Vindiciae vulgatae latinae editionis bibliorum qua ecclesia romanocatholica utitur contra assertam hebraei et graeci textus hodierni absolutam authentiam authore Georgio Czuppon ... tomus 1 2 Tomus 1

561쪽

' loco eis, 20 non concordat cum Mee: gentes,

sed aequipollente: homines, populi. Saepe subauditur simile aliud: qui te angariaverit milIe passus, vade cum illo & alia duo. millia Animalis homo non percipit ea, quae sunt Spiritus, stultitia enim est totum hoc, res istiusmodi

illi.

Secundo.

Si propter ejusmodi Soloecismos, barbarismos, aliaque orationis vitia Vulgata despicatui habenda est, pari ratione & Fontes, Hebratus V. & Graecus Ν. Tu codex, quorum verba Spiritus S. dictavit, & locutus est, rejiciendi erunt.

Vetus namque T. offert voces Persicas: qualescensentur Ρardes h. e. Ρaradisus Cant. 4. I 3. Nehem. 2. 8. Eccle. a. 5. Ρurim. h. e. sortes

sistit. 7. 7. ginZe. Ηung. Κinis saga. Angaria- re, hybrida vox gaZophylacium. Chaldaicas: Ps. a. bar, si tamen filium ibi. significet. Hepi

eduxit Ρs.. I 44. 13. ΡrOV. 8. 35. Parvar suburbium var Hung. 4. Reg. 23. Ir. Ziv forma Ps. 49. II. pulcritudo agri mecum est h. e. meae est potestatis. 7o. horaeotes ut Isa. 66. II. hod. Zar. legitur simillimo elemento, quod est avis, aut fera, quidquid te movet. seu humi reptans, in aere volans ZuZ moveri Grare. knodalon. Syriacas: Job. 24. 22. ipsum nomen ben Iamin non desxtrre, sed dierum, h. e. generatus in sene-etute filius, loco amim. Gen. I. Chliajto. dormire pro mortuum esse, debita pro: peccata, corbona, Mammona, maran atta &c. Et quidem

etiam praeter ea, quae in aeremia. & Daniele Chaldaica sunt, Chaldaismis & Syrismis V. Τtum adeo est respersum . ut Jacob. Altingus in Gramm. tua a pag 427. usque pag. ultimam, quae

562쪽

est 445. de his solis anomaliis in Biblia. illatis tractet. Jobum Arabismis else resertum, nec felicius lenium ejus, quam ex Arabico erui jam Hieronymus observavit, & editis commentariis plures ostenderunt, uti Joan. Christoph. Clodius in Gramm. Arabicae Theoria, & praxi, Lips.1 79. apud haeredes Joan. Grossit) ubi obscuriora a obi loca ex Arabico illustrat. put DC-Ι. 22αC. a. 8. C. 3. 5. 7. C. s. 5. 22. 6. 5. 6. . IO. I 4. II. C. 38. 32. C. 42. 8. aque filiarum Jobi nomina ex Arabico, soliin felicius; : unde claristimorum virorum opinio est Arabice editum primitus. Bochart.. HieroZ. p. I. L. 2.C. 8. pap. Ias. ΗCettinger. in Thesaur. Ρhilol. Hei legger. Franc. GOmar, &Ηinckelmannus dicit:

Mihi vix dubium est, in Arabia illo, quo Jo

bus vixit, tempore linguam aliam non fuisse, quam in hoc quidem libro apparet. Hinc quoties voees rariores, & Judaeis ipsis non 1atis intellectae occurrunt, fere ubivis Arabismus no- dos solvit. si Graecas: Dan. I. ao. Astaphim ex Graeco Sophi h. e. sapientes. Ρ1alterion, Symphonion, Sambucha Syro-Gnecum a. Ρarat. a. 16. ra odoth alias rapsodiae Carminum, lite navium. In quem locum dicit Orotius : si Non Esdrae tantum, sed & Danielis temporibus Graeca quaedam vocabula in Hebraeum, Chaldaeumque 1ermonem commercio penetraverunt. AK

ptiacas: de quibus litigent alii, quid si vestium quaedam nomina, nec non chhartumim

Graecus N. codex habet pedestrem, Vulgarissimumque modum loquendi, stylum humilem, Hellentilicum, HebraicO-Graecum 7Ο. Vi

ris .

