarum dividit ; unde Metadiant politio dabitur.
Solis Altitudines per Gnomones Di vestigare.
SI Meridiana linea in partes divisa suerit, non modo ejus ope Meridiei tempus , sed Solis quoque altitudinem obse ivare licebit. Divitio autem ut debite fiat; prim tam Gnomonis altitudinem a centro foraminis ad subjectu in illi perpendiculariter punctum dii gentissime metieris, eamque in Meridianam transferes, initio facto ex hoc ipso perpendiculi punisho; id quod una, aut pluribus regulis ligneis parallelepipedis, invicem per fibulas colligatis, praestandum erit, ne sorte, si filo utaris, illud non aeque intentum sit cum de foramine suspenditur, atque cum Meridianae applicatur . Ergo perpendiculi longitudinem in Meridianam relatam, in partes aequas Io oooo. divides, ac eo usque divisionem extendes quousque Solis species in hyberno solstitio pertingit. Praestat autem primum perpendiculum in partes roo. dividero, tum unius divisionis longitudinem in laminam separata in transterre, eamque iterum in partes Iooo. subdividere. Neridiei igitur tempore, cum Solis species a Meridiana bissecta est , stylo , aut cultelli acie, duo Meridianae pumita notabis, quae uterque speciei limbus attingit, ac divisionem
centesinamurriusque in Meridiana numerabis centesimae vero partes milicsimas, praedi- laminae ope metieris. Hae autem me insulae coirectione opus habent; nam quae ad si
119쪽
io 1 INTRODUCTIO IN EPHEMERIDE spoliorem Solis limbum, Gnomonis scilicet pedi propiorem, pertinet, tot partibus au-gcndacst, quot continet foraminis semidiameter, ac totidem minuenda, quae ad in se. riorem limbum spectat. Id ea ratione fit, quod Solis species, propter foraminis amplitudinem, nonnihil major appareat, quam si Sol per indi visibile punctum, in quo centrum foraminis constituitur, radiaret; ita quidem, ut radiatio, quae per centrum fit, corona veluti quadam circumam hiatur, cujus latitudo semidiametro foraminis aequalis est. Haec autem semidiameter, quamquam arbitrariae est magnitudinis, ratio tamet quaedam ineunda est, ne vel Solis species prae cjus parvitate languescat, vel speciei terminus prae amplitudine nimis ambiguus fiat. In Meridiana Bononiensi, quae in D. Petronii .Ede, anno Ios s. a Cassino ducta, extat, foraminis semidiameter est partium ,1 o. , qualium Gnomonis altitudo Io oo oo.; sed in Gnomonibus brevioribus nonnihiIamplior quam in hac ratione constitui potest. Erg γ utriusque limbi mensurae, ea, qua diximus, lege correctae, evadent Tangenres Trigono inetricae distantiae Solarium marginum a verticc, sumpta Gnomonis altitudine pro radio, quae propterea altitudo partium Io oooo. effecta est; quare si e Trigonometricis tabulis arcus utrique tangenti debiti eliciantur, habebuntur distantiae a vertice utriusque Solaris limbi. Horum arcuum si minor ex majore subducatur, ac semidifferentia mino-ii addatur, fiet distantia centri Solis a vertice, cujus complementum erit ipsa Centri altitudo. Haec sane altitudinum Solis observandarum methodus, de ii inplex est, & si
Gnomon pr. ealtus fuerit, accurata. Unum tamen non dissimulanduin , speciem Solarem plano exceptam nonnihil, ut plurimum tremulam, atque undalantem, sudo praesertim Coelo, observari, atque eo hoc magis, quo Gnomonis altitudo maior, Sobs v
ro ab Horizonte di stantia minor fuerit ; id quod subtilitati ali is ab hoc Instruinent op e sandae nonnihil obstat. Fluctuationem illam speciei, laminae foraminis a Sole calefitiatae
Hirius imputat; monetque, adTam praeca vcndam, ut lamina tecta altervetur, nequc ante observationis tempus retegatur.
