장음표시 사용
81쪽
exacte ac plene constituendum , congruenter apteque dic mus : quemadmodum ipsum corpus Christi, seu sanctissima eius humanitas, propria ratione templum fuit Sapientiae Dei, illud corporaliter ut Paulus loquitur & in veritate inhabitantis : ita Salomonicum templum, aedem fuisse propriam eiusdem Sapientiae , illam in figura inhabitantis, ratione arcae, inbbique per oracula, aliaque diuina prodigia, praesentiam suam priaentis ac manifestantis. Accedit, quod templum Salomonicum, ex Scripturae sensu, non modo corporis Cnristi fisura fuerit, sed etiam caeli, seu regni caelestis. Sic enim A uolus ad Hebraeos '. V. M. Sanincta Sanctorum manufacta, appellat memplaria, seu antitypa,
verorum, id est, callestium, siue ipsus templi caelestis, ut patet ex verbis sequentibus. ὁ illa spectant s. Hieronymi, Ezechielis s. capite. Viade Moses inquit in resernaculo, Salomon in templo, non meritarem tentorj ir templi, se fmilitusnem figuram, Rerum per haec sua minora hinsurrena, ea qua in caelestibus, ἐν in spirituali aedificio Isent, imrelligere posimus. Atqui regnum templumve caeleste, esse proprie regionem ac templum sapientiet, inferius demonstrabitur. Vti & hunc quoque mundum corporeum & aspectabilem; cuius etiam figuram fuisse, templum aut sacrum tabernaculum , plures obseruant, cum Philone & Iosepho Hebraeis. Quo item trahunt aliqui, quod a Salomone dictum legimus, Sapientiae '. v. s. Dixisti me ac mare temptum in monte sancto
tuo . imilitudinem tabernaculi sincti tui, quod praeparasti ab inistis V tecum sipientia tua, quae nouit opera tua; quae ἐν assuit tunc cum orlam terra' tm faceres. Qua de re , si cui libuerit, videri potest Francisci veneti Harmonia mundi, Cantico I.
no 4. cap. 3 L. Ita, quocunque te vertas, apprime conspirant omnia, &aedem illam Salamonicam, multiplici titulo , Sapientiae diuinae veluti propriam addicunt. Uerum ad extremum delectat adiungere : ipsum Christi corpus, letim utique propriam primogenitae Dei sapientiae, non templa duntaxas a S. Ioanne , sed etiam tabernaculo
Quippe ubi legimus apud Ioannem : Verbum caro factam β ,--it it in inu , Graeca pro Mitauit in nobis, habent a quod recte veneris , in aculum fixit iunctis.
82쪽
DE so, Unde Augustinus: Tabernaculum Dei raro est. In carrainhabitatili Verbiim, ἐν caro factum est tabernaculum Deo. Sive ea loquendi forma innuerit sacer Euangelista ; Christum inter nos conuertatem, vium esse carne mortali tan
quam temporali & transitorio tabernaculo ι secundum 'illude. M. v. . Ieremiae: Expectatio Mael , Saluator eius in tempore tribulatio nis i quare quasi colonus futurus es in terra, b quast viator de Hirans ad manen vim λ Sive potius eis respexerit, quod humanitas Christi fuerit tabernaculum quoddam Molaico simile ab ipsa Dei sapientia inhabitante consecratum. Qua ratione S. Cyi illus Alexandrinus in eum locum dicit: Verbum bali lasse in came, Ut proprio rentem corpore, templo illo nimirum quod es ex sancta Virrise. Is ipso enim inhabitauit omnis pleni ludo diuinitatis corporaliter, et i Paulus ait. Et S. Basilius illarus s. verba Psal. s Sanctificauit tabermiculum suum Altissmus; intelligit de Verbo diuino carnem suam sanetificante , seu con
Bresis antedictorum ,'scopo nostro non inopportuna, collimo. HIc vero iam nobis otiosus liceat, nec sine dulci animi sensu , demirari utriusque diuini testamenti conlanantiam; S: figuram rei, umbram corpori, migma veritati bellissime respondere. Atique hie , s usquam , locum habere egregiam quandam sis. . . s. Paulini sententiam ; illa Psalmistae verbat Nee memor ero D. 13. .d nominum forum per labia mea ; sic explicantis: Per labia mea. Id es, per immortalium Do testamenta merborum: quae oris diis uini tibia bene dicuntur, qκia Et cohaerent sibi, ef mno Dei verbo aperiuntur, per ipsa nos Dius 6cutitur. Aut, ut Augustinus scribens in Pulmum 49. Concinunt noua veteribus, metera novis. Dicunt ad invicem Seraphim duo : Sanctus Sast ctus, Sanctus. Haec consonant duo testamenta, i mnam tacem habent duo testamenta. Sic Aligustinus. Auiue hic locus est suavis omnino ac floridus, & ubi nisi me ipse cobibeam, aequo liberior excurrat atque exultet oratio.