563쪽

ris usitatum idiotismos miscet Hebraicos, ct

Latinos. De prioribus nullum potest moveri dubium, cum Apostoli natura, ut Scriptura loquitur, seu: nativitate, & gente Judaei ellent. Aliqua Pauli loca cum regulis Graecae Syntaxeos conciliari non posse Col. 3. I 6. Ephes. q. a. quidam alterunt, ab eodem Apostolo misceri hyperbata, nec linguae proprietatem curari, ab Hieronymo est animadversum, ut adeo se imperitum sermone, si videlicet cultissimis Graecorum Scriptoribus comparetur, non tantum secundum virtutem humilitatis, sed etiam secundum veritatem ex testimonio conscientiae suae sit consensus, qui, ubi sibi relietus est, interprete ultis iafuerit, cum Divinorum sensuum Majestatem non poterat Groeci eloquiὶ es liare sermone. epi. Iso. Quaest. II. In epi. ad Hebraeos aliquam deprehendi elegantiam, quod Versio sit Lucae, aut alterius Graece doctissimi, qui . quod Hebraice h. e. suo eloquio Ρaulus disertitume scripsit, pari, vel majori eloquintia in Graecum convertit, ipsum autem Apostolum Graecae venustatis ignarum RisIe. Praeterea novas Voces prophanis haud usitatas invenire, & adhibere sacri Seripe res non reformidant, dum iis veritatem, sensumque illum, quem Spiritus S. intendit, t apte exprimi

vident: puta: hi anoo idoneum reddo. enotia romoe exaudio, planchniromoe misereor, proprie: intimis visceribus commoveor. eudo eo habeo in re beneplacitum, ei cum animi voluptatate acquiei eo. Orthriromoe summo mane venio . manico; deinde voces aliis etiam usurpatas

Scriptoribus insolita adhibent flexione: Oan. epl. 3. 4. meir Oteror quasi dicas: majorior.

564쪽

Ephes. g. 8. elachissoteros, minimior, mi r talos parvissimus. Agathotatos bonissimus, ut Varro L. 7. de Ling. Lat. dixit bonissimus, &malissimus. Gnae flexiones licet ex probatis A toribus, non iecu , ae Vitia illa Vulgatae objecta, defendi possint, multi tamen post Erasinum, Salmasium, Sebast. Castellionem. Richar. Simonium in Fontanos Ν. Tu soloecismos invectis tuit, a moderatioribus consutati, etiam Bega in Graeco textu Apocalypseos barbarismos rustici tate sermonis non carentes est professus. Audaciam horum repressit Bla vallus Anglus in Autoribus sacris Clasticis Tom. I. p. z. C. I. qui de stylo Joannis, quem ceteris humiliorem serpere dicunt, haec addit relatu digna: Venerabilis pera licuitas , gravitas Majesatis plena, modesta smylicitur a uirir, qui ratione valent, majori semper, quam artificiosor pompa eloquentiae , re pueriter sophylarum veneres, ac declamatoria oratio, in Frstio, re honore fiat bitur. 1 Latinismos in sente Graeco N. S. Oecurrentes lassiciat indicare. Ergasian dunoe h. e.

de verbo ad verbum: Operam dare. Polain chrO- non: tempus facere. hi anon lubein satis sumere. Θααrein logon, conserre rationem. RO-go & te germane compar Ρlul. 4. er ito, quod potius soret interrogo. Act. -I7. 9. & Iz. I9. Marc. I 5. I s. notat Orotius versus Luc. 4. 38. 3. S I . I 8. item Ι 8. s. rursum. 24. I7. RQ .

