Vindiciae vulgatae latinae editionis bibliorum qua ecclesia romanocatholica utitur contra assertam hebraei et graeci textus hodierni absolutam authentiam authore Georgio Czuppon ... tomus 1 2 Tomus 1

551쪽

-S31 demum ex Ν. adduci, in quibus non versoris, sed solum, ubi sensus delicere,. vel aliorsum transferri videbatur, correctoris ossicio fundius est Hieronymus, cujus stylus clarior est,& nitidior, & nullatenus horridus etiam in ver

Insuper ex moderno linguae Latinae usu male concluditur ad tempora illa antiqua, multa erant tum recepta, quae jam sunt antiquata, nova inventa complura: Cicero dicit: utemur vembis , aut iis, quoe pruria sunt, aut iis, quor novamus is, Et iacimus. Tale novum estessictum ab ipso nomen, cum Graecae Vocis potestas hactenus in Latino non satis apte exprimeretur, mulierostas. Multa necessitas, & novarum rerum inventio posteritati persuasit, uti in aliis, ita in materia religionis, in qua Roma ipsa adhuc gentilis, & mater superstitionum, sua ab usu communi remota habuit vocabula, in quibus censeri potest illud: Sospitator, quod est Soter

Graecorum, quodve negat Cicero uno Latino verbo exprimi posse. Adhibenda sunt multa, novis verbis proeliertim cum si agendum propter eρestatem linguae, b rerum novitatem. Lucret. L. I. cui concinit Horatius de arte Ρoet. Ut silvae soliis pronos mutantur in annos, prima cadunt, ita verborum vetus interit aetas, & juvenum ritu florent modo nata, vigentque,

Multa renascentur, quae jam cecidere, cadentque Quae nunc sunt in honore vocabula, cum volet usus νQuem penes arbitrium .est, & jus, & norma loquendi.

552쪽

s3ῖ Usus itaque preprimis est attendendus, Omnisque vox proba, & bene Latina censeri debet, quam coni, eludo probaverit. Fabius L. I. C. 6. confvetudo certisinia loquendi magi)tra,ritendumque FB O sermone, ut numO , Cud Publio a torma ejL Vox, quae hodie proba, est, posteris rεjicula videbitur, & quam nostra aetas pro honoritica habet, Ventura contumeliae

deputabit. Hosis, Taranni, Sophistae nomina

hodie ignominiosa novimus, ex adverso Ilaro Illustrium personarum Ornat titulum, quod contumeliae quondam erat vocabulum in stolidos quos-

vis, & ineptos, Ciceroni de stupidis, '& bardis . usurpatum. Sed nec Bardi semper, & ubique

hardi fuerunt, erat tempus, quo celebres Galli ut Ρoetae glorioso hoc nomine' gaudebant, tesse Posidonio, Strabone, Diodoro, Hesychio; hinc Lucanus, plurima securi judytis Carmina Bardi, h. e. qui praeclara Heroum canitis faci

Itaque ad ea tempora revocanda est haee versio, quibus facta est, atque ex iis aestimanda; suerunt sua cuique seculo ut vitia, sic &verba, quibus interpres uti debuit, quia lex di-hta est omnibus: si vis audiri ' & intelligi, utere Verbis praesentibus: pari passu morum, aeliterarum currit licentia. & perinde, ut alii mores . ita alius priscis exstitit sermo; praeterea Observandum. Vertionem factam esse populo, qui emendatilIime loqui non solet, factam esse populo non cuivis, sed Christiano, qui talibus Ve bis. ω construendi modis sub eadem tempora

utet tur. Expendatur versio ex Scriptoribus Ecclesiiasticis, Tertulliano, quem Basilius Fuber Soranus in Thesaur. Eruditionis Scholast. Francos.

