장음표시 사용
61쪽
senti capite de Ierobeatni vitulis propositimus, cogitatione. A qua item non multum alienus videtur doctissimus Ge nebrardus in liri Chronologia ; dum Ieroboamum ait, madis haeretici schisematicum, quam et et idololatram fuisse; inquantum scilicet, uti mox subdit, noluitsacrificare Ieroa Dymis, cum eis communicare, qui in Moin i, Prophectarum cathedra sedebant , sed in Dan ir Bethel, ubi templa noua cona rexit, ἐν loco Cherubim, mitulos descauit. Alioqui circunci fonem, ritus sacrificiorum, caeremo mas legis, adeos totam leuem Mosaicam retinuit, mri ἐν consecuti Reges , usque ad Achab qui ad istam haeresim adiecit mirum Baalim, sue Belorum. Haee
Genebrardus. Veruntamen haec ipsa cogitatio, cisi ex allatis coniecturis videatur nonnullum colorem, seu verius umbram, alicuius probabilitatis acciperes vereor tamen ut solida sit, Se cum sacrae Scripturae, non verborum duntaxat proprietate, sed aperiato sentit ac veritate consistere possit. Cum tamen nobis sit
studiose cauendum in similibus, ne dum nimium indulgemus ingenio , & quasi plus aequo subtiles videri volumus, genuinum interim Scripturae sensum , & veritatem ipsam'amitta
Illa ipsa sine Ieroboami, vitulos 3 se constatos populo prO-
ponentis , atque ad eorum cultum adhortantis, oratio : Etae 3. I .
Dii tui, Israel, qui te eduxerunt de terra AEgipti; qua & olimvlus fuerat populus, cum ad Aaronici vituli cultum sese pro--3i. ii aret in delerio , nimium aperte significat, contendisse ac perfecisse Ieroboam , ut populum Israel , a veri Dei cultu ac religione auersum, ad antiquam illam maiorum suorum idololatriam reuocaret ; atque adeo ex eorum imitatione, μι tuinem miruti comedentis foensem, vetamquam vituli, puta Apis 'aut Mnevis AEgypt ij , illi proposuisse adorandam & pro Deo habendam. Hoc enim sine dubio exigunt illa verba : Ecce αν xiiii Zec. Nisi sorte quispiam, ipsum quoque Aaronem contendat, non veri vituli, sed Cherubini simulacrum conflasse, ac filijs Israel colendum proposuisse; cum nondum illis, aut vis, esset aut audita saltem vulgo Cherubini figura. Recte igitur S. Hieronymus, ad illa verba Oset capite s. v c. suia re Ista el Er ipse s: Exponit cinquit in quis It iste mitulus; quia exhraὶlus ipse es : Non ab Hys, ais, mitulum gentibus accepistis; ut Baul V Asaroth a Sidonys, mi Chamos a Mvabitis,
62쪽
ut Molota ab Ammonitis sed mos ipsi, V rex meser Ierobo , qtuod in Psopto didiceratu, fecistis in Ur ei. Et sane prorsus est verisimile, quod ibidem tangit, & Oseae 4. capite magis e
primit, Hieronymus: lero amum, qui Salomonis metu non paruo tempore commoratus esset in Agypto, eorum imbutumiitperstitione: atque eὁ fortassis, quia duos istic boves coli ani maduerterat, alterum Memphi, Apim dictum, eumque Isidi seu Lunae sacrum ; alterum Heliopoli, qui Mnevis diceretur, atque Osiridi sui e Soli iacer esset; id quoque imitandi studio, duos & ipsum vitulos fabricasse,& alterum in Bethel, alterum
in Dan constituisse. Denique, ut Patres reliquos, & consensum Interpretum omittam i profanas atque sacrilegas idolorum gentium figuras a Ieroboamo inductas, & pro Dijs propositas, manifeste conuincit; tum illa Prophetae Dei nomine eidem ori . probratio : Operam es mala super omnes qui fuerunt ante te, id fuisti tibi Deos alienos Et consatiles , Ut me ad iracundiam pro
vocares; tum quod de eodem dicitur 2. Paralip. capite ii. v is
stui constititit Mi sacerdotes excelForum , b daemoniorum, mitu Arums quos fecerat. Quae nimis fortia sunt, quam ut vilis in
contrarium coniecturis locus esse possit.