Csterii in laic observandum , praedictorum arcuum disserentiam, quae apparentem Solis diometrum ostendit, ac semidisserentiam, quae semidiametrum, semper hoc pacto mi- corcs reperiri, quam si Sol Telescopio observetur. Hoc autem ex eo contingit, quod verus speciei terminus in Meridianae plano adeo languidus appareat i quippe qui ab unico demum Solari radio, omnium extremo estbrma tui ut omiwm sensum effugiat; quare minor semper, &contractior, oculorum judicio , Solis species censetur, quam pro Solis diametro, ac soraminis amplitudine aequum sit; id quod minime accidit quoties sciescopio Solem intuemur, tunc enim lingula Solaris imuinis puncta pluribus radiis in unum collectis efformantur; quare I margines distanutilli mi, ac piaecisi fiunt, & imago planε circinata. Itaque diametri Solares ex Gnomor uinobservation celicitae semper
veris minores sunt, quod tamen Centri distantiam a vertice nihil turbat Contra autem mora Solaris sp ciei per foramen exceptae in Meridiana rempus nempe quod labiatur ab ejus appulsu ad exitum semper major observatur quam Solis diameter, c jusque paralleli celeritas possulet, sive major quam Telescopio deprehendatur . Id autem excoroua illa, quam memoravimus, Solaris speciei ambitum ampliante, dependet. Liceret etiam per Gnomones altitudinem Solis in aliis circulis a Meridiano diversis obser vare ἱ ncqtie luijus Initiumcnti consti uctio peculiare aliquid habet. Ducta enim ex
120쪽
L1BER SECUNDUs. Io IGnomonis pede in plano horizontali quavis linea, eaque in partes aequales ut antea divise , qualium Gnomonis altitudo Iooooo. , Ini frumentum consuetum erit, quo pariter& Solis distantiis a vertice, & ejus adventus ad eertum illum verticalem circulum distinguentur. Ut autem innotescat quanto arcu circulus ille in ortum, vel in occasum a Meridiano distet, arcum circuli ex Gnomonis pede descripti, inter Meridianam, verticalemque lineam interceptum metiri necesse erit. Denique eum Luna pleno orbe Iucet, eius speciem, Solaris instar, Gnomone observare poteris, horamque, juxta ac altitudinem definire. Qitem in ii sum, claartae candidae marginem juxta Meridianam aptabis, quam ubi Lunaris species artingit, ac des it appulsum, ac exitum definias; pariterque superiorem, atque inseriorem speciei limbum ejusmodi chartae subsidio paulo manifestius distingues, ut tangentem utriusque definias. Extra Plenilunium vero vix est ut per Gnomones Luna accurate observari queat.
Siderum omnium Transitum per Meridianum fnstrumentis in ejus plano constitutis obsemare.
CVm & aequalium altitudinum molesta fit observatio, &Gnomones Meridiani, quantum eos hactenus descripsimus, Solis tantummodo, ad summum interdiim Lunae, non etiam Siderum aliorum transtus per Meridianum ostend.int, dicendum nunc dereliquis organis, quibus Asti orum omnium ad Meridianum adventus dcfiniatur. Primum ergo ipsa Meridiana linea, Instrumenti alicujus subsidio, usum luinc praestare potest, quin & Siderum altitudines ostendere; cujusmodi Instrumentum Cassinus ii Bononiensis Meridianae descriptione, anno I 693. proposuit; atque illi assi nec startificium quo praeclarissimus Astronomus Franciscus BDanchinus Romae utitur in Gno. mone quem ipse sub Auspiciis Summi Pontificis CLEMENTIs XI. anno I7o I. ad Thermas Diocletiani crexit, ac Clementinum appellavit, quoniadmodum in dissertatione de Numo, & Gnomone Clementino luculenter explicuit. Sccundo si fila duo ferrea tenuissima probe tensa in Meridiani plano statueris, ubi planum Per utrumque corum extensum quae noctu vehementi lumine collustrari oportet per Sidus transire oculo deprehenderis, ea erit hora transitus Sideris per Mcridianum, qub pe tinet fila re Triangulum a Ricciolio descriptum. Tertio Quadrante, aut Sextante supra descripto horam transitus Sideris per Meridianum Explorare potes. Totum hic negotium in eo est, ut Quadrantis ipsius planum in Miridiano statuas; quod praesertim limbum optime complanatum, atque in eodem pi no cum centro adamussim constitutum, requirit. Ut hoc fiat, nihil mihi expeditius occurrit, quam si fila duo tenuissima ita demiseris ut exquisite Meridianae linea: super immineant, iisque ita Quadrantem admoveris, cujus etiam planum ope appensi pe pendiculi verticaliter consi uendum est ut Quadrantis limbus filum utrumque osculetur. Licebit etiam filum in Meridiani plano horizontaliter extendere, ibique obfii ma-rc, atque illi Quadrantis planum admovere, ut levissime illud tangat. Quibus peractis,