553쪽

& Lipsi in sol. I 49. pag. 2I5. Ecclesiasticae Latinitatis Autorem appellat, Arnobio Hiero-nbuno, nihil Occurret in ipsa, quod in istis troii deprehendas. Pertullianum quidem quod ineultiorem Rfricanorum 1tylum sectatus, intolitis

utatur Verbis, culpat nemo, natus ista loco, &tempori esse tribuenda, dusa tamen sexcenties

magis horridus est, quam Vulgatus, id quod nemini, qui scripta ejus legit, potest esse iucO-

Nec eloquentia deest Scripturis sacris, seu in fontibus, seu in versione Vulgata consideren

tur, /i ille, qui juxta Tullium, & Quintilianum

facultatis benedicendi est, scopus expendatur, ad quem referri, & ex qus aestimari debent Omnia. ille namque eloquens dicendus est, qui adhibet genus orationis rerum, temporum, locorum, Auditorum, suique ipsius tamquam oratoris habita ratione, & circumstantiis attentis accomodatum, ut finem suum assequatur, vel ad eum assequendum optime, aptissimeque sit institutum. An sermonem Latinum iaculis aerae Chr. primo, sec. teri. dum in prophanis jam deflexit, in sacris Ciceronianae venustatis ubique aemulum esse oportuit . decebatne sacrum scriptoἔem verbi Dei gravitatem, & Majest4tem flosculis Rhetorum, & veneribus diffvncultum oblimare γ nonne stylus ille humilior ad cognitionem Dei, amorem, & obsequium ad virtu- tum studia, & fugam vitiorum in nobis efficienda aptissime, sapientissimeque tendit omnis, qui lingua sua scribit, ut aetatis suae fert ratio, is pure, & simpliciter, ac citra reprehensionis meritum scribit: aevo illo.vocabula talia civitate donata erant, & familiaria: Herodotus, Xenophon,

554쪽

Thucydides voces Persicas, Syriacas, AEgyptias suis temporibus notas, & puleras, quia Teceptas , usurpaverunt.

Modestum styli decorem in scripturis Augustinus olim Mediolani, & Romae Rhetorices. Ρrofessor, Victorinus Romanus Rhetor, Cyprianus. S. Hieronymqs, recentiori aevo Marsilius Fidinus, Ρicus Mirandulanus , Sigonius, aliique consessi sunt ingenue. Adhibet Vulgatus obsoleta. Sed respondit

jam Fabius L. I. C. 6. . Instit. Verba a vetuitate repetita non solum magnos assertores habent , sed etiam asserunt Orationi Majestatem aliquam, non sine delectatione, nam Authoritatem antiquitatis habent, , quia intermissa sunt, gratiam novitati smilem parant. Adhibet barbarismos, aut, si dicere mavis, soloecismos. Sed respondit jam Seneca epl. 95.

Grammaticum non erubescere soloecismum, fsciens, erubescere, s nesciens ciat. Nempe quia saepe fit propter ornatum, sicut nativum venustae faciei candorem nigella macula arte addita censetur commendare. Alvarus L. 3. seu de arte Metrica pag. 57. Enallage ,, Cum in fosita oratione vitium sit, barbarismusque nominetur, in Carmine tamen non barbarismus, sed metaplas*uae pellatur. Multo ante monuit Augustinus L. a. de ordine C. 4. Soloecismos, γ' barbarismos, quos vocant, meta adamaverunc, quae schemata, metaplasmos mutatis appellare nominibus. quam manifessa vitia iugere maluerunt. Detrahe tamen issa carminibus, Dauissima condia menti ae siderabimus. Nihil verius dici potuit, praesertim in Graeco sermone, ubi nomina adR,& 3α declinationis simplicium, dum Poetis pla