Atque post hic scriWa vidi Robertum Visoritim Theolo
gum Sorbonicum, etiam pluribus eadcm tradentem atque fita mantem , aduersus Franklici Moncaei ingeniosos , sed iusto ii centiores, conatus, qui libro edito, hoc titulo f Aaron purgam tus, sue , de mimis aureo non mitulo J tum vitulos aureos le-roboam i , tiam antiquum illum Aaronicum , operose desendit, fuisse ad Cherubinorum similitudinem expressos; ea etiaml:ratia, illud commentus, Cherubinos quidem Salomonicostumana figura constitisse, Mosaicos autem , vitulina penitus, alis exceptis: conatus insuper , nimis manifeste repugnante Scriptura, non modo Aaronem, sed ipsum etiam Ieroboamum,
eo in facto ab impietatis & idololatri et culpa purgare; propter quod merito librum suum vidit Romae proscriptum. Porro ad primam suspicionem initio capitis propositam, facile dicetur; id ausum fuisse Ieroboamum, fretum, Prtim p puli ad Idoti colenda procliuitate, accedente praesertim nupero Salomonis exemplo; Prtim eiusdem a Dauidis familia, ingenti, & qui rebellionis periculum facile amoliretur , abaliena
63쪽
Ad alteram : Achabi peccatum, prae quam Ieroboami, isse detestabile; tum quod is alia super alia idola, maiori populi
scandalo , superi nauceret; tum quod cultus Baal prae cultu ubtulorum , multis in rebus foedior & absurdior esset, multoque longius a casto & puro Deum colendi ritu recederet. Postremo , ut verum sit; speciali aliqua ratione , sacris illis animalibus vituli appellationem tribui posse: at certe aliud velle Scripturam , dum de vitulis Ieroboami loquitur. Praesertim autem, si verum sit, quod tradunt Patres communiter, apud Sametium & alios, simulacra illa Ieroboami uti & vitulum Aaronicum non fuisse nisi caput bubulum , nullo adiecto corpore: eo enim pacto minus apparet, eas eiulas, Templi Cherubinis assines, aut assimiles tuisse. Nunc ergo omissis hisce quas diuerticulis, in viam denique , & tanquam Oibitam, regrediamur.
conclaritur demum antea a nobis proponi capta, atque ab arca foderis G cherubinis templi desumpta, ratiocinatio. UT igitur primum hoc argumentorum nostrorum caput , ipsa rei totius velut sub oculos subiectione , concludam i hactenus a nobis partim ex arca & legis tabulis, in tim ex Cherubinis, siue ipsi arcae , siue reliquo templo additis, alijsque rebus eiusmodi petitas non paucas coniectiaras, quasi totidem rei indagandae notas ac vestigia, aliquantum valere censebam, ad eam in qua modo versamur, de Salomonico templo diuinae Sapientiae speciatim dicato, commen
Nam si quisquam certὸ innio Chaldaeus , aut e vicina gypto sapiens, quem Lindςm Deum Iudaei colerent, cognoscendi cupiditate teneretur, & intro in ipsa admissus ady ta, nullum quidem eorum, qui ab alijs gentibus Deo rum loco haberentur, simulacrum inspiceret, sed arcam duin- taxat illam admirabilem, subter alas Cherubim, in ipso arc
tio constitviam contemplaretur, is equidem primum promore istorum temporum , vel hunc esse Hebraeorum Deum
64쪽
vt supra vulgus sapiens, in hac certe arca vim quandam ine se superiorem atque diuinam atque adeo illud ipsum Numen quod arca referret exhiberetque, in ea tot illis sacrificij tamque magnifico caeremoniarum apparatu, adorari scilicet existimaret. Quod si ille porro , vel quadam mentis solertia, vel ita tradente ac demonstratate Mystagogo, tiatelligeret denique, hoc quidquid est operis admirabilis, non utique Numen ullum esse, sed Dei stipremi ac praepotentis sedem qtiandam ac solium, in arca illa, siue ex illa, Hebraeae genti leges dimittis, iura tradentis, de rebus futuris abditisque oracula fundentis , & ad omnem virtutem ac sapientiam populum suum erudientis; eamque proinde mysticam arcam , ratione quadam propria, sempiternet Numinis Sapientiς, quς gentis magistra dux, praeses esset,efigiem ac simulacrum esse: iam nulla profecto ei relinqueretur dubitatio, a gente Hebraea Deum
utique verum , seu coeli terraeque unicum conditorem ac D
minum eo in templo adorari, verum sub figura ac typo sua premae Sapientiae; tum adeo AEdem illam augustam & orbe toto celeberrimam , esse diuinς Sapientiae propriam , eoque nomine censendam atque appellandam. Eandemque mentem iniici oportere existimabam, cuicunque ea quς diximus, &ipuim praesertim templi ornatum apparatumque, haud indiligenter consideranti.