83쪽
Quaerebat nimirum iam olim requiem amatrix hominiani Sapientia;& st multiplices atque varios, ita orbe condendo, constituendo, a.dministratido, quas labores dicam, an lusis poli caelestis gyri velut uperosbs circuitus, post obita matri, calcatos fluctus, penetraras abyllos, lustratas terras, explorata
populorum ingenia , retalles domitos, submissos in deditio nem acceptos; respectabat denique sqv sbi liceret delicatiui acquiescere, & cum peculiari sibi populo blandius familiariticque conuersari. Sed nusquam inueniebatur locus eius. Non ararita in terra: Chanaan , neque misa est in Nemo; Cbaldaei, Phaenices, AEgyptij, di tot alij fabulatores, & no tiracb. 3. mine tenus exquisitores prudentiae de iii telligentiae, viam L. pientiae nescierunt, neque cognouerunt semitas eius. In omnibus requiem quantuit, scd in haereditate Domini morata est. Educitur ex AEgypto Deo chara gens, segregatur a prosa nis gentibus, fit populus proprius ac peculiaris. Hinc iam manifestius apparere caepit Sapientia, familiarius cum hominibus agere, & cum filiis hominum quodammodo delitiari. Datur in Sina lex de caelo, conscripta digito sapientiae; construitutarca, erigitur sacrum tabernaculum, in quo arca & lex requiesceret, isc ipsa per sese Sapientia, super expansas stipato-tim suorum, hoc est Cherubinorum , an insidens, oracula tunderet, populoque suo erudiendo ad iustitiam, arcana sua
, -dςst xxi moras, & longae peregi inationis taedia, ledesque Atabum in morem identidem commutatas receptum aliquem habuit arca in silunte; ibique morata, Ionitem firmata est Sapientia. Rentit enim tabernaculum 'Silo; p r. m. aetegit tribum Iuda, montem Sion quem dilexit: Extructum pro . o. σο
inde in ciuitate sancta templum illud augustum ac celebre, in sedem uti apparebat perpetuam atque immobilem, ubi consecuturis deinceps aetatibus, Deo sedenti super Cherubim, ipsi inquam aeternae Sapientiae, innumerjs victimis ab omni Israele
Veium, qrando Apostolo teste o ritu adperfectum adduxit Hu.ν. . Lo; perlaeta est & hoium Sapientia; & post crebras diuini Sam 3' ctuarij minas atque instauratiooes, post subductam occultatam' que arcam Dei , aedemque nudatam sua gloria , reproba rum est denique cum gente sua tem flum, reiecta sic rificia,
84쪽
Gil. . ,. p. abdicatae legis caeremoniae , infirma , inquam , atque e ma
Tabernaculum illud non manufactum, non Ollabi opus aut Beseleelis, sed quod ipse sibi Praret Deus, anifice Spiritu; cotti pus inquam Sapientiet aptatum est, ut in istis naturae nostrae membris, haberet instar tabernaculi, aut temsi potius, proprij , stabilis, aeternumque mansuri Etsi enim Verbi nobis I9. 33. v. cum conuersantis humanitas aliquando dissoluta fuerit , S: ut de vita sua rex Ezechias) conuoluta quasi tulernaculam P. reum:
attamen neque tunc aut anima aut coipus unquam flair dimissum a Verbo; & eadem ipsa, postquam diuina vi rursum inuicem fuere copulata, exinde templum extitere diuinae Sapientiae, fixum, perenne, gloriosum, immortale. Quam animi mei reflexionem meditationemve, saturam uti opinabar θ ipso sensu suo, Christianae menti non insuauem, iuuerit obiter atque perpaucis proposuisse.