26. 58. Ut nihil dicam de vocabulis Latinis in 'originale Graecum Ν. Τ. illatis, qualia sunt: modius, litra seu libra, Titios, seu titulus. sic

rius, sorum, quadrans, taberna. census Custo

dia, Colonia, miliou b.. e. multare, legio, sta

565쪽

gellum, flagello , speculator, seu potius, spicula

tor, membrana, macellum, semicinetium, Praetorium , sudarium in non est Syrum Linteum &c. Soloecismos, & styli vitia Scripturis objicinire proprium est haereticorum, & infidelium, ut jam Origenes contra Celsum observaVit L. 4.& 7. Barbariem. & inelegantem orationem homines nullius religionis, quibus quia Omnis ethnica superstitio. placuit, Christiana religio piae re non potuit, ipsis sacrisi Authoribus, N. Versioni, Veteri Italae exprobrarunt, quibus gemina sunt, quae neoterici re tam parvula offensi Vulgatae nostrae opponere non desinunt, nee tamen umquam Ecclesia in gratiam hujusmodi ob- trestatorum novam aliquam floribus Latinitatis vernantem translationem fidelibus dare constituit. In antiquis protriti jam sunt, & conculcati novitii reprehensores, qui non minus, qu milli, primo Latinum interpretem negleme Latinitatis , acyrologias, & stribliginis accusare, te merario dein ausu fine termino progressi Sacrο- sandis Dei eloquia. totius Mundi reverentia consecrata, in ipsis sontibus irreverenter traelare, censoria virga notare, & Spiritum S. Linguarum datorem in Grammaticis non examinare tantum, sed arguere etiam non erubuerunt. Placet aliqua veterum proferre testimonia: -Ρuerilis sane, cate Arnobius L. 1. atque angusti pedioris reprehensio, quam si admitteremus. ut vera sit, abjiciamus ex usibus nostris quorumdam frumium genera, quod cum spinis nascuntur, & purgamentis aliis, quae nec alere nos possunt, nec tamen im pediunt perfrui nos eo, quod principaliter antecedit, & saluberrimum nobis voluit esse natura.

566쪽

intellectui tarditatem, utrumne quid graVe, an birsuta cum asperitate promatur inflectatur, huod aeui, an acuatur, quod oportebat infleeti Φ tuit qui minus id, quod dicitur, verum est, si' in numero peccetur, aut casu, praepositione , participio, conjunctione γ pompa ista sermonis, &oratio missa per regulas, concionibus, litibus, foro, iudiciisque servetur, deturque illis imo,

qui voluptatum delineamenta quaerentes Omnestium studium verborum in lumina contulerunt. Cum de rebus agitur ab ostentatione submotis, quid dicatur, speetandum est, non quali cum amoenitate dicatur, nec quid aures commulceat, sed quas adserat audientibus utilitates. Maxime, cum sciamus etiam quosdam Sapientiae prophanae deditos non tantum sermonis abjecitacultum; verum etiam cum possent ornatius, atque uberius loqui, trivialem studio humilitatem secutos, ne corrumperent 1cilicet gravitatem, dc sophistica se potius ostentatione jactarent. S. Prosper L. 3. de vita Contempl. C. 8 . dicit se non curare, si verborum inanium festatores horrore incomptae orationis Offendat, cum sententiarum vivacitatem sermo ex industria cultus enervet, & totam vim dictionum splendor elaboratus evacuet. - - Ρrudentibus viris non placent phalerata, sed fortia: quando non res proverbis, sed pro rebus enunciandis verba sunt instituta. ,, Hieronymus in C. 4o. EZech. Illud lapius monuisse sufficiat. nosse me cubitum,& cubita neutrali appellari genere, sed pro simplicitate, & facilitate intelligentiae, vulgique consuetudine ponere & genere masculino. Non enim cum nobis est, vitare sermonum vitia, sed Scripturae S. obscuritatem quibuscunque Verbis dis-

567쪽

disserere; in C. 4 ., Guod cubitos genere ma-iculino, & non neutrali cubita dicimus juxta regulam Grammaticorum, non ignorantia id facimus, sed consuetudine, propter simplices quosque & indoetos, quorum in congregatione Ecclesiae major est numerus. Aug. L. de Doctr. Chr. C. II. Bonorum ingeniorum injignis es

indoles, in verbis verum amare, non verba.