Etenim , ut rei paulo amplius exaggerendet ad priscimigentium mores sermonem accommodem di si tibi lanum aliquod ingresso, primum occurrat incurratue in oculos, Iouis limulacrum ex auro solidum , vel pretioso ex ebore , idque vel f lum, vel loco principe, ac praecipuo ad venerationem ; tum vero undique per aedis latera, perque omne tectum aut laquear, afficta cernas aut appicta Dei insignia, sulmen tristit cum ac flammans, dub vire non possis, cui tandem Deorum
hoc quidquid est templi consecratum sit : cur id , quod iam
tui contemplationi subij cimus, balomonicum templum, diu nae dubites assignare Sapientis, cuius aede tota, impressa signa atque Symbola, immo tanquam expressus mulacra, possis agnoscere
Ingens quoddam sanum olim perhibet aut fabulatur Platosuisse in Atlantica insula . auro , argento , orichalco , ebore aureique statuis mirifice exornatum ,de huic, quo de agimus, Salomonico assimile': ad quod etiam sorte cum ista scriberet, Plato
65쪽
Plato respexerit : quippe quem credibile videatur, sacras litteras nonnihil gustasse , & Iudaicos ritus & instituta aliquoiiDque introspexisse.
Eigo fanum istμd Atlanticum delectat etcnim hoc quoque adserre paradigma , velut rei nostrae haud usque adeo absimi te ) fanum istud , inquam , siquis hospes introgrediatur, ibi
que aureum Neptuui simulacrum aspiciat, saeuo de more tri dente instructum; & Deum quidem ev ipsa Platonis descriaptione ).curru insistentem , equorumque alatorum habenas, tenentem , vel, si ita malumus, hippocampis inuectium , aut ceto immani alijue bellus marinae insidentemicircum autem delphinis insidentes Nereides centum , quot. .ut idem ait esse existimabantur : is sine ex eo quod aspexer2, consestim agnoscat, istac in aede coli Neptunum ; tametsi nulla id imscriptio doceat, nunqs, aut mystcs, aut mystagogus profi
Non absimiliter videbatur, nobis philosophandum in proposito : ut si animo saltem subeuntes aedem Salomonicam , in ipso intimo penetrali, in sancto sanctorum , hoc est Hrte templi sancti illima ac diuinissima, mysticam illam arcam depositam intueamur, quam intelligamus figuram praeserre di. uinae Sapienti : tum vero alatas Cherubinorum effgies, non modo, minori modulo arcae insflentes assilientesve, aut etiam duorum colosserum specie , Oraculum omne alarum suarum protensione protegentes, versim etiam passim toto templo iparsas atque insertas; simulque animaduert. mus, Cherubinos ipsos, a scientiae multitudine, sic appellatos. ciusdem ditiinae Sapientiae symbola, indices, administros esse, eiusque Regian ut ita dicam veluti custodes corporis, & tanquam mitilites prctorianos: non videatur fieri posse, quin ipso aspectu atque contemplatione, ea menti incidat, sa'o probabilis, neque a. rxDs ipsis abhorrens cogitatio ; istasin videri timuin αdemque si premae Dei Sapientiae, hanc tot illis symbol is si gnari, honorari,victimis, demumque. quod istis coniectu iis e cere nitimur in , Templum istud . diuino consilio, α S, lumpnis ipsius destiuatioue, eidem diuinae Sapienti et priuatim eiectiun , nominatim dedicatum ; consecratumque tuisse.ii i
66쪽
A mamr eadem cotario ipsus Salomonis autoritate. HActenus coniecturis egimus, ex ipsius templi institvictione apparatuque desumptis. Sed nihil opus est ijs iaci insistere operosus ; quando ei rei certius stabiliendae de affr- mandae, diminas litteras proferre licet, quibus, nec uno loco. id quod contendimus, luculenter expressum videri potest; si modo quis ad ea animum docilem, neque contrariis praeiudi-chs auersum , attulerit. Locum unum proseram hoc capite, alterum referam capite sequenti.