si laedum de mente Parstm, rei ampi as illustrinia ,Eolatu . TAmeisi in scriptis Sanctorum patrum , nihil aismodum
sortasse reperire sit, quo cogitationem in qua versamur astruere, aut firme constabilire liceat; alioqui en iis, non eam duntaxat ut Cispicionem , coniecturamue haud usquequaque timprobabilem, sed ut opinionem sententiamque nostram proponeremus: tamen ex varijs eorum dictis possumus nonnulla deducere , quae coniectiaram a nobis faetim nonnihil adiuture, aut illustrare videantur r quorum hic aliqua indicabimus.
Primum . suspicioni nostrae non parum Euent Patres illi,& numero plurimi, & vetustate venerabiles,& autoritate praecipui, qui uti iam superius vidimus in uno velut ore pronuntiant, in testamento veteri, Filium Dei, seu Verbum diuinum, ipsamque adeo primogenitam Dei Sapientiam tum Prophetis alijs, eum ipsi Moysi in rubo, in Sina, in tabernaculo, in oraculo app'ruisse , eundemque de arca extruenda , adornando tabemaculo, apparatu sacrorum, cultuque omni sibi adhibendo, prataepisse. Atque illi praesertim, qui non quomodocuri que visum esse censent Dei Filium; verum ut Disorem gentis
85쪽
tis Hebraeae, atque adeo, ut sibi propiib S pientiae munere sun gentem , sese ei popula exhibuisse. Qi iam in rem iuuabit illa apponere praeclara quaedam Salviani verba , di vel elegantiae suς gratia, referri atque audiri digna. Sic auteni loquitur libro i. de Prouidentia Adde huic eru. Aenia gentis ossicio descendentem ad terras Deum, accommodam
rem se terrenis mi us vel, ut quidam legunt , costas ) Dei
Fιlium, innumerae multitudinis plebem in coxisertium diuina similiaritatis admissam, sareae amicitia honore pollentem. Adde hucronitrua, aiae fulgura, terribiles buccinartim cael stium sonos, tr mentem undique roraus aeras fragorem, polos Iaeris clangoribuamugientes, ignes, caligines, nebulas Deo plenas , loquentem cum - IM e Dominum, legem diui o ore resonant m , incises Dei igitρ r luteras , rupices paginas , saxetim molumen , disscentem populmi, docentem Detim , ac mxtis pane hominibus t atque Mysis, nam caeli terras scholam. Haec Salvianus : qui, quae reliqua oratione videtur Deo indiscrete aut indistincte assigriare, manifeste tamen attribuit Filio , humanis visibus f ut principio dixitὶ se accommodanti,& amica quadam familiaritate, cum peculiari sibi populo , Doctoris partes, de Sapientiae munus
Quod vero scriptor eruditus, tabulas legis lapideas , non modo saxeum molumen, sed etiam rupices paginis appellat, vudelicet tanquam erupe saxove excisas: nequem sorte moretur insolentia vocabuli, aut eius asperitatem delicito fastidio renpuat; obiter hic obuiuare licet, vocem eandem , similem intensum, a probis vlurpatam autoribus ; ut ab Agellio in Noctibus Atticis ita scribente. Sed emm maiores msei non et M 1 3. e. s. eo rupices agrestes, fuerunt. Quem itidem imitatus videtur Tertullianus; tum in Apologetico capite m. dum rupices dixit,
Er adhue seros homines ; tum libro de Pallio capite dum tabronem designans, Larissaei herois educatorem, hunc Achillem scilicetὶ dixit apud rupicem flvicolam θ' m strorum erudit rem , scrupea Ichola eruditum ; & alias non semel. Haec de
Fauet deinde nobis sui mihi videtur Prudentius, in Psychomachia sua extrema, his versibus: Sanguine nam te se , te tim sundatur ut ara, Ponatur auratis si domus arsia tem
86쪽
NM U I salem templo instrina, visitim:. Suscepit tum diva Deum, circumum posts