555쪽

euerit obsequi, necesse est, ut ad normam quin- tae flectantur: e. gr. te Partheni, huic virgini, tois astrast: his astris, dendrefi arboribus, probas ovibus: cur non igitur & Sabbasi. Sabbatis, ut dicimus dogmatis . aut dogmatibus δ/ Jam adferenda sunt vocabula, & formulae loquendi minus usitatae ex Autoribus probatis, qua: in Vulgata tanta contentione agitantur. Plautum Varro, & Cicero Omnis Romanae eloquentiae parentem vocant, in cujus laudem adduci illud solet: Musas ipsas, si Latino sermone uti voluissent, non alio, 1ed Ρlautino ore fuisse locuturas; norunt tamen Omnes, quanta licentia comicus iste modos loquendi immutet, inducat ΠDVOS, antiquatos, & obsoletos revehat; si hic variis descausis excusari, defendique meretur, & tanti fit a Latinis, quae intemperie cogunt, Vulgatum interpretem ob minus usitatas quasdam loquendi sormulas rejicere 7 Sed ad rem propius lCicero dicit. Multi inimicos etiam post mortem puniuntur , ut clarissimorum virorum crudelissimam puniretur necem; punior ut deponens active significationis usurpat; verba ab oratore modi cata, modificato cibo, gustatus esculentis, & poculentis, & dulcitudine commovetur. Adjutoria senectutis. Unde ad Gen. a. 18. addit Grotius: vides Usum adjutorii vocem l Paci satus est cum illo, quo verbo Livius, & Terentius pariter utuntur: Legati venerunt pacificatum: pacificator, nulla spes pacificationis, se in istam pacificationem non interponere. Meridiationibus uti. Meditullium, vix audeo dicere medietates; minuritio avium. Oratio ornatu comitata, Opi nata mala, consolor abs te, menses dicuntur a Ll men'

556쪽

mensis spatiis, eontestata virtus, eavendum, ne nos adulari sinamus. Sagire, sentire acute est.

In sanetas morbus invitius magis invito fa

cere. Complementum. Devoto I δ Conj. Orabbatus. Tempus est limum, & Iuta aggererer Livius dixit: tempus est corpora curare. GaU- deo, quod te interpellavi. Haec jocatus sum. Invitatio, invitamentum, invitatu tuo, invitari aliquo; meritas poenas luit. Licitatio, citare injus, etiam allegare: averruncent Dii: conceptus pro idea, balnearia, balneae. balneator, benedicere pro bene precari captiosus pro fallax, valdius, valdillime, circum circa circulare caput, comitatus h. e. deductus, cruciamentum, comparativus, curiosus, curiositas, curantiaM , ut dissiciliter a vero internoscatur, dominor prorregor, dominatus, -tio, evigilatus, pro r vigili oculo praeservatus, experientia, excarnificatus, extraordinarius, firmamentum, fidentiaR , frumentari, frumentatio, praedicabile, habitus h. e.

assemo durans, ignoturus, ignorabilis, inanimus, inaudibilis, lymphatus: h e. furens, insanus , miratio, nescientia , audientiam facere more patrito, patrita Philosophia, pellicatus,

' laudem petessunt, h. e. petunt. Haec ex Etruseis libris interpretata. Qui se metui volunt. Ρrae-Varicator, tio, privilegium, novissimus h. e. ultimus, psallere, quatefacio, pugillatio, pumgatio , replicatio. egregius h. e. magis egregie, noxior comp. respectum non habens: rituales libri: remuneravit. Reprobo, requietem non habeo; respectare. Rivalitas. Rotundavit. San- Etitudo. Salvare. Turpificatus. Debitio h. e. Ob- igatio. Definitivus. Vicarius. Votivum. Usquequaque. Benefactum b. e. beneficium. Laxamen-

557쪽

tum. Principatus. Seminarium. Conservus, conservitium. Parvitas. Distributio infinitior. &c. De nonnullis tamen vocum istarum an Ciceroni propriae sint, vel potius errorem transcribentium redoleant , disceptatur. Ρleraque desumpta sunte Lexico, seu Thesauro Marii Νigotii. Ρlautus, & ceteri classici Atliores habent.