D aa. c. s. Primum igitur Salomonem ipsum, per quem c ut ait S. Hieronymus 3 se cecinit ipsa sapientia , licet in suo facto te stem excitare ac producere ; quem quidem in suis Prouerbis, ad hunc modum audimus in rem propositam loquentem: Sapientia aedificauit Mirim m. , vel, ut effert Chaldaeus, domum suum; excidit columnas septem. Immoloit mi limas suas, misit ut Pimm , . ἐν proposuit mensam Absit ancillas suas
mi, carent ad arcem π ad maevia fiuitatis: Siquis es partiti lus , mimat ad me. Et insipientibus locuta est: Venite, comedita panem)meum &c. Quem equidem locum dico ad litteram congruenter accipi de ipso Templo Salomonico, & ministe.rijs in eo exiliberi consuetis. Nam tametsi in eo textu, & ipse allegoriam agnoscam, inquantum scilicet istla inducitur Sapientia, Reginae instar aut praepotentis Matrisfamilias, conuiuium sileniae ac niagnificum adornantis, atque uniuersos piomiscue & communiter, summai ad illud benignitate ac liberalitate inuitantis domum tamen ipsam, ei conuiuio a Matrefamilias dei linatam, in sensu uno ac proprio aio esse templum Salomonicum quae nimiarum ab ipse Salomone domus appelletur Sapientiς, quod eam sibi construxerit adornaritque , &itan tuam propriam aefamiliarem, sibi inquam sacram atque addictam inhabitaue Ii tne e in hoc quidquam incongruens, ab usu Scriptu
rq alienum , a me produci. Nam , exempli causa, in illis Ieremi et verbis: In omni enim
desis su O, sub omni ligno Irondoso , tu prosternebaris moretrix
67쪽
retrix; allegoria quatenus idolorum cultus innuitur esse sornicatio. Nec tamen idcirco, collis sublimis & lignum fron. dosum, etiam allegorice accipienda sunt ; cum , secundum litteram verum sit, in locis excessis lucisque frondosis, exerceri solitam idololatriam , quae erat recessus a vero Deo , de spiritale quoddam adulterium ; idque istχ, a Propheta reprehendi. Simillime igitur, quod verbis laudatis Salomon , conuiuium describat a Sapientia propositum, allegoria eth: domum autem ipsam, seu locum mystici conuiuij, censeo proprie de templo accipi : uti, & per reliqua ad conuiuij apparatum , instructionemque pertinentia i sacra eiusdem templi ministeria, & varias Sapientiae functiones, quς istic ad Dei cultum, populique
informationem exercerentur, adumbratas.
Et quanquam eo per se ducebat, ipsa ut videbimus j verborum ac rerum conuenientia; eratque sane procliue creditu, istuc, dum haec scriberet, oblique i es exisse autorem templi; quo vel operis sui dignitatem hac fallem ratione modeste commendaret ; vel indicium posteritati relinqueret e testantur insipet Patres nostri Salarar& Cornelius, Hebraeos per domum, templum Salomonicum accipere ; eiusdemque sententiae sunte recentioribus Hieronymus Prado & Ioannes Baptista Villat. pandus, viri in templi rebus perquam studiose atque accurate 29. versati. Expendamus igitur, quam sibi cuncta consentiant, prolata breuiter totius loci commodissima expositione.
Sapientia inquit sapiens salomon aedificiniit Mi domum: hoc est inquam ) templum ; quod equidem ipsa sibi Sapientia erexerit, utique ut domum sbi propriam , sibique titulo
Excidit columnasseptem. Quod reserendum ad templi porti
cus & atria innumeris columnis e pario marmore exaedilicata.