Trasti a. in Joan. iii illud: Oui non ex fan- euinibus Hebr. damim pl. se Sanguina non est Latinum, sed quia Graecό positum est pluraliter, ex haematon maluit ille, qui interpretabatur. sic ponere, & quasi minus Latine loqui secundum Grammaticos, & tamen explicare Veritatem secundum auditum infirmorum; si enim diceret saneuinem singulari numero, non explicaret, quod Volebat, quod tantum ex virginis sanguine, seu seminu) ex sanguinibus enim homines nascuntur maris, & foemiliae. ,, L. 4. C. IO. Negligere verba magis Latina diligentem esse negligentiam 3 dum non curatur, quid bene sonet, sed quid bene indicet, atque intimet, quod Ostendere intendit,, L. 3. C. 3. illud: non est occultatum a te os h. e. Ossa mea. Mallem cum barbarismo dici: non est absconditum a te Ollum meum, quam ut ideo enset minus apertum, quia magis Latinum est. - Cur pietatis doctorem pigeat imperitis loquentem, ossum potius, quam os dicere melius est, ut reprehendant nos Grammatici, quam non intelligant populi. , Greg. M. Praef. in Job epi. ad Leand. verborum folia non esse quaerenda, quia in templo Dei nemus plantari prohibetur, quoties in soliis male hetae segetis culmi proficiunt, minori plenitudine spicarum granaM m a tur

568쪽

turgescunt. Unde & ipsam loquendi artem

quam magisteria disciplinae exterioris insinuant, servare despexi. - - Non metacismi collisionem fugio, non barbarismi confusionem devito, situs , motu que, & praepositionum casus servare contemno: quia indignum vehementer existimo, ut Verba caelestis oraculi restringam sub regulis Donati. ,, Laetantius: ,, Inde est, quod scriptis caelestibus, quia videntur incompta, non facile creditur, quia di sertru legere volunt, & videntur haec illis verissima esse, quae auribus blandiuntur. ' Num igitur Deus, ct mentis, & Vo

cis, & linguae artifex diserte loqui non potuit

imo Vero summa providentia carere fuco voluit ea, quae Divina sunt, ut omnes intelligerent, quae ipse omnibus loquebatur. ,,Τali. igitur & nos hodie in Vulgatam Veneneratione ferri convenit,. nec quia suos habet barbarilmos, hoc minoris faeere, maXime, P

steaquam facunduli, & delicatuli elegantiarum hujusmodi aucupes lassicientissime refutati sunt

γγ Ex iis, quae Primo adducta sunt, vitia Ιbatinitatis Vulgatae objecta nullo negotio absterguntur, seu potius: sponte sua evanescunt. Calefacimini, La- anentavimus, vetus seXio est. Deponentia saepe adti-Ve quoque usurpantur a Cic. & Comicorum Principe plauto, Drumelius in Lexico suo ponit Iamento, vel-or. Mino, pastoritium Verbum est, ago, RHieme propello, minstat equos ait Festus, ex quo superest Oall. mener, ac promener. Antiqua illa futura: melibor, partibor, Plauti authoritas nugivendulorum obtrectationibus eripit. Aporiari, opis, ct consilii indigum esse, Maximo Τsi rinens, aliisque non inculte scribentibus placet, licuit Ciceroni Grae-

569쪽

Moderni, dum Scripturas accuratissime, & nervosissime in Latino exprimere volunt, Vel longe horridiori, vel putidiusculo, & infantiliter affectato