Sennoni vim finem face tuo. Satisfacitur. Varro: parvi facitur. Caleface Ovid. inque h. e. dic. dice, face, duce, tuimur h. e. VidemUS.d ternas quoniam poenas in morte timendum. Lucr. Die crastini h. e. - - na. Si Dionysium adulares, ista non esses. Valer. Max. Longe alio pacto gannitum vocis adulant. Lucr. In praesentiarum Geli. Auctor Rhetoricorum ad Herennium, Nep s, &Tacit. Credo inimicos hoc dicturum. Quod tamen expleri nulla ratione potestur. λ Liquidoque potestur eleetro. Virg. Fuit in potestatem praedonum. Munificare, Lucr. nulla finis, multus lux, nulla grex, nec lanam, nec lassem habeo. Ρla. De potentatu contendere. Caes Betissare, h. e. languere, Augusti vox est. Suemus, suetis h. e sumus, erimus, vel RO,

fuis: Tros, Rutulusve fuat, sit) Induperator indugreditur, ampliter, sinceriter, festiviter ra

renter coenatus sum curru vehens h. e. VectuS.

. Inimicare urbes, inimiciter Geli. Rogo pro Vita, pro gratia hac Ρhaedr. A mare h. e. firmiter claudere. Crebrissimi fluctus Goli., h. e. esto. Ρinsor h. e. pistor, pinsita farina. Crucifixus Quint. Ρlurativus numerus Gell. Ρostidea h. e. postea Incordare ei h. e. persuadere, saepicule. Haec irroboravit h. e. invaluit opinio, Geli. Superanteacta aetas Lucr. Haec quaestio a prudentibus viris in utramque partem arbitrata

558쪽

' est. Geli. Arbitro Plaut. h. e. - - Οr. Ρleraque ei meditata, & evigilata erant; hesterna nodhutonitrus fuerunt, pluria hujusmodi habet Gellius; Imitare nemo potest faciliter. Ρla. Totae familiae . idem. Serescit h. e. fit serenum. Vultumi Esse vides juxtim miscentes Vulta Parentum. Lucr. Cluo h. e. sum celebris: nomen in Orbe cluet, multo consilio, & lingua cluere Cie. vino nihil quidquam cluit jucundius. Vur. Res opportuna cluebit. Lucr. Pusi h. e. pueri somno devincti credunt extollere vestem totius humo rem saccatum ut corpori fundant h. e. urinam Lucr. Cluentur vocabuntur hospitum infidelisu mi. Ρulcrum pileum, rotundum rapum, insipidum fabellum: properiter Catuli. Ρostpartor h. e. haeres. Potire aliquem servitutis saeviter. Caes. Ρla. bobus potatum dare. Ρostillena, mantellum b. e. pallium, mediastinus. A post princiyiis incipere . ubi germen nascere coepit, nequitur retrahi. Var. Invisior Cat. Quiescor Per. Illa non est quila agnosci; perplexabiliter perpleXaturuS, verbum facit perplexabile. Ρla. Instantia h. e. Petitio. Ρlin. Apparituram Magistratibus facere h. e. servitium Suet. Immersabilis Hor. Ρullare hominem h. e. percutere. Ρulcralis homo. Var. De omnibus brassicis nulla est medicamentosior. Var. Consiliator Ρhaed. Non pulveres hic. Pia.

Sororiantes mammae. Terra movet Gell. h. e. terrae motus fit. Exossare piscem, excarnalicare Ter. Excandefacere annonam h. e. augere pre-

, tium. Divitissimus Nep. Frigida quem

est vitai pausa secuta. Lucr. Amaror Virg. UUlcatis cunctata vadis flumina. Sidonius. Paupera semina Pla. Luno h. e. incurvo. Ovid. Luna-Vitque genu sinuosum sortiter arcum. CollatIO