Septem autem dicit : quod est, vel plures , definito numero Pro indefinito , Hebraeorum phrafi ; vel etiam septem , quod
septenis columnis singuli constarent earum ordines, ex Villat- Pandi descriptione. Adde Clementem Alexandrinum septem a stus in eo templo cum Hebraeis agnoscere. Immolavit missimas suas: Quod dictum propter templi s crificia. Miscuit mira : propter libamina. proposuit mensem: quo alludi potuit ad mensam panum propositionis. sequvotur ad sacerdotes pertinent , quorum, ut mu
68쪽
nistrorum Sapientiae, illud erat munus inter craera, neom
nias & dies festos indicere, & sue solenni tubarum sono, seu qua alia ratione , fidelem populum ad stata sacrificia, Deique
Mi is, inquam, Sapientia ancillM 9 a ; id est templi ministros sacerdotes. Nam & apud Septuaginta Interpretes hoc loco legimus seruos suos ; quam lectionem sequuntur Cyprianus , Ambrosius, Augustinus, & alij. Sed maluit Scriptor ancillarum nomine abuti, ut in coepta perstaret allegoria. Is si iiiidem quasi semineus comitatus decere videbatur principem eminam , quo schemate inducebat Sapientiam conuiuium suum adornantem. Ad arcem vero ; si quidem verborum magis obuiam comstructionem sequimur: id est ad templum , quod ad instar arcis extructum erat in monte Moria, loco excelso atque minito : quo apprime faciunt quod saltem ad aeuum posterius attinet) illa Taciti libro s historiarum , de Ierosolymae tem plo ita scribentis: Templum in modum arcis , prop*έ muri. bore'opere ante altas : ipsae porticus, quis templum ambi batur, egre um propugnaculum. Quod rursum templum, via deatur textus noster appellare ciuitatem , siue ob templi utilia uersi incredibilem prorsus amplitudinem , siue ob atriorum. porticuum , exedrarum, quasi in fora, vias , domos, aptamco innamque distributionem. Quanquam ea profecto de arce ac ciuitate interpretatio, nihil admodum nobis est necessaria. Nam si textus reliquos, re misque ipsam propius inspiciamus, deprehendemus, non dici mis.los a Sapientia, qui vocarent ad arcem, sed mitas ad arce m, ut vocarent conuiuas Sapientiae r secundum quod etiam era-it Iosephus libro f. de bello cap. y sesia Iudaica per sacerdotes de excelsa turri populo indicta fuisse. ino modo nihil est difficultatis in sententia, sed quadrant omnia perbelle, in eam qua de agimus AEdem diuinae sapientiae; hoc est, uti probare
intendimus, in templum ipsum Llomonis. Fruet igitur intentioni nostret ipsa contextus ratio ,& rerum inter se responsus & conuenientia; quae est ipsa per se avi mentum non vanum, seu indicium probabile, veritatis. ut iam opus non sit rei confirmandae alias coniecturas adducere ; aut etiam diuertis a nostrhi suus loci intcrpretationes opere magno refellere.