Sessit marmoreis sundiaeta altari u arca. . . Agit enim Prudentitis de templo,constructo . a Salomone,
rege incisco, & bulli ac sanguinis experte et quod ipse Christi domum appellet, quasi Christo specialiter sacram de in quo iam Christus, seu populi duetrix Dei Sapientia , tanquam in
sede stabili, una cum arca requiesceret; cum prius assidue peregrinaretur,& loca mutaret, ambulans ut ipse Deus ad Daui
dem loquitur ) in tabernaculo , seu tentorio mobili quod propterea Philo Iudacias, libro 3. de Vita Mosis, itemque loseaphus, te iam portarile, seu, ambulatorium appellauere. Porro illa Poetae eiusdem de Ierosolyma, quietum fusi istum Diua Deum manifeste conueniunt cum eo', quod de se ipsa profitetur Sapientia, dum ait apud Ecclesiasticum, se in ciuita te sanctificata denique requievisse , quae hoc ipso sancta . aut diva lut ait Prudentiusὶ estina sit, quod diuino consito electa esset πι sedem arcae & Sapicatus Dei perennem. Addere his libet recentioris autoris, Antonij Milli aes nostri; hoc in argumento consenantem Prudentio Poesim ; cuius me delectat Mosis Viatoris pCesertim liber,undecimus , Beseleel, seu Sapientia opifex tabernaculi, inscriptus et in quo ingeniose,
satagentem inducit Sapientiam, ut tum Opera reliqua tabernaculi, tum arca potissimum, fabre sciteque elaboretur, ut quae Dei sedes sit,& aeterni Uerbi hoc est ipsius Sapientiae are num repositorium, cui uni ornando tuendoque caetera L aim tur. Quamobrem sic canit inter aliar
quoquam ipse recenset Omnia Beseleel ; subris da totus in arcas, Totius qua sum domus, augustas sedes imminis, AElemis intus theca aurea Versi Et mox ad ipsam conuersus arcam: rio te sancta canam, quo pandam cremiae therus'
Augustis Dei immensum, unus, ypos , Materias,' erubuis super aurea pennis oracla, altimum caelo gestantia Numens Et infra: Extruitur titi tota domus, tibi lampades ari xt, Me fa culti tibis, ta bina aetaria fumant:
87쪽
tunt triplicis circum, lentinia septit NAm tu sola facis., inuetque Beseleelsummam in re collocar artis, ii Thes rosis omnes in te Sapientia confata terniJ e . fmulacrum ιu corpore Verbi, Patre Deo genita, θ' natae δε Virgine prolis.
n quae seqtiuntur. Veruinamen nobis etiam apertius catteris siuentem habeamus Philonem Iudaeum , dum quodam loco Sacrarium Delia Mole extructum , appellauit Locum Spientia : quoi sumi au-ltem istia , nisi velut locum , Sapientiae facium atque dita.
Ponderentur haec ipsius verba in libro de Somnijs; ubi cum de Beseleel e , sacri tabernaculi opifice praemissici r qui interpretatur cinquit in umbra Dei; tum de eo pergit ita dicerer His enim rerum Dulacra fabricat, exemplaria mer. Architectis, Moses nomine. Ideo ille tanquam et inras delineati bi Der. Mum rus facit, sed raras archellpas,speciess , T picturis omas sacraria. Ille autem doctus ornator . pictor, loci Sapientia, in numen tu sacrarum litterarum inseruur. Quibus quidem euidens videtur, quod postremis verbis Loci Sapientia dixit. ad id referri quod proxime praecessit, Dei sacrarium: cum aliud non
sit quo reseratur, atque utrobique , de unius eiusdemque loci ornatu ac cultu, sermo sit manifeste. Ad extremum fauete videntur e Scriptoribus posterioribus, in primis Cardinalis Cutinus, dum quod sermone ita loquitur : Templum a Salomone AEd catum, non fuit aliud, quam lo- rit. I. s.cus pro mone occultorum my seriorum Dei, mbi Deus Deorum loquebarur, quem Princeps Sacerdotum consuli illec.