ca Latinis iniscere, Vulgato, qui Graeca vertit, non licebit Graeca verba cim secrare δ Nubere tegere est, unde Neptuni nomen duci solet, aqua nubit terram Arnob. nubitur illa Pla. Ter. quae nuptiali velo nubebatur, inde nupta dicitur. Comicis Grammaticorum regulas egredi licet, Ecclesiae non licet y integrumne negabis elle, in publicis supplicationibus alternis responsare vocibus: Miserere nobis p in proverbium abiit: Grammaticae lages plerumque Ecelesta spernit. Emigrabit te : Hiphilica locutio est, quales etiam Latini habent interdum, uti pluribus exemplis ostendit Jacob. Lydius in Syntagm. saer. de re milit. sic Uirgis Eclog. 8. Et mutata stios requieriant sumina cursus h. e. eXplicante Servio, quietos esse fecerunt. L. T, AEn. Urit odoratam nourna in lumina cedriam. h. e. facit urere. Propert. L. 2. Eleg. Iupiter Alcmena geminas restiate verat arctos. & eodem L. Eleg. ult. uuamvis tile suam Iasus regiaiestat si/enam. Lent. luS L. I 2. epi. I4. Nos, S Remp. deberaverunt. h. e. fecerunt desperare. Quamvis solius Hungaricae linguae post Orientales proprium sit ex neutris, seu intransitiue, activa facere; tamen Emergit se eae miseriis etiam Pontanus probat: & vero si Hiphillea locutio in vitio ponitur, etiam viri Theopneusti, Apostoli,& Evangelistae monendi erunt, i ut talibus Graecum teXtum non inquinent. 2. Cor. e. I 4. Theos hemastriambeuei: Deus nos triumphat triumphare iacit 2. Cor. 9. 8. Deus potens eu omnem gratiam face - re) abundare in nobis. Μatth. 5. 42. 2. Petr. 3. Iz. I. Cor. 6. 4. Etiam ipse Spiritus S. interpellat cla-cit sua gratia nos interpellare) pro nobis. Nempe omnes moderationis leges migrant, qui his offenduntur, qui autem jus migrat, dicente Cic. 3. de fin. injustus est. Cassita nidum migravit Gell. L. 2. C. 29. Vetus autor Τitinius Ueliterna emigrare habet pro

ejicere. Ministrari, cum in Graeco passivum sit, com-

570쪽

stylo utuntur. Versio Xantis Pagnini inter se fias a Catholicis versiones celeberrima, 25. aut

pendio sic translatum, loco: ut ei ministretur, accusativo jungitur belle: furor arma., vinum Verba ministrat, ut Hung. ita Graec. Lat. accus. paucioribus servis serviri dixit Seneca; boni ministrantur Ρlau. popule meust projice tela manu sanguis meus t Uirg. Charisius ex Scauxo testatur esse controversum inter multos an o mit vel o meust dicendum. Servius ad Donat. ct in C. q. & II. AEne. nec non Ρriscianus L. T. notant Locutionem variare: in Vocativo II. deeιinationis contra regialas plurimum mi offumpsit autoritas. a odio archaismus eae viareus Antonius Triumuit epi. ad Augustum. Parte , qtias Pomptius odisit. Seneca epl. 7. necesse em aut imiteris, alit odiaris. Hier. epi. I 8. ad Marcellam: si de mundo 'non essemus, odiremur a mund ' Servius in L. 5. a n. antiqui & odi dicebant, ali ossis: nondum exosus ad unum. Nimietas, sicut ab ebrius; ebrietas, Arnob. Ilier. qui sic transfert Graecum hyperbole. IV nitus demens, nequam, ineptus, cujus bonum usum atque utilitatem habere non possis Senec. Gell. 4. 9. verba infrunita, S obtundentia: alterum infruniti est animi, alterum timidi, & pusilli. prolabiιis

h. e. praestans, valde utilis, Ciceronis ea: nihil praestabilius amicitia i Deus praestat malitiae Dominum, bonitatis ejus infinitus thesaurus superat hominum malitiam, eique major est. Maniso h. e. diluculo ad

Scopebam Spiritum meum. Μeditatus sum nocte cum corde meo, & eXercitabar, anticipaverunt vigilias oculi mei. Hebr. Vocta est merihi, F profunde) scrutabat&r Spirittas meus. Sed Veteres primam personam in fonte legine videntur, ut rucbhiaecusandi casu sit vertendum: serutabar Spiritum meum. o. habent es allon: fori, non eskaιιen: D- me , proin videtur error librariorum esse in Hebraeo, ut 3pparm. observat, nam eliqm vetera Psalterio se