69쪽
Quod enim vel Hebraeorum quidam hic, domus nomine, aut mundum ipsum, aut encycloridiai' siue ci moleram taec tiarum intelligunt pueb Patrum Mui nulli ista I aut de callisti humanitate . aut de Ecclesia tuterpretantur e videntur haec albquanto longius abire il littera, & ad sensu; mysticoli ae syst
holicos magis pertinere. . , Propius nobis accedunt, Uii cum Ioanne Pineda, perdo- Pt si
mum Sapientiae, Academiam uitelligunt ι sues ut is autor qin arce Sionis,& iuxta Regiam; siue, in alij, in Ierusilem iuxta 'templum, immo in templi atrijs aut porticibus, constitutam in quibus est sine credibile, plures extitisse tanquam exedris tradendis omnium artium disciplinis, accommodatas. In qua 'nim aliqua dicere possiimus cum Francisco Cinhagena & Mij stitisse puerum t EsVM, cum cui ait Lucas mariuristim L. io. b.m. lum I parentes eius ) in templo , sedentem in medio Doctari audiemum illos sis interrogantem. '. Talem igitur aliquam Academiam intelligi credunt a Salo mone, nomine domus Sapientiae: quemadmodum stilicet publicum Vrbis Romae gymnasum , in quo facultates ac disciplinae tra latur omnes, videmus Sapientiam appellatum. Additque ingeniosὸ Pineda: per columnas septem, quas exiscidisse dicitur Sapientia, non accipiendas esse columian qui bus innituntur porticus aedis , sed septem artium liberalium
excelsas cathedras e marmore excisas atque et boratas. Fauente nonnihil Optato Mileuitano , in quantum
tradit: In mertice Sremis sistem fuisse Sy agogas , ms Iu o- 3rum populus comemem, legem per Moysen datam disicere potuissi: quibus tamen postremis, eas legi diuinae c6ndiscendae significat, non liberalibus artibus tradendis, destinatas.. Tandem in arce Sion extitisse quandam Academiam, seu gymmasnim sapientiae , ex eo videbitur firmari Ῥsse , quia pio 'eo quod nos Canticorum . v. 4 legimus de turre Dauid c quam fuisse constat in ipsa arce) ι'a aedificata es cum propugnaculis rinctores Hebraei apud Genebrardum legunt , constructa ad 'disi sinus, siue ad do inam Es monumenta et quod contiauo pronum est ita accipi, quasi ea turris, non tantum esset armamentarium , sed etiam Bibliotheca regia, simul sue arcanae ac sacri dilaiplinet schola. Verum alia mens est eorum mei rum: quippe qui tantum velint, eam turrim di i constricistam
ad doctrinam , seu discissi nam , quia esset adeo eximia pulchri
70쪽
tudine, ut proposita videretur vestit exemplar praestantissimam, ex quo dilaere posset quiuis artifex, qua ratione turris insignis aedilitari possct di vel certe, quod instar excelset Phari viam do-iceret seu ostenderet. Ude, alios apud Gasparem Sanctium vella, constri infesse ad monumenta ; quia in ea collocabantur librum monumenta , qui aliquid egissent praeclare : uti esse pos sint arma quaedam virorum fortium, manubiet hostium,& si ita placet commetitari j quoque , res a magnis viris praeclare festas, continentes. Nisi nugis velimus in quod , ea retenta
ςctione, satis inclino eo nomine venire documenta aut instrumenta, ut vocant, ad iura Principum, fines Prouinciarum,
acta Iudicum, & alia huius inodi, pertinentia ; qualia utique solem locis munitis ac bene occlusis conseruari: ita ut ea turris smul esset arcanum archiuum, seu tabulatium aut chartoplaylacium regium.
Sed utcunque ista se habeanti uti ire non possum inficias. Disse illo aevo Ierosolymis Academiam eiusmodi, seu sacrae, seu profanae Sapientiae : cum etiam S. Ioannes Chrysostomus scribens in Psalmum s. dicat; eo tempore Ierosolyma filisse δiδασα ae νῶιμι siue publicum gymnasum, ludumue litterarium, communem orbis terrarum, V qui molebant cinquit cultum ut ornamentum capere hinc ea quae bona honesta sent, is antrita proniti exit limem , praedictum locum Salomonicum , ad templum potius, seu AEdem ipsam ut diuino cultui ac sacris cijs deputatam, quam ad disci inarum Academiam ullam, fidi
sacrae adiunctam, abiunctamve, pertinere. Etenim, praeterquam, quod reliqua omnia quae in eo textu adduntur, ipsi AEdi sacrae magis ex vero conueniant: Sapientia illa, quae in sacris Scripturis commendatur, non in Academicis
disci inis aut theoreticis scient ijs consistit, sed in Dei timore, cultu , reuerentia , dilectione: scut scriptum est : Ecce timor
Domini Graece , hoc est , pietasὶ ipsa es Sapientia;
reced re a malo , intelligentia. Et alibi: Dilectio Dei, his rabilis Sapiretia. In quem etiam sensum saepe dicitur, timor Domini, esse initium, seu principium aut principatus , hoc est summus apex ac perfectio sapientit. Quae videlicet practica atque ad salutem conducens sapientia, non in artium senesis discitur, sed in limctuario, usu ipso exercitationeque comparatur. Neque enim,