Quid enim est, templum non fuisse aliud, nisi locum provisione occultorum mysteriorum Dei, nisi suisse locum diuini Sapientiae dedicatum Deinde accuratus ille Salomonici templi interpres, Ioannes Baptista Villalpandus; qui non modo illa quae supra e Prouer-bijs Salomonis ad duximus: Sapientia aedificauit ibi domum ;nobiscum accipit de ipsis templo Salomonico : sed illisper ad illa Ecclesiastici: Qui crearit me , requie ut in tabernaculo meo; t ita scribit in rem nostram. Eserit cutique Sapiens hie ad ta 'fierna sum Mysis; in quo diuinam Sapientiam, populi illitu du-H3 cem
88쪽
em ac moderarriam, habitasse certum est. Quod quid est aliud. nisi tabernaculum Mosaici im, ac proinde templum Salomonis, Edem suisse Dei Sapientiae propriam ; hancque issse , ut Dominaediam, totiusque gentis patronam, custodzm, Propugna tricem, traeledisse ε teium his plura expressioraque serim occurrent, Patres legenti, animumque ad ea quae hoc tractatu dis ii irimus te flectenti Quippe talle est quod aiunt inuentis addere ; de per densa quoque & perplexa inuarum, squis antegressus, ob stantes ramos vel Irranu duntaxat semoveat , quali aditu iam facto atque aperto, subingredi Vetuntamen placet interea hic admoneri lectorem meum: nequis in Clementis Alexandrini locum in sexto Stromatum incidens, ubi ita legimus ex vulgata Heructi atque Helialii interpretatione e Praeterea autem non legerunt, quod dictum est a Sagomene. Nam cὴm tractaret oti templi constructione, aperte dieit Artifex acitem construxit Sapientia: rua cutem, Pater, prouidentia risernat: minus attente putet, eum ullo modo spectare ad rem praesentem.
Quippe cdm verba illa ex libro Sapientiae, cap. l . v. 2. desumpta sint, ubi non de templi, sed de nauis constructione qutur; atque uti oblemant linguae periti J vox Gram, nili, qua Clemens utitur, tum templum , tum navim significet ; satis apparet verba Clementis, non de templi, sed nauis constitiactione, accipienda interpretandaque fuisse. Eo vel maxime, quod apud Clementem , subiecta de arte nauis effectrice alia sumptio, mimis sit cohaerens, nisi eius artis mentio aliqua an .
Tempi S. Sophia, quod Iustiniatim Imperatar christo posuit, a priscum illud Salomonicum, responsus Er analogia. Mirum equidem videri potest , atque in rem praesentem
nonnihil facere ι quod tum Contantinus Imperator, cum Byzanti j augustissimum templum conderet; tum Iustini nus, cum illud incendio consumptum ad Salomonici ut v
iij tradunt aemulationem magni entius instauraret, illud s. sophia,
89쪽
Sophiae, siue ipsi Christo sub Sapientiae nomine, dedicauerim. Nam aliam hic S. Sophiam a Dei Filio seu Verbo diuino ct i. tate , nimia historiae ignoratio est: cum istiid quod dixi, tum Scriptorum omnium unanimi consentu certum sit; tum ex ipsa constet arae principis infra subi enda inscriptione ; tum ex eo carmine, quod a te compostum, ibi taurato templo canendum, Iustinianum tradidisse ait Cedrenus , hoc principio e Vmerii. tus Huiu ἐν Verbu-Dei &c. e Idemque similiter dicendum videtur de duabus alijs sacris i taedibus, quarum alteram S. Irenae, hoc est S. Paci, AEdi s . Sophiae contiguam ; alteram S. Virtuti, idem Constantinus e truxit. Nam tria haec templa ipsi Seiratori qui Apostolo te- ste , Pax nostra est , & Dei Virtus , ac sapientia θ non vero CHirum alteri cuipiam, dedicata fuisse; fgnificate videtur Nicephorus Callistus . ita scribens: Tria quoque constantinopoli L. . e. s. Constantinus videlicet) maxima templa, Ser tori christo construm , dericaait'; S. cphio, S. Pacis, ἐν S. Virtutis; Graece