559쪽

genus tributi Ρla. Emicentio Cic. Sagittandi celebris usus Curi. Servitudo Liv. Simultatus est se. Ρla. Imaginavit sibi id. Salarium Tac. Scrupulosus h. e. sibi metuent Ρlin. Tum joca,

tum sermo, tum dulces, esse caehini consuerunt. Suemus facere. Nam conculcatur cupide nimis ante metutum. oculissime homo h. e. carissime. Sentis : mutuiter nos amemus. Var. . Cum ab amicis hortaretur, adminiculavit ei. Communitus puerae ministrahant. Meritat. h. e. ponit, merita. Duos oves Uar. Magnus Πmmur: demolivit tectum. Turpificatus est duv. tetulissem h. e. tulissem Ter. Inficiens h. e. non se ciens. Virgatae vestes, bullatae nugae. Non contristo Iae coni. Virg. Νimis me indulgeo Ter. Ρlautina suist & ista: Adjutabilis' opera. polactizare h. e. ablactare. Mantat eum h. e. expistat. Datatim ludere, futatim, multum

commemorare. Concenturire Sycophantias in Corde, h. e. coacervare. Sociofraudus. badiZoh. e. eo. Ρistoriensis. hoc Calor. caussi ficor. cibatus, i Oemptionalis. Collare. Collativus venter.

Cordolium. Inferior guttur. cruciabilitates. Quid tibi juvat cursura. Deposivi. Dornat . Datarius. Electibilis. Exsugebo. Ferentarius miles.. Impatibilis, inanilogus. Indipiscet h. e. acquiret. Alterum infelicitare. Indusiatus. Jocabo. Lectistemiator lucrificabilis. Moestiter moriri. Opulentitas. Pappare h. e. edere. Obnoxiosus. Ρaratragediare h. e. magnifice loqui. Parisiimus. Ρatibulusi. Ρatibulatus. Ρenetrare se aliquo. Ρotiti sunt h. e. acquisiti. Ρraesentiarius h. e. praesenS. praesente nobis h. e. praesentibus. Pudeo, profici O.' Extrarius. jejuniosus. ova parire solet genus pennis condecoratum Enn. Quadrupedan-

. . . .' te

560쪽

te putrem sonitu quatit. ungula campum. Virg. Vulturis in silvis miserum mandebat homonem. Enn. Ridibundus h. e. ad ritum pronus. Salutigeruli pueri. Sorditudo, Sarcinatus, h. e. sarci ira onustus. scibitur h. e. scietur, simitu simul subblandibitur. Suspico 4 1ubparasitari h. e. turpiter obsequi. Sycophantari h. e. imposturas eXem cere. Thermopotare calidiρ potibus uti. Uacivitas, Valetur, Vanitudo, Verberalites h. e. Vapu- .

Iantes passive) Viaticatus h. viatico provilus Venero . virgator, qui virgis credit. Vitulari h. e. laetari. Utibilis. Infelicoa. h. e. infelicem reddo. Maximitas. Lucret. Tanto magis insidiandum totum posse extra corpus durare, genique. o-gni Ρraeterea nisi erit in corporibus) minimum, parvissimaque quaeque corpora AEnstabunt ex partibus infinitis.&c. Elementaris Scholae alumnus si

talia proferret, manum ferulae 1upponere juberetur. Varronis, & Plauti. intereogativum Ouis faem. generis est: auis itio ad priorem dominum dic mihi, quis est ea, quam Vis dueere uxorem Ρlaut. interrogat mulierem: tu quis es gespondet ipsa: ego sum ejus mater. Guis illa est mulier timido pectore peregre adveniens quis est hare muliercula Cic. Orat. in Catil. In ante

diem quintum Cal. Ad pridie Cal. sub poste quam veni, ibi volo esse usque ad pridie Cal. Cur ergo displiceat in ps. De post scutantes loco, ubi qua pastor erat post oves stetantes aedepit eum Ita Florus de sub Alpibus: de sub-

scamno exigimus canem, de sub modio nuces proferimus. Poetae monent, gemmulas Horatii esse ab Hellenismo: ut facilis stomaehari, mulier pudica aspici &c. ita & textus: Principes gentium dominantur eorum Io Graecismus est