sic hiat Mnάμως. Atque Ecclesiae, quς Irene, seu Pax , dicere. tur, ab eodem Principe Constantinopoli erectae, meminit etiam Socrates in Historia. Qiram&alio nomine Sapientiam, nomi- L. i. e. ra natam reperiri, testatur Cardinalis Baronius: ea causa fortassis; quM uti diximusὶ ista S. lienes aedes, sedi S. Sophiae esset contigua, .atque adeo teste Nicephoro , Vna eademque quodammodo censeretur. nquam aliam quoque eadem in Vr- L. s. e. s. be eodem nomine extitisse Ecclesiam , Sanctae scilicet Irenae Martyri a Iustiniano Imperatore dedicatam , ex Procopio ha
Porro inter hanc , quam dicebamus, S. Sophic aedem, Septistum templum Salomonicum, non una videtur conuenientia intercestille. In primis enim , quod ad artem attinet, magnificentiam , maiestatem operis r lustinianaxim hoc Salomonico fuisse sup 1 par ; suadet tum illius descriptio anud Procopium & alios; tum. m. si vera sunt j immensa eiusdem ei comia, praeserit m apud Nicephorum ;qui , tum libro I . historiae, appellat illam ingentem ἐν intam rabilem, neque nquam antea misam, Basiliciam, a gustum Sapientia Dei templum maximum,tum in ipsa suet libitariae Dedicatione i me inquit cogitationem mentis excellens, ἐν Murensum opm ; hunc incredibilem formam, sempiterna auia ima nem, mi me hominam, dicam etiam angelorum Uectamem
90쪽
tum dispectaculi m ; hoc diuisum diuini VerH, Sapientiae inquam,
palatium. Exaggeratissive autem, quanquam uno verbo, Co- De Orig. danus Curos lates : Optimis, inquiens, o humani vi Deus,
' Imperviori boniano mentem dedit , mi templum quale ab Adu-mo non fuit, neque fiet, aedificiaret. Neque praetermittenda illa Nicetet Choniatet , sub suum ex urbe Constantinopoli a Latinis capta discessum , ad ipsum S. Sophiet templum conuersi , plena questum luctus ac desiderihi, μὴ.li- Oratio: Nunquid remplum amplissimum.diuin mum inquam post hae te videbo 8 caelum terrenum, Iolit gloriae Dei, cierutice currus, firmamentum alterum fabractim manuum Dei annuntians ,1pectaculum opus Ingulare, utero terrae dedus t In quibus euam illa obseruari possunt, salium gloriae Dei, cherutice currus M. non sine aliquo ad Salomonicam aedem respe- quantum apparet prolata. Deinde, ut nimi de Sacerdotum dicam Sacrario, quod Sanaa. s. bλ cti Sanctorum aemulum, auro argentoque quod ait Agathia, conflabat , δe in mysteria duntaxat sepositum , pretiolissimis rebus , & mira varietate ornatum erat: de ipsa facta mensa quo modo tunc altare appellabanti ita legimus apud Cedre--η. Ian. num e Sacram quoque mensam ram fecit; opus imitatione nutu aquandum. constabat auro, argento , omu generis lapidibus, ibris , metalla, omnibuIs rebus, quas terra fert, mare. Er totus mundus. Ex omni materia pretis ora plura, cinisora pauciora collegerae , siqua ij. νs qua suunt , fcca illis immiserat, atque ita formam mense ais dierat. Itaque marum illud opus contuentibus
svorem indiciebat. In orbem pergit Cedrenus hanc Misit insicriptionem: Tua ae tuis tibi offerimus serui mi , christe, Iustinianus UTheodbra. Ea tu propitius accipe , Fili DN, Vertam , quι, no-
'a cavisa carnem assumpsti , se cruci astixui phisti: & quae
sequuntur. Vt hanc proinde mensam s i, καὶ ripa, mnis omnia, appellatam θ in Urbis Constantinopolis per Latinos facta expugnatione, direptam fuisse, atque a militi s in frusta discerptam, meti Q deploret Nicetas Choniates. In eo autem quod ait Cedrenus; mens im , ex rebus omnibus quas totus mundus seri , compositam di, suspicabitur fortὶ quispiam. Iustinianum . ad id quod de veste summi Sacerdos p. Lxa tis scriptum est: In meste enim poderis , quam habebat, totus eras orbis xvirrarum , aut ad ea etiam quet de sancta arca, mundum